Marek Nowosad

Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej

Zakład Meteorologii i Klimatologii

O uwarunkowaniach

funkcjonowania

uniwersyteckiej stacji

naukowej

Ogólnopolska Konferencja Naukowa

„Rola stacji terenowych w badaniach geograficznych”

Kraków – Gaik Brzezowa – Łazy, 29-30 maja 2004 r.

AUTOR BYŁ W LATACH 1981 – 1995 PRACOWNIKIEM

BIESZCZADZKIEJ STACJI NAUKOWEJ INSTYTUTU NAUK O ZIEMI UMCS

1973 fot. Andrzej Wyszkowski

1987 1982

Z perspektywy lat, próbuję określić czynniki, warunkujące sprawne i

efektywne funkcjonowanie uniwersyteckiej terenowej stacji naukowej.

Do czynników decydujących o efektach działalności stacji

naukowej można zaliczyć:

A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośredniądziałalność

B. możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)

C. warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność

fizjografii pod kątem tematów badawczych)

D. współpraca z innymi jednostkami

E. zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz zwierzchnich

F. uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu i budynku stacji

A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność

W działalności stacji w Równi zaangażowanie grup

osób prowadziło:

•z jednej strony do konkretnych efektów (badania

dokumentowane publikacjami, prace magisterskie)

• z drugiej - do wykorzystania - przez te Osoby -

działalności związanej ze Stacją, do własnego dalszego

efektywnego rozwoju:

• w zespole pracowników Katedry Geografii Fizycznej

UMCS, działających w Równi w latach 60-tych (pod kier.

prof. Adama Malickiego), część osób osiągnęła później

tytuł profesora

• wśród studentów przyjeżdżających do Równi w latach

80-tych, niektóre osoby uzyskały w kolejnych latach stopień

doktora

A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność

Okresy aktywnej działalności Stacji

przypadały na:

• lata 60-te (działalność Zespołu pod

kierunkiem prof. Adama Malickiego)

• na lata 80-te (pod kierunkiem

prof. Andrzeja Henkla)

A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność

Fragment jednej ze stron kroniki Stacji w Równi:

W dyżurach na Stacji w Równi

w latach 60-tych uczestniczyli

także:

Alina Bogusz

Janusz Buraczyński

Jerzy Cegła

Leopold Dolecki

Elżbieta Kardaszewska

Jan Kasperek

Stefan Nakonieczny

Tadeusz Król

Andrzej Szwaczko

Krzysztof Wojciechowski

Józef Wojtanowicz

W latach 60-tych pracownicy Katedry

Geografii Fizycznej przyjeżdżali do Równi na

miesięczne dyżury

A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność

Od lat 70-tych zatrudniony był pracownik mieszkający na terenie

stacji:

•Wacław Orzeł listopad 1970 – lipiec 1973

•Andrzej Wyszkowski październik 1973 – marzec 1974

(była to pierwsza po studiach praca

A.Wyszkowskiego, późniejszego

pracownika Uniwersytetu Gdańskiego)

•Tadeusz Kobusiński lipiec 1974 – lipiec 1978

•Teresa Górecka listopad 1978 – do końca działalności Stacji

(1995)

A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność

W 1979 r. Stacja w Równi została

wyodrębniona jako odrębna komórka w

Instytucie Nauk o Ziemi UMCS

Od 1981 r. komórka ta dysponowała 4 etatami

(3 osoby pracowały w Lublinie,

zaś mgr Teresa Górecka w Równi).Na fotografii (od lewej): mgr Piotr Czaban,

prof. Andrzej Henkiel, mgr Marek Nowosad

Uczestnicy studenckich obozów

wakacyjnych w Równi, którzy w

dalszych latach uzyskali stopień

naukowy dr:

Ewa Borowińska-Skowronek

Teresa Brzezińska-Wójcik

Radosław Dobrowolski

Eugeniusz Filipiuk

Andrzej Górniak (uzyskał tytuł profesora)

Krzysztof Kałamucki

Wioletta Latosiewicz-Kałamucka

Teresa Mitura

Paweł Zieliński(w trakcie przygotowań doktoraty Bogusławy

Baran-Zgłobickiej, Małgorzaty Bieleckiej-

Kalickiej, Radosława Janickiego

i Joanny Piszcz)

A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność

- Jednym z punktów działalności była organizacja

obozów roku „0” dla studentów geografii

(lata 1981 - 1992)

Przyszłych studentów uczono wykonywania

obserwacji i pomiarów meteorologicznych

Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988

Przyszłych studentów uczono

też budowy i działania

przyrządów

meteorologicznych

Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988

Po wątpliwościach przy

pierwszych pomiarach,

pozostało doświadczenie,

które procentowało

w czasie zajęć na

studiach

Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988

Uczestnicy obozów w Równi

odbywali też praktyczne

zajęcia pracy z mapą

oraz poznawali środowisko

przyrodnicze Bieszczadów

Przed podejściem na Wlk. Rawkę

Do czynników decydujących o efektach działalności stacji

naukowej można zaliczyć:

• zaangażowanie osób prowadzących bezpośredniądziałalność

• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)

Rola warunków finansowych zaczęła stopniowo wzrastać, w miarę przechodzenia

Kraju na gospodarkę rynkową.

