O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak...

8
450 BIBLIA DLA KAŻDEGO OAZA OAZA PAWŁOWA MISJA KONCENTRUJE SIĘ NA MIASTACH „W nocy Pan przemówił do Pawła w wi- dzeniu: Przestań się lękać, a przema- wiaj i nie milcz, bo Ja jestem z tobą i nikt nie targnie się na ciebie, aby cię skrzywdzić, dla- tego że wiele ludu mam w tym mieście” (Dz 18,9-10). Chodzi o Korynt, miasto niemal fi- zjologicznie przeciwne przesłaniu ewangelicz- nemu, a jednak to właśnie tutaj Pan – dzięki misji Pawła – zachowuje dla siebie „wiele ludu”. Jeśli nawet ten Łukaszowy tekst w sen- sie ścisłym nie uzasadnia preferencji Pawła dla ośrodków miejskich, to przynajmniej nabiera Obok: Imperium rzymskie w czasach Jezusa i apostołów, kiedy cieszyło się powszechnym pokojem. Komunikacja i handel były znacznie ułatwione za sprawą wielkiej dbałości Rzymian o sieć dróg. Gdy do tego dodamy jeszcze istnienie diaspory żydowskiej w większości miast, można częściowo zrozumieć szybki i rozległy rozwój chrześcijaństwa. znaczenia emblematycznego, skłaniając nas do zbadania tego szczególnego aspektu misji Pawłowej – Ewangelii w mieście. „Paweł był człowiekiem miasta” – jest to jednoznaczne stwierdzenie na ten temat, wy- rażone przez uznanego specjalistę W. A. Me- eksa, z którym zgadzają się dziś niemal wszy- scy uczeni (G. Barbaglio, J. Becker, R. Fabris, M. Hengel, R. Penna...). Nietrudno w krót- kiej syntezie wykazać, że apostoł, i nie tylko on, celowo – o ile nie wyłącznie – prowadził ewangelizację w ośrodkach miejskich, czyli Tag Ren Tarragona MAURETANIA TINGITIANA Pad HISZPANIA Cordoba Tingis (Tangier) MAURETANIA CESARIENSE Cezarea Emerita Augusta Kartagina Cagliari Malta AFRYKA SARDYNIA KORSYKA ITALIA Reggio Syrakuzy Pozzuoli Rzym BALEARY GALIA GERMANIA D Ś R M O R Z E OCEAN ATLANTYCKI Viminacium Dunaj Virunum Colonia Agrippina Salona Aquincum (Budapeszt) DALMACJA PANNONIA NORICUM BELGICA Lutetia (Paryż) Loara Augusta Vindelicorum RAETIA Durocortorum Burdigala (Bordeaux) Lugdunum (Lyon) Narbonense ALPI Segusio Londinium (Londyn) BRITANNIA NUMIDIA BETICA TARRACONESE LUSITANIA

Transcript of O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak...

Page 1: O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontrolą i ograniczeniami.

450 – BIBLIA DLA KAŻDEGO

OAZA

OAZA

PAWŁOWA MISJA KONCENTRUJESIĘ NA MIASTACH

„W nocy Pan przemówił do Pawła w wi- dzeniu: Przestań się lękać, a przema-

wiaj i nie milcz, bo Ja jestem z tobą i nikt nietargnie się na ciebie, aby cię skrzywdzić, dla-tego że wiele ludu mam w tym mieście” (Dz18,9-10). Chodzi o Korynt, miasto niemal fi-zjologicznie przeciwne przesłaniu ewangelicz-nemu, a jednak to właśnie tutaj Pan – dziękimisji Pawła – zachowuje dla siebie „wieleludu”. Jeśli nawet ten Łukaszowy tekst w sen-sie ścisłym nie uzasadnia preferencji Pawła dlaośrodków miejskich, to przynajmniej nabiera

Obok: Imperiumrzymskie w czasachJezusa i apostołów,kiedy cieszyło siępowszechnympokojem.Komunikacjai handel byłyznacznie ułatwioneza sprawą wielkiejdbałości Rzymiano sieć dróg. Gdy dotego dodamyjeszcze istnieniediasporyżydowskiejw większości miast,można częściowozrozumieć szybkii rozległy rozwójchrześcijaństwa.

znaczenia emblematycznego, skłaniając nas dozbadania tego szczególnego aspektu misjiPawłowej – Ewangelii w mieście.

