NR 13 ekonomiczny/PTE_PE...1 M. Greta, Euroregiony a integracja europejska. Wnioski dla Polski,...

NR 13 3przeglądprzeglądEKONOMICZNYEKONOMICZNY

Prof. UAM dr hab. Ryszard Kamiński

Prezes Zarządu

Poznańskiego Oddziału

Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego

Szanowni Czytelnicy!

Mam dużą satysfakcję, iż mogę zaprosić Państwa do lektury 13 numeru „Przeglądu Ekonomicznego”. Znalazł się w nim między innymi felieton Profesora Janusza Tomidajewicza, który polemizuje z liberalnym założeniem, iż „jedynie słusznym” celem gospodarowania jest zysk. Wskazuje przy tym podmioty, które funk-cjonują na rynku i nie kierują się tego typu dążeniem, a przynajmniej nie jest to najważniejszy ich cel (spół-dzielnie socjalne, SKOK-i, Pracownicze Kasy Zapomogowo-Pożyczkowe). W konkluzji stwierdza, że konstru-owanie prawa gospodarczego i podatkowego przy założeniu, iż działalność gospodarcza prowadzona jest dla zysku, nie może być zaakceptowane choćby dlatego, że działalność nie do końca komercyjna może przynosić dodatkowe wartościowe efekty dla podmiotów prowadzących tą działalność, jak i dla rynku. W kontekście wywodów Profesora zasadne jest przypomnienie roli paradygmatu w rozwoju teorii naukowej. Przyjmuje się, że w momencie, kiedy obowiązujący paradygmat okazuje się nieodpowiedni jako punkt wyjścia stawiania kluczowych pytań oraz formułowania i weryfi kacji teorii – następuje zmiana paradygmatu. Niestety w niektó-rych okresach może występować taka szczególna sytuacja, że tzw. postęp naukowy dokonuje się przy stoso-waniu nieodpowiedniego paradygmatu. Odnoszę wrażenie, że podobnie rzecz się ma w przypadku rozwoju gospodarczego. Polityka władz centralnych i samorządowych, która nakierowana jest na rozwój gospodarczy może być budowana w oparciu o nieodpowiedni paradygmat, czy też, mówiąc językiem praktyki – założenia. Należy zatem co jakiś czas weryfi kować zasadność przyjętych założeń koncepcyjnych formułowanych polityk gospodarczych. Jest to niewątpliwie zadanie ekonomistów-badaczy. W „Przeglądzie Ekonomicznym” mamy okazję przedstawiać wyniki dociekań, jakie w tej mierze prowa-dzą nasi autorzy. Zachęcam Państwa do lektury przygotowanych przez nich prac. Szczególnie interesujący jest artykuł na temat współpracy transgranicznej regionów Zachodniej Ukrainy w kontekście europejskiej polityki sąsiedztwa. Autorki opracowania starają się przedstawić projekty i programy międzynarodowej po-mocy technicznej jako realny zasób oraz instrument wspomagający rozwój terytoriów transgranicznych, sprzyjający podniesieniu efektywności pracy organów władzy i jednostek samorządowych oraz zintegrowa-nemu rozwojowi regionów. Podobne kwestie są przedmiotem zainteresowania autora kolejnego artykułu poświęconego rumuń-skiemu rynkowi kapitałowemu, który znajduje się obecnie we wczesnej fazie rozwoju. Jego rozwój – jak prze-konuje autor – wymaga podjęcia radykalnych działań ze strony instytucji regulujących. Co ciekawe, rumuń-skie instytucje nadzorujące podjęły działania w celu stworzenia rynku alternatywnego przeznaczonego dla małych i średnich spółek na wzór polskiego NewConnect. Mam nadzieję, że polecane artykuły, jak i inne teksty zamieszczone w naszym czasopiśmie, znajdą Pań-stwa uznanie.

Szanowni Czytelnicy!

Z okazji zbliżających się świąt Bożego Narodzenia życzę zdrowych, pogodnych świąt, dużo ciepła ro-dzinnego, a w Nowym 2015 roku spełnienia wszelkich marzeń i planów.

