Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

48
Nr 8–9/148 · SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009 Nr 8–9/148 · SIERPIEŃ–WRZESIEŃ BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO Wydawca Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Rada Redakcyjna prof. Janusz W. Adamowski – przewodniczący Anna Czerniszewska prof. Marcin Kamiński Dorota Maciejko prof. Ryszard Nycz Małgorzata Szelachowska Redaktor Anna Knapińska e-mail: [email protected] Redakcja 00-608 Warszawa al. Niepodległości 188 b tel.: (22) 570 14 82 fax: (22) 825 89 11 e-mail: [email protected] Współpraca: Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy POLIS Projekt okładki: Barbara Kuropiejska-Przybyszewska Skład i łamanie: Tomasz Brząkała Druk: ABAKUS Nakład: 1500 egz. Zamówienia na prenumeratę można przesyłać pod adresem redakcji, faksem lub mailem: [email protected] Cena prenumeraty (10 numerów) wynosi 60 zł. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich redagowania i skracania. W NUMERZE INFORMACJE: Kronika ......................................... 2 Kierunki zamawiane – wykaz uczelni dofinansowanych w ramach poddziałania 4.1.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki ................... 4 Stypendia dla wybitnych młodych naukowców .............. 6 Projekty międzynarodowe współfinansowane i niewspółfinansowane ............................... 7 Infrastruktura informatyczna – środki finansowe przyznane jednostkom naukowym w okresie od 1 stycznia do 31 lipca 2009 roku ............................. 8 Wsparcie międzynarodowej mobilności naukowców – wyniki III edycji programu ministra nauki i szkolnictwa wyższego . 10 Międzynarodowe projekty doktoranckie – II edycja programu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej ......... 11 HiPEAC Computing Systems Week po raz pierwszy w Polsce ............................ 12 NAUKA, GOSPODARKA, SPOŁECZEŃSTWO: Nauka ponad podziałami – rozmowa z prof. dr. hab. Markiem Niezgódką ............ 13 Firmy – gatunek w procesie ewolucji – Edyta Giżycka................................... 17 VADEMECUM: Rozporządzenie w sprawie działalności statutowej – najważniejsze zmiany ............................. 20 Infrastruktura badawcza – list ......................... 20 Tworzenie ośrodków zamiejscowych – komunikat ........... 21 FORUM: Nauki humanistyczne w Polsce. Założenia do programu rozwoju ...................... 22 Benchmarking szansą poprawy pozycji konkurencyjnej polskich uczelni – prof. Joanicjusz Nazarko, Katarzyna Anna Kuźmicz, Joanna Urban ................. 31 Nieznane fakty z życia Jana Jaśkiewicza – dr Piotr Daszkiewicz, doc. dr hab. Radosław Tarkowski ..... 41 1

Transcript of Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

Page 1: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

Nr 8–9/148 · SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

Nr 8–9/148 · SIERPIEŃ–WRZESIEŃ

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTW

A WYŻSZEGO

WydawcaMinisterstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Rada Redakcyjnaprof. Janusz W. Adamowski – przewodniczący

Anna Czerniszewska

prof. Marcin Kamiński

Dorota Maciejko

prof. Ryszard Nycz

Małgorzata Szelachowska

RedaktorAnna Knapińskae-mail: [email protected]

Redakcja00-608 Warszawaal. Niepodległości 188 btel.: (22) 570 14 82fax: (22) 825 89 11e-mail: [email protected]

Współpraca:Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy POLIS

Projekt okładki:Barbara Kuropiejska-Przybyszewska

Skład i łamanie: Tomasz Brząkała

Druk: ABAKUS

Nakład: 1500 egz.

Zamówienia na prenumeratę można przesyłać pod adresem redakcji, faksem lub mailem: [email protected] Cena prenumeraty (10 numerów) wynosi 60 zł.

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich redagowania i skracania.

W NUMERZE

INFORMACJE:

Kronika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

Kierunki zamawiane – wykaz uczelni dofinansowanych w ramach poddziałania 4.1.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

Stypendia dla wybitnych młodych naukowców . . . . . . . . . . . . . .6

Projekty międzynarodowe współfinansowane i niewspółfinansowane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

Infrastruktura informatyczna – środki finansowe przyznane jednostkom naukowym w okresie od 1 stycznia do 31 lipca 2009 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Wsparcie międzynarodowej mobilności naukowców – wyniki III edycji programu ministra nauki i szkolnictwa wyższego . 10

Międzynarodowe projekty doktoranckie – II edycja programu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej . . . . . . . . . 11 HiPEAC Computing Systems Week po raz pierwszy w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

NAUKA, GOSPODARKA, SPOŁECZEŃSTWO: Nauka ponad podziałami – rozmowa z prof. dr. hab. Markiem Niezgódką . . . . . . . . . . . .13

Firmy – gatunek w procesie ewolucji – Edyta Giżycka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

VADEMECUM:

Rozporządzenie w sprawie działalności statutowej – najważniejsze zmiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

Infrastruktura badawcza – list . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

Tworzenie ośrodków zamiejscowych – komunikat . . . . . . . . . . .21

FORUM:

Nauki humanistyczne w Polsce. Założenia do programu rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

Benchmarking szansą poprawy pozycji konkurencyjnej polskich uczelni – prof. Joanicjusz Nazarko, Katarzyna Anna Kuźmicz, Joanna Urban . . . . . . . . . . . . . . . . .31

Nieznane fakty z życia Jana Jaśkiewicza – dr Piotr Daszkiewicz, doc. dr hab. Radosław Tarkowski . . . . .41

1

Page 2: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

2

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

INFO

RMAC

JE KronikaUMOWA Z KANADĄ

1 sierpnia weszła w życie umowa mię-dzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Kanady o wspieraniu mobilno-ści młodych obywateli. 14 lipca br. umo-wę podpisały minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka oraz ka-nadyjska minister obywatelstwa i imigracji Diane Finley. Teraz młodzi Polacy mogą nie tylko podróżować po Kanadzie, uzupełniać wykształcenie w instytucjach szkolnictwa wyższego, zdobywać doświadczenie za-wodowe i pogłębiać znajomość języków, kultury i wiedzy o społeczeństwie kanadyj-skim, ale również podejmować okazjonalną pracę. W dniu wjazdu na terytorium Kana-dy otrzymają zezwolenie na pracę na okres legalnego pobytu. Okres pobytu młodych obywateli RP w Kanadzie nie może przekra-czać jednego roku. Na podstawie umowy można wjechać do Kanady dwa razy, pod warunkiem, że za każdym razem wjazd bę-dzie odbywał się w innym celu, a między pobytami zachowana będzie co najmniej sześciomiesięczna przerwa.

DLA PRZYSZŁYCH NOBLISTÓW28 sierpnia minister nauki prof. Barbara

Kudrycka i rektor Uniwersytetu Warszaw-skiego prof. Katarzyna Chałasińska-Macu-

kow podpisały umowę o dofinansowanie budowy Centrum Nauk Biologiczno-Che-micznych UW (CENT III). Ministerstwo Na-uki i Szkolnictwa Wyższego przekaże na ten cel 282 mln zł.

– Najnowocześniejsze wyposażenie labo-ratoriów tego imponującego Centrum po-zwoli naukowcom Uniwersytetu Warszaw-skiego, ale też uczonym spoza Warszawy, którzy współpracują z UW, konkurować w nauce na równi z kolegami z Europy i ze świata. Wierzę, że w przyszłości w tym miej-scu będą pracować chemicy, biolodzy czy biotechnolodzy, którzy sięgną po nagrodę Nobla w swoich dziedzinach – powiedziała prof. Kudrycka podczas uroczystości. – Bar-dzo cieszymy się z tych środków, ale mamy świadomość, że to dopiero początek drogi – zaznaczyła prof. Chałasińska-Macukow.

Centrum pomieści 133 nowoczesne la-boratoria i wraz z dwoma budynkami Cen-trum Nowych Technologii UW utworzy na uniwersyteckim kampusie „Ochota” świa-towej klasy centrum dydaktyczno-badaw-cze. W laboratoriach prowadzone będą prace nad rozwiązaniem cywilizacyjnych problemów: poszukiwania nowych źródeł energii odnawialnej i substancji medycz-nych do zwalczania chorób nowotworo-wych czy badania jakości żywności. Inwe-stycja rozpocznie się w 2010 roku, a jej zakończenie planowane jest na drugą po-łowę 2014 roku.

NOMINACJA PROF. SZWEDA2 września prof. dr hab. Jerzy Szwed

objął funkcję podsekretarza stanu w Mini-sterstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Prof. Szwed zastąpił na tym stanowisku prof. dr hab. Jerzego Duszyńskiego, który

Page 3: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

3

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

INFO

RMAC

JE

zakończył pracę w ministerstwie z powo-dów rodzinnych. Minister Szwed będzie odpowiadać w resorcie za sprawy nauki. Do czasu objęcia funkcji w MNiSW był dzie-kanem Wydziału Fizyki, Astronomii i Infor-matyki Stosowanej w Uniwersytecie Jagiel-lońskim. Naukowo specjalizuje się w fizyce teoretycznej oddziaływań fundamental-nych; przez ponad sześć lat prowadził ba-dania w ośrodkach naukowych w Stanach Zjednoczonych, Francji i Niemczech.

ZESPÓŁ ANALITYCZNY 15 września przedstawiciele Rządu RP

i uczelni niepublicznych spotkali się w Kan-celarii Premiera. Efektem było powołanie zespołu do spraw analizy systemu finanso-wania szkolnictwa wyższego. Stronę rzą-dową reprezentowali Michał Boni i prof. Barbara Kudrycka, a uczelnie prezes Sto-warzyszenia Rektorów i Założycieli Uczelni Niepaństwowych prof. Mirosław Zdanow-ski oraz kilkunastu rektorów najlepszych szkół wyższych.

Po dyskusji nad postulatami środowiska akademickiego minister Kudrycka zapro-ponowała powołanie specjalnego zespołu, który analizowałby uwarunkowania i szan-se wprowadzenia w systemie szkolnictwa wyższego zmian oczekiwanych przez sek-tor prywatny. Uczestnicy ustalili, że najważ-niejszym zadaniem zespołu będzie zanali-zowanie możliwości finansowania uczelni

niepublicznych w prowadzeniu studiów stacjonarnych, a także opracowanie strate-gii działań, których celem byłoby osiągnię-cie nowoczesnego systemu finansowania szkolnictwa wyższego.

W skład zespołu wejdą: rektor Szkoły Głównej Handlowej prof. Adam Budni-kowski, rektor Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie prof. Tadeusz Pomianek, minister nauki prof. Barbara Kudrycka, minister finansów Jacek Ro-stowski i minister – członek Rady Mini-strów, przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów Michał Boni.

CENTRUM NOWYCH TECHNOLOGII17 września minister nauki prof. Barba-

ra Kudrycka i rektor Politechniki Warszaw-skiej prof. Włodzimierz Kurnik podpisali umowę o dofinansowanie projektu Cen-trum Zaawansowanych Materiałów i Tech-nologii. MNiSW przekaże na budowę CE-ZAMAT 359,4 mln zł (łączny koszt wyniesie 385,1 mln zł). – W takich chwilach minister wie, że jego funkcja to nie tylko codzienne obowiązki i ciężka praca, ale także ogrom-na satysfakcja. Satysfakcja, którą czuję za każdym razem, kiedy udaje się doprowa-dzić do szczęśliwego finału takie przedsię-wzięcia jak to – powiedziała podczas uro-czystości prof. Kudrycka.

Na terenach Politechniki Warszawskiej powstanie laboratorium centralne – ośmio-kondygnacyjny budynek o powierzchni 17

Page 4: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

4

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

INFO

RMAC

JE tys. metrów kwadratowych; zmodernizo-wane lub zbudowane zostaną także cztery kolejne laboratoria. Prowadzone tam prace koncentrować się będą wokół wytwarzania elementów dla kolejnych generacji aplika-cji w zakresie szeroko pojętej mikro-, opto-, nano- i bioelektroniki oraz inżynierii mikro- i nanomateriałów wielofunkcyjnych.

Prac nad projektem podjęło się konsor-

cjum utworzone w grudniu ubiegłego roku przez osiem silnych naukowych ośrodków stolicy: politechnikę, uniwersytet, Wojskową Akademię Techniczną, instytuty PAN (Che-mii Fizycznej, Fizyki, Podstawowych Pro-blemów Techniki, Wysokich Ciśnień) oraz Instytut Technologii Materiałów Elektro-nicznych. Zakończenie inwestycji planowa-ne jest na koniec 2013 roku.

Ocenie merytorycznej poddano 163 wnioski. 59 uzyskało ocenę pozytywną

(suma punktów wynosiła minimum 60 i za spełnianie poszczególnych kryteriów mery-torycznych przyznano co najmniej 60% wy-maganej liczby punktów), a 101 wniosków – negatywną. Uczelnie ocenione pozytywnie przedstawia poniższe zestawienie.

Program tzw. kierunków zamawianych uruchomiony został pilotażowo w paź-

Kierunki zamawiane 2009–2010

Rozstrzygnięto konkurs w ramach poddziałania 4.1.2 Programu Operacyjnego Kapi-tał Ludzki: zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy. 390 milionami złotych podzieli się 59 uczelni.

dzierniku 2008 roku. Łączny budżet do 2013 roku wynosi 1,5 mld złotych. Celem programu jest wykształcenie dodatkowo kilkudziesięciu tysięcy absolwentów kie-runków technicznych, informatycznych i matematycznych, na które jest zapotrze-bowanie na rynku pracy. Najlepsi studenci – nawet 50 procent na roku – mogą otrzy-mywać stypendium miesięczne w wysoko-ści tysiąca złotych.

Uczelnia Tytuł projektu Suma punktów Kwota dofinansowania (w zł)

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Zwiększenie liczby absolwentów kierunków matematyka i informatyka prowadzonych na Wydziale Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza 111,0 14 227 570,00

Uniwersytet Szczeciński Kierunki matematyczne mogą być atrakcyjne – zamawianie kształcenia w Uniwersytecie Szczecińskim 108,0 7 747 790,00

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Poczuj chemię do chemii – zwiększenie liczby absolwentów kierunku chemia na Uniwersytecie Adama Mickiewicza 103,0 15 483 294,00

Uniwersytet Wrocławski Uatrakcyjnienie procesu dydaktycznego na kierunku informatyka w Uniwersytecie Wrocławskim 103,0 7 223 529,71

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Realizacja kształcenia zamawianego na kierunku ochrona środowiska (studia pierwszego stopnia) z równoczesnym podniesieniem atrakcyjności kształcenia i wzmocnieniem praktycznych elementów kształcenia

100,0 1 656 095, 50

Politechnika Wrocławska Wzrost liczby absolwentów w Politechnice Wrocławskiej na kierunku o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy 100,0 19 155 871,55

Page 5: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

5

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

INFO

RMAC

JEWyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej Informatyka w Wyższej Szkole Biznesu w Dąbrowie Górniczej – studia z przyszłością 99,0 3 945 782,20

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Wektor – Wzrost Efektywności Kształcenia Technicznego oraz Rozwój Kierunków Kluczowych – uatrakcyjnienie studiów na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

98,5 12 562 750,00

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Zwiększenie liczby wysoko wykwalifikowanych absolwentów kierunków ścisłych w Uniwersytecie Jagiellońskim 98,0 15 778 575, 84

Politechnika Łódzka Budownictwo – kierunek zamawiany w PŁ – nabór na rok akademicki 2009/10 oraz 2010/11 98,0 14 657 845,40

Akademia Podlaska w Siedlcach Atrakcyjny proces kształcenia na kierunku matematyka w Akademii Podlaskiej 96,5 3 841 258,00

Politechnika Lubelska Polub PolLub 94,0 7 780 342,00

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej

Kierunek zamawiany – informatyka 94,0 4 889 222,16

Akademia Podlaska w Siedlcach Moda na chemię 93,0 4 082 572,00

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Wzbogacenie oferty edukacyjnej na studiach stacjonarnych drugiego stopnia kierunku biotechnologia 92,5 2 699 470,00

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Od studenta do eksperta – ochrona środowiska w praktyce 92,0 9 003 946,49

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie

PUK Inżynieria M@teriałowa PLUS – Program Uatrakcyjniania Kształcenia na kierunku Inżynieria Materiałowa z pakietem językowym 89,0 1 193 557,00

Politechnika Gdańska Kształcenie zamawiane na wybranych kierunkach studiów, realizowanych na Wydziale Chemicznym Politechniki Gdańskiej 89,0 4 112 757,20

Uniwersytet Rzeszowski Studenci kierunku biotechnologia akceleratorem gospodarki opartej na wiedzy 88,5 2 573 548,17

Politechnika Świętokrzyska w Kielcach Program podnoszenia atrakcyjności kierunków technicznych w Politechnice Świętokrzyskiej istotnych dla gospodarki opartej na wiedzy 88,0 8 872 292,64

Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza Zwiększenie liczby absolwentów na kierunkach informatyka oraz matematyka 87,0 4 315 523,00

Uniwersytet Warszawski Fizyka – kształcenie dla gospodarki opartej na wiedzy 87,0 4 755 187,53

Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza Zwiększenie liczby absolwentów na kierunkach mechanika i budowa maszyn oraz mechatronika 86,5 4 751 441,00

Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych w Warszawie

Wsparcie studentów informatyki jako klucz do rozwoju gospodarki opartej na wiedzy – wzbogacenie programu dydaktycznego w Polsko-Japońskiej Szkole Technik Komputerowych 86,5 3 817 035,86

Wyższa Szkoła Bankowości i Zarządzania w Krakowie Studiuj informatykę – otrzymasz stypendium 86,0 2 749 643, 46

Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza Zwiększenie liczby absolwentów na kierunku fizyka techniczna 86,0 1 543 923,40

Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej Inżynier na zamówienie 86,0 3 875 787,64

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie

PUK M@tematyka PLUS – Program Uatrakcyjniania Kształcenia na kierunku matematyka z pakietem językowym 85,5 1 437 607, 00

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie PUK Chemi@ PLUS – Program Uatrakcyjniania Kształcenia na kierunku chemia z pakietem językowym 85,5 1 889 861,00

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Uatrakcyjnienie procesu kształcenia i zapewnienie wyższej jego jakości na kierunkach: automatyka i robotyka, inżynieria materiałowa, mechanika i budowa maszyn oraz mechatronika w Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym

85,5 8 319 125,49

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Inżynieria i ochrona środowiska w Akademii Górniczo-Hutniczej – kierunki zamawiane 85,0 19 991 057,00

Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza

Zwiększenie liczby absolwentów na kierunkach: budownictwo, inżynieria środowiska oraz ochrona środowiska 85,0 9 864 898,00

Uniwersytet Gdański Uniwersytet Gdański promotorem zasobów nowoczesnej gospodarki – zwiększenie liczby absolwentów kierunków przyrodniczych i ścisłych (PRO-GOS) 84,5 11 717 010,40

Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania w Warszawie

Studiowanie budownictwa w Wyższej Szkole Ekologii i Zarządzania twoją szansą na lepszą przyszłość 83,5 1 188 606,99

Uniwersytet Łódzki Zwiększenie liczby studentów na kierunkach matematyka i informatyka na Wydziale Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Łódzkiego 83,0 5 663 378,10

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu

Wzrost liczby studentów kierunków technicznych kluczem do rozwoju innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy 82,5 9 222 812,84

Politechnika Białostocka Uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej na kierunkach: mechanika i budowa maszyn oraz automatyka i robotyka na Wydziale Mechanicznym Politechniki Białostockiej 82,0 3 307 282,38

Wyższa Szkoła Środowiska w Bydgoszczy Inżynier – specjalista ochrony środowiska potrzebny od zaraz 82,0 982 440,73

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu

Inżynieria środowiska szansą na zawód z przyszłością 81,5 4 750 244,46

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Informatyka – kompetencje dla rozwoju 81,5 7 619 390,36

Uniwersytet Warszawski Uatrakcyjnienie studiów na kierunku chemia Uniwersytetu Warszawskiego, zwiększenie liczby studentów i poprawianie ich pozycji na rynku pracy 80,5 6 726 323,82

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu

Mechanika i budowa maszyn szansą na zawód z przyszłością 80,0 2 792 321,94

Politechnika Gdańska Inżynieria materiałowa – przyszłość gospodarki 80,0 4 252 585,93

Page 6: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

6

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

INFO

RMAC

JE

Uniwersytet Medyczny w Łodzi Uruchomienie kierunku studiów: biotechnologia, specjalność: biotechnologia medyczna w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi 79,5 10 171 946,61

Uniwersytet Opolski Poprawa atrakcyjności studiowania kierunku chemia w Uniwersytecie Opolskim 78,5 2 706 360,00

Politechnika Białostocka Podniesienie atrakcyjności oferty edukacyjnej kierunków: budownictwo, inżynieria środowiska i ochrona środowiska na Wydziale Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Białostockiej 78,0 4 653 152,23

Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży Informatyka oraz automatyka i robotyka – kierunkami przyszłości 77,5 3 658 798,00

Politechnika Koszalińska Inżynier Pilnie Poszukiwany 77,0 9 840 286,60

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie

Silna kadra inżynierska – wsparcie studentów kierunków zamawianych w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Krośnie 76,5 4 934 102,54

Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu

Dbamy o tradycję – budujemy nowocześnie. Program wsparcia kierunku budownictwo w Wyższej Szkole Zarządzania i Administracji w Zamościu 75,5 2 083 079,03

Uniwersytet Warszawski Otwarcie i realizacja specjalności biotechnologia medyczna na kierunku biotechnologia na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego 75,5 687 498,21

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Podnoszenie skuteczności studiowania na kierunku informatyka 75,5 2 701 770,17

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Inżynier mechatroniki – napędem do rozwoju innowacyjnego przemysłu i konkurencyjnej gospodarki 74,0 1 932 565,62

Uniwersytet w Białymstoku Absolwent informatyki lub matematyki specjalistą na rynku pracy 74,0 3 806 718,00

Politechnika Gdańska Kształcenie zamawiane na kierunku mechatronika na Wydziale Mechanicznym Politechniki Gdańskiej 74,0 2 830 560,00

Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Informatycy Akademii Ekonomicznej w Katowicach motorem regionalnej i krajowej gospodarki opartej na wiedzy 73,5 2 450 357,00

Politechnika Częstochowska Zwiększenie liczby absolwentów Politechniki Częstochowskiej na kierunkach technicznych, przyrodniczych i matematycznych 73,5 9 803 015,41

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Program Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu dotyczący zwiększenia liczby absolwentów kierunków przyrodniczo-technicznych o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy 72,5 3 448 304,11

Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach

grantPROGRES – Program Zwiększenia Liczby Absolwentów na Kierunkach Kluczowych dla Gospodarki 71,0 15 679 517,04

