Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej

w Słupsku

mł. kpt. Krzysztof Aniszewski

Komenda Miejska

Państwowej Straży Pożarnej w Słupsku

CHOROBY NURKOWE I WYPADKI ZWIĄZANE

Z NURKOWANIEM

Skutki działania mechanicznego na ciało nurka Uraz ciśnieniowy płuc

Uraz ciśnieniowy ucha i zatok przynosowych Inne urazy ciśnieniowe

Skutki oddziaływania gazów na organizm nurka Choroba ciśnieniowa

Narkoza gazów obojętnych Zatrucie dwutlenkiem węgla

Zatrucie tlenkiem węgla Zatrucie tlenem

Skutki działania mechanicznego na ciało nurka

• Do tej grupy urazów zaliczamy wszystkie skutki działania mechanicznego bezpośrednio na ciało nurka, spowodowane zmianami objętości gazu w przestrzeniach powietrznych ciała lub z powodu zmian ciśnienia otaczającego podczas zanurzania i wynurzania.

• Opisane w niniejszej części prezentacji choroby zwykle są

następstwem niewłaściwej oceny stanu zdrowia nurka, ignorowaniem objawów infekcji, nieprawidłową techniką nurkowania bądź błędami w obsłudze sprzętu.

Uraz ciśnieniowy płuc

Przyczyny: Wynurzenie z zatrzymanym oddechem, podczas

nurkowania z aparatem oddechowym; Szybkie lub niekontrolowane wynurzenie się, tj.

z prędkością przekraczającą 18 m/min.; Nabyte lub wrodzone miejscowe zaburzenia wentylacji,

tzn. występowanie obszarów o upośledzonej drożności dróg oddechowych;

Awaria automatu oddechowego.

Uraz ciśnieniowy płuc

Objawy: Ostry ból za mostkiem; Kaszel z krwisto podbarwioną pienistą plwociną; Krwawienie z jamy ustnej; Bóle i zawroty głowy; Zaburzenia widzenia; Niedowłady i porażenia mięśni; Porażenie ośrodków mózgowych (krążenia i oddychania); Zgon.

Uraz ciśnieniowy płuc Pierwsza pomoc i leczenie Możliwie jak najszybszej

przetransportować chorego do komory ciśnieniowej;

Podać tlen do oddychania przez szczelną maskę;

Podać leki przeciwkaszlowe;

Podać leki uspokajające;

W razie konieczności wykonywać czynności reanimacyjne.

Uraz ciśnieniowy uszu i zatok przynosowych

Przyczyny: Niemożność wyrównania ciśnienia po obu stronach błony

bębenkowej, zwykle podczas zanurzania, rzadko w czasie wynurzania nurka;

Spowodowane jest to niedrożnością trąbki słuchowej na skutek ostrych lub przewlekłych procesów zapalnych w jamie gardłowo – nosowej.

Uraz ciśnieniowy uszu i zatok przynosowych

Objawy: Zależą od wielkości różnicy ciśnień i nasilają się proporcjonalnie

do wzrostu tej wielkości; Narastający ucisk w uchu w miarę zanurzania wzmaga uczucie

zatkania ucha, przytępienie słuchu, szum w uszach; Przy dalszym wzroście różnicy ciśnień ból narasta, prowadząc do

pęknięcia błony bębenkowej; Wówczas ból nagle ustępuje, pojawiają się zawroty głowy,

nudności i wymioty, utrata orientacji w przestrzeni podwodnej.

Uraz ciśnieniowy uszu i zatok przynosowych

Pierwsza pomoc Zawsze należy przerwać nurkowanie; Każdy uraz ciśnieniowy wymaga leczenia specjalistycznego; Po stwierdzeniu wymienionych objawów należy założyć

opatrunek na ucho, podać leki przeciwbólowe i uspokajające, skierować chorego do laryngologa; W przypadku przerwania błony bębenkowej należy

zastosować leczenie antybiotykami, celem zapobieżenia infekcji.

Inne urazy ciśnieniowe

Uraz ciśnieniowy twarzy;

Uraz ciśnieniowy skóry;

Uraz ciśnieniowy przewodu pokarmowego;

Uraz ciśnieniowy zębów.

Skutki oddziaływania gazów na organizm nurka

Ze wzrostem ciśnienia tlen objawia coraz silniejsze działanie toksyczne dla układu enzymatycznego tkanek prowadząc do drgawek, utraty przytomności a nawet śmierci.

Azot uważany za gaz obojętny, wraz ze wzrostem ciśnienia wykazuje własności narkotyczne, widoczne na głębokości większej niż 40 m. Zwiększa się stopniowo krytycyzm nurka, a na głębokości ok. 70 m pojawia się narkoza azotowa, objawiająca się znacznym upośledzeniem pracy mózgu i całego układu nerwowego.