„Paweł był człowiekiem miasta” – jest tojednoznaczne stwierdzenie na ten temat, wy-rażone przez uznanego specjalistę W. A. Me-eksa, z którym zgadzają się dziś niemal wszy-scy uczeni (G. Barbaglio, J. Becker, R. Fabris,M. Hengel, R. Penna...). Nietrudno w krót-kiej syntezie wykazać, że apostoł, i nie tylkoon, celowo – o ile nie wyłącznie – prowadziłewangelizację w ośrodkach miejskich, czyli

Tag

Ren

Tarragona

MAURETANIA

TINGITIANA

Pad

HISZPANIA

Cordoba

Tingis(Tangier)

MAURETANIA

CESARIENSE

Cezarea

Emerita Augusta Kartagina

Cagliari

Malta

AFRYKA

SARDYNIA

KORSYKA

I TA L I A

Reggio

Syrakuzy

PozzuoliRzym

BALEARY

GALIA

GERMANIA

D

Ś R

MO

RZ

E

OC

EA

N A

TL

AN

TY

CK

I

Viminacium

Dunaj

Virunum

ColoniaAgrippina

Salona

Aquincum(Budapeszt)

DALMACJA

PANNONIA

NORICUM

BELGICA

Lutetia(Paryż)

Loara

AugustaVindelicorum

RAETIADurocortorum

Burdigala(Bordeaux)

Lugdunum(Lyon)

Narbonense

AL

PI

Segusio

Londinium(Londyn)

BRITAN

NIA

NUMIDIABETICA

TA R RA C O N E S E

LUSI

TAN

IA

Page 2: O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontrolą i ograniczeniami.

BIBLIA DLA KAŻDEGO – 451

U dołu: Filozofz Tarsu (I wiek,

Istambuł, MuzeumArcheologiczne).

Jak utrzymujerzymski historykStrabon (ok. 63

przed Chr. – 24 poChr.), mieszkańcy

rodzinnejmiejscowości

św. Pawła„tak pasjonują sięfilozofią, mają tak

encyklopedycznedusze, że ich

miasto przyćmiłoAteny, Aleksandrię

i wszystkie innemiasta”. Tars leżał

na skrzyżowaniudróg łączących

Wschódz Zachodem. Sam

Paweł zostałnazwany

„kosmopolitą”.Krzyżują się w nim

wpływy judaizmuz kulturą

hellenistyczną,natomiast jego

rzymskieobywatelstwo

włącza gow polityczny

i administracyjnykrąg cesarstwa.

tam, gdzie były wielkie skupiska ludności zło-żonej ze stałych mieszkańców i cudzoziemców,z ludzi wolnych i niewolników. Swą siedzibęmiały tam fundamentalne dla starożytnegopolis instytucje polityczno-wojskowe, cywilne,religijne, ekonomiczno-administracyjne, urba-nistyczno-drogowe. Wymieńmy tutajwszystkie te miejsca w kolejności, w ja-kiej występują w Dziejach Apostol-skich: Antiochia Pizydyjska, Iko-nium, Listra, Derbe w regionie Li-kaonii i jej okolice (dziś południo-wo-zachodnia część Turcji), Fi-lippi, Tesalonika, Korynt z wy-padem do Aten, w regionieMacedonii i Achai (dzisiejszaGrecja), Efez i Kolosy w AzjiMniejszej (dziś zachodniaTurcja). Należałoby dołączyć

jeszcze Damaszek oraz Antiochię nad Oron-tesem, drugą po Jerozolimie stolicę chrześci-jaństwa, a na końcu Tars, rodzinne miastoPawła.

Dlaczego taki wybór miast? Przytaczasię różne powody, które się wzajemnie uzu-

pełniają, choć nie wszystkiew jednakowym stopniu.Omawiając je, będziemymogli również uchwycić ty-powe sposoby prowadzeniamisji przez Pawła. Można tuwyróżnić cztery rodzajeprzyczyn.