Stypendysta Jednostka zatrudniająca stypendystę Miesięczna wysokość stypendium (w zł) Liczba miesięcy

dr hab. Ewa Borowiak-Paleń Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie; Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej 3 830 36

dr hab. Janusz Bujnicki Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie 3 830 36

dr Marcin Drąg Politechnika Wrocławska; Wydział Chemiczny 3 830 36

dr Andrzej Dziembowski Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie 3 830 36

dr hab. Piotr Garstecki Instytut Chemii Fizycznej PAN w Warszawie 3 830 36

dr n. med. Krzysztof Giannopoulos Uniwersytet Medyczny w Lublinie; II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym 3 830 36

dr Dariusz Jemielniak Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie 3 830 36

dr Konrad Klejsa Uniwersytet Łódzki; Wydział Filologiczny 3 830 36

dr inż. Marek Klonowski Politechnika Wrocławska; Wydział Podstawowych Problemów Techniki 3 830 36

dr inż. Robert Kudrawiec Politechnika Wrocławska; Wydział Podstawowych Problemów Techniki 3 830 12

dr Przemysław Marciniak Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Filologiczny 3 830 36

dr n. med. Bartłomiej Masojć Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie; Wydział Lekarsko-Biotechnologiczny i Medycyny Laboratoryjnej 3 830 36

dr inż. Andrzej Romanowski Politechnika Łódzka; Wydział Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki 3 830 18

dr Natalia Rozwadowska Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu 3 830 36

dr Paweł Rutkowski Uniwersytet Warszawski; Wydział Polonistyki 3 830 36

dr hab. Igor Soszyński Uniwersytet Warszawski; Wydział Fizyki 3 830 36

dr inż. Izabela Szczerbal Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu; Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt 3 830 36

dr hab. Jacek Tabor Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Wydział Matematyki i Informatyki 3 830 36

dr Cezary Wójcik Instytut Nauk Ekonomicznych PAN w Warszawie 3 830 36

dr n. med. Lucjan Wyrwicz Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie 3 830 36

dr Jarosław Źrałka Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Wydział Historyczny 3 830 24

Środki finansowe na wypłatę stypendiów będą przekazywane na podstawie umowy jednostkom naukowym zatrudniającym stypendystów

STYPENDIA DLA WYBITNYCH MŁODYCH NAUKOWCÓW USTANOWIONE W 2009 ROKU

PRZEZ MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

Page 7: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

7

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

INFO

RMAC

JEPROJEKTY MIĘDZYNARODOWE WSPÓŁFINANSOWANE (PMW)

– PODSTAWA PRAWNA ART. 13 UST. 1 PKT 1 USTAWY O ZASADACH FINANSOWANIA NAUKI

Nazwa jednostki Tytuł projektu

Wysokość środków proponowanych do przyznania

w opinii Rady Nauki

Wysokość środków finansowych przyznanych przez ministra (w zł)

ogółemw tym:

2009 2010 2011 2012

Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Biologii i Ochrony Środowiska

IAEA – Piramidowanie genów warunkujących tolerancję na stresy środowiskowe wpływające na cechy jakościowe u jęczmienia

94 900 94 900 94 900 0 0 0

Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu; Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego

TRIGR – Badania mające na celu obniżenie liczby zachorowań na cukrzycę typu 1 u dzieci z genetyczną predyspozycją do tej choroby

200 040 200 040 120 000 40 000 40 040 0

PROJEKTY MIĘDZYNARODOWE NIEWSPÓŁFINANSOWANE (PMN)

– PODSTAWA PRAWNA ART. 13 UST. 1 PKT 2 LIT. A USTAWY O ZASADACH FINANSOWANIA NAUKI

Nazwa jednostki Tytuł projektu

Wysokość środków proponowanych do przyznania

w opinii Rady Nauki

Wysokość środków finansowych przyznanych przez ministra (w zł)

ogółemw tym:

2009 2010 2011 2012 2013

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie; Wydział Inżynierii Produkcji

Belgia – Opracowanie metod i urządzenia do kompleksowych badań jakości pracy rozpylaczy rolniczych oraz walidacja tych metod

398 000 398 000 121 100 150 300 96 700 29 900 0

Instytut Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie

Niemcy – Promieniouczulające działanie sprzężonych dienów kwasu linolowego (CLA) na komórki raka jelita HT-29: badanie mechanizmu hamowania naprawy podwójnoniciowych pęknięć DNA (DSB)

150 000 150 000 75 000 60 000 15 000 0 0

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu; Wydział Lekarski I

Niemcy – Identyfikacja nowych genów odpowiedzialnych za powstawanie wrodzonych wad rozwojowych kończyn u człowieka

780 000 780 000 416 000 182 000 182 000 0 0

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

Białoruś – Kartowanie geologiczne i geomorfologiczne połączone z podstawowymi badaniami paleontologicznymi i sedymentologicznymi w obszarze przygranicznym Polski i Białorusi

371 600 371 600 32 500 176 900 162 200 0 0

Instytut Oceanologii PAN w Sopocie

Hiszpania – Nowe wskaźniki jakości życia morskich ryb hodowlanych: wazotycyna, izotycyna i melatonina 348 200 348 200 162 000 186 200 0 0 0

Instytut Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN w Warszawie

NSERC – Sylurskie biofacje graptolitowe arktycznej Kanady i Polski: porównawcze badania taksonomiczne, biostratygraficzne, paleośrodowiskowe i ewolucyjne

192 500 192 500 27 040 76 960 39 390 27 170 21 940

Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych w Warszawie

POLONIUM – Czynniki mezo- i makroskopowe w procesie akumulacji defektów radiacyjnych 210 000 210 000 70 000 140 000 0 0 0

Uniwersytet Warszawski; Wydział Chemii

POLONIUM – Synteza i charakterystyka materiałów hybrydowych na bazie polimerów przewodzących oraz nano- i mikrostruktur półprzewodnikowych i ich zastosowanie w ogniwach fotowoltaicznych

160 000 160 000 160 000 0 0 0 0

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

POLONIUM – Badanie zmienności genetycznej cyanobakterii z wykorzystaniem metody sekwencjonowania wielu genów – MLST (MLSTCyano)

165 000 165 000 85 900 79 100 0 0 0

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie; Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska

US-GEOL – Górna granica procesu generowania gazu z węgli kopalnych o różnym stopniu przeobrażenia oraz ocena ich potencjału węglowodorowego za pomocą pirolizy wodnej

944 500 944 500 377 000 396 250 171 250 0 0

Instytut Oceanologii PAN w Sopocie

NaGISA – Wybrane siedliska Morza Bałtyckiego (podwodne łąki trawy morskiej) i Morza Grenlandzkiego (wybrzeża skaliste) jako element globalnej sieci oceny bioróżnorodności w strefie przybrzeżnej NaGISA

264 600 264 600 166 600 98 000 0 0 0

Instytut Oceanologii PAN w Sopocie

AODP – Taksonomia, bioróżnorodność arktycznych sikwiaków (Sipuncula) 196 000 196 000 105 000 91 000 0 0 0

Politechnika Warszawska; Wydział Fizyki

COST MP0801 – Zastosowanie fizyki do analizy współpracy, rywalizacji i konfliktów 365 531 365 531 50 450 184 821 130 260 0 0

Page 8: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

8

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

INFO

RMAC

JE

Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie

COST FA0605 – Rola kinaz SnRK2 (SNF1-related protein kinases 2) w regulacji wrażliwości roślin na stres deficytu wody i zasolenia

724 100 724 100 308 100 215 800 200 200 0 0

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Collegium Medicum; Wydział Farmaceutyczny

COST BM0701 – Poszukiwanie inhibitorów pomp antybiotyków (EPIs), występujących w szczepach z opornością wielolekową, wśród pochodnych imidazolidynonu i piperazyny

243 600 243 600 102 900 67 900 62 400 10 400 0

Instytut Badawczy Dróg i Mostów w Warszawie

COST 358 – Piesi w ruchu miejskim: poprawa standardów bezpieczeństwa i projektowania 146 680 146 680 55 120 91 560 0 0 0

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach

COST FA0807 – Badania nad oceną zagrożenia epidemiologicznego ze strony fitoplazm występujących w roślinach iglastych

392 400 392 400 48 000 138 000 145 200 61 200 0

Instytut Wysokich Ciśnień PAN w Warszawie

COST MP0702 – Periodyczne nanostruktury białkowe jako elementy budulcowe dla nowej generacji fotonicznych biomateriałów

585 000 585 000 250 000 155 000 180 000 0 0

Muzeum Narodowe w Krakowie COST IE0601 – Zabytkowe obiekty drewniane impregnowane polimerami: zmiany strukturalne, ocena zagrożeń, strategia ochrony

615 856 615 856 491 056 94 900 29 900 0 0

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Wydział Bioinżynierii Zwierząt

COST FA0803 – Technologie pasieczne, pokarmy dla pszczół oraz zwalczanie pasożyta Varroa destructor w zapobieganiu masowym ginięciom rodzin pszczelich

1 329 513 1 329 513 738 000 207 500 207 500 176 513 0

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

COST 873 – Możliwość wykorzystania bakterii antagonistycznych, roślinnych metabolitów wtórnych oraz syntetycznego peptydu CAMEL w ochronie pestkowych drzew owocowych przed patogenami z gatunków Pseudomonas syringae pv. morsprunorum i Ps. s. pv. Syringae

279 700 279 700 65 000 140 600 74 100 0 0

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach (w imieniu grupy jednostek)

COST FA0803 – Określenie roli czynników środowiskowych, genetycznych i chorobotwórczych w występowaniu masowej śmiertelności rodzin pszczelich

2 973 182 2 973 182 785 370 1 018 789 761 630 407 393 0

ŚRODKI FINANSOWE PRZYZNANE JEDNOSTKOM NAUKOWYM NA INFRASTRUKTURĘ INFORMATYCZNĄ

– OD 1 STYCZNIA DO 31 LIPCA 2009 ROKU

Nazwa jednostki Zadanie Wysokość dofinansowania (w zł)

Koszty łączności zagranicznej z siecią GEANT

Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu

Łączność zagraniczna dla całego środowiska naukowego w związku z przystąpieniem Polski do Gigabit Research and Education Network (GÉANT) – SPUB-GÉANT2 7 200 000

Koszty utrzymania i rozwoju Biblioteki Wirtualnej Nauki

Uniwersytet Warszawski Utrzymanie i rozwój Biblioteki Wirtualnej Nauki usytuowanej w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego przy Uniwersytecie Warszawskim 33 219 126

Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu

1. Utrzymanie i udostępnianie elektronicznych wersji baz nauk humanistycznych, technicznych, rolniczych i medycznych firmy EBSCO Publishing w ramach Biblioteki Wirtualnej Nauki i projektu eIFL dla potrzeb polskiego środowiska naukowego w 2009 roku 2. Zakup, utrzymanie i udostępnianie w wersji elektronicznej specjalistycznego pakietu baz z nauk społecznych, humanistycznych, ekonomicznych, religioznawstwa, psychologii, wydawnictw prawniczych i turystycznych oraz nauk medycznych firmy EBSCO Publishing w ramach Biblioteki Wirtualnej Nauki dla potrzeb polskiego środowiska naukowego w 2009 roku3. Utrzymanie i udostępnianie elektronicznych wersji baz nauk humanistycznych, technicznych, rolniczych i medycznych firmy ProQuest Information and Learning w ramach Biblioteki Wirtualnej Nauki dla potrzeb polskiego środowiska naukowego w 2009 roku

3 147 161

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Licencja na dostęp do baz danych AMS na rok 2010 dla Polskiego Konsorcjum Narodowego Mathematical Review 185 000

Politechnika Wrocławska Prenumerata bazy danych Chemical Abstracts eksploatowanej w Politechnice Wrocławskiej w ramach Krajowego Konsorcjum Chemical Abstracts 2 000 000

Koszty utrzymania i użytkowania miejskich sieci komputerowych MAN i centrów KDM oraz połączeń krajowych i międzynarodowych

Politechnika Gdańska Utrzymanie i eksploatacja centrum KDM i jego zasobów usytuowanych w Centrum Informatycznym Trójmiejskiej Akademickiej Sieci Komputerowej przy Politechnice Gdańskiej 3 000 000

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

Utrzymanie i eksploatacja centrum KDM i jego zasobów usytuowanych w Akademickim Centrum Komputerowym CYFRONET Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie 3 800 000

Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu

Utrzymanie i eksploatacja centrum KDM i jego zasobów usytuowanych w Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym przy Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu 4 600 000

Uniwersytet Warszawski Utrzymanie i eksploatacja centrum KDM i jego zasobów usytuowanych w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego przy Uniwersytecie Warszawskim 7 000 000

Page 9: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

9

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

INFO

RMAC

JE

Politechnika Wrocławska Utrzymanie i eksploatacja centrum KDM i jego zasobów usytuowanych we Wrocławskim Centrum Sieciowo-Superkomputerowym przy Politechnice Wrocławskiej 2 400 000

Politechnika Białostocka Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku białostockim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 886 000

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku bydgoskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 512 000

Politechnika Częstochowska Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku częstochowskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 512 000

Politechnika Gdańska Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku gdańskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 1 896 500

Politechnika Świętokrzyska w Kielcach Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku kieleckim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 378 300

Politechnika Koszalińska Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku koszalińskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 217 000

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku krakowskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 1 896 500

Politechnika Łódzka Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku łódzkim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 1 213 500

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku lubelskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 517 000

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku olsztyńskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 189 500

Uniwersytet Opolski Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku opolskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 507 500

Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku poznańskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 1 896 500

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach – Państwowy Instytut Badawczy

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku puławskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 189 500

Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku radomskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 443 000

Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku rzeszowskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 253 700

Politechnika Śląska w Gliwicach Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku śląskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 2 523 500

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku szczecińskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 567 500

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku toruńskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 757 000

Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku warszawskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 2 777 000

Politechnika Wrocławska Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku wrocławskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 1 452 500

Uniwersytet Zielonogórski Utrzymanie i użytkowanie miejskiej sieci komputerowej MAN w środowisku zielonogórskim oraz połączeń krajowych i międzynarodowych 507 500

Inwestycje z zakresu infrastruktury informatycznej nauki (lokalne sieci komputerowe LAN)

Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie

Rozbudowa sieci informatycznej Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie przy ul. Marymonckiej 34 72 173,77

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Modernizacja sieci komputerowej LAN 40 000

Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach

Kontynuacja rozbudowy centralnego węzła Uczelnianej Sieci Komputerowej (USK) Akademii Świętokrzyskiej i sieci kampusowej 300 000

Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Modyfikacja i rozbudowa sieci kampusowej CAN-AENET w Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach 200 000

Inwestycje z zakresu infrastruktury informatycznej nauki (Akademickie Miejskie Sieci Komputerowe)

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Rozbudowa Akademickiej Miejskiej Sieci Komputerowej w Szczecinie 320 000

1. Dotacje przeznaczone na dofinansowanie łączności zagranicznej z siecią GEANT, utrzymania i roz-woju Biblioteki Wirtualnej Nauki oraz utrzymania i użytkowania centrów KDM i miejskich sieci kompu-terowych MAN oraz połączeń krajowych i międzynarodowych przyznane zostały każdorazowo na mocy dwóch decyzji cząstkowych. Pierwsza część dofinansowania – w wysokości połowy dotacji za 2008 rok – została przyznana na początku 2009 roku, aby zapewnić jednostkom środki na bieżące funkcjonowanie. Druga część dotacji została przyznana po przedstawieniu przez jednostki raportów z wykonania zadań z 2008 roku.

2. Informacje związane z inwestycjami z zakresu infrastruktury informatycznej nauki (lokalne sieci komputerowe LAN oraz Akademickie Miejskie Sieci Komputerowe) dotyczą decyzji wydanych w 2008 roku. Wymienione jednostki otrzymały zgodę ministra nauki i szkolnictwa wyższego na realizację zadań, na mocy wyżej wymienionych decyzji, w 2009 roku.

Page 10: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

10

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

INFO

RMAC

JE JEDNOSTKI NAUKOWE, KTÓRE OTRZYMAŁY ŚRODKI FINANSOWE NA UCZESTNICTWO NAUKOWCÓW W III EDYCJI PROGRAMU WSPARCIE MIĘDZYNARODOWEJ MOBILNOŚCI NAUKOWCÓW

– PODSTAWA PRAWNA ART. 15 UST. 1 PKT 4 USTAWY O ZASADACH FINANSOWANIA NAUKI

Nazwa polskiej jednostki naukowej Uczestnik programu Tytuł projektu Nazwa zagranicznej

jednostki naukowej

Wysokość środków finansowych przyznanych przez ministra (w zł)

ogółemw tym:

2009 2010 2011

Uniwersytet Warszawski; Wydział Filozofii i Socjologii

dr Justyna Grudzińska

Zdania z wieloma kwantyfikatorami, wyrażenia referencyjne, anafora. Badania nad hipotezą (gramatycznej) wieloznaczności

Rutgers University; Center for Cognitive Science; USA

172 000 47 000 125 000 -

Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie

dr Jerzy Smykla

Zmiany klimatu i rola kolonii pingwinów we współczesnych oraz paleo- ekosystemach lądowych Antarktyki

University of North Carolina; Department of Biological Sciences; USA

423 600 86 600 282 400 54 600

Uniwersytet Warszawski; Instytut Ameryk i Europy

dr Mikołaj Herbst

Wpływ instytucjonalnych rozwiązań w krajowych systemach edukacji na jakość kapitału ludzkiego i funkcje wyrównawcze edukacji

Amherst College; USA 235 200 70 800 164 400 -

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie; Kolegium Gospodarki Światowej

dr Oskar Kowalewski

Przyczyny rozwoju i zmian strukturalnych systemów finansowych

University of Pennsylvania; Wharton Financial Institutions Center; USA

423 600 86 000 282 400 54 600

Uniwersytet w Białymstoku; Wydział Biologiczno-Chemiczny

dr Piotr Zieliński

Wpływ zmian klimatycznych na produkcję, transformację i transport rozpuszczonego węgla organicznego z zatorfionych zlewni do morza

University of Wales; School of Biological Sciences; Wielka Brytania

246 000 43 000 164 000 39 000

Uniwersytet Warszawski; Wydział Prawa i Administracji

dr Kacper Gradoń

Międzynarodowy program badawczo-wdrożeniowy proaktywnego, interdyscyplinarnego i zintegrowanego zapobiegania, wykrywania i zwalczania przestępczości z użyciem przemocy, przestępstw o zasięgu powszechnym, przestępczości zorganizowanej i terroryzmu

University College London; Jill Dando Institute of Crime Science; Wielka Brytania

500 800 70 600 250 400 179 800

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; Wydział Filozofii Chrześcijańskiej

dr Katarzyna

Budzyńska-Nowacka

Perswazyjna argumentacja: rozszerzenie modelu argumentacji, implementacja w systemie Araucaria i zastosowanie w krytycznym myśleniu

University of Dundee; School of Computing; Wielka Brytania

203 200 54 800 148 400 -

Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży

dr Ireneusz Ruczyński

Procesy poznawcze w cieple i chłodzie: wpływ obniżenia temperatury ciała na uczenie się i pamięć

Max-Planck Institut für Ornithologie; Niemcy 363 600 60 600 242 400 60 600

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych

dr Marcin Rebes

Etyka a ontologia. Koncepcje prawdy, wolności i odpowiedzialności we współczesnej kulturze i filozofii

Universität Wien; Institut für Philosophie; Austria 339 600 54 600 149 600 135 400

Politechnika Śląska w Gliwicach; Wydział Automatyki Elektroniki i Informatyki

dr Zbigniew Starosolski

Wysokorozdzielcza rekonstrukcja struktury białek z wykorzystaniem kriomikroskopii elektronowej (cyro-EM) oraz opracowanie metod obliczeniowych dla automatycznego rozstrzygania modów konformacji złożonych makromolekuł

University of Texas; Medical School; USA 328 800 - 219 200 109 600

Uniwersytet Wrocławski; Wydział Fizyki i Astronomii

drArtur Ankowski

Wpływ krótkozasięgowych korelacji między nukleonami na kaskadę wewnątrzjądrową

Universita degli Studi di Roma La Sapienza; Dipartimento di Fisica; Włochy

434 100 56 700 217 800 159 600

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; Wydział Nauk Historycznych i Społecznych

dr Michał Bieniada

Tradycja i akulturacja, kontynuacja i zmiany. Czynniki determinujące powstawanie więzi etnicznych, zhierarchizowanych systemów społecznych i państw na Starożytnym Bliskim Wschodzie. Na podstawie analizy kultury materialnej i tekstów

W.F. Albright Institute of Archeological Research; Izrael

150 000 - 150 000 -

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Wydział Medycyny Weterynaryjnej

dr Piotr Podlasz

Rola galaniny w czasie rozwoju danio pręgowanego (Danio rerio). Organizacja układu galaninergicznego w mózgu w czasie rozwoju. Korelacja z innymi systemami neurotransmiterów

University of Helsinki; Neuroscience Center; Institute of Biomedicine/Anatomy; Finlandia

158 100 - 158 100 -

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Biologii

dr Adrian Surmacki

Ewolucyjne znaczenie czynników zewnętrznych w ekspresji kolorów u ptaków Auburn University; USA 250 800 57 800 193 000 -

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; Wydział Matematyczno-Fizyczno-Techniczny

dr Andrzej Baran

Od częstotliwości pulsacji do wnętrz gwiazdowych – ważny krok w kierunku astrosejsmologii pulsujących gorących podkarłów

Iowa State University; Department of Physics and Astronomy; USA

501 600 62 700 250 800 188 100

Page 11: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

11

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

INFO

RMAC

JE

Uniwersytet Opolski; Wydział Przyrodniczo-Techniczny

dr Dorota

Konieczko-Meier

Budowa histologiczna tkanek twardych triasowych temnospondyli na przykładzie Metoposaurus diagnosticus krasiejowensis z triasu Krasiejowa (Śląsk Opolski, Polska) – analiza dynamiki wzrostu zwierzęcia

Steinmann Institut für Geologie, Mineralogie und Palaontologie der Rheinischen Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn; Niemcy

282 400 56 700 208 800 16 900

Instytut Farmakologii PAN w Krakowie

dr Marta Kot

Ludzki konstytutywny receptor androstanu a oporność na chemioterapię w nowotworze jelita grubego (testowanie hipotezy, iż ludzki receptor jądrowy CAR jest czynnikiem decydującym o wystąpieniu oporności nowotworu jelita grubego na chemioterapię)

Institut national de la santé et de la recherche médicale (INSERM); Francja

162 000 40 500 121 500 -

Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu

dr Maciej Giefing

SEPT9, GNG7, CYBB, CHD2, TNFSF9, CD70 – nowe potencjalne geny supresji nowotworowej w klasycznym chłoniaku Hodgkina; analiza funkcjonalna

Instytut Genetyki Człowieka w Kilonii; Klinika Uniwersytecka Schleswig-Holstein; Niemcy

417 600 52 200 208 800 156 600

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Collegium Medicum; Wydział Lekarski

dr Grzegorz Porębski

Nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne – diagnostyka in vitro reakcji natychmiastowych

Universitätsklinik für Rheumatologie, Klinische Immunologie und Allergologie; Szwajcaria

238 000 - 238 000 -

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Collegium Medicum; Wydział Lekarski

dr Katarzyna

Stolarz-Skrzypek

Genetyka i genomika homeostazy sodowej w patogenezie nadciśnienia tętniczego i przerostu lewej komory

Unit of Hypertension; Department of Hypertension and Cardiovascular Revalidation; University of Leuven; Belgia