Choroba ciśnieniowa

Typy choroby ciśnieniowej: Choroba ciśnieniowa typu I; to postać lekka charakteryzująca się bólem

stawów lub mięśni oraz objawami skórnymi. Choroba ciśnieniowa typu II; to postać ciężka charakteryzująca się

objawami płucno – krążeniowymi i objawami neurologicznymi ze strony rdzenia kręgowego lub mózgowia.

Choroba ciśnieniowa typu III; to postać przedsionkowa, charakteryzująca się objawami uszkodzenia ucha wewnętrznego, występująca zwykle po nurkowaniach przekraczających głębokość 90 m.

Choroba ciśnieniowa typu IV; to tzw. jałowa martwica kości lub przewlekła choroba ciśnieniowa charakteryzująca się uszkodzeniem kości po wielokrotnych ekspozycjach hiperbarycznych.

Choroba ciśnieniowa Objawy: Występują podczas nurkowania lub po wynurzeniu; Im większe uchybienia w dekompresji, tym objawy występują szybciej i należy

się spodziewać cięższej postaci choroby; Najczęstszym objawem choroby ciśnieniowej są bóle w mięśniach lub

ścięgnach w okolicy dużych stawów; Mogą wystąpić zmiany skórne jak świąd, uczucie mrowienia, marmurkowatość,

nadwrażliwość na dotyk; Drętwienie i mrowienie kończyn; Ból i zawroty głowy; Zaburzenia czucia, porażenie kończyn; Porażenie zwieraczy pęcherza i odbytu; Zaburzenia słuchu i widzenia; Kaszel i duszność z towarzyszącym spłyceniem oddechu; Utrata przytomności i zgon na skutek niewydolności krążenia lub

zatorów w naczyniach mózgowych.

Choroba ciśnieniowa Zapobieganie: Wynurzanie z prędkością 10

m/min lub wolniej; Ograniczenie liczby nurkowań

w ciągu jednego dnia do maksimum trzech;

Unikanie częstych wynurzeń do powierzchni;

Stosowanie przystanków bezpieczeństwa przez 3-5 min. w strefie głębokości 3-6 m;

Zachowanie ostrożności, pamiętając że tabele dekompresyjne i komputery nurkowe nie zabezpieczają przed chorobą ciśnieniową.

Choroba ciśnieniowa

Pierwsza pomoc: Transport do najbliższej komory ciśnieniowej; Podanie tlenu do oddychania przez szczelną maskę; Podanie ciepłych nie słodzonych napojów

w przypadku, gdy nurek jest przytomny; Czynności reanimacyjne, w razie konieczności.

Narkoza gazów obojętnych

Przyczyny: Działanie narkotyczne azotu pod zwiększonym ciśnieniem; Może ona wystąpić podczas nurkowań, kiedy czynnikiem

oddechowym jest sprężone powietrze, na głębokościach większych niż 30 m (4 ata).

Narkoza gazów obojętnych Objawy: Stopień narastania objawów narkozy azotowej można porównać

do pogłębiających się objawów upojenia alkoholowego; Nieuzasadniony śmiech, uczucie oszołomienia, pobudzenie

i podniecenie; Spowolnienie aktywności umysłowej, opóźnienie reakcji na

bodźce słuchowe i wzrokowe, ograniczenie percepcji przy jednoczesnej nadmiernej pewności siebie;

Na głębokościach większych niż 90 m (10 ata) nurkowi zagraża utrata przytomności, pojawia się upośledzenie widzenia i słyszenia, apatia, lęk.

Narkoza gazów obojętnych

Zapobieganie: Nie zezwalać na nurkowanie do dużych głębokości osobom

nadwrażliwym na narkotyczne działanie azotu; Nie przekraczać dopuszczalnych głębokości nurkowania; Stosować systematyczne treningi nurków; Nie nurkować w przypadkach ogólnego przemęczenia i po

alkoholu.

Narkoza gazów obojętnych

Pierwsza pomoc: Zmniejszenie głębokości zanurzenia; W przypadku gdy w ciągu kilku minut objawy nie ustępują,

wynurzenie na powierzchnię, zgodnie z tabelą dekompresyjną;

W przypadku utraty przytomności, wynurzenie nurka na powierzchnię z pomocą nurka zabezpieczającego, wykonanie niezbędnych zabiegów reanimacyjnych, podanie tlenu.

Zatrucie dwutlenkiem węgla Przyczyny: Sytuacje prowadzące do wystąpienia zadyszki u nurka

(wysiłek, strach, panika, ciasny skafander neoprenowy, szybkie i płytkie oddychanie);

Nurkowanie z użyciem automatów oddechowych o dużych oporach oddechowych lub małym wydatku powietrza;

Nurkowanie z zatrzymanym oddechem; Zbyt duża zawartość CO2 w mieszaninie, którą oddycha

nurek.