Przyczyny o charakterzepraktycznym. Są one naj-bardziej zewnętrzne i po-niekąd najłatwiej dają się

Dun

aj

Tygrys

Eufrat

DACJA

MEZOPOTAMIA

ARABIA

IMPERIUM RZYMSKIEW CZASACH JEZUSA

I APOSTOŁÓW

MORZE CZERWONE

Ó D Z I E M N E

mo

rze c

za

rn

e

CYRENAJKA E G I P T

Nil

Cyrena

Aleksandria

Pafos

CYPR

Mira

Tars

PetraJerozolima

Cezarea

Damaszek

Palmira

JUDEA

Antiochia

SYRIA

Cezarea

PONT

KAPADOCJA

BIT

YN

IA

GA

LAC

JA

CYLI

CJAAnkyra

LICJA I PAMFILIA

Nikodemia

Pergamon

Korynt

Ateny

Attalia

Dobre Porty

Efez

Tesalonika

GortyniaKRETA

TRACJAMEZJA

MACEDONIAEPIR

ACHAJA

Sparta

A Z J A

Page 3: O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontrolą i ograniczeniami.

452 – BIBLIA DLA KAŻDEGO

OAZA

U góry: Mapkapierwszejz Pawłowychpodróży misyjnych.Poniżej: Bramaśw. Pawław Damaszku.Według tradycji,to właśnie tędyuciekał on przedŻydami (Dz 9,25).Obok: Fragmentmuru starożytnejsynagogiw AntiochiiSyryjskiej.

PAWEŁ PRZEMIERZAJĄCYRZYMSKIE DROGIPaweł był niestrudzonym wędrowcem.Wymowny na to dowód stanowią za-mieszczone na tych stronicach mapy,przedstawiające trasę czterech podróżyapostolskich. Jeśli wziąć pod uwagę tylkote podróże, o których wspominaśw. Łukasz, to Paweł przebył w ichwyniku ponad 15 tysięcy kilometrów, i toprzeważnie piechotą. Zbudowany przezRzymian system dróg, który początkowosłużył przede wszystkim wojsku (podkoniec II w. za cesarza Dioklecjanaistniało około 370 wielkich dróg o łącznejdługości 78 tys. km), przyczynił się doszybkiej ekspansji chrześcijaństwa. Pawełwybierał miasta jako centra, z którychrozchodziło się orędzie ewangeliczne,niemniej jednak i po drodze miał moż-ność spotykania wielu słuchaczy. Okreswczesnego cesarstwa charakteryzował sięwielką migracją, dokonującą się zarównona lądzie, jak i na morzu. Niektórzyprzemieszczali się w celach handlowych,inni dla wypełnienia jakichś zadań.Nie zawsze jednak drogi były bezpieczne.Sam Paweł wspomina, że w swych„niezliczonych” podróżach musiałstawiać czoło „niebezpieczeństwom narzekach, niebezpieczeństwom od zbójców,niebezpieczeństwom od własnego naro-du, niebezpieczeństwom od pogan” (por.2 Kor 11,26). Rzymskie drogi używanebyły nie tylko do celów wojskowychi handlowych, lecz także jako środekpropagandy. Na kamieniach milowych,służących do oznaczania odległości,z czasem zaczęto umieszczać inskrypcjena cześć cesarza, który wybudował lubuporządkował konkretną drogę.

stwierdzić. Najczęściej przytaczanym powo-dem jest system dróg morskich i lądowych, roz-winięty przez Rzymian na obszarze całego ce-sarstwa. W pierwszym rzędzie miał on umoż-liwić szybsze i bezpieczniejsze dotarcie (por.2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontroląi ograniczeniami. Paweł natomiast doskonalewykorzystał tę sieć komunikacyjną dla swojejmisji. Wiadomo na przykład, że ważną rolęodegrała Via Egnatia, przedłużenie słynnejVia Appia w kierunku wschodnich wybrzeżyMorza Śródziemnego, gdyż tą drogą Pawełprzedostał się do Filippi i Tesaloniki (Dz16,11-12; 17,1). Drugą przyczynę stanowi fakt,że w przeciwieństwie do wsi miasto charakte-ryzowało się większą jednością pod względem

MORZE ŚRÓDZIEMNE

LICJA

Pafos

Jerozolima

Salamina

JUDEA

FENICJA

TarsSeleucja

Antiochia

L i k a o n i aDerbe

Antiochia

ListraPerge

Ikonium

AttaliaPAMFILIA

Pizy

dia

CYPR

CYLICJA

S Y R I A

Page 4: O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontrolą i ograniczeniami.