110 400 59 700 50 700 -

Uniwersytet Wrocławski; Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska

dr Joanna Kostylew

Badania inkluzji fluidalnych w minerałach cechsztyńskiej serii miedzionośnej na monoklinie przedsudeckiej za pomocą LA-ICP-MS

Eidgenossische Technische Hochschule; Departement Erdwissenschaften; Szwajcaria

240 000 41 000 160 000 39 000

Politechnika Gdańska; Wydział Chemiczny

dr Piotr Szweda

Badanie struktury i właściwości funkcjonalnych białek błonowych pełniących funkcje kanałów sodowych w komórkach ssaków

Chemical and Environmental Science Department; University of Limerick; Irlandia

250 400 70 600 179 800 -

Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie; Wydział Psychologii

dr Blandyna Skalska Różnice półkulowe w strategicznej kontroli działania

University College in London; Institute of Cognitive Neuroscience; Wielka Brytania

298 800 - 168 000 130 800

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Wydział Filozoficzny

dr Michał Wierzchoń

Mechanizmy uczenia mimowolnego – rola pamięci roboczej w procesie uczenia się sekwencji i forma reprezentacji wiedzy nabywana w trakcie procesu uczenia się

Université Libre de Bruxelles; Belgia 107 000 - 81 000 26 000

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej

dr Piotr Masłowski

Rozwijanie metody CE-DFCS (Cavity Enhanced Direct Frequency Comb Spectroscopy) i jej zastosowanie w fizyce atomowej i molekularnej oraz metrologii

Joint Institute for Laboratory Astrophysics; University of Colorado; USA

438 400 54 800 219 200 164 400

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Wydział Filozoficzny

dr Marcin Bukowski

Poznawcze, emocjonalne i behawioralne konsekwencje spostrzeganych zagrożeń międzygrupowych: znaczenie motywów kontroli i pewności

Universidad de Granada; Hiszpania 162 000 - 149 000 13 000

Uniwersytet Szczeciński; Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania

dr Małgorzata Guzowska

Równoważność modeli ekonomicznych z czasem ciągłym i dyskretnym

Mathematics Department Trinity University; USA

172 000 47 000 125 000 -

MIĘDZYNARODOWE PROJEKTY DOKTORANCKIE – II EDYCJA PROGRAMU FUNDACJI NA RZECZ NAUKI POLSKIEJ

Koordynator Instytucja Dziedzina Tytuł projektu Przyznana kwota(w zł)

prof. dr hab.Alina Ciach Instytut Chemii Fizycznej PAN w Warszawie chemia

International PhD studies at the Institute of Physical Chemistry PAS. Fundamental research with applications in bio- and nanotechnology and information processing

5 534 100

dr hab.Piotr Gwiazda Uniwersytet Warszawski matematyka PhD programme mathematical methods in natural sciences 5 749 000

prof. dr hab.Jacek Młynarski Uniwersytet Jagielloński w Krakowie chemia

International PhD studies programme at the Faculty of Chemistry Jagiellonian University – new materials, modern technologies, sustainable concepts

6 562 000

prof. dr hab. Mirosław Wielgoś Warszawski Uniwersytet Medyczny medycyna

molekularnaMolecular genomics, transcriptomics and bioinformatics in cancer 3 383 000

prof. dr hab. Jacek Wosiek Uniwersytet Jagielloński w Krakowie fizyka Jagiellonian University international PhD studies in physics of

complex systems 4 546 000

prof. dr hab. Adam Szewczyk

Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Warszawie neurobiologia International PhD studies in neurobiology 5 667 997

Page 12: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

12

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

INFO

RMAC

JE

Sieć zrzesza ośrodki naukowe i badaw-czo-rozwojowe aktywne w dziedzinie

architektury oraz programowania systemów obliczeniowych i wbudowanych. Dwa razy w roku organizuje w jednym z reprezento-wanych w niej krajów HiPEAC Computing Systems Week – trzydniowe spotkanie człon-ków sieci, otwarte dla lokalnej społeczności akademickiej i przemysłowej.

Poza koordynacją działalności sieci i po-wiązanych z nią unijnych projektów, celem spotkań jest popularyzacja działalności ba-dawczej i rozwojowej architektury układów cyfrowych i kompilacji, ze szczególnym naci-skiem na systemy obliczeniowe i wbudowa-ne. Istotne jest również tworzenie nowych możliwości nawiązywania kontaktów pomię-dzy członkami sieci a przedstawicielami nauki i gospodarki z regionu lub kraju, w których spotkanie ma miejsce. Przez dwa dni HiPEAC Computing Systems Week trwają spotkania w grupach tematycznych. Jeden dzień prze-znaczony jest na sympozjum przemysłowe, które stwarza okazję do zaprezentowania osiągnięć i nowych wyzwań w dziedzinie architektury, projektowania oraz programo-wania systemów obliczeniowych i wbudo-wanych.

Do tej pory członków sieci High-Perfor-mance and Embedded Architectures and Compilers gościły kraje Europy Zachodniej lub Izrael, przy współudziale jednego z part-nerów przemysłowych – ARM, IBM, Infineon,

HiPEAC Computing Systems Week po raz pierwszy w Polsce

Członkowie europejskiej sieci doskonałości High-Performance and Embedded Archi-tectures and Compilers spotkają się we Wrocławiu w dniach 26–28 października br. Pierwszy raz wydarzenie owo odbędzie się w jednym z nowych państw członkow-skich Unii Europejskiej.

NXP, ST Microelectronics, Thales. W konse-kwencji lokalizacja spotkania i zakres dzia-łalności partnera przemysłowego narzuca-ły tematykę sympozjum przemysłowego. Współorganizatorem tegorocznej jesiennej edycji HiPEAC Computing Systems Week jest Wrocławskie Centrum Badań EIT+. Spotka-nie we Wrocławiu po raz pierwszy nie będzie miało dominującego partnera przemysłowe-go. Dla członków sieci to okazja do poznania różnorodnych badań prowadzonych w Pol-sce, dla polskiej społeczności z sektora B+R – szansa nawiązania nowych kontaktów i współpracy z dynamicznym środowiskiem akademickim i przemysłowym zrzeszonym w sieci HiPEAC.

Osoby zainteresowane działalnością sieci doskonałości HiPEAC i udziałem w paździer-nikowej edycji Computing Systems Week we Wrocławiu zapraszamy na stronę interneto-wą http://www.hipeac.org. Udział w HiPE-AC Computing Systems Week jest bezpłatny, choć ilość miejsc jest ograniczona.

Osoby i instytucje zainteresowane pre-zentacją na sympozjum przemysłowym pro-szone są o kontakt z dr. Zbigniewem Cham-skim (Infrasoft IT Solutions, tel. 668 773 916, e-mail: [email protected]). Dodatkowych informacji organizacyjnych udziela pani Katarzyna Janicka reprezentują-ca WCB EIT+ (Katarzyna Janicka, tel. 519 186 527, fax 071 354 33 62, e-mail: [email protected]).

Page 13: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

13

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

NAU

KA,

GO

SPO

DAR

KA,

SPO

ŁEC

ZEŃ

STW

O

Panie Profesorze, czym właściwie jest otwarta nauka?

– W tej koncepcji istotnym wymiarem jest demokratyzacja. Odbiorca zyskuje możliwość włączenia się w dyskurs na-ukowy i łatwość natychmiastowego wnie-sienia kontrybucji. Idea otwartej nauki to nie tylko open access, to kwestia re-wolucji w samym pojmowaniu struktury uprawiania nauki, w której – choć może nieco przesadnie to nazwę – następuje desakralizacja. Rola niektórych instytucji przestaje być współmierna do zajmowa-nej pozycji.

Instytucje przestają być potrzebne? – Dopóki nie było nowych technolo-

gii, w wielu dziedzinach przekazywanie informacji między ludźmi i upowszech-nianie wiedzy wymagało instytucjonali-zacji. Obecnie technologie internetowe pozwalają zejść do poziomu, na którym autor może stać się swoim własnym wy-dawcą. Kanał dystrybucyjny, który po-przednio warunkował dotarcie publikacji do odbiorców, nie jest dzisiaj niezbędny. W sposób teoretycznie równoprawny sieć pozwala każdemu wnosić swój wkład i odbierać treści. Liczne instytucje i orga-nizacje pośredniczące stracą pozycję.

Zmieni się rola tradycyjnych wydaw-ców, którzy nie będą niezbędni do za-gwarantowania jakości. Anonimowe oce-ny rzekomo gwarantują obiektywizm, ale już od dawna jest to – ze względu na ma-

Nauka ponad podziałami – z prof. dr. hab. Markiem Niezgódką, dyrektorem Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego (ICM) Uniwersytetu Warszaw-skiego rozmawia Anna Knapińska

sową skalę – nieprawdą. Oczywiście nie należy deprecjonować wielu rzetelnych i kompetentnych oceniających, ale jakość ocen stała się faktycznym problemem, który nie istniał, gdy zwracano się o re-cenzje do wybitnych autorytetów. Bardzo często anonimowość kryje nieodpowie-dzialność. W moim przekonaniu koniecz-na jest pełna przejrzystość i jawność, się-gająca tak daleko, jak tylko nie narusza to wrażliwych aspektów.

Polskie środowisko naukowe jest na to przygotowane?

– Z całą pewnością ogromna część re-cenzji czy ocen jest i obiektywna, i rze-czowa, i kompetentna. Ale część, która przestała mieć wspomniane atrybuty, niestety stała się obciążeniem całego sys-temu. Wobec tego jestem głęboko prze-konany, że jeżeli szczerze i z determinacją myślimy o pozycji naszej nauki, to musi-my na szeroką skalę wprowadzić zasady przejrzystości. W ten sposób wyelimino-walibyśmy – marginalne, ale niepokojące – oceny niespełniające kryteriów.

Może wprowadzenie w życie założeń nowej reformy nauki taką przejrzystość zapewni.

– Projekt w obecnym kształcie w bar-dzo niewielkim stopniu wprowadza zmia-ny strukturalne, sięgające na tyle głębo-ko, by miały charakter oczyszczający. Po-dam przykład działania, które, w mojej

Page 14: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

14

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

NAU

KA,

GO

SPO

DAR

KA,

SPO

ŁEC

ZEŃ

STW

O opinii, istotnie zmieniłoby sytuację. Oce-nę naukową w Polsce przeprowadza się z jednej strony na podstawie publikacji w bardzo dobrych wydawnictwach mię-dzynarodowych, a z drugiej – publikacji w wydawnictwach krajowych, których duża część jest albo trudno, albo wręcz niedostępna w obiegu powszechnym. Wartość wyników bywa więc w sposób dramatyczny obniżana.

Bezskutecznie proponuję kolejnym mi-nistrom koncepcję, która wprowadziła-by rewolucję: stwórzmy jednolity system indeksowania cytowań i uwzględniajmy w tym systemie wyłącznie wydawnictwa dostępne w obiegu elektronicznym. Taka zmiana pozwoliłaby promować wydaw-nictwa publikujące cenne wyniki, a prze-cież ocena powinna wiązać się z tym, co promieniuje, a nie tym, co po prostu za-istniało.

Pańskie Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Kom-puterowego umiałoby stworzyć po-trzebny system?

– Platforma informatyczna, która by-łaby w stanie „pociągnąć” to wszystko, jest w wersji wstępnej gotowa, ale prace nad rozwojem w części finansowanej ze środków ministerstwa polecono w tym roku przerwać. Nic nie stoi na przeszko-dzie powstania systemu – jesteśmy w sta-nie w ciągu 2–3 miesięcy udostępnić go w całej Polsce, razem z kodami źródło-wymi, żeby wszyscy mogli nad nim pra-cować dalej. Nasz system YADDA nie jest jedynym rozwiązaniem, ale świetnym przykładem, że można.

Na świecie są podobne inicjatywy? – Świat idzie dalej i od kilku lat wpro-

wadza tzw. otwarte mandaty publika-cyjne. Naukowiec, publikując w czaso-

pismach, musi jednocześnie udostępnić pełen tekst w repozytoriach otwartych. Amerykańskie Narodowe Instytuty Zdro-wia, największa globalna instytucja fi-nansująca badania, od grudnia 2007 roku wymogły, że każda publikacja zrobiona za pieniądze NIH musi być w ciągu roku udostępniona w otwartym repozytorium. Co więcej, wraz z danymi źródłowymi do tej publikacji, bo przecież w wielu dziedzi-nach wartość publikacji zależy od tego, czy sposób wyciągania wniosków z da-nych eksperymentalnych jest właściwy. Kiedy o tym mówię w Polsce, słyszę m.in. o naruszeniu praw wydawniczych, ale to nieprawda, bo te kwestie dawno zostały rozwiązane w skali międzynarodowej.

Co więcej, kolejne wydawnictwa roz-ważają sposób zmiany modelu funkcjo-nowania. Rozważa się model, w którym właściwe koszty ponosi nie czytelnik, ale autor, bo w jego interesie leży rozpropa-gowanie wyniku. To kolejna zmiana para-dygmatów. W czasach, kiedy naukę mogli uprawiać tylko ludzie majętni, szczytna idea głosiła, że nauka służy dzieleniu się wynikami, a nie traktowaniu ich jak atry-butu swojej wyższości. Dziś trwa wyścig o pierwszeństwo publikacji, niejednokrot-nie z nieczystymi zagraniami. Pytam więc, czy podstawowym przedmiotem troski nie powinno być dążenie do czystości nauki, nawet jeśli brzmi to nieco utopijnie?

Jak to osiągnąć? – W Polsce mamy wyjątkową szansę.

Dzięki funduszom strukturalnym, które dają impuls do budowy ośrodków wyso-kiej jakości i – paradoksalnie – dzięki kry-zysowi, bo to czas, kiedy rola nauki nie-pomiernie rośnie. Wyjście z kryzysu, jeśli ma być osiągnięte w sposób efektywny ekonomicznie, wymaga wysokiej innowa-cyjności i wyprzedzenia konkurencji.

Page 15: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

15

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

NAU

KA,

GO

SPO

DAR

KA,

SPO

ŁEC

ZEŃ

STW

OKiedy kilka lat temu rodziła się idea Centrum Nowych Technologii Uniwersy-tetu Warszawskiego, wyszła dokładnie z takiej konstatacji – ośrodki konkuren-cyjne w skali międzynarodowej muszą funkcjonować w układzie międzynaro-dowym i trzeba zmienić stan dominujący w Polsce, w którym jedynie marginalna część studentów i doktorantów pochodzi z innych krajów. To oznacza też, że na-sze działania muszą być znane globalnie. I tu wracamy do idei otwartej nauki, któ-ra jest najtańszym sposobem masowego rozpropagowania wyników.

Umiędzynarodowienie i interdyscy-plinarność, bo w Centrum Nowych Technologii znajdzie miejsce wiele róż-nych dyscyplin.

– Najistotniejszym elementem trans-formacji jest zrozumienie, że skończył się czas podziału na dyscypliny. Nadszedł czas wielkich systemów złożonych, które wymagają wiedzy z dyscyplin pozornie od siebie odległych, także uwzględniania aspektów i mechanizmów społecznych. Istotą sukcesu jest tworzenie zespołów z reprezentantami rozmaitych obszarów nauki i wiedzy. CeNT stworzy możliwo-ści podejmowania ponaddyscyplinarnych projektów magisterskich czy doktorskich, zapewniając infrastrukturę laboratoryjną i badawczą na światowym poziomie. Nie będzie barier dla ambitnych działań. To zakłada również inną edukację, mniej ba-zującą na wykładach i dostarczaniu wie-dzy, a więcej – na aktywnym jej uzyskiwa-niu w interakcji z wybitnymi uczonymi.

Wierzę też, że jedyną racjonalną dro-gą przyspieszania badań jest korzystanie z triady łączącej teorię, eksperyment la-boratoryjny i symulacje komputerowe. Nauki obliczeniowe pozwalają prowa-dzić wirtualne eksperymenty, bezpiecznie

sprawdzać różne hipotezy i tym samym radykalnie ograniczać liczbę eksperymen-tów fizycznych, wskazywać najbardziej interesujące kierunki. Modelowanie i sy-mulacje komputerowe zupełnie zmieniają skalę czasu od hipotezy do wyniku, wpro-wadzając ogromne przyspieszenie.

CeNT ma ucieleśnić takie właśnie zjednoczenie nauki. Ale to chyba już się dzieje?

– Ależ tak, tyle że w różnych miej-scach, a nam chodzi o efekt skali. Jeżeli w przestrzennie ograniczonym obszarze umieścimy masę eksplozywnych materia-łów, to wybuch jest nieuchronny i taki był punkt wyjścia. Stąd i nauki materiałowe, i biotechnologia, i badania biomedyczne, i jak najszerzej pojęte nauki obliczeniowe i informacyjne. Zakładam, że Centrum sta-nie się miejscem, w którym nie będzie się potwierdzało hipotez przewidywalnych, ale dochodziło do rzeczywiście zaskaku-jących odkryć, i gdzie dzięki zespołom z różnych dziedzin będziemy poszukiwali nowego zrozumienia problemów funda-mentalnych.

Czyli pojawiające się w prasie okre-ślenie „polski Harvard” nie jest prze-sadne.

– Jeśli już, to lokowałbym się gdzieś w Kalifornii, może Stanford czy Berkeley, może Caltech. Zdecydowanie bardziej odpowiada mi duch otwartości kalifor-nijskiej niż tradycjonalizm harvardzki. Ale naprawdę idea jest taka, by korzystać z różnych doświadczeń – wschodniego i zachodniego wybrzeża USA, niektórych krajów Europy, Dalekiego Wschodu... Musimy jednak mieć świadomość, że nie jesteśmy jedynym krajem, który przygo-towuje się do wielkiego skoku. Wyścig – z ogromnymi zaangażowanymi środkami

Page 16: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

16

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

NAU

KA,

GO

SPO

DAR

KA,

SPO

ŁEC

ZEŃ

STW

O – trwa w wielu krajach. Przez konkuren-cję należy rozumieć z jednej strony naj-bardziej zaawansowane kraje, a z drugiej – powstające potęgi. Nie można nie zda-wać sobie sprawy z niepohamowanych apetytów Chin i niesamowitego poten-cjału, także ze względu na tradycje kultu-rowe, Indii. Nie ma innej konkurencyjno-ści niż globalna. Czy istnieje jakakolwiek dziedzina, poza obszarami dotyczącymi bezpośrednio sfery kultury, tradycji naro-dowej czy języka, która jest ograniczona do naszego kraju?

Całe Centrum Nowych Technolo-gii UW ma być gotowe do 2016 roku. Mamy przed sobą ciekawy okres.

– Mam nadzieję, że sami sobie nie pod-kopiemy szans. Wierzę, że CeNT napełni życiem nowa generacja, która nie używa sformułowania, że „coś jest niemożliwe, bo w polskich warunkach...”. Ich umysły nie uznają barier. Na pewno Centrum No-wych Technologii trzeba będzie traktować jak szkołę liderów nauki i gospodarki.

Ci, którzy tworzą CeNT, budują go dla następców. Niezwykłym wyzwaniem jest jednak zapanowanie nad pewnym rodzajem egoizmu. Chciałbym, by ten egoizm koncentrował się na satysfak-cji, że następne generacje zdołają zrobić coś znacznie większego od nas. A to jest trudne, choć hasłowo chętnie powtarza-ne. Problem międzypokoleniowy istnieje, choć trzeba go rozumieć względnie, bo są ludzie funkcjonujący poza skalą cza-su, choćby prof. David Shugar, założyciel szkoły biofizyki UW, który w wieku ponad 90 lat szefował w tym roku wielkiej kon-ferencji o kinazach białkowych.

Moim marzeniem jest, by w CeNT po-kolenie zasłużone wspierało młodych na-ukowców w odważnych, a często wysoce ryzykownych, ideach i projektach.

Prof. dr hab. MAREK NIEZGÓDKA od 1993 roku kieruje Interdyscyplinarnym Centrum Mo-delowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył studia w dziedzinie matematyki stosowanej na Po-litechnice Warszawskiej, studia doktoranckie odbył w Instytucie Automatyki PW, a habilitację uzyskał w Universität Augsburg.

Jest ekspertem Deutsche Forschungsge-meinschaft w dziedzinie modelowania mate-matycznego procesów i obliczeń wieloskalo-wych, stałym przedstawicielem Polski w UE (zespół doradczy do spraw strategii rozwoju e-Infrastructures), członkiem komitetu sterujące-go projektu Driver (Digital Repository Infrastruc-ture Vision for European Research) oraz panelu informacji i telekomunikacji w European Rese-arch Council. W ICM kieruje zespołem wykonu-jącym projekty badawczo-wdrożeniowe w dzie-dzinie wielkich systemów transportowych (LOT SA, Boeing). Jego zainteresowania naukowe obejmują wieloskalowe modele matematyczne i obliczeniowe dynamiki układów rozłożonych i hybrydowych, zastosowania w modelowaniu matematycznym układów biologicznych, metody matematyczne modelowania wizualnego i analizy danych, a także nowe podejścia do modelowania matematycznego w zastosowaniach do podej-mowania decyzji w układach złożonych.

Fot:

ww

w.e

bib.

info

Page 17: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

17

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

NAU

KA,

GO

SPO

DAR

KA,

SPO

ŁEC

ZEŃ

STW

O

Od grudnia ubiegłego roku Uniwersytet Jagielloński (Centrum Innowacji Trans-

feru Technologii i Rozwoju Uniwersytetu oraz Wszechnica UJ) prowadzi Szkołę Przedsiębior-czości UJ – Innowacje i Biznes. Do 40 tysięcy złotych na założenie własnej firmy, wsparcie finansowo-doradcze przez pierwsze pół roku jej istnienia, cykl szkoleń i spotkań z prakty-kami biznesu oraz promocja innowacyjnej przedsiębiorczości – to najważniejsze założe-nia projektu, finansowanego w ramach Eu-ropejskiego Funduszu Społecznego.

Do wiosny tego roku chęć udziału w przedsięwzięciu zadeklarowało niemal pół tysiąca kandydatów. Zgłaszane przez nich in-nowacyjne pomysły na biznes – warunek ko-nieczny przystąpienia do rekrutacji – zostały ocenione, a autorzy najciekawszych koncep-cji zaprezentowali je podczas rozmów kwali-fikacyjnych. Ostatecznie komisja rekrutacyjna wybrała po 36 uczestników w każdej z trzech edycji projektu – łącznie 108 osób.

Udział w Szkole Przedsiębiorczości UJ roz-poczyna się od cyklu bezpłatnych szkoleń na temat różnych aspektów działalności firmy, m.in. zarządzania, public relations, marketin-gu, podstaw prawnych działalności gospo-darczej; potem są grupowe i indywidualne spotkania z doradcami. Po części szkolenio-wo-doradczej następuje, w ramach konkursu na biznesplan, publiczna prezentacja pomy-słów na firmę. Najwyżej ocenione zyskują szansę na finansowe wsparcie.

Firmy – gatunek w procesie ewolucji

Czego potrzeba, by odnieść sukces w biznesie? Dobrego pomysłu, umiejętności, kapitału? Być może biznesową inspirację znaleźć można w teorii ewolucji Darwina. Kiedy gatunek (w tym ujęciu firma) będzie umiał dostosować się do panujących warunków, działać w istniejącym środowisku i znaleźć własną niszę, wtedy nie tylko przetrwa, ale również rozwinie się.