Zatrucie dwutlenkiem węgla Objawy: Ostre i pulsujące bóle głowy; Szum w uszach, mroczki przed oczami, uczucie gorąca,

nadmierne pocenie się; Przyspieszony i pogłębiony oddech, niepokój

i pobudzenie, mogące prowadzić do paniki; pobudzenie ruchowe i zmniejszenie sprawności

psychofizycznej; Zaburzenia widzenia, wymioty, kurcze mięśni, drgawki; Utrata przytomności, zgon.

Zatrucie dwutlenkiem węgla

Pierwsza pomoc: Zapewnienie możliwości oddychania czystym powietrzem

lub tlenem; Podczas zadyszki, pomimo uczucia duszności głębokie

i wolne oddechy, rozpoczęcie wynurzania; Przy wystąpieniu objawów paniki opanowanie sytuacji

przez partnera i uniemożliwienie szybkiego wynurzenia się.

Zatrucie tlenkiem węgla

Przyczyny: Zanieczyszczenie CO powietrza w butlach nurkowych. • Objawy: Bóle głowy w okolicy czołowej i skroniowej, tętnienie

w skroniach, zawroty głowy, nudności, duszność; Zaburzenia psychiczne, wymioty i omdlenia; Porażenie mięśni, utrata przytomności ze zwolnieniem

czynności serca i oddechu, często występuje zawał mięśnia sercowego;

Śpiączka i zgon.

Zatrucie tlenkiem węgla

Zapobieganie: Systematyczna kontrola stanu technicznego sprężarek do napełniania

butli nurkowych; Umieszczenie wlotu przewodu ssącego sprężarki z dala od miejsc

zanieczyszczonych spalinami lub dymem; Poddawać okresowym badaniom czystość powietrza, którym napełnia

się butle.

• Pierwsza pomoc: Wydobycie nurka na powierzchnię, rozebranie ze skafandra; Podanie tlenu, w razie potrzeby sztuczne oddychanie; Szybki transport do komory ciśnieniowej.

Zatrucie tlenem

Tlen ma bardzo toksyczne właściwości i uszkadza wszystkie żywe komórki pod odpowiednio wysokim ciśnieniem i długim czasem ekspozycji.

Objawy zatrucia tlenem: Tzw. „aura przeddrgawkowa” tj. drżenie mięśni twarzy

i rąk, podniecenie i uczucie lęku, omamy wzrokowe i słuchowe, zawężenie pola widzenia, zawroty głowy, nudności i wymioty;

Zespół drgawek uogólnionych z utratą przytomności, przypominający atak padaczkowy, niepamięć wsteczna.

Zatrucie tlenem Przyczyny: Przekroczenie dopuszczalnych głębokości nurkowania dla stosowanego

czynnika oddechowego; Przekroczenie dopuszczalnego czasu nurkowania na określonej

głębokości przy oddychaniu odpowiednią mieszaniną oddechową; Przekroczenie głębokości 66 m podczas nurkowania z użyciem

powietrza.

Zapobieganie i pierwsza pomoc: Przestrzeganie dopuszczalnych granic głębokości oraz czasu; Niedopuszczanie do przegrzania lub przechłodzenia nurka,

ograniczanie wysiłku fizycznego pod wodą.

To ogromny przywilej móc zanurzyć się w głębiny i w ciszy podziwiać ich piękno

Zabezpieczenie medyczne nurkowania w PSP

Wszelkie wątpliwości, co do konieczności podjęcia działań

specjalistycznych z zakresu ratownictwa medycznego

w odniesieniu do wypadków nurkowych należy konsultować z

Krajowym Ośrodkiem Medycyny Hiperbarycznej w Międzywydziałowym Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni,

ul. Powstania Styczniowego 9B – Gdynia,

tel. (0-58) 622 27 89,

telefon alarmowy (całodobowy)

(0-58) 622 51 63.

Źródła: Dąbrowski M., Ratownictwo nurkowe z elementami pierwszej

pomocy przedmedycznej., BEL Studio Sp. z o. o., Warszawa 2005.

Krzyżak J., Medycyna nurkowa., KOOPgraf s. c. Poznań 2006.

Macke J., Kuszewski K., Zieleniec G., Nurkowanie., Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1989.

Olszański R., Siermontowski P., ABC zdrowia nurka., Zakład Poligraficzny Druk – Ar s. c.

Olszański R., Skrzyński S., Kłos R., Problemy medycyny i techniki nurkowej., Okrętownictwo i Żegluga S-ka z o.o., Gdańsk 1997.

Zamieszczone fotografie pochodzą ze zbiorów własnych.