BIBLIA DLA KAŻDEGO – 453

językowym, co było czynnikiem wielce sprzy-jającym przepowiadaniu Pawła oraz innych mi-sjonarzy. Dla apostoła, który tak jak Jezusuczynił ze swych wędrówek podstawową ce-chę misjonarską i który podobnie jak Jezusprzyjął metodę żywego słowa, przepowiada-nie po miastach było jak najbardziej odpo-wiednie, jeśli nie wręcz nieuniknione.

Przyczyny o charakterze pastoralnym. Ro-zumiemy przez to zespół czynników, któreznajdują najlepsze uzasadnienie w fakcie wy-boru miast jako podstawowego punktu odnie-sienia dla działalności misyjnej. Pierwszy z tychczynników wiąże się ze zwyczajem Pawła, byrozpoczynać głoszenie Ewangelii w synagodze,miejscu gromadzenia się „braci” Żydów (por.Dz 17,2; 13,5.14nn; 28,17). Był to budynek,który poza Palestyną, poczynając od okresujudaizmu, powszechnie sytuowano na ogółw najbardziej zaludnionych ośrodkach, zwłasz-cza że Żydzi wybierali zawody bardziej odpo-wiednie dla środowiska i struktur miejskich(rzemiosło i handel – pamiętajmy, że Pawełteż był z zawodu wytwórcą namiotów).

Miasto jest na dodatek niewątpliwie najbar-dziej właściwym kontekstem dla wytłumacze-nia owej lojalności, jaką – przede wszystkimwedług świadectwa Łukaszowego – Paweł orazjego wspólnoty wykazują w stosunku do władzcywilnych, rezydujących zazwyczaj w polis,a nie na wsiach. Postawę tę odczytać możnaz ewidentnie dobrych relacji między aposto-łem a rzymską władzą publiczną w miastach,w których przyszło mu przebywać. Zresztą onsam był również obywatelem rzymskim, dum-nym z tego faktu i korzystającym ze związanych

U góry: Ruinyz czasów rzymskich

w Troadzie: tutajPawłowi ukazał się

Macedończyk,który go błagał

o przyjazdz ewangelicznym

orędziem do Grecji(Dz 16,9-10).

Poniżej: Filippi,resztka budynku

przeznaczonego nawięzienie: tu Paweł

i Sylas zostalizatrzymani,

a potem cudowniewyswobodzeni(Dz 16,19-40).

Obok: Mapadrugiej podróży

św. Pawła.

MORZECZARNE

CYPRRodos

Tars

Jerozolima

Damaszek

JUDEA

Fenicja

KAPA

DO

CJA

GALACJA

CYLI

CJA

LICJA

Pergamon

Korynt

Ateny AttaliaEfez

Tesalonika

TRACJAMEZJA

MACEDONIA

EPIR

ACHAJA

M O R Z E Ś R Ó D Z I E M N E

SYRIADerbe

Ikonium

Listra

Antiochia

Pessinunte

Ankyra

Kenchry

KRETA

Myzja

Lidia Pizydi

a

Fryg

ia

Dorylajon

AZ

JA

Neapolis

Troada

SamotrakaAmfipolis Filippi

ApolloniaBerea

PidnaPAMFILA

BITYN

IA

Likaonia

Antiochia

Pafos

Cezarea

Sebaste

Page 5: O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontrolą i ograniczeniami.

454 – BIBLIA DLA KAŻDEGO

OAZA

Obok: Via Egnatiaw okolicy Kavàla,dawnego Neapolu.Droga przecinałacały PółwysepBałkański. Poniżej:Ateny, pozostałościagory – placupublicznego.

Powyżej:Chrześcijańskisymbol znalezionyw Koryncie. Obok:Korynckaświątynia Apollosaz VI w. przed Chr.Paweł przebywałw tym mieściepółtora roku.

z tym uprawnień (por. Dz 16,37; 22,27n).Z pewnością jednak najbardziej jaskrawymczynnikiem, który skłaniał do wyboru miast,jest siła oddziaływania misyjnego, jakie miej-ska społeczność chrześcijańska właśnie z po-wodu swej kulturowej spójności oraz rozpo-rządzania znacznymi dobrami (tylko ludzieo wyższym standardzie materialnym mogą od-dać dom na spotkania wspólnoty – Dz 18,7n)mogła wywierać wpływ na regiony pozamiej-skie. Tak było z Efezem w stosunku do Kolo-sów i Laodycei albo Koryntem wobec przyle-głych wspólnot (Kenchry). Wielką rolę misyj-ną trzeba też od samego początku przypisaćAntiochii, miastu, które okazało się stałą baządla Pawła.