NA POCZĄTKU BYŁ POMYSŁ

Wśród zakwalifikowanych pomysłów pa-nuje ogromna różnorodność. Usługi nowych przedsiębiorstw to m.in. tworzenie portali i aplikacji internetowych SaaS (Software as a Service), internetowa wypożyczalnia sprzę-tu rehabilitacyjnego, mała architektura miej-ska, konsultacje psychologii pracy, a nawet plenerowe występy Teatru Ognia.

W czerwcu br. w auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiel-lońskiego odbyło się spotkanie integracyjne dla uczestników Szkoły Przedsiębiorczości – Innowacje i Biznes, prowadzonej przez Centrum Innowacji Transferu Technologii i Rozwoju Uni-wersytetu oraz Wszechnicę UJ

Fot:

ww

w.s

zkol

aprz

edsie

bior

czos

ci.u

j.edu

.pl

Page 18: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

18

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

NAU

KA,

GO

SPO

DAR

KA,

SPO

ŁEC

ZEŃ

STW

O Każdy pomysł jest nie tylko innowacyj-ny, ale również ekonomicznie do urzeczy-wistnienia. Czy te walory doprowadzą do sukcesu rynkowego? Uczestnicy projektu są pewni, że tak. Mają jasne, skonkretyzowane cele i chcą je osiągnąć w kilku najbliższych latach. – Mam nadzieję, że moje pionierskie na polskim rynku urządzenie stanie się pro-duktem zapoczątkowującym cykl rodzimych urządzeń. Dzięki temu firma systematycznie będzie zatrudniała dodatkowych pracowni-ków, poszerzała swoją ofertę i wchodziła na rynki zagraniczne – mówi Łukasz Trybulec, pomysłodawca przedsiębiorstwa Pool Con-trol Systems wdrażającej nowoczesne tech-nologie basenowe

DLACZEGO WŁASNA FIRMA?

Prowadzenie własnej działalności gospo-darczej powszechnie uważane jest za opty-malną formę spełniania zawodowych am-bicji, choć nie brakuje opinii sugerujących zagrożenia. Przesyłając formularz zgłosze-

niowy, uczestnicy projektu dokonali swe-go rodzaju deklaracji. Nie wyobrażają sobie przyszłości bez własnego biznesu.

– Zwykle każdy młody chłopak chce być pilotem, a dziewczyna modelką. Ja już jakiś czas temu miałam w głowie zarys własnej działalności. Dzięki konkursowi Wszechni-cy i CITTRU mogłam mój plan zrealizować – twierdzi Marta Pera, pomysłodawczyni in-ternetowego centrum rehabilitacji Splint.pl. Inny finalista pierwszej edycji projektu, Wła-dysław Parylak z PartCom, dodaje: – Własna firma to przede wszystkim satysfakcja z urze-czywistniania własnych pomysłów i poczu-cie, że to, co robię, wiąże się z moimi zainte-resowaniami i pasjami.

Wyzwania, zagrożenia i obawy młodych biznesmenów nie są barierą w osiąganiu ce-lów. Niezależność, samorealizacja, kreatyw-ność działania i satysfakcja z pracy dla siebie to stawka, dla której warto zaryzykować.

– Kiedy Karol Darwin stwierdził, że prze-trwać mogą gatunki nie najinteligentniej-sze, lecz te, które się najlepiej przystosują do zmian, z powodzeniem mógłby myśleć o współczesnych firmach – mówi Anna Wło-darska, pomysłodawczyni Centrum Wspiera-nia Rozwoju Dziecka Mudi. Obecne problemy gospodarczo-finansowe dotykające miliony przedsiębiorców na całym świecie zdają się nie zniechęcać młodych ludzi, którzy pragną spełniać biznesowe marzenia w szkole przed-siębiorczości UJ. Trudno znaleźć w ich gronie pesymistów.

Powszechne jest przekonanie o koniecz-ności zmagania się z komplikacjami i nie-dogodnościami rynkowymi, jednak to nie wyklucza powodzenia, a raczej pozwala za-hartować się na początku biznesowej drogi. – Najlepsze pomysły przychodziły do głowy ludziom właśnie w najtrudniejszych czasach – mówi Ewelina Woźniak-Łyp, uczestnicz-ka projektu, inicjatorka Centrum Ekspertyz Środowiskowych Geos. – Nigdy nie będzie

Udział w Szkole Przedsiębiorczości UJ rozpoczynają młodzi biznesmeni od cyklu szkoleń z zarządzania, public relations, marketingu, podstaw prawnych działalności gospodarczej itp.

Fot:

ww

w.s

zkol

aprz

edsie

bior

czos

ci.u

j.edu

.pl

Page 19: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

19

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

NAU

KA,

GO

SPO

DAR

KA,

SPO

ŁEC

ZEŃ

STW

Oidealnego momentu, pozbawionego ryzyka, trzeba się liczyć z możliwością niepowodzenia, ale to jak najbardziej zdrowe podejście – doda-ją inni. Najlepiej przyjąć zasadę Winstona Chur-chilla, który stwierdził, że „sukces jest zdolno-ścią do przejścia od jednej porażki do drugiej bez utraty entuzjazmu”.

KRAKÓW NAJLEPSZY

Jednym z wymogów regulaminu projektu była deklaracja założenia firmy w Małopol-sce. Zdecydowana większość uczestników wskazuje Kraków jako przyszłą siedzibę oraz miejsce początkowej działalności, dostrzega-jąc ogromny potencjał gospodarczy i kadro-wy miasta.

– Kraków jest centrum biznesowym z jed-nym z najlepszych połączeń kołowych i lotni-czych w kraju, łączącym cechy miasta nowo-czesnego z elementami idealnie zachowanej historii. Warto zauważyć wysiłki instytucji wspierających przedsiębiorczość na terenie Małopolski. Z pewnością wpływają one na wizerunek Krakowa jako miasta przyjaznego przedsiębiorcom – twierdzi Kamil Maroszek, uczestnik projektu.

Obecność wielu firm oraz rozwinięta in-frastruktura komunikacyjna to niewątpliwie istotne atuty, dzięki którym nowo powstałe przedsiębiorstwo staje się konkurencyjne od samego początku. Pomysłodawca firmy po-ligraficznej Krzysztof Piotrowski dodaje, że

Kraków jest miastem akademickim, a więc nie brakuje w nim świetnie wykwalifikowa-nych przyszłych pracowników.

PROMOCJA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Ważnym aspektem działań prowadzo-nych w ramach projektu Szkoła Przedsiębior-czości UJ – Innowacje i Biznes jest promo-wanie innowacyjnej przedsiębiorczości oraz tzw. dobrych praktyk. Koordynatorzy przewi-dują zorganizowanie m.in. dni przedsiębior-czości, spotkań firm powstałych w ramach projektu oraz konkursu fotograficznego. Mamy nadzieję, że przedsięwzięcia te staną się natchnieniem dla wszystkich osób chcą-cych wcielać w życie swoje zawodowe pasje poprzez własną działalność gospodarczą.

Czy optymizm, zaangażowanie i entu-zjazm pozwolą uczestnikom odnieść biz-nesowy sukces? Czy przyszli przedsiębiorcy okażą się elastycznymi – operując pojęciem darwinowskim – gatunkami, umiejącymi do-stosować się do panujących warunków ryn-kowych? Czas pokaże.

Więcej informacji o projekcie:http://www.szkolaprzedsiebiorczosci.uj.edu.pl

Edyta GiżyckaUniwersytet Jagielloński,

Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu

Zadaniem Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu (CITTRU) jest wspieranie transferu technologii, promocja przedsiębiorczości akade-mickiej i aplikowanie o fundusze na strategiczne inwestycje UJ, także te związane z rozwojem przedsiębiorczości.

Misją Wszechnicy UJ jest dostarczenie uczącym się ludziom i organizacjom najwyż-szej jakości usług szkoleniowych poprzez „przekuwanie” potencjału intelektualnego UJ na efektywne metody i narzędzia kształcenia ustawicznego. Trzy filary działalności i zarazem trzy różne sposoby realizacji tej misji to: szkolenia otwarte, kompleksowe projekty korporacyjne oraz certyfikacja kompetencji.

Page 20: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

20

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

VAD

EMEC

UM ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ

– NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY

Od 25 sierpnia obowiązuje podpisane 24 lipca br. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie z 17 października 2007 r. (Dz. U. Nr 205, poz. 1489) w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na działalność statutową (Dz. U. Nr 126, poz. 1044) – na podstawie art. 11 ust. 7 ustawy z 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki:

Stan poprzedni Stan obecny

- ocena wniosku o przyznanie środków finansowych na działalność statutową jest sporządzana przez właściwą komisję Rady Nauki w terminie nie dłuż-szym niż 3 miesiące od dnia otrzymania wniosku do oceny

oceny jednostki naukowej dokonuje się raz na 4 lata oceny jednostki naukowej dokonuje się nie rzadziej niż raz na 5 lat

- minister, po zasięgnięciu opinii właściwej komisji Rady Nauki, ustala kate-gorię dla jednostki naukowej, ubiegającej się po raz pierwszy o ustalenie kategorii

wniosek o przyznanie dotacji i wypełniona ankieta jednostki przesyłane w terminie do 30 czerwca roku poprzedzającego rok, w którym ma być przy-znana dotacja

wniosek o przyznanie dotacji i wypełniona ankieta jednostki przesyłane w terminie do 15 września roku poprzedzającego rok, w którym ma być przyznana dotacja

wniosek o przyznanie dotacji na utrzymanie specjalnego urządzenia ba-dawczego składany w terminie do 30 czerwca roku poprzedzającego rok przyznania dotacji

wniosek o przyznanie dotacji na utrzymanie specjalnego urządzenia ba-dawczego składany w terminie do 15 września roku poprzedzającego rok przyznania dotacji

Infrastruktura badawcza – list Podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Jerzy Szwed 18 września br. wystosował do kierowników jednostek naukowych list w sprawie nowych inicjatyw w obszarze infrastruktury badawczej. Publikujemy go poniżej.

W związku z trwającą w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego anali-

zą działań polskich jednostek naukowych związanych z realizacją projektów z Eu-ropejskiej Mapy Drogowej Infrastruktur Badawczych ESFRI (European Strategy Forum on Research Infrastructures) oraz trwającymi pracami nad Polską Mapą Dro-gową Infrastruktury Badawczej, zwracam się z uprzejmą prośbą o przekazanie do MNiSW koncepcji projektów o charakte-rze infrastrukturalnym. Oczekuję propozy-cji inicjatyw o skali ogólnonarodowej lub ponadnarodowej, zlokalizowanych w za-sadniczej części w Polsce, realizowanych przez polskie jednostki lub we współpra-cy z jednostkami zagranicznymi. Projek-ty mogą zakładać lokalizację pojedynczą (one site) lub rozproszoną (multiple site), w drugim przypadku konieczne jest speł-

nienie zdefiniowanych przez ESFRI warun-ków (m.in. pojedyncza nazwa, stan prawny, dyrekcja, struktura zarządzania, plan dzia-łania i rozwoju, masa krytyczna, otwarty dostęp).

Uprzejmie proszę o zgłaszanie dojrzałych i wszechstronnie opracowanych koncepcji. Opis powinien zawierać następujące elementy:

tematyka, zawartość merytoryczna, cele • projektu;koszty (ogółem i dla Polski);• ogólny harmonogram;• lokalizacja i koordynator, ewentualnie • skład konsorcjum polskiego lub między-narodowego (krótkie wskazanie na do-tychczasowe dokonania);argumenty wskazujące na potrzebę zaanga-• żowania Polski w ten projekt – obecni i przy-szli użytkownicy, korzyści różnego typu.Opisy projektów (około dwie strony,

Page 21: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

21

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

VAD

EMEC

UM

Tworzenie ośrodków zamiejscowych – komunikat Podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Grażyna Prawel-ska-Skrzypek wystosowała komunikat w sprawie tworzenia przez uczelnie, poza swoją siedzibą, zamiejscowych ośrodków dydaktycznych w kraju i za granicą. Oto jego treść.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyż-szego informuje, że zgodnie z art. 85

ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym uczelnia może utworzyć poza swo-ją siedzibą zamiejscowy ośrodek dydaktycz-ny (ZOD), w którym podstawowa jednostka organizacyjna uczelni posiadająca upraw-nienie do nadawania stopnia naukowego doktora realizuje część zajęć dydaktycznych w ramach prowadzonych studiów pierwsze-go stopnia. Ośrodek taki, za zgodą ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższe-go, wydaną po zasięgnięciu opinii Państwo-wej Komisji Akredytacyjnej, może utworzyć także jednostka posiadająca uprawnienie do prowadzenia studiów drugiego stopnia albo jednolitych studiów magisterskich. Za-miejscowy ośrodek dydaktyczny może być utworzony, jeżeli spełnione są wymagania kadrowe określone w odpowiednich prze-pisach.

Utworzenie za granicą zamiejscowej jed-nostki organizacyjnej uczelni zgodnie z art. 85 ust. 5 wyżej wymienionej ustawy, speł-niającej określone warunki, wymaga zgody ministra właściwego do spraw zagra-nicznych i ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego.

Realizując art. 35 ust. 3 pkt 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późniejszymi zmianami),

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższe-go przypomina, iż obowiązkiem rektora uczelni jest przekazywanie ministrowi wła-ściwemu do spraw szkolnictwa wyższego, w terminie miesiąca od podjęcia uchwały właściwych organów uczelni, informacji w sprawach dotyczących utworzenia za-miejscowych jednostek organizacyjnych uczelni wraz z informacją o bazie material-nej i obsadzie kadrowej tej jednostki.

Przypominamy, iż zgodnie z art. 33 wy-żej wymienionej ustawy minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego sprawu-je nadzór nad zgodnością działań uczelni z przepisami prawa i statutem oraz z tre-ścią udzielonego pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może żądać informacji i wyjaśnień od organów uczelni oraz założyciela uczelni.

Informujemy, iż w przypadku uzasadnio-nych podejrzeń minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może, na podstawie art. 33 ust. 1 i art. 34, dokonać kontroli dzia-łalności uczelni obejmującej zgodności dzia-łania organów uczelni z przepisami prawa, statutem oraz uzyskanymi uprawnieniami. W przypadku stwierdzenia, że uczelnia utwo-rzyła jednostkę zamiejscową niezgodnie z przepisami ustawy, nakazuje likwidację tej jednostki na podstawie art. 37 ust. 5.

czcionka 12), proszę przekazać w termi-nie do 30 listopada br. na adres [email protected], podając w tytule e-maila słowa „NOWA INFRASTRUKTURA”.

Dodatkowych informacji udziela pani Magdalena Bem-Andrzejewska, Depar-tament Spraw Europejskich i Współpracy Międzynarodowej, tel. 022 52 92 223.

Page 22: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

22

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M

I. UWAGI WSTĘPNE

1. Minione dwudziestolecie, choć przy-niosło – bez żadnych wątpliwości – wiele korzystnych przemian o fundamentalnym znaczeniu, okazało się dla humanistyki polskiej trudnym okresem przejściowym. Wśród wielu ważnych zmian w jej sytu-acji i funkcjonowaniu, jakie zawdzięczamy przełomowi roku 1989, szczególne znacze-nie miały dwie: z jednej strony, wyzwole-nie z opresji ideologizacji oraz głębokiej zależności od partyjno-politycznej władzy; z drugiej zaś zawieszenie konieczności po-dejmowania przez ludzi humanistyki misyj-nych zadań i zaangażowań, lokowanych poza terytorium specjalizacji zawodowych (w obronie prawdy, kulturowego dziedzic-twa, narodowej tożsamości, obywatelskich swobód...). Pozwalało to łącznie mieć na-dzieje – umocnione powstaniem w roku 1991 Komitetu Badań Naukowych, o orygi-nalnej formule nowoczesnego samorządu naukowego – na możliwość poświęcenia się specyficznym dla humanistyki zada-niom badawczo-edukacyjnym w obrębie (i w służbie) szybko nadrabiającego cywi-lizacyjne zaległości nowoczesnego społe-czeństwa obywatelskiego.

Następne lata nie potwierdziły większo-ści z tych nadziei. Humanistyka znalazła się

Nauki humanistyczne w Polsce. Założenia do programu rozwoju

szybko pod ciśnieniem kierowanych wobec niej nowych oczekiwań. Po pierwsze, pły-nęły one ze strony społeczeństwa: w po-staci obudzonych potrzeb oraz otwartego rynku ofert edukacyjnych – a w ich zaspo-kajaniu, jak też sukcesie polskiego boomu edukacyjnego właśnie humanistyka (obok nauk społecznych) miała swój najznacz-niejszy udział, osiągnięty zresztą wielkim nakładem sił i środków. Po drugie zaś, pły-nęły one ze strony rządowej administracji. Jej polityka naukowa, niezależnie od zmie-niających się strategii reformatorskich, zmierzała konsekwentnie – między innymi, oczywiście – do przywrócenia centralnego zarządzania nauką (czego efektem była i li-kwidacja KBN-u, i stopniowa marginaliza-cja środowiskowych reprezentacji nauko-wych...), oraz do rozciągnięcia właściwych dla nauk przyrodniczych i ścisłych standar-dów funkcjonowania, kryteriów oceny, jak też parametrów praktycznych zastosowań badawczych wyników na wszystkie dzie-dziny nauki, łącznie z humanistyką.

Rezultatem tych procesów była postę-pująca dezorganizacja humanistyki, wyni-kająca z dezintegracji jej dotychczasowych formuł funkcjonowania przy równoczesnej niemożliwości „dopasowania” możliwości planowania i finansowania badań, zwłasz-cza kluczowych badań długoterminowych

Projekt został opracowany przez zespół powołany na podstawie uchwały Walnego Zgro-madzenia Polskiej Akademii Umiejętności z 22 listopada 2008 roku. Zespołowi przewod-niczył prof. Ryszard Nycz, członek korespondent PAU. Należeli do niego również pro-fesorowie: Jerzy Axer, Włodzimierz Bolecki, Stanisław Gajda, Maciej Grochowski, Jan Kieniewicz, Piotr Kowalski, Jan Machnik, Piotr Piotrowski, Maria Poprzęcka, Władysław Stróżewski, Przemysław Urbańczyk, Jerzy Wyrozumski i Anna Zeidler-Janiszewska.

Page 23: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

23

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

Mnad dziedzictwem i kulturą narodową, do struktury organizacji i finansowania pracy naukowej nieadekwatnej wobec jej meryto-rycznej specyfiki. Zjawiska te, acz z różnych powodów, spowodowały potęgującą się marginalizację pozycji humanistyki i badań dla niej specyficznych, czemu towarzyszyło poczucie istnienia ciągle bardzo silnego opo-ru przed uznaniem kapitału kulturowo-sym-bolicznego za nie mniej doniosły, niż ka-pitał finansowo-ekonomiczny, a wyników poznawczych i możliwości „aplikacyjnych” nauk humanistycznych za nie mniej wiary-godne i wartościowe, niż wyniki nauk ści-słych i przyrodniczych.

2. Zasygnalizowane tu w największym skrócie okoliczności wskazują istotniejsze, a historyczne już, przyczyny dla których humanistyka w Polsce wymaga dzisiaj pil-nie stworzenia wieloletniego programu rozwoju. Ważność, złożoność i naglący charakter tego zadania uświadamiają do-datkowo trzy aktualne powody, których strategia rozwoju humanistyki, uwzględ-niająca realne warunki jej funkcjonowania, nie powinna pomijać. Są to: jej stan obecny (który bez wątpienia wskazuje na potrze-bę reform); rządowe projekty reform nauki (które budzą zaniepokojenie niektórymi swymi konsekwencjami); oraz krytyczna debata o rezultatach już dokonanych re-form, widzianych w perspektywie postę-pującej szybko reorganizacji nauki na świe-cie (znacząca jest tu zwłaszcza dyskusja o „kryzysie uniwersytetu”, która powinna być uwzględniona przed automatycznym wyborem tego samego modelu rozwoju).

Z tego punktu widzenia należy zauwa-żyć, że problemy humanistyki nie są tylko jej wewnętrzną sprawą, a jej status w obrę-bie nauki akademickiej jest dobrym wskaź-nikiem preferowanego przez władze i spo-łeczeństwo modelu uniwersytetu (i szerzej: nauki akademickiej) oraz jego funkcji – nie

tylko naukowych, także kulturowych, spo-łecznych, cywilizacyjnych. Sprowadzając rzecz do schematycznego uproszczenia można powiedzieć, że od pewnego czasu jesteśmy – bez dostatecznego uzasadnienia – przekonywani o konieczności porzucenia modelu kulturowego na rzecz rynkowe-go modelu uniwersytetu.

Ten pierwszy, który jakoby odchodzi właśnie do przeszłości, zapewniał swo-bodną przestrzeń dla liberalnej edukacji jednostek, formując je w samodzielnie myślące podmioty, zdolnych do krytycz-nej refleksji obywateli państwa, światłych członków narodu oraz wyposażał je we wzorce tożsamości jednostkowej i wspól-notowej. Był sam rodzajem wspólnoty, która składała się z mniejszych wspólnot, kierujących się normami i wartościami nierynkowymi i podporządkowujących własne potrzeby interesom uniwersytetu jako całości, a edukację młodzieży traktu-jących w kategoriach misyjnej odpowie-dzialności. Humanistyka, nawet jeśli nie była już w nim centralną dziedziną, to za-chowywała kluczowe znaczenie normo-twórcze, określając programowe pryncy-pia urzeczywistnianego modelu uniwer-syteckiego badania i kształcenia.

W tym drugim, modelu rynkowym, gdzie preferencje w zakresie dyscyplin, kierunków, podejmowanej problematyki, organizacji życia naukowego stymulowane są przez potrzeby zewnętrznych instytucji finansujących badania, wspólnota uniwer-sytecka przeradza się natomiast w luźną fe-derację grup interesów dążących do maksy-malizacji zyskownych zamówień. Efektem tego jest dominacja nauk ścisłych i przy-rodniczych, z niską pozycją nauk społecz-nych i zupełnie marginalną humanistyki. Realizacja zadań formacyjnych przybiera tu zaś postać przemysłu usług edukacyjnych, w której przedsiębiorstwo – uniwersytet –

Page 24: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

24

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M pobierając prowizję od kredytu i sprzeda-jąc utowarowioną wiedzę – produkuje nie społeczeństwo wiedzy, jak chcielibyśmy so-bie życzyć, lecz „ludzi do wynajęcia” i spo-łeczeństwo funkcjonariuszy: pracowników – konsumentów transnarodowych korporacji.

Przywołana tu alternatywa ma oczywi-ście charakter uproszczenia wyostrzające-go przeciwieństwa. Z jednej strony pomija zniuansowania: zarówno niedomogi i dys-funkcje modelu kulturowego, jak i oczy-wiste racje uwzględniania zewnętrznych potrzeb, powiązań, a nawet zależności, zajmujących ważne miejsce w modelu rynkowym. Z drugiej strony nie eksponu-je istotnych a negatywnych konsekwencji, wynikających z marginalizacji roli edukacji humanistycznej w wymiarze społecznym: mentalność jednostek (i wspólnot) staje się w takiej sytuacji o wiele bardziej podatna na manipulacje i instrumentalizacje, a ich zdolność do elastycznego i skutecznego podejmowania trafnych decyzji w sferze życiowo-zawodowych wyborów słabnie i traci sprawczy charakter – własnych świa-domie podejmowanych działań.