W początku działalności Stacji w Równi, takie uwarunkowania jak:

- koszty energii,

- wody

- czy długich w sumie dojazdów z Lublina

nie utrudniały działalności, ze względu na względnie niskie ich ceny.

Stopniowe uwalnianie cen czyniło około 300 kilometrową odległość Stacji od

Uczelni czynnikiem hamującym działalność. Przykładem może być początek roku

1995, gdy potrzebne były zastępstwa Pracownicy zamieszkującej w Równi. Koszt

delegacji za pierwszych kilka tygodni pochłonął cały roczny budżet placówki.

• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)

•Funkcjonowanie stacji naukowej, gdy jej kierownik i cześć pracowników, pracują

kilkaset kilometrów od stacji wydaje się być stosunkowo mało efektywne, choć

kierując się szerzej rozpatrywanymi celami wydziału czy uczelni (działalność dydaktyczna,

działalność naukowo-badawcza w innych tematach) może być ono przez jakiś czas optymalnym

rozwiązaniem.

• Dla mnie wzorcowym modelem (funkcjonującym w strukturze parków

narodowych) który można elastycznie przenosić do szkolnictwa wyższego, jest od

kilkunastu lat Ośrodek Dydaktyczno-Naukowy Bieszczadzkiego Parku Narodowego:

• Kierujący działalnością dr Tomasz Winnicki i Pracownicy Ośrodka

funkcjonują w Ustrzykach Dolnych. Oni zajmują się zarówno:

•działalnością organizacyjną

•administracyjną

•finansową

•jak i koordynowaniem badań naukowych.

•Same zaś badania są prowadzone zarówno przez Pracowników Ośrodka, jak i

przez badaczy z innych ośrodków naukowych (z Krakowa, Warszawy, Lublina,

Rzeszowa czy Wrocławia) – w zależności od bieżących potrzeb i konkretnych

tematów.

• zaangażowanie osób prowadzących bezpośredniądziałalność

• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)

• warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in.

atrakcyjność fizjografii pod kątem tematów badawczych)

Równia

• zaangażowanie osób prowadzących bezpośredniądziałalność

• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)

• warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjnośćfizjografii pod kątem tematów badawczych)

• współpraca z innymi jednostkami:

– wewnątrz Uniwersytetu:

• Zakład Meteorologii i Klimatologii:

– w latach 60-tych dr (później profesor) Edward Michna zorganizował obserwacje meteorologiczne na Stacji w Równi

– w latach 80-tych prof. E. Michna, dr (późniejszy profesor) Stanisław Paczos, dr Andrzej Zinkiewicz i mgr Ewa Nowak prowadzili w oparciu o równie badania topoklimatyczne i praktyki studenckie

– na zewnątrz Uniwersytetu:

• prof. Stanicław Dżułyński (od 1963 roku), doc. Zoltan Borsy z Debreczyna, geomorfolog ze Lwowa prof. Gereńczuk, prof.. Werner z Greifswaldu, prof. Jost z Kanady

• Uniwersytet w Debraczynie (na zaproszenia prof. E.Michny), prof. Witold Zuchiewicz z Krakowa, Włodzimierz Szuszniak ze Lwowa

• szkoły z Ustrzyk Dolnych (zwiedzanie ogródka meteorologicznego)

• zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność

• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)

• warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność fizjografii pod kątem tematów badawczych)

• współpraca z innymi jednostkami

• zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz zwierzchnich

• - przy finansowaniu stacji np. wg algorytmów ustalanych tak, jak dlainnych jednostek (wg liczby: osób zatrudnionych, publikacji, stopninaukowych w jednostce itp.), działalność stacji naukowej (szczególnie

leżącej w znacznej odległości od uczelni) jest ograniczona

• - z jednej strony finansowanie stacji na szczeblu centralnym uczelnimoże być korzystne, zaś z drugiej wskazana jest inicjatywa pracownikówstacji w zabieganiu m.in. o granty czy o korzystne współpracezewnętrzne (wg kryterium „wygrany-wygrany”)

• uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu i budynku stacji

- warunek, na który niekiedy nie jest zwracana specjalnauwaga (szczególnie, gdy teren stacji jest przekazywanyuczelni bezpłatnie). Trudności związane z tym tematemwystąpiły w Roztoczańskiej Stacji UMCS w Guciowie

Budynek Stacji w Równi - 1993 rok

Profil pomiarowy Równia - Żuków

Ogródek meteorologiczny w Równi

Podsumowanie

Czynniki decydujące o efektach działalności stacji naukowej:

zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią

działalność

możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji

od macierzystej uczelni)

warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność

fizjografii pod kątem tematów badawczych)

współpraca z innymi jednostkami

zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz

zwierzchnich

uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu

i budynku stacji

Na terenie Stacji UMCS w Równi (1993 r.)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