Następnie trzeba też wspomnieć przyczynyo charakterze biograficznym i historycznym, dlaktórych wybór miast wyłania się jako sponta-niczne powołanie osobowości dogłębnie prze-siąkniętej doświadczeniem miasta oraz tego,co ono sobą obejmuje. W związku z tym przy-tacza się argument dwóch świadectw. Pierw-sze odnosi się do rodzinnego Tarsu, gdzie Pa-weł powraca i może o nim z dumą powiedzieć:„Ja jestem Żydem z Tarsu, obywatelem znacz-nego miasta w Cylicji” (Dz 21,39; por. 9,30).Apostoł mówi szczerą prawdę, jeśli pamięta-my, co na ten temat pisał m. in. Strabon. We-dług niego, wśród mieszkańców Tarsu istniałtak wielki zapał do filozofii i w ogólności dokultury, że jego mieszkańcy „przewyższaliw tym nawet Aleksandrię, Ateny i wszelkieinne miejsce” (Geografia, XIV, 673). „Fakt ten– zauważa M. Hengel – czyni czymś bardziejzrozumiałym przyszłą «misję miejską» aposto-ła, ukierunkowaną na stolice poszczególnychprowincji”. Tam bowiem mógł on lepiej wy-korzystać swoje ugruntowane doświadczeniestudium i życia, nabyte w tak wyrafinowanymśrodowisku miejskim.

Jako drugie świadectwo dołączmy wpływ,jaki na apostoła wywarło inne miasto, o któ-rym już wspominaliśmy, tj. Antiochia Syryjska.O ile Tars reprezentował kontekst miejski jakośrodowisko ogólnie pojętej kultury, to Antio-chia jest miastem rodzącej się „wolności chrze-ścijańskiej”, gdzie Ewangelia uzyskuje świa-towe obywatelstwo, ponieważ uwalnia się odograniczeń „Prawa”. Dla Pawła, który praco-wał tam po nawróceniu przez dwanaście lat(por. Dz 11,19-26; 12,24-13,3), ta wspaniałametropolia, zdolna współzawodniczyć z Alek-sandrią, a zarazem środowisko kosmopolitycz-ne, obfitujące w bodźce natury religijnej i kul-turalnej, jest – zdaniem J. Beckera – w pew-nym sensie stałym źródłem jego misyjnej my-śli teologicznej, gdy chodzi o ekumenicznąotwartość na Żydów i Greków, na niewolni-

Page 6: O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontrolą i ograniczeniami.

BIBLIA DLA KAŻDEGO – 455

ków i wolnych, na mężczyzn i kobiety (por. Ga3,28; Rz 10,12; Kol 3,11). Jest rzeczą natural-ną, że Paweł wykorzystywał to jak najlepieji urzeczywistniał przede wszystkim w religij-nym i kulturalnym pluralizmie miast, do któ-rych docierał.

W końcu w tym złożonym obrazie przyczynna uwagę zasługują motywy lub raczej skutkio charakterze teologicznym, które jeszcze lepiejcharakteryzują postawę Pawła w stosunku domiast. Odwołajmy się tutaj do G. Barbaglio,przedstawiając jego myśl naszymi słowami.

Paweł zamierza dotrzeć do Rzymu. Razjeszcze miasto stanowi jego cel misyjny: „Go-tów jestem głosić Ewangelię również wam”(Rz 1,15). Mówi, że pojedzie tam dopiero pozaniesieniu Chrystusowego orędzia naWschód (por. Rz 15,19). W rzeczywistościPawłowi nie udało się tam nawrócić nawet jed-nej osoby, lecz dla niego przyjście Pana-Zba-wiciela dokonywało się wówczas, gdy w wiel-kich ośrodkach miejskich formowała sięwspólnota chrześcijańska jako żywy znak obec-ności nowej wiary, która nie zna granic. Pięk-nie wyraził to W. Grundmann: „Kiedy Pawełproklamuje w jakimś mieście imię JezusaPana, dając Go poznać przez przepowiadaniei głoszenie Jego orędzia, wówczas bierze tomiasto w posiadanie dla swego Kyriosa, a gdyjest to stolica jakiejś prowincji, bierze w po-siadanie całą prowincję. Proklamując w tymmiejscu Pana Jezusa, oddaje je pod władzętegoż Kyriosa. Nie jest istotne, czy poszczególnimieszkańcy o tym wiedzą i czy to uznają.Ci, którzy to wiedzą i uznają, przez oddanieczci i wyznanie słowami akceptują dokonanąproklamację”.