Jednak już tylko uwzględnienie tych mo-delowych scenariuszy rozwojowych pozwala sobie uprzytomnić, że znajdujemy się dzisiaj w krytycznym i strategicznym zarazem mo-mencie o wielkiej doniosłości dla przyszłości społeczeństwa, narodu i kultury. Od rozwagi i dalekowzroczności władzy oraz determinacji i woli solidarnego działania środowiska nauko-wego – od tego, czy wiemy, co rzeczywiście chcemy zrobić i jakie będą tego prawdopodob-ne konsekwencje – zależy w wielkiej mierze nie tylko przyszły stan nauki w Polsce, ale i portret Polaka, a i po prostu człowieka w nieodległej przyszłości. A w tym ostatnim dziele rola hu-manistyki pozostaje ciągle nie do zastąpienia.

Przywołanie tego generalnego kontek-stu wydało się niezbędne dla racjonalnego oszacowania aktualnej sytuacji nauk huma-

nistycznych oraz zidentyfikowania kluczo-wych problemów ich programu rozwoju, który nie byłby ograniczony do wewnętrz-nych interesów jednego środowiska, lecz uwzględniać mógł owe szersze wymiary: pożądanego modelu nauki, kultury, spo-łecznego życia.

II. SPECYFIKA I ZADANIA HUMANISTYKI W POLSCE

1. Specyfika. Przede wszystkim podkre-ślić trzeba, że program rozwoju humanisty-ki musi być oparty na kryteriach spójnych z programem rozwoju całej nauki w Polsce – lecz nie za cenę homogenizacji, tzn. pod-porządkowania jej specyfiki kryteriom wła-ściwym dla nauk ścisłych i przyrodniczych. Pierwszym krokiem przeciwdziałającym jej marginalizacji winno być zatem uznanie istotnej odrębności nauk humanistycznych w sferze przedmiotu (są to głównie wytwo-ry i czynności kulturowej aktywności czło-wieka), metod (nie tylko opisuje i wyjaśnia, ale też interpretuje i dąży do rozumienia), kontekstowych, niezbywalnych uwarunko-wań tyleż poznawanego, co poznającego (osadzenie w kulturze, języku oraz podmio-towości badacza), jak też pragmatycznych konsekwencji ich funkcjonowania (wpływ na samowiedzę jednostek, świadomość społeczną, życie publiczne).

Specyfika ta ma swe źródło w zasadni-czo „zwrotnym” charakterze nauk huma-nistycznych. Wiedza o rzeczywistości kul-turowej, powstająca w toku postępowa-nia poznawczego staje się tu ostatecznie składnikiem samego przedmiotu, kształtu-je i zmienia jego cechy, a to z kolei stymulu-je dalsze dociekania badawcze. Refleksyjny (w obu znaczeniach tego słowa) charakter humanistycznego poznania odpowiada naturze jego przedmiotu: rzeczywistości kulturowej człowieka – służąc pogłębianiu

Page 25: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

25

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

Mjego samowiedzy oraz zapewniając ana-lityczny i krytyczny wgląd w tworzony przez niego społeczny i kulturowy świat.

Konsekwencją tej właściwości jest, z jednej strony, silny związek z lokalnym środowiskiem jej rozwoju (kultura naro-dowa) oraz doniosłość formacyjnego od-działywania na język, zasoby i możliwości pojęciowe, wiedzę, mentalność, warto-ści i postawy jednostek i społeczeństwa. Z drugiej strony, owa cechująca ją „spe-cyfika kulturowa” powoduje, że nauki hu-manistyczne są z reguły pomijane w po-równawczych rankingach dotyczących jakości prowadzonych badań w obrębie poszczególnych dyscyplin oraz udziału wy-ników tych badań światowym obiegu wie-dzy – ze względu na ich niesprowadzalność do wskaźników nauk ścisłych i przyrodni-czych – co wszakże nie ma nic wspólnego z możliwością oszacowania faktycznej war-tości i międzynarodowego rezonansu wie-dzy humanistycznej jako takiej (acz kryteria oceny są tu oczywiście głównie jakościowe, nie ilościowe).

2. Humanistyka w Polsce ma bardzo szeroki obszar potencjalnych zadań do wypełnienia, które sprowadzić można do czterech zasadniczych (kolejność wedle ważności):a) skupienie się na takim diagnozowaniu

i opisie historii i kultury polskiej, który ma szansę zostać przyjęty jako minimum tożsamości wspólnotowej w warunkach zagrożonej ciągłości na wszystkich po-ziomach znanych Polakom sposobów autoprezentacji;

b) zaproponowanie możliwych do przy-jęcia, a więc wariantowych, sposobów negocjowania tożsamości w wymiarze europejskim i światowym;

c) zahamowanie procesu prowincjonali-zacji kultury polskiej polegającego na ograniczaniu ambicji (w humanistyce,

i szerzej – w kulturze) do reprodukowa-nia i naśladowania modeli wypracowa-nych bez naszego udziału;

d) dbałość o to, żeby język polski nie utracił zdolności opisywania człowieka i świata w całej złożoności sporów współczesnej kultury humanistycznej; bardzo realne jest zredukowanie zadań polszczyzny do roli języka pomocniczego na niższych szczeblach edukacji.3. Humanistyka w Polsce jest w sposób

naturalny zanurzona w społeczności ludzi posługujących się językiem polskim. Po polsku też ludzie ci wyrażają swoje zrozu-mienie i niezrozumienie świata oraz swoje lęki i nadzieje.

4. „Humanistyka w Polsce” powinna zo-stać w projektowanych reformach nauki i szkolnictwa wyższego opisana w sposób dający jej wyraźnie określone miejsce i za-dania.a) Humanistyka w Polsce powinna być

uprawiana w sieci jednostek nauko-wo-edukacyjnych o charakterze uni-wersyteckim (akademickim), mających wystarczającą autonomię wewnętrzną, żeby wziąć na siebie świadomie – w ra-mach misji – obowiązki wobec kultury narodowej i obywatelskiej. Uniwersytety sprowadzane do roli szkół zawodowych wyższego szczebla takiej misji pełnić nie mogą.

b) Niebezpieczne dla humanistyki w Pol-sce jest stosowanie do niej miar i wag sensownych w naukach przyrodniczych oraz wymuszanie publikowania głównie „na eksport”.

III. STRATEGIA I PROBLEMY ROZWOJU NAUK HUMANISTYCZNYCH W POLSCE

1. Rozwój nauk humanistycznych i edu-kacji humanistycznej ma zasadniczy wpływ

Page 26: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

26

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M na poziom umysłowy i poziom kultury spo-łeczeństwa (w tym na poziom życia pu-blicznego). Koniecznym (choć naturalnie niewystarczającym) warunkiem rozwoju humanistyki, w tym także edukacji, jest au-tentyczna dyskusja i krytyka (w samej nauce również metodologiczna) w gronie osób mających kompetencje i doświadczenie. Hierarchizacja dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, a w konsekwencji traktowanie nauk humanistycznych jako gorszych, jest działaniem niedopuszczalnym, społecznie szkodliwym.

2. Nauki humanistyczne są ogromnie zróżnicowane z punktu widzenia przed-miotu i metod badawczych. W związku z tym respektować należy zarówno rozwój autonomiczny poszczególnych dziedzin humanistyki, jak i rozwój badań interdyscy-plinarnych (w tym także łączących dyscypli-ny humanistyczne z niehumanistycznymi).

3. Fundamentalne znaczenie dla roz-woju każdej dyscypliny naukowej mają badania podstawowe. Na nich opierają się badania stosowane, ich jakość zależy od jakości tych pierwszych. W naukach huma-nistycznych badania podstawowe placó-wek PAN, PAU i jednostek organizacyjnych szkół wyższych powinny być prowadzone i w niemałym stopniu finansowane w ra-mach działalności statutowej tych placó-wek (jednostek). Finansowanie powinno umożliwić utrzymanie ciągłości systema-tycznych badań podstawowych (zwłaszcza nad szeroko rozumianą kulturą narodową – językiem, literaturą, sztuką), zatrudnianie i rozwój młodej kadry naukowej oraz roz-wój infrastruktury placówek (jednostek), w tym bibliotek i komputeryzacji.

4. W celu rozwiązywania konkretnych zadań badawczych – autonomicznych i in-terdyscyplinarnych, kilkuletnich i wielolet-nich – powinny być tworzone specjalne zespoły badawcze: w placówkach PAN,

jednostkach szkół wyższych, a także ze-społy międzyuczelniane i ogólnopolskie (ponadinstytucjonalne). Działalność takich zespołów powinna być finansowana z bu-dżetu państwa na odrębnych zasadach.

5. Celowe jest nie tylko utrzymanie, ale i rozszerzenie systemu grantów – zarówno na badania zespołowe, jak i indywidualne. Ocena wniosku i przyznanie dotacji po-winny zależeć wyłącznie od jego poziomu merytorycznego oraz dorobku naukowego zespołu (uczonego).

6. Konieczne jest wsparcie finansowe długofalowych, zespołowych przedsię-wzięć badawczych, zwłaszcza podjętych kilkadziesiąt lat temu, o kluczowym zna-czeniu dla rozwoju nauk humanistycznych i kultury narodowej (liczne przykłady były wymieniane w wypowiedziach na temat rozwoju polskiej humanistyki, publikowa-nych na łamach „PAUzy”).

IV. PROBLEMY EDUKACJI HUMANISTYCZNEJ

1. Dyskusja nad wieloletnim programem rozwoju polskiej humanistyki nie może ograniczyć się do programów badawczych oraz metod ich finansowania. Jako pro-gram perspektywiczny musi uwzględnić zadanie kształcenia przyszłych humanistów – pracowników nauki i nauczycieli. W śro-dowiskach akademickich dyskusja nad bę-dącymi w toku i planowanymi reformami systemu nauczania koncentruje się nadal na korzyściach i niedogodnościach związa-nych z wdrażaniem systemu punktowego ECTS oraz formułą studiów dwustopnio-wych i zaawansowanych (tzw. system bo-loński). Dyskusje te toczą się wobec:• szybko zmieniającej się sytuacji na rynku

edukacyjnym (zmiany demograficzne, masowe migracje, zwłaszcza ludzi mło-dych);

Page 27: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

27

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

M• braku stabilności prawnej, organizacyj-nej i finansowej uczelni, co utrudnia pla-nowanie w dalszej perspektywie;

• tendencji do redukowania działania uczelni do pełnienia usług dydaktycz-nych (czego modelem są szkoły niepu-bliczne);

• ponad dwukrotnej przewagi liczebnej szkół niepublicznych (300) nad publicz-nymi (130), co jest specyficznie polskim zjawiskiem;

• postępującego umasowienia studiów wyższych, i co za tym idzie wzrastającej stratyfikacji uczelni;

• zwiększającej się niekonkurencyjności polskiego szkolnictwa wyższego w Eu-ropejskim Obszarze Szkolnictwa Wyż-szego (EHEA);

• utrzymującego się (m.in. za sprawą wzrastającej biurokratyzacji uczelni) braku drożności pomiędzy kierunkami studiów, co stoi w sprzeczności z zało-żeniami systemu bolońskiego, mającego na celu zwiększenie elastyczności stu-diowania i rozwój alternatywnych form procesu edukacji;

• mnożenia specjalizacji już na pierwszym etapie studiów, także sprzecznego z za-łożeniami systemu bolońskiego;

• rosnącej ingerencji władz administracyj-nych w nauczanie uniwersyteckie (mini-sterialne standardy i minima programo-we, listy kierunków studiów).2. Uniwersytecka dydaktyka w zakresie

humanistyki uczestniczy w tych dyskusjach, nie dość jednak podnoszone są specyficzne problemy, wobec jakich stoją jej dyscypliny. Przykładowo:• konsekwencje dla humanistyki, jakie bę-

dzie niósł projekt KNOW (Krajowe Na-ukowe Ośrodki Wiodące), zawarty w mi-nisterialnym projekcie „Partnerstwo dla wiedzy. Nowy model zarządzania szkol-nictwem wyższym”;

• szczególnie odczuwane na kierunkach humanistycznych rosnące napięcie mię-dzy elitarnością a powszechnością stu-diowania;

• niesione przez informatyzację admini-stracji uniwersyteckiej uprzedmiotowie-nie zarówno studentów, jak też kadry nauczającej (system USOS), pozostawia-jące postulaty upodmiotowienia proce-su nauczania w sferze deklaratywnej.3. Postuluje się:

• dyskusję nad relacją między kształce-niem erudycyjnym a kształtowaniem umiejętności;

• konieczność wypracowania kompromi-su między zobowiązaniami studiów hu-manistycznych wobec polskich tradycji (np. „filologia narodowa”) a konieczno-ścią zadbania o zawodowe szanse ab-solwentów studiów humanistycznych;

• zasadnicze zliberalizowanie tzw. stan-dardów nauczania na poszczególnych kierunkach, zmniejszenie wymiaru zajęć obligatoryjnych, w zamian zaś otwarcie swobodnego profilowania kształcenia przez studentów;

• dopełnienie studiów praktykami przy-gotowującymi bezpośrednio do pod-jęcia pracy zawodowej, obecnie często redukowanymi z przyczyn finansowych.4. Na odrębną kompleksową refleksję

i systemowe programowe działanie zasłu-guje natomiast żywiołowo dotąd postępu-jący proces internetyzacji prowadzenia ba-dań i kształcenia, przynoszący zasadnicze zmiany w dostępie do wiedzy, infrastruk-turze i metodyce badawczej, w formach edukacji i kontrolowania wyników naucza-nia. Ze wszech miar celowe wydaje się ak-tywne włączenie się w ten proces poprzez systematyczną realizację programu infor-matyzacji humanistyki: od digitalizacji baz danych oraz kanonicznego zespołu źródeł i pomników kultury przez budowę bibliotek

Page 28: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

28

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M elektronicznych i modernizację warsztatu humanisty po konsekwentne wdrażanie te-leinformatycznych i multimedialnych tech-nik nauczania, metod uczenia na odległość oraz kształcenia ustawicznego.

Doraźną uciążliwością w tym obszarze są rozliczne, wymykające się kontroli możli-wości plagiowania, kompilowania (system „kopiuj-wklej”) i ściągania. Poważniejszą konsekwencją są niesione przez internet fundamentalne zmiany w zakresie dostępu do wiedzy, jej dystrybuowania i egzekwo-wania. Zmienia się tradycyjny, hierarchicz-ny układ: nauczający – posiadający wiedzę i nauczany – mający podaną wiedzę przy-swoić. Zachwianie tego układu jest coraz bardziej widoczne i odczuwane w naucza-niu uniwersyteckim, zwłaszcza właśnie w humanistyce. Nauczanie humanistyczne stanęło tu wobec bezprecedensowego wy-zwania.

V. FINANSOWANIE BADAŃ

1. Wśród strumieni finansowania na-uki zakładanych w reformie rządowej wy-odrębnienia wymaga zespół tematów i prac długoterminowych o fundamen-talnym znaczeniu dla ochrony i rozwoju dziedzictwa oraz kultury narodowej. Cho-dzi tu o prace, które ani nie mogą liczyć na dofinansowanie zewnętrzne (z Unii Eu-ropejskiej), ani też nie dają się efektywnie prowadzić w ramach systemu krótko- czy średnioterminowych grantów, a za któ-rych skuteczne prowadzenie wziąć musi od-powiedzialność polski rząd – mają bowiem podstawowe znaczenie dla trwałej obecności najcenniejszych tradycji we współczesności, dla pamięci i wiedzy o przeszłości, dla poczu-cia narodowej i kulturowej tożsamości oraz dla dalszego rozwoju naszej kultury.

Owe wieloletnie projekty badawczo-do-kumentacyjno-edytorskie w zakresie badań

nad kulturą narodową powinny być trak-towane identycznie jak priorytetowe projekty zamawiane przez państwo i fi-nansowane przez NCBiR. Ze względu na to, że powstają okresowe mody na tematy badań, do których dostosowują się gran-tobiorcy, przy NCBiR powinien powstać specjalny Fundusz dla Humanistyki (FH). O potrzebie utworzenia takiego Funduszu wspomniał kilka miesięcy temu prezes PAU, prof. Andrzej Białas.

Fundusz ten powinien zarezerwować środki na badania ciągłe z zakresu kultu-ry narodowej, które nie będą mogły uzy-skać finansowania poza Polską lub z innych źródeł. Budżet FH byłby ustalany na okres co najmniej ośmiu lat w celu zapewnienia ciągłości prac. Listę takich priorytetowych wieloletnich projektów (np. prace archiwi-zacyjne; publikacja wydawnictw ciągłych z zakresu kultury narodowej, jak słowniki językowe, Polski Słownik Biograficzny, roz-maite słowniki do dziejów Polski, katalogi zabytków; publikacja i badanie źródeł hi-storycznych, archeologicznych i artystycz-nych; digitalizacje archiwów, etc.) powi-nien określić odpowiedni zespół ekspertów z zakresu humanistyki w NCBiR, po zasię-gnięciu opinii środowisk naukowych repre-zentujących odpowiednie dyscypliny (np. komitetów naukowych PAN). Lista ta mo-głaby być modyfikowana co cztery lata. Re-alizacja takich projektów powinna być po-wierzana najlepszym zespołom w zakresie danego zagadnienia. W pierwszym okresie – na zasadzie kontynuacji dotychczasowych prac – beneficjentami byłyby istniejące już zespoły lub instytuty badawcze, zobowią-zane do przedstawienia realistycznych har-monogramów wykonania zadania, a na-stępnie dokumentowania w corocznych sprawozdaniach postępów prac zgodnych z tymi harmonogramami. W przypadku negatywnych wyników oceny okresowej,

Page 29: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

29

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

MNCBiR powinno mieć możliwość rozpisania otwartego konkursu na kontynuację dane-go projektu przez inne podmioty.

2. Wdrożony już model krótkotermi-nowych (do trzech–pięciu lat) projektów badawczych (oraz projektów indywidu-alnych) winien być konsekwentnie roz-szerzany. Granty tego rodzaju – tak jak w pozostałych dziedzinach nauki – winny być finansowane ze środków Narodowe-go Centrum Nauki z zachowaniem reguł obowiązujących w finansowaniu innych dziedzin nauki. Fundusze przeznaczone na finansowanie projektów badawczych proponowanych przez samych naukowców powinny być systematycznie zwiększane.

3. Humanistyczna infrastruktura (fi-nansowanie warsztatów badań humani-stycznych). Potoczna opinia o pracy huma-nistów głosi, że wystarczy im głowa, papier i długopis; ewentualnie komputer. Niestety, humaniści zaakceptowali tę sytuację i rzad-ko zgłaszają zapotrzebowania na sfinanso-wanie ich warsztatów pracy. Przedstawi-ciele innych dziedzin nie zdają sobie spra-wy, że humaniści w polskich w instytutach naukowych, w których pracują, nie mają swoich gabinetów wraz z wyposażeniem, co na całym świecie (także w humanistyce) należy do standardów obowiązkowej infra-struktury badawczej. W rezultacie humani-sta sam finansuje swój warsztat pracy, któ-rym jest jego prywatne mieszkanie. Koszty związane z pracą zawodową we własnym mieszkaniu nie są ujmowane w żadnych wyliczeniach. Równocześnie w instytutach naukowych brak jest infrastruktury do pra-cy zespołowej, a koszt warsztatu pracy hu-manisty praktycznie nie jest uwzględniany w żadnych kosztorysach.

Tymczasem w pracy humanisty niezbęd-ne są: sprzęt biurowy (wysokiej jakości komputery, drukarki, skanery, projektory, urządzenia audio, video, dyktafony, etc.);

sprzęt dokumentacyjny i pomiarowy (apa-raty cyfrowe, skanery 3D, teodolity, GPS-y, etc.) oraz jego specjalistyczne oprogra-mowanie do tworzenia, archiwizowania i przetwarzania baz danych; wyposażenie specjalistycznych laboratoriów analitycz-no-konserwatorskich; dostęp do cyfrowych baz danych z wielu dyscyplin (wysokie koszty); podręczne zasoby dziesiątków re­ference books i innych publikacji (a zatem regały i inne urządzenia biurowe przysto-sowane do przechowywania dokumentów, w tym papierowych, wizualnych i dźwię-kowych); dostęp do sieci umożliwiających szybkie przeszukiwanie katalogów (specja-listyczne przeglądarki); a także możliwość sfinansowania kosztów korzystania z praw autorskich – np. w zakresie korzystania z reprodukcji, nagrań, cytatów. Niezbędna jest nadto pomoc asystentów technicznych (stanowisko standardowe w zespołach z nauk przyrodniczych i ścisłych), którzy wykonywaliby podstawowe prace w zakre-sie przygotowania badań (wyszukiwanie, gromadzenie danych, kopiowanie, rysowa-nie zabytków i map, etc.).

Wszystkie te koszty finansowania warsz-tatu badawczego w humanistyce powinny być stałym elementem w budżecie zarów-no placówek naukowych, jak i w kosztory-sach projektowych (zwłaszcza w grantach na badania zespołowe).

4. Oprócz dotacji bazowej, z której fi-nansowane byłyby wydatki stałe na bieżą-ce funkcjonowanie placówki, infrastruktu-rę i pensje pracowników w zakresie pod-stawowym, instytuty naukowe działające w obszarze nauk humanistycznych powin-ny mieć możliwość pozyskiwania z kosztów ogólnych związanych z wykonywanymi tam projektami badawczymi takich środ-ków, które w znaczący sposób wpływały-by na kondycję placówki, stanowiąc źró-dło finansowania komplementarne wobec

Page 30: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

30

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M dotacji na działalność statutową i środków pozyskiwanych z FH. Tymczasem z uwa-gi na niewielki wymiar finansowy gran-tów humanistycznych (nieporównywalny z sciences), koszty ogólne, skromnie nali-czane w relacji do wynagrodzeń (stanowią-cych z reguły znikomą tylko część całkowi-tych kosztów projektu), nie mogą w istotny sposób zwiększyć budżetu instytucji.

Przy założeniu, że granty miałyby sta-nowić główne źródło finansowania indy-widualnych prac badawczych, a zarazem źródło dofinansowania działalności statu-towej w jednostce, konieczne jest znaczące zwiększenie środków na granty badawcze w naukach humanistycznych przy jedno-czesnej zmianie struktury kosztów grantu, polegającej na znacznie większym udziale wynagrodzeń i kosztów ogólnych. Rozwią-zanie takie stanowiłoby zarówno dla kadry naukowej, jak i kadry zarządzającej silną zachętę do większej niż obecnie aktywno-ści w aplikowaniu o środki.

5. Warte rozważenia jest wprowadzenie krajowego indeksu cytowań dla poszcze-gólnych dyscyplin humanistycznych. Zasa-dy takiego indeksu zostałyby opracowane przez zespół ekspercki przy MNiSW.