Tym też można wytłumaczyć specyficzne –a z logicznego punktu wręcz dziwne – zakoń-

U góry: Szlaktrzeciej podróży

misyjnejśw. Pawła.

W środku: Dwóchrzymskich

dostojników –płaskorzeźba przy

Via Marmoreaw Efezie. U dołu:

Teatr w Milecie,słynącym z kulturyi portu rzecznego.Tu Paweł spotkał

się zezwierzchnikami

efeskiej wspólnotyi w długiej mowie

pożegnalnejwlewał w nichzachętę, dając

im różnewskazania

(Dz 20,17-38).W Efezie,

największymz miast Azji

Mniejszej, apostołpozostawał

dwa lata,doświadczając tam

różnych przeżyć(Dz 19).

CYPRRodos

Jerozolima

Damaszek

JUDEA

Fenicja

LICJA

Korynt

Ateny AttaliaEfez

EPIR

ACHAJA

M O R Z E Ś R Ó D Z I E M N E

Kenchry

KRETA

PAMFILA

Tyr

Ptolemaida

SYRIA

Cezarea

Tars

KAPADOCJA

GALACJA

CY

LI C

J ATesalonika

TRACJAMEZJA

MACEDONIA

DerbeListra

Ankyra

Myzja

Lidia

Pizydi

aFryg

ia

Neapolis

Troada

Amfipolis Filippi

ApolloniaBerea

Pidna Antiochia

Pergamon

Patara

IkoniumAntiochiaA

ZJ A

BITYNIA

Likaonia

KosSamos

Chios

MitylenaAssos

TebyMilet

Pafos

Pessinunte

Page 7: O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontrolą i ograniczeniami.

456 – BIBLIA DLA KAŻDEGO

OAZAOAZA

U góry: Rzymskistatek towarowy. Napodobnym statku,wykorzystywanymzasadniczo podprzewóz zboża,Paweł wypłynąłz Myry w AzjiMniejszej. Statekzaczął dryfować napełnym morzuw okolicach Kretyi rozbił się gdzieśpod Maltą (Dz 27).Obok: Amfiteatrw Puteoli. Pawełpozostał w tymmieście przeztydzień, po czymwyruszył do Rzymu(Dz 28,13-14).

czenie Dziejów Apostolskich. Kończą się onebowiem w chwili, kiedy Paweł dociera do Rzy-mu jako więzień. Tak, bo osiągnąwszy stolicęcesarstwa, Ewangelia teoretycznie dotarła dokrańców ziemi, zgodnie z Jezusową obietnicą(Dz 1,8). Nie bez powodu św. Łukasz kończyswe dzieło paradoksalnym stwierdzeniem, żePaweł znajduje się w okowach, a jednak głosiEwangelię „zupełnie swobodnie, bez prze-szkód” (Dz 28,30-31). Możemy wreszcie usły-szeć echo wyboru tego miasta przez Pawła, gdyzastanawia się nad przeznaczeniem chrześci-jan i przypomina mieszkańcom Filippi, że mająoni swą ojczyznę w niebie (por. Flp 3,2;Hbr 11,14-15).

Możemy teraz zapytać, w jaki sposób chrze-ścijaństwo obecne jest w mieście. Już w przed-stawionych wyżej refleksjach pojawiły się licz-ne znamiona tej obecności. Wyróżnia się onaspontanicznie grupowym stylem, który stopnio-wo nabiera charakteru wspólnotowego, znaj-

AMFORY

do transportu p³ynów

KOTWICA

o³owiana poprzeczka

drewniany trzon

³apy

drewniane ramiê

grot-maszt

sztag dziobowy

maszt dziobowy

czworok¹tny

¿agiel dziobowy

kotwica

w³az

wanty

pok³ad

dolny pok³ad,

mieszcz¹cy osprzêt

³adownia z towarem

umocowanie wiose³

sterowniczych

wios³a sterowniczeszalupa

pó³okr¹g³a rufa

taras

poz³acana

„g¹ska”

rufówka

sztag

rufowy

czworok¹tny

¿agiel masztowy

RZYMSKI STATEKTOWAROWY

Page 8: O AZA - Wydział Katechetyczny...2 Kor 11,26) do aglomeracji miejskich, któ-rych budowa, jak wiadomo, stanowiła cel po-lityki cesarstwa, charakteryzującej się kontrolą i ograniczeniami.