VI. PROGRAM EFEKTYWNEGO PROMOWANIA I UPOWSZECHNIANIA WYNIKÓW POLSKICH BADAŃ HUMANISTYCZNYCH NA FORUM MIĘDZYNARODOWYM

Istotnym celem działań reformatorskich w obszarze humanistyki winna być nie-wątpliwie intensyfikacja wysiłków na rzecz zwiększenia konkurencyjności humanistyki polskiej w świecie, polegających na wpro-wadzeniu jak największej liczby wartościo-wych wyników badań (książek, artykułów)

do obiegu międzynarodowego – a więc w praktyce w przekładzie na angielski i inne języki kongresowe. Nie ulega przy tym żadnej wątpliwości, że dbałość o naj-wyższy poziom merytoryczny, wyrażający się także obecnością w dyskusjach między-narodowych, to elementarna powinność poszczególnych badaczy i całego środo-wiska naukowego, z której nikt ich (i go) zwolnić nie może.

Jednak skuteczne wprowadzenie na-wet bezdyskusyjnie wartościowych prac do głównego nurtu międzynarodowego obiegu humanistycznej wiedzy naukowej to zadanie dużo trudniejsze, niesprowadzalne do czysto merytorycznych walorów prac polskich uczo-nych. Nie może się ono bowiem zakończyć szerszym sukcesem bez zbudowania instytu-cjonalnego zaplecza w postaci specjalnego programu promowania i upowszechniania polskiej humanistyki w świecie. Sensowna pomoc systemowa ze strony państwa w tym zakresie mogłaby polegać na stworzeniu „technicznych” ułatwień, z których wydają się najoczywistsze:a) Stworzenie finansowego zaplecza umożli-

wiającego przygotowanie na najwyższym poziomie redakcyjnym i językowym tych angielskojęzycznych publikacji uczonych polskich, które zostaną wstępnie zakwa-lifikowane do druku w wydawnictwach o renomie światowej.

b) Stworzenie systemu stypendialnego dla osób zainteresowanych twórczością na-ukową w języku angielskim i skoncen-trowanych na rynku anglojęzycznym.

c) Stworzenie w Polsce, w kooperacji z partnerem dysponującym światową siecią kolportażu, jednego wydawnic-twa humanistycznego nastawionego na własne serie wydawnicze i czasopisma wydawane po angielsku.

Page 31: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

31

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

Mprof. Joanicjusz Nazarko, Katarzyna Anna Kuźmicz, Joanna Urban

Benchmarking szansą poprawy pozycji konkurencyjnej polskich uczelni

Obiektywne dane wskazują, że polskie szkolnictwo wyższe zajmuje w globalnym systemie szkolnictwa wyższego pozycję peryferyjną. Rankingi uczelni – a także ta-kie wskaźniki, jak np. liczba ważkich publikacji czy liczba patentów – lokują polskie uczelnie w końcówce krajów Europy i na dalekich pozycjach list światowych.

Polskie szkolnictwo wyższe w obecnym kształcie nie jest w stanie sprostać na-

silającej się globalnej rywalizacji. Uczelnie polskie są mało elastyczne i mało innowa-cyjne, nie nadążają za szybko zmieniający-mi się priorytetami badań naukowych i nie osiągają wyników o światowym znaczeniu. W efekcie wkład Polski do nauki światowej jest nieproporcjonalnie mniejszy, niż by to wynikało z jej potencjału demograficznego i gospodarczego1, 2, 3, 4, 5, 6.

1 Dąbrowa-Szefler M., Jabłecka J., Szkolnictwo wyższe w Polsce. Raport dla OECD, MNiSW, Warszawa

2007.2 Thieme J.K., Szkolnictwo wyższe. Wyzwania XXI wieku. Polska, Europa, USA, Difin, Warszawa 2009,

s. 19–41, 266–307.3 Ederer P., Schuller P., Willms S., University Systems Ranking: Citizens and Society in the Age of the Know­

ledge, The Lisbon Council 2008, http://www.lisboncouncil.net/media/lisbon_council_policy_brief_usr2008.pdf, [dostęp 14 czerwca 2009].

4 Jajszczyk A., Polskie uniwersytety potrzebują reanimacji, „Rzeczpospolita”, 26 lutego 2008, s. A16–A17.5 Academic Ranking of World Universities, Center for World-Class Universities, Shanghai Jiao Tong Univer-

sity, http://www.arwu.org, [dostęp 14 czerwca 2009].6 THE­QS World University Rankings, QS Quacquarelli Symonds, http://www.topuniversities.com/worlduni-

versityrankings, [dostęp 14 czerwca 2009].7 Kelly A., Benchmarking for School Improvement: a Practical Guide for Comparing and Achieving Ef­

fectiveness, Taylor & Francis e-Library, London 2005.8 Nazarko J., Kuźmicz K., Szubzda E., Urban J., Ogólna koncepcja benchmarkingu i jego stosowalność

w szkolnictwie wyższym, w: Woźnicki J., red., Benchmarking w systemie szkolnictwa wyższego, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2008, s. 16–32.

9 Benchmarking in Higher Education: an International Review, Commonwealth Higher Education Manage-ment Service (CHEMS) 1998, http://www.acu.ac.uk/chems/onlinepublications/961780238.pdf, [dostęp 14 czerwca 2009].

W wielu krajowych i regionalnych syste-mach szkolnictwa wyższego uznanie – jako narzędzie zwiększające produktywność i konkurencyjność uczelni oraz przyczynia-jące się do podnoszenia jakości kształce-nia i badań naukowych – zyskał bench-marking7, 8. Benchmarking stosowany jest z powodzeniem przez wiele uczelni, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Australii9. W Europie benchmarking może być odpowiedzią na postulat Deklaracji

Page 32: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

32

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M Bolońskiej10 dotyczącej poprawy między-narodowej konkurencyjności europejskich szkół wyższych11, 12.

Benchmarking szkół wyższych przepro-wadza się m.in. w celu zapewnienia popra-wy jakości kształcenia i badań naukowych, wsparcia racjonalnej alokacji środków fi-nansowych ze źródeł publicznych oraz uru-chomienia konkurencji między uczelniami, uczynienia ich bardziej otwartymi na ry-nek, bardziej elastycznymi we współpracy z innymi podmiotami i innymi instytucjami danego sektora. Tak więc celem benchmar-kingu w szkolnictwie wyższym jest popra-wa krajowej bądź międzynarodowej po-zycji konkurencyjnej uczelni. Praktycznym jego efektem jest identyfikacja najlepszych praktyk liderów, a w szczególności przy-czyn osiągania przez nich przewagi nad in-nymi. Benchmarking umożliwia uczelniom skorzystanie z owych najlepszych praktyk w celu zmniejszenia dystansu dzielącego je od liderów.

Uczelnie wyższe jako kompilacja indy-widualnych talentów i doświadczeń pra-cowników i studentów oraz płaszczyzna styku różnych dyscyplin naukowych po-winny być źródłem kreatywnego myślenia. Uczelnie to organizacje uczące się (learning organizations), promujące kolektywne i in-dywidualne uczenie się. To żywy organizm

10 Deklaracja Bolońska – szkolnictwo wyższe w Europie, Bolonia, 19 czerwca 1999, http://www.nauka.gov.pl/mn/index.jsp?place=Lead08&news_cat_id=973&news_id=3911&layout=2&page=text, [dostęp 14 czerwca 2009].

11 Europa potrzebuje modernizacji uniwersytetów, Komisja Europejska, Europa Press Releases (IP/06/592), Bruk-sela, 10 maja 2006, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/06/592&format=HTML&a-ged=0&%20language=PL&guLanguage=en, [dostęp 14 czerwca 2009].

12 Rezolucja Rady z dnia 23 listopada 2007 r. w sprawie unowocześnienia szkół wyższych, by zwiększyć konkurencyjność Europy w światowej gospodarce opartej na wiedzy, Rada UE, http://register.consilium.europa.eu/pdf/pl/07/st16/st16096-re01.pl07.pdf, [dostęp 14 czerwca 2009].

13 Camp R.C., The Search for Industry Best Practices that Lead to Superior Performance, ASQC Industry Press, Milwaukee Wisconsin, Quality Resources, New York 1989.

14 Karlöf B., Östblom S., Benchmarking: a Signpost to Excellence in Quality and Production, John Wiley & Sons, New York 1993.

15 Pieske R., Benchmarking: das Lernen von anderen und seine Begrenzungen, IO Management Zeit-schrift, Verlag Industrielle Organisation BWI ETH, 1994, No. 6, s. 19–23.

czerpiący wiedzę z doświadczeń własnych i innych, a nie skostniały byt cechujący się inercją. Z tego względu uczelnie wydają się być doskonałym środowiskiem dla bench-markingu, polegającego przecież na inno-wacyjnym adaptowaniu obserwowanych praktyk.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA BENCHMARKINGU

Autorzy fundamentalnych prac o bench-markingu sformułowali różnorodne defini-cje tego pojęcia, podkreślając różne jego wymiary. Prekursor benchmarkingu, Ro-bert Camp13 wywodzący się z firmy Xerox, postrzega go jako poszukiwanie najefek-tywniejszych dla danej organizacji metod, pozwalających osiągnąć przewagę konku-rencyjną. Bengt Karlöf i Svante Östblom14 definiują benchmarking jako ciągły, syste-matyczny proces polegający na konfron-towaniu własnej efektywności mierzonej produktywnością, jakością i doświadcze-niem z wynikami tych przedsiębiorstw i organizacji, które można uznać za wzór doskonałości. Reinhard Pieske15 stwierdza, że benchmarking jest metodą porównywa-nia się z najlepszymi i uczenia się od nich w sposób systematyczny, szczegółowy i po-nadbranżowy. Z kolei zdaniem Normana

Page 33: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

33

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

MJacksona i Helen Lund16 benchmarking to proces uczenia się, zaprojektowany w spo-sób umożliwiający stronom zaangażowa-nym porównanie ich usług, działalności lub produktów w celu zidentyfikowania silnych i słabych stron jako bazy do samodoskonale-nia i samoregulacji.

Przytoczone definicje nie stanowią wy-czerpującego ich przeglądu, natomiast ak-centują najważniejsze – zdaniem autorów – cechy benchmarkingu, czyli że jest to pro-ces systematyczny i ciągły, przeprowadzany w celu doskonalenia organizacji i poprawy jej pozycji konkurencyjnej, a jego esencją jest uczenie się od innych.

Benchmarking, stosowany początkowo intuicyjnie w biznesie, z czasem stał się procesem sformalizowanym, będącym rów-nież przedmiotem rozważań naukowych tworzących teoretyczne podstawy jego rozwoju i zastosowań. Efektem tych prac są m.in. mniej lub bardziej rozbudowane typologie benchmarkingu. Na rysunku 1 przedstawiono opracowane przez auto-rów zestawienie najczęściej przytaczanych w literaturze typów benchmarkingu z po-działem według kryterium podmiotowego i przedmiotowego.

Ze względu na kryterium podmiotowe benchmarking dzieli się na wewnętrzny (w ramach jednej organizacji lub ich sie-ci) oraz zewnętrzny (w tym konkurencyjny, branżowy i pozabranżowy). Biorąc pod uwagę przedmiot benchmarkingu, wyróż-nia się benchmarking: wyników, procesów, strategiczny oraz organizacyjny17.

W praktyce benchmarkingu ukształto-wały się dwa rodzaje metodyki jego prze-prowadzania. Pierwsza odnosi się do tzw. benchmarkingu tradycyjnego, natomiast druga określana jest mianem solution­dri­ven benchmarking18, dla którego autorzy proponują polską nazwę benchmarkingu doraźnego (szybko dostarczającego rozwią-zań zadawalających w danym momencie). Przykładem najbardziej uniwersalnej meto-dyki benchmarkingu tradycyjnego jest me-todyka Bjørna Andersena19. Wyróżnia się w niej pięć faz: planowanie, poszukiwanie, obserwację, analizę i adaptację (rysunek 2).

Z uwagi na czaso- i kosztochłonność omó-wionej wyżej metodyki benchmarkingu tra-dycyjnego pojawiła się w praktyce zarządczej również metodyka benchmarkingu doraź-nego. W odróżnieniu od benchmarkingu

16 Jackson N., Lund H., ed., Benchmarking for Higher Education, Society for Research into Higher Educa-tion & Open University Press, Buckingham 2000.

17 Nazarko J., Kuźmicz K., Szubzda E., Urban J., Ogólna koncepcja benchmarkingu i jego stosowalność w szkolnictwie wyższym, Woźnicki J., red., Benchmarking w systemie szkolnictwa wyższego, Fundacja Rektorów Polskich, Warszawa 2008, s. 17–18.

18 Keehley P., Abercrombie N., Benchmarking in the Public and Nonprofit Sectors Best Practices for Achiev­ing Performance Breakthroughs, Jossey-Bass, A Wiley Imprint, San Francisco 2008.

19 Andersen B., Pettersen P.-G., The Benchmarking Handbook. Step­by­step Instructions, Chapman & Hall, London 1996.

Rysunek 1. Rodzaje benchmarkingu

Źródło: Opracowanie własne

Page 34: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

34

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M

tradycyjnego, który przeprowadza powo-łana do tego celu grupa, benchmarking doraźny może realizować jedna lub dwie osoby, które poszukują najlepszych prak-tyk poprzez sieć swoich kontaktów zawo-

dowych i prywatnych oraz internet. Taki benchmarking trwa kilka dni lub tygodni, a kontynuacja odbywa się jedynie wtedy, kiedy zachodzi taka potrzeba20.

W ramach metodyki benchmarkingu do-raźnego można wyodrębnić pięć etapów: identyfikację problemu, ustalenie kryte-riów rozwiązania problemu, poszukiwanie obiecujących praktyk, wdrożenie obiecują-cych praktyk oraz monitorowanie postępu (rysunek 3). Zidentyfikowanie problemu inicjuje poszukiwanie obiecujących prak-tyk w danym zakresie. Następnie należy określić miary lub inne kryteria definiujące pożądany efekt obiecujących praktyk. Po-szukiwanie tych praktyk odbywa się przez kontakty w ramach powiązań zawodowych i prywatnych oraz przez internet. Po doko-naniu gruntownej eksploracji dostępnych danych i ich analizie, menedżerowie doko-nują wyboru najbardziej – ich zdaniem – odpowiednich rozwiązań do zastosowania w danych warunkach. Zgodnie z zasadą ciągłego doskonalenia efekt wdrożonych praktyk powinien być monitorowany.

Omawiana metodyka wpisuje się w kon-cepcję zarządzania jakością i ciągłego do-skonalenia, właściwych do zastosowania w jednostkach sektora publicznego. Jest również użyteczna w organizacjach uczą-cych się (learning organizations), jakimi powinny być w szczególności uczelnie wyższe. Benchmarking doraźny należy jed-nak stosować z dużą ostrożnością, jedy-nie w procesach mało skomplikowanych, w małych jednostkach (dział, biuro) lub w sytuacjach niespodziewanych, kiedy na-leży szybko reagować. Wadą tej metodyki jest brak dokładnej analizy i wskutek tego częste niezrozumienie procesu w pierwszej fazie stosowania.

20 Keehley P., Abercrombie N., Benchmarking in the Public and Nonprofit Sectors Best Practices for Achiev­ing Performance Breakthroughs, Jossey-Bass, A Wiley Imprint, San Francisco 2008.

Rysunek 2. Etapy realizacji benchmarkingu

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Andersen B., Pettersen P.-G., The Benchmarking Handbook. Step-by-step Instructions, Chapman & Hall, London 1996 oraz Garlick S., Pryor G., Benchmarking the University: Learning about Improvement. A report for the Department of Education, Science and Training, Commonwealth of Australia 2004.

Rysunek 3. Etapy realizacji benchmarkingu doraźnego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Keehley P., Abercrombie N., Benchmarking in the Public and Nonprofit Sectors Best Practices for Achieving Performance Breakthroughs, Jossey-Bass, A Wiley Imprint, San Francisco 2008.

Page 35: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

35

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

MIDEA BENCHMARKINGU W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM

Trafny – zdaniem autorów – zestaw pięciu reguł odnoszących się do bench-markingu szkół wyższych został opraco-wany przez European Network for Quality Assurance in Higher Education (ENQA)21. Pierwsza zasada dobrych praktyk w bench-markingu w szkolnictwie wyższym mówi o tym, że wszelkich porównań powin-no dokonywać się na podstawie zestawu szczegółowo opracowanych kryteriów oce-ny. Zgodnie z zasadą drugą benchmarking implikuje uczenie się od innych i zaangażo-wanie w celu poprawy swoich praktyk. Za-sada trzecia definiuje benchmarking jako proces długotrwały, kontynuowany także po zakończeniu projektu. W myśl zasady czwartej, w celu uzyskania efektu uczenia się istotna jest identyfikacja i świadomość procesu. Natomiast zasada piąta mówi o tym, że jeżeli elementem benchmarkin-gu jest ranking, to należy dołożyć wszel-kich starań, aby procedury były przejrzyste i możliwie najbardziej obiektywne.

Brak w szerokim środowisku akademic-kim usystematyzowanej wiedzy na temat benchmarkingu w szkolnictwie wyższym powoduje częste zniekształcanie tego po-jęcia z polaryzacją w stronę obszarów wie-dzy bliższych przeprowadzającym bench-marking. Ograniczenie benchmarkingu je-dynie do dokonywania porównań efektów czy wskaźników dotyczących działalności uczelni z pominięciem analizy sposobów osiągania tych efektów, przyczyniło się do popularyzacji i dominacji benchmarkin-gu statystycznego. Porównywanie wskaź-

ników zmierza do tworzenia klasyfikacji i rankingów uczelni. Niektórzy autorzy ta-kie podejście określają mianem benchmar-kingu fałszywego22.

Do stosowania w szkolnictwie Anthony Kelly23 propaguje alternatywny względem benchmarkingu statystycznego – model benchmarkingu porównawczego, który zakłada porównywanie procesów, a nie tylko ich wyników. Można również doko-nywać porównań do jednostek spoza sekto-ra szkolnictwa wyższego. Promowane jest partnerstwo, często występuje relacja men-torska – lepszy pomaga słabszemu (często potencjalni partnerzy benchmarkingu po-strzegają takie dzielenie się wiedzą jako zagrożenie zajmowanej przez nich pozycji rynkowej). Benchmarking statystyczny sta-wia na indywidualność; jego słabość polega również na tym, iż zakłada on, że uczelnia jest organiczną całością, co jest trudne do zaakceptowania przez wielu interesariuszy szkolnictwa wyższego. W benchmarkingu porównawczym uczelnię postrzega się jako kompleks współpracujących lub skonflikto-wanych ze sobą stron, co znacznie trafniej – zdaniem autorów – odzwierciedla pa-nującą rzeczywistość. W przeciwieństwie do benchmarkingu statystycznego, który wydaje się być narzędziem mało skutecz-nym i podtrzymującym stan inercji, bench-marking porównawczy zachęca do zmian i szukania nowych dróg sukcesu. Można stwierdzić, że benchmarking porównawczy oferuje zapewnienie jakości, podczas gdy statystyczny jedynie jakość kontroluje.

Zdaniem autorów właściwie przepro-wadzony benchmarking daje szansę na wprowadzenie polskich uczelni na spiralną

21 Hämäläinen K., Hämäläinen K., Essen A.D., Kaartinen-Koutaniemi M., Kristoffersen D., Benchmarking in the Improvement of Higher Education, ENQA Workshop Reports 2, Helsinki 2002.

22 jw.23 Kelly A., Benchmarking for School Improvement: a Practical Guide for Comparing and Achieving Ef­

fectiveness, Taylor & Francis e-Library, London 2005.

Page 36: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

36

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M

ścieżkę rozwoju (tzw. spiralę benchmarkin-gową)24 zdefiniowaną w wymiarach my – oni (nasza uczelnia – jednostka partnerska) oraz co – jak (co i w jaki sposób wykonywa-ne jest w naszej uczelni i w jednostce part-nerskiej). Przedstawiono ją na rysunku 4.

Zgodnie z ideą spirali benchmarkingo-wej w pierwszej kolejności należy we wła-snej uczelni zidentyfikować nieprawidłowo przeprowadzane procesy i popełniane błę-dy. Potem trzeba zauważyć, co inni robią do-brze i w jaki sposób to wykonują, przy czym niekoniecznie partnerem porównań muszą być jednostki szkolnictwa wyższego. W dal-szej kolejności konieczna jest adaptacja wybranych praktyk i wyznaczenie nowych celów. Następnym krokiem jest stwierdze-nie, co nasza uczelnia robi dobrze, a co inni robią lepiej. Niezbędna jest również analiza przyczyn powodzenia analizowanych pro-

cesów w partnerskiej instytucji. Wreszcie ma miejsce dostosowanie tych praktyk oraz ponowne ustalenie celów. W konsekwencji uczelnia może stać się liderem efektywno-ści i w mentorskiej relacji pomagać innym, słabszym jednostkom.

W przekonaniu autorów benchmarking może stanowić w szkolnictwie wyższym skuteczne narzędzie doskonalenia prak-tyki zarządczej. Niweluje bowiem działa-nia nieefektywne i poprzez wykorzysta-nie obserwacji podmiotów bardziej efek-tywnych w danym obszarze motywuje do przeprowadzania zmian i poprawy funk-cjonowania.

PRZEGLĄD INICJATYW BENCHMARKINGOWYCH

Działania benchmarkingowe w sektorze szkolnictwa wyższego podejmują konsorcja uczelni wyższych, jednostki typu stowarzy-szenia rektorów (np. FRP – Fundacja Rek-torów Polskich) czy kanclerzy (np. NACUBO – National Association of Colleges and Uni-versity Business Officers w USA), centra dla poprawy jakości kształcenia (np. ACQUIN – Accreditation, Certification and Quality As-surance Institute, AUQA – Australian Uni-versities Quality Agency, HETAC – Higher Education and Training Awards Council), instytucje finansujące szkolnictwo wyższe (np. HEFCE – Higher Education Funding Council for England) oraz wyspecjalizowa-ne firmy konsultingowe i organizacje non-profit (np. EFQM – European Forum for Quality Management, APQC – American Productivity Centre for Quality).

Uczelnie praktykują benchmarking w sposób nieformalny, poprzez wymia-nę doświadczeń w ramach współpra-cy, dyskusje na forum stowarzyszeń lub

24 jw.

Rysunek 4. Spirala benchmarkingowa

Źródło: Kelly A., Benchmarking for School Improvement: a Practical Guide for Comparing and Achieving Effectiveness, Taylor & Francis e-Library, London 2005.

Page 37: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

37

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

Mkonferencji rektorów, kanclerzy, kwestorów itp. Powołują również konsorcja specjalnie do wykonania projektu benchmarkingowe-go (collaborative benchmarkng25) oraz po-dejmują działania bez współudziału innych uczelni, np. kupując dane od firm wy-specjalizowanych w benchmarkingu lub korzystając z oferowanych przez nie na-rzędzi internetowych (non­collaborative benchmarking).

Na podstawie przeglądu literatury moż-na stwierdzić, że liderami w podejmowa-niu inicjatyw benchmarkingowych w szkol-nictwie wyższym są USA, Australia i Wielka Brytania. Wraz ze wzrostem zainteresowa-nia metodą coraz bardziej zróżnicowany staje się przedmiot przedsięwzięć. Bench-markingowi podlegają zarówno procesy związane z misją uczelni wyższych, czyli nauką i dydaktyką, jak i procesy funkcjo-nalne, pomocnicze, związane z administra-cją uczelni. Za przykłady posłużyć mogą benchmarking działalności publikacyjnej uczelni amerykańskich26, projekt opraco-wania metody benchmarkingu uczenia się i nauczania stomatologii27 czy bench-markingu systemów informatycznych wspierających uczelnianą działalność ad-ministracyjną28.

Inicjatywy benchmarkingowe podej-mowane są na szczeblu krajowym, regio-nalnym, kontynentalnym i transkonty-nentalnym. Przykładem projektu między-

kontynentalnego jest badanie nauczania przedsiębiorczości w uczelniach wyższych obejmujące po dziesięć uniwersytetów ame-rykańskich i kanadyjskich oraz siedem duń-skich29. Celem było zbadanie, do jakiego stopnia przedsiębiorczość jest integralną częścią szkolnictwa wyższego w przodują-cych w tej dziedzinie krajach (USA, Kanada) i zebranie inspiracji dla uczelni duńskich.

Doboru uniwersytetów amerykańskich dokonano na podstawie rankingów przed-siębiorczości „The Financial Times”, „US News”, „Business Week”, „Entrepreneur Magazine”, „Success Magazine” i „Entre-preneur.com”. Ponieważ Kanada nie ma tradycji sporządzania rankingów przedsię-biorczości, tamtejsze uczelnie wyselekcjo-nowano na podstawie The Report of a Na­tional Study of Entrepreneurship; brano również po uwagę liczbę nagród i wyróż-nień zdobywanych przez studentów. Z Da-nii wybrano siedem uniwersytetów, które oferowały co najmniej jeden kurs przedsię-biorczości. W badaniu zastosowano kwe-stionariusz z pytaniami zamkniętymi, obej-mujący zakres pięciu wymiarów – education set­up (działalność akademicka w dziedzinie przedsiębiorczości, oferowane kursy, bada-nia naukowe), education scope (promowa-nie umiejętności z zakresu przedsiębiorczo-ści, ekspozycja na doświadczenia z życia codziennego), institutional characteristics (stopień formalnej i finansowej pomocy

25 Vught van F., Brandenburg U., Burquel N., Carr D., Federkeil G., Kuźmicz K., Nazarko J., Rafael J., Sadlak J., Urban J., Wells P., Westerheijden D., A Practical Guide: Benchmarking in European Higher Education, European Centre for Strategic Management of Universities (ESMU), Brussels 2008.

26 Polonsky M.J., Mittelstaedt J.D., Moore J.N., Benchmarking publishing activity of U.S. colleges and universities across the leading journals: a grouped evaluation, „Journal for Advancement of Marketing Education”, Vol. 12, Summer 2008.

27 Henderson-Smart C., Winning T., Gerzina T., King S., Hyde S., Benchmarking learning and teaching: developing a method, „Quality Assurance in Education”, Vol. 14, No. 2, 2006, p. 143–155.

28 Manzini R., Lazzarotti V., The benchmarking of information systems supporting the university admi­nistrative activities, „Benchmarking: an International Journal”, Vol. 13, No. 5, 2006.

29 Entrepreneurship Education at Universities – a Benchmark Study, National Agency for Enterprise and Construction, Background Report for the Entrepreneurship Index 2004, December 2004.

Page 38: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

38

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M wspierającej nauczanie przedsiębiorczo-ści), outreach (pośredni pomiar dostępu do usług doradczych w zakresie szans bizne-sowych) oraz evaluation (udział studentów i innych interesariuszy w ocenie kursów).

Badania wykazały, że uniwersytety z Ameryki Północnej znacznie wyprzedza-ją szkoły duńskie w pierwszych trzech wy-miarach, natomiast w pozostałych dwóch wszystkie trzy kraje radzą sobie podobnie. Główne różnice pomiędzy uczelniami USA, Kanady i Danii obejmują priorytety w zakre-sie przedsiębiorczości, zasoby dedykowa-ne potrzebom przedsiębiorczości, stopień współpracy z biznesem, zakres zaangażo-wania studentów oraz umiejętności kadry dydaktycznej. Porównania benchmarkingowe umożliwiły identyfikację dobrych praktyk w promowaniu przedsiębiorczości, ich anali-zę i szanse na twórczą implementację.

W Europie na uwagę zasługuje projekt European Benchmarking Initiative (EBI) przeprowadzony przez European Centre for Strategic Management of Universities (ESMU) przy współpracy z Centre for High-er Education Development (CHE), European Centre for Higher Education (UNESCO-CE-PES) oraz Uniwersytetem w Aveiro30. Jego celem było zastosowanie benchmarkingu jako narzędzia doskonalenia zarządzania w szkolnictwie wyższym, promocja atrak-cyjności europejskich uczelni oraz utworze-nie europejskiej platformy benchmarkingu szkolnictwa wyższego jako instrumentu wspólnego uczenia się w celu poprawy efektywności.

EBI polegał na analizie dotychczaso-wych przedsięwzięć benchmarkingowych

opierających się na współpracy (collabora­tive benchmarking initiatives); zbadano 18 wybranych inicjatyw z różnych krajów Eu-ropy, Australii, Kanady i USA. Zastosowa-no kwestionariusz oparty na 14 kryteriach (z podkryteriami), zmierzający do pozyska-nia głębszej wiedzy o zaletach, pułap-kach i wyzwaniach, z którymi zmierzono się w trakcie przeprowadzania projektu, a o których nie można się dowiedzieć z opublikowanych materiałów. Wyniki stały się punktem wyjścia do drugiej fazy, która trwa obecnie w ramach czterech grup benchmarkingowych skupiających się na następujących priorytetach UE: za-rządzanie (governance), współpraca po-między uczelniami i biznesem (university­enterprise cooperation), zmiany w pro-gramach nauczania (curriculum reforms) oraz uczenie się przez całe życie (lifelong learning).

Wśród krajów europejskich liderem w dziedzinie benchmarkingu w szkolnic-twie wyższym jest Wielka Brytania. Przy-kładem krajowej inicjatywy jest projekt Higher Education Academy oraz Joint Information Systems Committee pod na-zwą Benchmarking and Pathfinder Pro-gramme31. Został zainicjowany w listo-padzie 2005 i do końca lipca 2008 roku wzięło w nim udział 77 uczelni wyższych z Anglii, Walii i Szkocji. Zdefiniowany przez koordynatorów cel obejmował wzmocnienie zdolności do e-learningu oraz wprowadzenie go do powszechnej prakty-ki. Zakres projektu obejmował zagadnienia związane z poprawą jakości oraz doskona-leniem nauczania i oceny. Uczestnicy mogli

30 Benchmarking in European Higher Education. Findings of a two­year EU­funded project, European Centre for Strategic Management of Universities (ESMU), Brussels 2008, http://www.education-bench-marking.org/storage/documents/FINDINGS.pdf, [dostęp 16 lipca 2009].

31 Challenges and Realisations from the Higher Education Academy / JISC Benchmarking and Pathfinder Programme. An End of Programme Review by the Higher Education Academy, Evaluation and Dis-semination Support Team, HEA & JISC, 2008, http://elearning.heacademy.ac.uk/weblogs/pathfinder/wp-content/uploads/2008/09/Bench_and_PathFinalReview20080926.pdf, [dostęp 16 lipca 2009].

Page 39: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

39

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

Msprawdzić, czy ich działania związane ze zdalnym nauczaniem są prawidłowe.

Z powodu braku jednoznacznie zdefinio-wanej metodyki przeprowadzania bench-markingu e-learningu oraz różnorodności sektora, Higher Education Academy zdecy-dowała o zastosowaniu pięciu metodolo-gii: ELTI (Embedding Learning Technologies Institutionally), MIT90s (zaprojektowaną przez Massachusetts Institute of Techno-logy w latach 90.), OBHE/ACU (Observa-tory for Borderless Higher Education/As-sociation of Commonwealth Universities), Pic&Mix (opracowaną przez profesora Paula Bacsicha, konsultanta projektu) oraz eMM (e-learning Maturity Model). Zakres dzia-łań benchmarkingowych zazwyczaj pokry-wał się z procesami zachodzącymi w całej uczelni, lecz niekiedy był ograniczony do wydziałów lub wybranych kursów z uwa-gi na niedostatki zasobów czasowych lub kadrowych.

Zdaniem uczestników wartością doda-ną udziału w przedsięwzięciu było przede wszystkim nawiązanie relacji między insty-tucjami, postęp w zrozumieniu procesów e-learningu, zwiększenie świadomości ka-dry zarządzającej, skupienie uwagi na cią-gle zmieniającym się procesie nauczania i uczenia się oraz usprawnienie komunikacji wewnątrz uczelni dzięki stworzeniu relacji między pracownikami dotychczas ze sobą niewspółpracującymi. Benchmarking po-zwolił kadrze zarządzającej i pracownikom zrozumieć, jak ważne jest ciągłe doskona-lenie i konfrontowanie własnej działalności z innymi i uczynienie z tego praktyki insty-tucjonalnej. Barierami w realizacji programu były ograniczenia czasowe, kadrowe, logi-styczne i kulturowe; koordynatorzy pod-kreślili również trudność w przełamaniu fałszywego poglądu, iż benchmarking ma prowadzić do stworzenia rankingu uczelni. To dowód, że konieczne jest dalsze wyja-

śnianie założeń benchmarkingu w szkol-nictwie wyższym oraz propagowanie tej idei w środowisku akademickim.

W 2007 roku rozpoczęto w Polsce kra-jowy projekt benchmarkingu w szkolnic-twie wyższym, koordynowany przez Fun-dację Rektorów Polskich (FRP). Ma na celu zaprojektowanie i implementację systemu benchmarkingu szkolnictwa wyższego. Obecnie prowadzone są działania zmie-rzające do przeprowadzenia w uczelniach, które przystąpiły do projektu, dwóch pro-cesów: e-learningu i zapewnienia jakości kształcenia. Wyniki projektu, poza korzy-ściami dla biorących w nim udział uczelni, mogą posłużyć instytucjom odpowiedzial-nym za szkolnictwo wyższe w Polsce (m.in. MNiSW), pracodawcom, studentom i kan-dydatom na studia jako źródło rzetelnej informacji. Mogą również pomóc polskim szkołom wyższym dostosować się do po-trzeb rynku i oczekiwań studentów.

REKOMENDACJE

Pozytywne doświadczenia międzynaro-dowe skłaniają do stwierdzenia, że w pol-skim systemie należy wdrożyć działania benchmarkingowe. W przekonaniu auto-rów benchmarking jest szansą podniesie-nia poziomu i poprawy międzynarodowej pozycji konkurencyjnej polskiego szkolnic-twa wyższego. Prawidłowe zastosowanie tego instrumentu może przyczynić się do zmniejszenia dystansu dzielącego krajowe uczelnie od regionalnych i światowych li-derów. Nie możemy funkcjonować w izola-cji; konieczne jest śledzenie, a nawet próba wyprzedzania światowych trendów edu-kacyjnych, badawczych i organizacyjnych. Systematyczne porównywanie się z lepszy-mi oraz monitorowanie międzynarodowe-go obszaru szkolnictwa wyższego są nie-odzowne.

Page 40: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

40

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M

32 Deklaracja Bolońska – szkolnictwo wyższe w Europie, Bolonia, 19 czerwca 1999, http://www.na-uka.gov.pl/mn/index.jsp?place=Lead08&news_cat_id=973&news_id=3911&layout=2&page=text, [dostęp 16 lipca 2009].

33 Kelly A., Benchmarking for School Improvement: a Practical Guide for Comparing and Achieving Ef­fectiveness, Taylor & Francis e-Library, London 2005.

Prof. dr hab. JOANICJUSZ NAZARKO był w latach 2005 –2008 rektorem Politechniki Białostockiej. Obecnie jest dziekanem Wy-działu Zarządzania PB, a także profesorem stowarzyszonym Université du Québec w kanadyjskim Trois-Rivières. Jego zainte-resowania naukowe dotyczą m.in. analizy produktywności, efektywności i bench-markingu w sektorze korporacyjnym i pu-blicznym, foresightu, a także prognozo-wania, modelowania i symulacji procesów decyzyjnych w systemach gospodarczych i technicznych. Jest autorem ponad 170 publikacji naukowych. Jako profesor wi-zytujący przebywał w wielu uczelniach za-granicznych. Należy do licznych stowarzy-szeń naukowych, krajowych i międzynaro-dowych. Zasiada w komitetach sterujących Narodowego Programu Foresight „Polska 2020” i projektu Fundacji Rektorów Pol-skich „Benchmarking w szkolnictwie wyż-szym”. Był ekspertem Komitetu Programo-wego 7. Programu Ramowego UE w pro-gramie Capacities: Regions of Knowledge.

KATARZYNA KUŹMICZ i JOANNA URBAN są doktorantkami profesora, asy-stentkami w Katedrze Informatyki i Logi-styki na Wydziale Zarządzania Politechniki Białostockiej. Dziedziną ich zainteresowań naukowych jest zarządzanie w sektorze pu-blicznym, szczególnie w szkolnictwie wyż-szym, oraz benchmarking w instytucjach publicznych. Są zaangażowane w prace nad projektem Fundacji Rektorów Polskich „Benchmarking w szkolnictwie wyższym”.

Benchmarking może sprzyjać wypełnieniu postulatu Deklaracji Bolońskiej32, traktujące-go o konieczności zwiększenia międzynaro-dowej konkurencyjności europejskich szkół wyższych. Tylko dzięki stałemu porównywa-niu się z zagranicznymi jednostkami polskie uczelnie będą świadome stojących przed nimi wyzwań, swoich mocnych i słabych stron oraz pożądanych kierunków rozwo-ju. Chcąc aktywnie uczestniczyć w euro-pejskiej i światowej przestrzeni badawczej, uczelnie powinny wdrożyć benchmarking jako narzędzie identyfikujące procesy wy-magające doskonalenia oraz wskazujące dobre praktyki, a także czerpać z doświad-czeń sektora biznesowego.

Wprowadzone działania związane z bench-markingiem powinny być ukierunkowane na współpracę między uczelniami, bo doświad-czenia pokazują, że benchmarking stwa-rza możliwość budowania trwałych relacji partnerskich między uczestnikami przed-sięwzięć. Benchmarking powinien mieć charakter porównawczy, a nie statystycz-ny33 – należy przede wszystkim porówny-wać procesy, a nie tylko ich wyniki. Należy zatem skoncentrować się na porównaniach jakościowych i unikać sprowadzania bench-markingu jedynie do porównań wskaźników. Celem jest poznanie sposobów osiągania po-żądanych rezultatów i uczenie się od lepszych.

Zdaniem autorów, ze względu na zna-czenie benchmarkingu w poprawie funkcjo-nowania polskich uczelni oraz polepszaniu ich międzynarodowej pozycji, inicjatywy te powinny być propagowane oraz wspierane – i w konsekwencji również dofinansowy-wane – przez Ministerstwo Nauki i Szkol-nictwa Wyższego.

Page 41: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

41

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

Mdr Piotr Daszkiewicz, doc. dr hab. Radosław Tarkowski

Nieznane fakty z życia Jana Jaśkiewicza

W listopadzie 2009 roku upłynie dwusetna rocznica śmierci Jana Jaśkiewicza (1749–1809). Biografii tego uczonego i jego zasługom dla polskiej nauki, a zwłaszcza pio-nierskim w Polsce pracom z dziedziny mineralogii, geologii i chemii oraz organiza-cji instytucji naukowych poświęcono już wiele publikacji. Biografowie Jaśkiewicza zgodnie uznają, że związki z francuską nauką, pobyt w Paryżu i uzyskanie godności członka korespondenta Académie Royale des Sciences odegrały szczególnie ważną rolę w życiu tego uczonego.

Przypomina się także znaczenie Jana Jaś-kiewicza w upowszechnieniu osiągnięć

francuskiej nauki w Rzeczypospolitej. Jako jeden z pierwszych Polaków wykładał on chemię zgodnie z najnowszymi osiągnię-ciami uzyskanymi przez Antoine’a Lavo-isiera (1743–1794) i jego współpracowni-ków, uczonych, którym nauka zawdzięcza osiemnastowieczną rewolucję w tej dziedzi-nie wiedzy. Przeprowadzając w Krakowie wspólnie z Janem Śniadeckim doświadcze-nia z balonami, powtarzał i upowszechniał przeprowadzone wcześniej w Paryżu do-świadczenia braci Montgolfier. Ślady wpły-wu francuskiej nauki łatwo odnaleźć także zarówno w pracach Jaśkiewicza z dziedziny farmacji, jak i w organizacji gabinetu mine-ralogicznego.

O ile francuskie reminiscencje w działal-ności naukowej Jaśkiewicza są podkreślane przez jego biografów, o tyle stosunkowo niewiele wiadomo na temat samego poby-tu uczonego w Paryżu, a nawet okoliczności przyjęcia go w poczet Académie Royale des Sciences. Biografowie Jaśkiewicza zazwy-czaj ograniczają się do przypomnienia daty przyjęcia w poczet członków Akademii

Popiersie Jana Jaśkiewicza z XIX wieku, zbiory Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Fot:

R. T

arko

wsk

i

Page 42: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

42

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M i podkreślenia związków Jaśkiewicza z Hu-gonem Kołłątajem.

Autorzy przeprowadzili poszukiwania w archiwum Akademii Nauk w Paryżu, in-stytucji wywodzącej swoją historię od Aca-démie Royale des Sciences, oraz w zbiorach Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu (Museum National d’Histoire Natu-relle, MNHN) w celu odnalezienia dokumen-tów pozwalających na uzupełnienie wiedzy na temat pobytu Jaśkiewicza w stolicy Fran-cji i jego kontaktów z francuskimi uczonymi. Wyboru MNHN jako miejsca poszukiwań dokonano ze względu na znaczenie, jakie ta instytucja odgrywała w osiemnastowiecznej nauce, jak i na fakt, że w zbiorach muzeum przechowywane jest obszerne archiwum Jeana-Etienne’a Guettarda (1715–1786), korespondenta Jaśkiewicza. Przeprowadzo-ne przez autorów poszukiwania umożliwiły wyjaśnienie okoliczności przyjęcia polskiego uczonego w poczet korespondentów Aca-démie Royale des Sciences i doprowadziły do odkrycia w zbiorach MNHN nieznanego dotychczas dokumentu dotyczącego kolekcji mineralogicznej i paleontologicznej, przesła-nej przez Jaśkiewicza do Paryża.

HISTORIA ACADÉMIE ROYALE DES SCIENCES

W XVII wieku w Paryżu powstało niefor-malne towarzystwo skupiające uczonych or-ganizujących spotkania i dyskusje naukowe. Około 1666 roku jeden z najważniejszych urzędników króla Ludwika XIV, Jean-Baptiste Colbert (1619–1683) zainteresował się spo-tkaniami uczonych i zaprosił ich do swojej biblioteki. Gdy biblioteka została przeniesio-na do budynków królewskich, stała się miej-scem regularnych spotkań uczonych. W ten sposób narodziła się Académie Royale des Sciences. Najstarszy znany dokument tej in-stytucji, królewski akt fundacyjny, pochodzi

z 1666 roku. W pierwszym okresie działal-ności Akademia składała się z sekretarza, pełniącego tę funkcję dożywotnio, siedmiu matematyków, siedmiu fizyków, dwóch che-mików, anatoma, botanika oraz kilku mło-dych uczonych, którzy mieli im asystować, by kiedyś móc ich zastąpić.

26 stycznia 1699 roku król nadał Akade-mii nową formę organizacyjną, definiując jej skład i dzieląc członków na cztery klasy: członków honorowych (w sumie dziesięciu, głównie arystokraci i wysokiej rangi urzędni-cy królewscy), pensjonariuszy pobierających wynagrodzenie z królewskiej kasy (w sumie 20, w tym po trzech geometrów, astrono-mów, mechaników [fizyków], anatomów, chemików i botaników oraz skarbnik i doży-wotni sekretarz), członków stowarzyszonych (w sumie 20, w tym 12 poddanych króla Francji i ośmiu, którzy mogli być cudzoziem-cami, reprezentującymi obojętnie jaką dzie-dzinę wiedzy) oraz uczniów (asystenci pen-sjonariuszy, mający pomiędzy 20 a 25 lat).

Warto zauważyć także swoisty dualizm statusu tej instytucji, odróżniający ją od większości osiemnastowiecznych, europej-skich towarzystw naukowych, jak choćby Royal Society w Londynie (Hahn, 1971). Z jednej strony Akademia była zrzeszeniem uczonych, w znacznym stopniu samorząd-nym, dbającym o niezależność badań na-ukowych oraz upowszechnianie ich rezulta-tów i wypracowującym kryteria ich oceny. Z drugiej strony była jednak także i „instytu-cją królewską”, częścią administracji osiem-nastowiecznej Francji, co gwarantowało jej dobre warunki materialne, niezbędne do prowadzenia statutowej działalności. Bardzo szybko Académie Royale des Sciences stała się jedną z najważniejszych i najbardziej pre-stiżowych instytucji naukowych oświecenio-wej Europy. Jej historia doczekała się licznych opracowań i omówień, których autorzy są zgodni co do tego, że instytucja ta odegrała

Page 43: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

43

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

Mkluczową rolę w narodzinach i rozwoju no-woczesnych nauk ścisłych (Bertrand, 1869; Brian & Demeulenaere-Douyère, 1996; Gauja 1934; Hahn, 1971; Hirschfield, 1981; Maury, 1864; Taton, 1966; Salomon-Bayet, 1978).

CZŁONKOWIE STOWARZYSZENI – KORESPONDENCI

Akt królewski z 1699 roku po raz pierw-szy sformalizował kategorię członków kore-spondentów, definiując, iż ośmiu członków stowarzyszonych może być cudzoziemcami (Gauja, 1934). Dokument ten precyzował, że Akademia będzie zapewniała współpracę naukową z uczonymi z prowincji francu-skiej, a nawet z cudzoziemcami. Początko-wo nie określono jednak procedury wybo-ru członków stowarzyszonych. Na zebra-niu, które odbyło się 4 marca 1699 roku zdecydowano, że korespondenci będą związani nie z daną dyscypliną naukową, a z określonym członkiem (pensjonariu-szem) Akademii. Tylko on miał prawo pro-wadzić oficjalną korespondencję. W razie jego śmierci, korespondenta „przejmował” inny członek Akademii (Académie…, 1931). Właśnie dlatego Jan Jaśkiewicz najpierw był korespondentem Guettarda, a następnie po jego śmierci został „przejęty” przez Claude’a-Louisa Bertholleta (1748–1822).