BIBLIA DLA KAŻDEGO – 457

U góry: Mapaczwartej podróży

św. Pawła. U dołu:Wejście do

więzieniaMamertino

w Rzymie (tu,według tradycji,przetrzymywano

apostołów Piotrai Pawła przed ich

męczeńskąśmiercią).

dując swe miejsce w pluralistycznej mozaice re-ligii, kultur, uwarunkowań społecznych, jakimsą poddane poszczególne osoby. Prowadzi po-średni lub bezpośredni dialog, jak np. w Ate-nach i Koryncie, dialog o podłożu antropolo-giczno-kulturowym, dla którego konieczny jestodpowiedni język. Paweł – zauważa Meeks –daje dowód, że potrafi posługiwać się figuramistylistycznymi retoryki greckiej, które bardziejodwołują się do gimnazjonu, stadionu lub warsz-tatu rzemieślniczego niż do rolniczego lub wie-śniaczego języka Jezusa w Galilei. Jest równieżświadomość jakby mistycznego potwierdzeniadla misji. Ewangelia bowiem osiąga swój cel,gdy docierając do jakiejś grupy ludzkiej dojrze-wa wytrwale (powiedzielibyśmy: inkulturujesię) we wszystkich sytuacjach, nawet tych naj-trudniejszych i najbardziej złożonych, jakie tyl-ko miasto może zaoferować. Wyraźnie wynikato z listu do chrześcijan w Koryncie.

Ponadto w warunkach miejskich znajdujelepszy oddźwięk i realizację wiele innych jesz-cze aspektów misji Pawłowej. Wymieńmy dwa:zawód robotnika zajmującego się rzemiosłem,właściwy warstwie ludowej, to coś typowegow starożytnym mieście. A jednak Paweł widziw nim wartość „teologiczną”, czyli chcianą przezBoga, ponieważ ma on podwójną funkcję: po-zwala zapracować na utrzymanie oraz na to, abywspólnota, a więc i Ewangelia, robiła „dobrewrażenie”. Sam Paweł zna tę prawidłowość tak-że z autopsji (por. Dz 20,33-35) i chce tego dlaKościoła, na przykład dla wiernych w Tesaloni-ce (por. 2 Tes 3,6-11). Meeks dołącza nawet nie

Korynt

EPIR

AFRYKA

M O R Z E Ś R Ó D Z I E M N E

Rzym

Tesalonika

MACEDONIA

Sycylia

I T A L I AForumAppia

Syrakuzy

Trzy Gospody

Reggio

KRETA

Cyrena

CYRENAJKA

Aleksandria

Ateny

Efez

KAPADOCJAAdramyttion

E G I P T

Knidos

Lasaja

Dobre Porty

CYPR

Jerozolima

Damaszek

JUDEA

SYRIA

Cezarea

Tars

Pafos

Karia

Palmyra

Sydon

Petra

Antiochia

LICJA

CY

LI C

J A

A Z J A

Attalia

Mira

Kauda

ACHAJA

Przylądek Salmone

MaltaFeniks

W I E L KASYRTA

Pozzuoli

PAMFILIA

pozbawioną słuszności hipotezę, że „warsztatrzemieślniczy mógł stanowić typowy locus dlamisyjnego przepowiadania Pawła”.

Drugim czynnikiem jest oikos lub domus,czyli rodzina, na której wzorują się powstającewspólnoty Pawłowe. Wspomnieliśmy o tym wy-żej, stwierdzając, że była to typowa strukturadzielnicy miejskiej. Jak wiadomo, Paweł dowar-tościowuje domus z racji potrzeb praktycznych,bo nawrócenie ojca rodziny z łatwością odno-siło swój skutek na pozostałych jej członkach.Niewątpliwie jednak sieć ścisłych związkówprzyjaźni oraz wzajemnej pomocy mogłastanowić również doświadczenie, do któregoodwoływano się w życiu rodziny Bożej, jaką jestwspólnota, zrywając oczywiście hermetycznewięzy paternalizmu (por. Ef 5,21-6,4).

Cesare Bissoli