Regulamin z roku 1716 podniósł liczbę członków stowarzyszonych do 24, w tym 12 zagranicznych. Ponieważ w pierwszym okresie działalności Akademii popełniono w wyborze członków stowarzyszonych wiele nadużyć (wybierani byli na przykład krew-ni i znajomi akademików), 23 marca 1753 roku Ludwik XV uznał za konieczne sprecy-zowanie, iż „przyjmowani będą jako kore-spondenci jedynie ci uczeni, którzy uzyskają pozytywną ocenę ich wiedzy w jakiejkolwiek dziedzinie naukowej będącej przedmiotem

zainteresowania akademii”. Od tego czasu wybór członków korespondentów poddawa-ny był głosowaniu. Po przyjeździe do Paryża członkowie korespondenci mieli prawo przez rok uczestniczyć w posiedzeniach Akademii. Następnie albo przechodzili do jednej z in-nych kategorii członkostwa, albo podlegali skreśleniu z listy. Jeżeli korespondent przez trzy lata nie dał znaku życia, to także był wy-kreślany z listy członków stowarzyszonych.

POLSCY KORESPONDENCI

Z racji ogromnego prestiżu, jakim cieszyła się w oświeceniowej Europie Académie Roya-le des Sciences, godność korespondenta była jednym z zaszczytnych wyróżnień, bardzo cenionym w międzynarodowej społeczności uczonych. W całym okresie od formalne-go utworzenia Akademii do jej rozwiązania w trakcie rewolucyjnego terroru (1793), czyli przez 127 lat istnienia, jedynie pięciu uczo-nych z Rzeczypospolitej otrzymało ten tytuł.

Z cieszącej się ogromną renomą w całej Europie gdańskiej szkoły przyrodniczej ko-respondentami Królewskiej Akademii Nauk byli: lekarz i botanik, a także pierwszy w Rze-czypospolitej badacz amonitów, belemnitów i otwornic, Jan Filip Breynius (1680–1764), korespondent Antoine’a de Jussieu (od 1716

Ustanowienie Académie Royale des Sciences w 1666 roku przedstawia Henri Testelin na obrazie pt. „Etablissement de l'Académie des Sciences et fondation de l'observatoire”

Fot:

arch

iwum

Page 44: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

44

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M roku) oraz Jan Reinhold Forster (1729–1798), towarzysz wyprawy kapitana Cooka, kore-spondent Jeana-Baptiste’a Le Roy (od 1776 roku). Począwszy od 1761 roku, korespon-dentem Akademii był także książę Józef Aleksander Jabłonowski (1711–1777), woje-woda nowogrodzki, mecenas nauki i histo-ryk, a zarazem twórca działającego w Lipsku Towarzystwa Naukowego Jabłonowskich. W 1778 roku godność korespondenta otrzy-mał Marcin Poczobutt-Odlanicki (1728–1810), jezuita, astronom i matematyk, rek-tor Szkoły Głównej w Wilnie. Jan Jaśkiewicz był ostatnim związanym z Polską uczonym, który otrzymał tę godność przed likwidacją Akademii.

NIEZNANY DOKUMENT

Propozycja przyjęcia Jana Jaśkiewicza w skład Académie Royale des Sciences jako członka korespondenta została przedstawio-na na posiedzeniu, które odbyło się w sobotę 24 lutego 1781 roku. W archiwach francuskiej Akademii Nauk w Paryżu przechowywany jest rękopiśmienny protokół tego posiedze-nia. Wśród jego uczestników warto odno-tować obecność Guettarda, Lavoisiera oraz Bertholleta. Jaśkiewicz został koresponden-tem Guettarda, a po jego śmierci Bertholleta, z którym łączyły polskiego uczonego zainte-resowania w dziedzinie chemii stosowanej. Berthollet i Lavoisier są uznawani za jednych z najważniejszych „ojców” osiemnastowiecz-nej rewolucji w naukach chemicznych.

Propozycja przyjęcia Jaśkiewicza nie była jedyną sprawą dyskutowaną na posiedze-niu 24 lutego 1781 roku. Najpierw została przedstawiona i omówiona rozprawa ma-tematyczna Bertranda, który zaproponował rozwiązanie jednego z problemów rachunku prawdopodobieństwa. Posiedzenie zamknę-ły informacje o przeczytaniu pracy Eulera. Drugim punktem obrad było przedstawienie

przez Guettarda i Louisa Macquarta (1745–1803) raportu, przygotowanego na zlecenie Akademii, na temat obserwacji mineralo-gicznych Jaśkiewicza poczynionych w trakcie podróży przez Austrię, Styrię i Karyntię i czę-ściowo w Saksonii, albowiem podróż zakoń-czyła się we Fryburgu.

Autorzy raportu przedstawili w kilku zda-niach uwagi Jaśkiewicza na temat geologii opisywanych gór oraz informacje o opisa-nych przez niego złożach i kopalniach żelaza w Hillenbergu [w tekście Jaśkiewicza Hitten-berg] w Badenii-Wirtembergii (wraz z wyli-czeniem siedmiu rodzajów rud żelaza i trzech manganu) i ołowiu w Bleibergu [w tekście Jaśkiewicza Bleyberg] w Karyntii (wraz z po-daniem wydajności: 20 tysięcy kwintali rocz-nie i opisem pieców hutniczych) oraz złóż srebra w Schwartzu w Saksonii i kopalni zło-ta w Zillerthal w Tyrolu.

Guettard i Macquart w konkluzji swojego sprawozdania stwierdzili, że: „Pan Jaśkiewicz kończy swoje obserwacje kilkoma wnioska-mi, które wymagałyby dłuższej dyskusji. Nie uznajemy za stosowne wdawanie się w tę dyskusję, która mogłaby być użyteczną je-dynie, jeżeli można by ją przeprowadzić w obecności autora. Pomimo tych trudności uważamy, że obserwacje Pana Jaśkiewicza są interesujące dla historii naturalnej, a w szcze-gólności dla mineralogii i pokazują, że autor ma dużą wiedzę i pasję [do nauk przyrodni-czych], a także, że obserwacje te mogą zostać wydrukowane w zbiorze prac zagranicznych uczonych. Zwracamy się do Akademii, aby nadała Panu Jaśkiewiczowi tytuł swojego korespondenta, którego to tytułu bardzo on pragnie. Może to być dla Akademii tym bar-dziej użyteczne, iż obejmie on Katedrę Che-mii na Uniwersytecie w Krakowie w Polsce, gdzie interesującym byłoby posiadanie wsze-lakiego rodzaju korespondentów, których jak dotychczas Akademia nie ma [w tym kraju]. Polska może dostarczyć uczonym znaczną

Page 45: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

45

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

Milość obserwacji z fizyki i z historii naturalnej, obserwacji, które pozostają do dokonania”.

OGŁOSZENIE I PUBLIKACJA PRACY JAŚKIEWICZA

Zgodnie z zaleceniem Guettarda i Macqu-arta, praca Jaśkiewicza (Jaskevisch, 1782) zo-stała wkrótce wydrukowana w związanym z Académie Royale des Sciences piśmie „Ob-servations sur la Physique, sur l’Histoire Na-turelle et sur les Arts”, jednym z najbardziej prestiżowych pism naukowych XVIII wieku (McClellan, 1979). Jak wynika z opublikowa-nego tekstu, Jaśkiewicz wygłosił swoją roz-prawę, albowiem: „jednym z głównych ce-lów podróżników zajmujących się nauką jest staranie się o poznanie różnych Zgromadzeń Uczonych, krajów w których podróżnik ten zatrzymuje się. W trakcie pobytu w tej sto-licy [Paryżu] nie mogłem zmarnować okazji skorzystania z zaszczytu przedstawienia się Zgromadzeniu Uczonych, znanemu i szano-wanemu we wszystkich krajach, do których dotarła nauka. W tym samym czasie miałem zaszczyt przedstawienia Akademii tych kilku obserwacji, na zrobienie których pozwolił mi krótki czas mojej podróży, jak i pora roku”. Prawdopodobnie właśnie po odczytaniu tej rozprawy sformalizowano przyjęcie Jaśkiewi-cza na korespondenta Akademii (22 sierpnia 1782).

Jeżeli porównać sprawozdanie Guettarda i Macquarta z opublikowanym tekstem Jaś-kiewicza (Jaskevisch, 1782), to należy zauwa-żyć, że wiernie streszcza ono opublikowany później tekst. Jego autorzy nie zamieścili je-dynie omówienia kilku zdań poświęconych kopalni w Hidrii (leżącej dzisiaj na pograniczu Słowenii i Austrii), opisanej przez Jaśkiewicza głównie na podstawie cytatów pochodzą-cych z pracy „Pana Ferbera, Profesora Histo-rii Naturalnej w Mitawie”, jak i jego opisowi przejazdu przez Włochy, Tyrol i państwa nie-

mieckie aż do Fryburga, wraz z informacjami na temat zwiedzanych kolekcji przyrodni-czych i odwiedzonych uczonych. Tekst Jaś-kiewicza jest zakończony ogólnymi uwagami na temat gór wapiennych i granitowych. To właśnie te uwagi wymagały, zdaniem Guet-tarda i Macquarta, dyskusji z autorem.

Praca Jaśkiewicza, dzięki przedstawieniu jej w Królewskiej Akademii Nauk w Paryżu i publikacji w prestiżowym piśmie przyrod-niczym, szybko trafiła do obiegu informacji naukowej. Obserwacje Jaśkiewicza były cy-towane m.in. w Histoire naturelle des mi­néraux Georgesa Buffona, co zważywszy na znaczenie tej encyklopedii przyrodniczej (Daszkiewicz & Tarkowski, 2007), niewątpli-wie przyczyniło się do ich szerokiego roz-powszechnienia w Europie. Dowodem ich upowszechnienia i żywotności może być je-den z rękopisów będących własnością Anto-ine’a Risso (1777–1845), zoologa, botanika i geologa, znanego głównie z prac przyrod-niczych opisujących południe Francji. Wśród rękopiśmiennej spuścizny tego uczonego, przechowywanej w MNHN, znajduje się nie-datowany, niekompletny rękopis na temat geologii i mineralogii różnych części Euro-py. Praca Jaśkiewicza jest w nim cytowana wielokrotnie (Ms. 2059 Biblioteka Główna MNHN).

W świetle przytoczonych faktów trudno jest zrozumieć, dlaczego ta ważna zarów-no dla historii osiemnastowiecznych nauk przyrodniczych, jak i biografii uczonego praca, opublikowana i powszechnie znana, jest często pomijana przez biografów Jaśkie-wicza, a niekiedy wręcz uznawana za zagi-nioną (Madurowicz, 1959; Radwan, 1969). Biogram Jaśkiewicza w Polskim Słowniku Biograficznym zawiera informację, iż: „Do prac Jaśkiewicza z zakresu nauki o Ziemi, a ściślej mineralogii i petrografii, należą: nie-znany w oryginale [podkreślenie autorów] odczyt wygłoszony w zimie 1781 r. w Paryżu

Page 46: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

46

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M w Académie Royale des Sciences, podsumo-wujący podróż mineralogiczną Jaśkiewicza po zachodzie Europy”. Tytuł pracy, jej wstęp-ne zdania i dokonane przez autorów porów-nanie jej treści z przedstawionym na posie-dzeniu Akademii omówieniem Guettarda i Macquarta nie pozostawiają najmniejszej wątpliwości, że mamy do czynienia z orygi-nałem pracy Jaśkiewicza.

LISTA OKAZÓW PRZESŁANYCH DO PARYŻA

Przeprowadzone przez autorów poszu-kiwania doprowadziły do odnalezienia jeszcze jednego dokumentu związanego z Janem Jaśkiewiczem. W archiwum Gu-ettarda w Bibliotece Centralnej MNHN przechowywana jest siedmiostronicowa lista zatytułowana Enumeration de dif­férentes piéces minéralogiques qui se trouvent dans le Palatinat de Cracovie et de sedomir par M. Jacniewitz Professeur de Chimie à Cracovie [Wyliczenie różnych okazów mineralogicznych, które wy­stępują w województwach krakowskim i sandomierskim przez Pana Jacniewitza Profesora Chemii w Krakowie]. Zarówno błąd w pisowni nazwiska, jak i porówna-nie z innymi notatkami zdają się wska-zywać, że listę tę sporządził Guettard – zapewne na podstawie okazów, a może i informacji uzyskanych od Jaśkiewicza. Lista ta była jak dotychczas błędnie ska-talogowana (poza częścią archiwum dotyczącą Polski) i pozbawiona właści-wego opisu. Nigdy nie była obiektem zainteresowania historyków nauki. Lista zawiera nazwy 115 okazów, niekiedy wraz z krótkim opisem i podaniem lokalizacji, którym towarzyszą oznaczenia literowe, A., Aa itp., najprawdopodobniej odpowia-dające układowi w przesyłce, nie mają one bowiem żadnego logicznego uzasadnienia

ani w ewentualnym systemie klasyfikacyj-nym, ani pochodzeniu geograficznym.

Lista okazów jest podzielona na kilka czę-ści. Pierwsza zawiera spis okazów marmuru, gipsu, jaspisu i halitu z Wieliczki, a także za-pewne szczególnie interesujących Guettarda, z racji prowadzonych przez niego prac, oka-zów „iłów na fajki czy białych iłów margli-stych wydających się być odpowiednimi do produkcji porcelany”. Druga część listy doty-czy skamieniałych muszli, a trzecia – innych skamieniałości (m.in. okazów skamieniałego drewna czy też odcisków kolców jeżowca). Warto zwrócić uwagę na zastosowanie no-menklatury Linneusza w nazewnictwie ska-mieniałości. Następna część listy zawiera spis rud metali, głównie żelaza i ołowiu. Ostat-nia część listy jest zatytułowana Obserwacje, jakie przeprowadziłem na poszczególnych skałach i zawiera wyliczenie i krótki opis bardzo różnorodnych prób (także marmu-rów, kwarców, krzemieni, wapieni, halitów, skamieniałości i rud metali). Trudno dzisiaj odpowiedzieć na pytanie, czy ostatnia część listy dotyczy okazów i informacji przesłanych przez Jaśkiewicza, czy też są to uwagi zrobio-ne przez Guettarda, który w Rzeczypospoli-tej spędził dwa lata i z której przywiózł do Francji liczne okazy.

Przesłanie przez Jaśkiewicza kolekcji mi-neralogicznej jest zdarzeniem znanym histo-rykom już od kilkudziesięciu lat (Kołodziej-czyk, 1936). Zacytowana lista jest jednakże jedynym dokumentem, który pozwala na przynajmniej częściowe poznanie zawarto-ści przesłanej kolekcji. Warto zauważyć, że przesłane okazy pochodzą w całości z wo-jewództw krakowskiego i sandomierskiego i żaden z nich nie ma związku z podróżą po Austrii, Styrii i Karyntii. Okazy te pocho-dzą niewątpliwie z wielokrotnie opisywa-nej przez biografów Jaśkiewicza (a także przez samego Hugona Kołłątaja) podróży, którą uczony ten odbył wspólnie z Pawłem

Page 47: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

47

Nr 8–9/148 • SIERPIEŃ–WRZESIEŃ 2009

FORU

MCzenpińskim w 1782 roku, właśnie po wo-jewództwach krakowskim i sandomierskim. Podróż tę Jaśkiewicz odbył już po otrzymaniu godności korespondenta Académie Royale des Sciences.

Przesyłając do Paryża kolekcję, spełniał pragnienie swoich francuskich kolegów aka-demików, aby nadanie mu tytułu korespon-denta przyczyniło się do lepszego poznania historii naturalnej kraju, w którym uprzednio Akademia nie miała współpracownika. Ze źródeł pośrednich możemy nawet w przybli-żeniu określić datę przesłania kolekcji z Kra-kowa do Paryża. Jacques-Antoine-Joseph Cousin (1739–1800), znany matematyk, pisał 27 grudnia 1783 roku w liście do Jana Śniadec-kiego: „widziałem u Pana Daubentona skrzynie z minerałami przesłanymi z Polski” (Śniadecki, 1938). Zapewne chodzi właśnie o kolekcję Jaś-kiewicza.

PODSUMOWANIE

Odnalezienie przez autorów niniejszego artykułu dokumentów związanych z przy-jęciem Jaśkiewicza w poczet członków ko-respondentów Académie Royale des Scien-ces oraz listy minerałów z województw krakowskiego i sandomierskiego to jedynie pierwsze rezultaty rozpoczętych poszuki-wań. Aby odnaleźć inne zachowane ślady kontaktów Jana Jaśkiewicza z francuskimi instytucjami naukowymi, konieczne jest przeprowadzenie poszukiwań w stosunko-wo licznych zespołach archiwalnych. Archi-

wa Académie Royale des Sciences są roz-proszone w zbiorach wielu instytucji (Brian & Demeulenaere-Douyère, 1996). Jako członek korespondent Jaśkiewicz był zobowiązany do utrzymywania kontaktu z Akademią (Gauja, 1934). Kołłątaj napisał: „U nas Jan Jaszkie-wicz, niegdyś profesor chemii i historyi natu-ralnej w szkole głównej krakowskiej, podczas swej podróży po całym powiecie krakow-skim, lelowskim i po xięstwie siewierskim, nalazł wszędzie na powierzchni ziemi wiel-ką obfitość madreporów i innych skamie-niałych owoców: o czem, jako i o całej swej podróży, dał raport kommissyi edukacyjnej, i tę podróż opisał Akademii umiejętności w Paryżu, jako jej korespondent [podkre-ślenie autorów]” (Kojsiewicz, 1842). Do tej pory nie udało się jednakże odnaleźć śladów tej korespondencji.

Archiwa Académie Royale des Sciences nie są jedynymi, w których być może zacho-wały się pamiątki związane z Janem Jaśkie-wiczem. Kwerendy wymagają także archiwa chemików – Lavoisiera, Bertholleta i Ma-cquarta, którzy zetknęli się z polskim uczo-nym. Osiemnastowieczny Paryż był centrum skupiającym znaczną liczbę prywatnych ko-lekcji mineralogicznych i gabinetów nauko-wych. Także w dokumentacji tych instytucji mogły zachować się ślady pobytu polskiego uczonego w stolicy Francji. Przeprowadze-nie poszukiwań na tak dużą skalę wymaga jednakże odrębnego programu badawczego i środków materialnych niezbędnych do jego realizacji.

Literatura:Académie des Sciences, Les membres et les correspondants de l’Académie royale des sciences 1666–1793,

Au Palais de l’Institut, Paris 1931, s. 265Bertrand J., L’Académie des sciences et les académiciens de 1666 à 1793, J. Hetzel, Paris 1869, s. 434Brian E., Demeulenaere-Douyère C., ed., Histoire et mémoire de l’Académie des sciences: Guide de recher­

ches, Lavoisier Technique & Documentation, Paris 1996, s. 451Czarnecki S., Jan Jaśkiewicz i jego rola w dziejach nauk geologicznych w Polsce, „Przegląd Geologiczny”,

10, 1982, s. 513–518Daszkiewicz P., Tarkowski R., Georges­Louis Leclerc Buffon i jego wpływ na badania przyrodnicze w Pol­

sce, „Przegląd Geologiczny”, 55, 2007, s. 33–37

Page 48: Nr 8-9/148, sierpień - wrzesień 2009 r.

48

BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

FORU

M Gauja P., L’Académie des sciences de l’Institut de France, Gauthier-Villars, Paris 1934, s. 143Hahn R., The anatomy of a scientific institution: the Paris Academy of Sciences, 1666–1803, University of

California Press, Berkeley 1971, s. 433Hirschfield J.-M., The Académie royale des sciences: 1666–1683, Arno Press, New-York 1981, s. 225Jaskevisch M. [monsieur], Voyage minéralogique. Depuis Vienne jusqu’à Freiberg; lu à l’Académie des

Sciences de Paris par M. Jaskevisch, „Observations sur la Physique, sur l’Histoire Naturelle et sur les Arts”, t. XXI, Supplément, 1782, s. 306–313

Kojsiewicz F., Hugona Kołłątaja rozbiór krytyczny zasad historyi o początkach rodu ludzkiego, tom 1, z rę-kopisu wydał Ferdynand Kojsiewicz, Drukarnia Uniwersytecka, Kraków 1842

Kołodziejczyk J., Nauki przyrodnicze w działalności Komisji Edukacji Narodowej, tom V, zeszyt 2, Archi-wum nauk biologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1936

Łopata K., Jan Chrzciciel Dominik Piotr Jaśkiewicz (1749–1809). Lekarz, botanik i chemik, Złota Księga Wydziału Chemii, tom 1, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2000, s. 107–112

Madurowicz H., Działalność naukowa Jana Jaśkiewicza. „Studia i materiały z dziejów nauki polskiej”, seria C, zeszyt 3, 1959, s. 3–102

Madurowicz-Urbańska H., Jaśkiewicz Jan Dominik Piotr, Polski Słownik Biograficzny, tom XI/1, 1964–1965, s. 91–93

Madurowicz-Urbańska H., Reforma Kołłątajowska i Jan Jaśkiewicz, Zeszyty Naukowe UJ, „Przegląd Che-miczny”, zeszyt 31, 1988, s. 9–17

Maury A. Les académies d’autrefois: l’ancienne Académie des sciences, Didier, Paris 1864, s. 395McClellan J., The Scientific Press in Transition: Rozier’s Journal and the Scientific Societies in the 1770s,

„Ann. Science”, 36, 1979, s. 425–449Radwan M., red., Jan Jaśkiewicz. Metalurgia. Wykłady z lat 1783–1787 w Szkole Głównej Koronnej, Wy­

dawnictwo Jubileuszowe 1919–1969, PWN 1969Salomon-Bayet C. L’Institution de la science et l’expérience du vivant: méthode et expérience à l’Académie

royale des sciences, Flammarion, Paris 1978Senkowski T., Dorobek naukowy Jana Jaśkiewicza i jego następców do roku 1851, Zeszyty Naukowe UJ,

„Przegląd Chemiczny”, zeszyt 31, 1998, s. 19–31Śniadecki J., La correspondance de Jean Śniadecki avec les savants français [Jacques­Antoine­Joseph Cou­

sin, Louis Lefèvre, Jean­Baptiste Leroy, Charles Messier], 1781–1798, publiée par Aleksander Birkenmajer et Ludwik Kamykowski, Varsovie Institut Mianowski dé ncouragement aux travaux scientifiques, „Organon”, 2, 1938, s. 9–132

Taton R., Les Origines de l’Académie royale des sciences, Palais de la Découverte, Paris 1966, s. 63

Artykuł ukazał się w numerze 6/2009 „Przeglądu Geologicznego”. Nasza redakcja wprowadziła niewielkie zmiany.

Dr PIOTR DASZKIEWICZ jest biologiem i historykiem nauki, pracuje w Muzeum Histo-rii Naturalnej (Musée National d'Histoire Naturelle) w Paryżu.

Dr hab. inż. RADOSŁAW TARKOWSKI pracuje w Instytucie Gospodarki Surowcami Mi-neralnymi i Energią PAN, gdzie kieruje Zakładem Geotechnologii oraz w Instytucie Geo-grafii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Jego zainteresowania badawcze doty-czą podziemnego magazynowania CO2, geotermii oraz wykorzystania odnawialnych źró-deł energii, biostratygrafii oraz skamieniałości jury i kredy, metod badań w paleontologii, a także historii nauk geologicznych. Współpracuje z ośrodkami naukowymi we Francji, Hiszpanii i Szwajcarii. Prowadził zajęcia w Uniwersytecie Piotra i Marie Curie w Paryżu, a także na uniwersytetach w Algierze, Lyonie, Dijon, Marsylii, na Antylach i w Gujanie. Jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.