Z wyrazami szacunku i poważania,

Ekonomia i biznes

Ludzie, Opinie, Poglądy

Spotkania i konferencje

Współpraca transgraniczna regionów Zachodniej Ukrainy w kontekście europejskiej polityki sąsiedztwa – Elżbieta Jantoń-Drozdowska, Lesya Verbovska .................................................................. 5

Rynek kapitałowy w Rumunii – perspektywy rozwoju – Jacek Krawiec ................................................. 16

Na marginesie (głównego nurtu): Czy w gospodarce rynkowej wolno nie dążyć do zysku– Janusz J. Tomidajewicz ........................................................................................................................................ 21

III Międzynarodowa konferencja poświęcona systemom zabezpieczenia społecznego na Wydziale Inżynierii Zarządzania „ Systemy zabezpieczenia społecznego wobec wyzwań demografi cznych” – Andżelika Libertowska ......................................................................................................................................... 23

IV Ogólnopolska Konferencja Naukowa Rachunkowość i Finanse. Teoria i Praktyka w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim – Elżbieta Szczepankiewicz ................................................................................................................................... 24

Program „Nowoczesne Zarządzanie Biznesem” ................................................................................................ 27

Wybrane problemy współczesnego rynku pracy – Maciej Mikulewicz ..................................................... 29

przeglądprzeglądEKONOMICZNYEKONOMICZNYKwartalnik PolskiegoTowarzystwa EkonomicznegoOddział w PoznaniuWydawca:

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Poznaniu

Adres Redakcji i Wydawnictwa: ul. Klasztorna 24/2561-779 Poznań [email protected] www.pte.poznan.pl

Redakcja „Przeglądu Ekonomicznego” nie zwraca materiałów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo do skrótów i redakcyjnego opracowania tekstów przyjętych do druku. Za treści reklam i ogłoszeń redakcja nie odpowiada.

Rada Programowa:

Prof. UAM dr hab. Ryszard Kamiński Prof. dr hab. Marek RatajczakProf. dr hab. Bogna PilarczykProf. UEP dr hab. Janusz J. Tomidajewicz Dr Ewa BadzińskaMgr Barbara Martyńska

Skład:

Studio Projektu Grafi cznego ART-WENA

Alicja Noska - Figiel

www.art-wena.pl, e-mail: grafi [email protected]

Korekta:

Maciej Mikulewicz

REDAKCJA:Wanda Meissner-Statkiewicz — redaktor naczelna Maciej MikulewiczStanisław H. KajDariusz Lech — fotoreporter

ISSN 2082-3312


Wstęp

W dniu 16 września 2014 r. Parlament Europejskii Parlament Ukrainy ratyfi kowały umowę stowarzy-szeniową między Unią Europejską (UE) a Ukrainą. Część polityczna umowy weszła w życie po ratyfi ka-cji, a wejście w życie części handlowej przewidziano dopiero na początek 2016 r. Ofi cjalne stosunki mię-dzy UE a Ukrainą zostały nawiązane już w czerwcu 1994 r., kiedy to strony podpisały układ o partner-stwie i współpracy. Zapisy tego układu weszły w ży-cie 1 marca 1998 r. i w następstwie Ukraina została objęta programem Europejskiej Polityki Sąsiedztwa (European Neighbourhood Policy – ENP), w ramach której największe znaczenie ma współpraca trans-graniczna. W niniejszym artykule określono najważ-niejsze obszary współpracy transgranicznej regio-nów Zachodniej Ukrainy na tle europejskiej polityki sąsiedztwa, która jest ważnym elementem ze-wnętrznej polityki regionalnej UE.

Współpraca transgraniczna

i polityka sąsiedztwa Unii Europejskiej

Współpraca transgraniczna, stanowiąca wcześniej element polityki regionalnej UE, miała na celu roz-wój dobrosąsiedzkich stosunków i współpracy mię-dzy regionami położonymi po obu stronach granicy między państwami członkowskimi. Wśród głów-nych celów współpracy transgranicznej należy wy-mienić1:

- stworzenie transgranicznej sieci powiązańna szczeblu regionalnym i lokalnym, która umożliwi kooperację w zakresie gospodarkii infrastruktury,

- wzrost zaufania między sąsiadami przez zno-szenie barier socjalnych, głównie poprzez

1 M. Greta, Euroregiony a integracja europejska. Wnioski dla Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003, s. 38–39.

Współpraca transgraniczna Współpraca transgraniczna regionów regionów

Zachodniej UkrainyZachodniej Ukrainyw kontekście europejskiej w kontekście europejskiej

polityki sąsiedztwapolityki sąsiedztwa

rozwój oświaty, nauki języków obcych, współpracy w sferze kulturalnej itd.,

- tworzenie i umacnianie podstaw współpracy gospodarczej,

- przemianę granicy o charakterze fi zycznym w granicę o charakterze administracyjnym,

- rozwinięcie świadomości ludzi o przynależ-ności do wspólnego europejskiego organi-zmu.

Z określonych wyżej obszarów, na jakich kon-centruje się współpraca transgraniczna wynika,że składają się na nią działania złożone i zróżnico-wane. Współpraca transgraniczna, obejmująca re-giony krajów członkowskich UE, fi nansowana jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Re-gionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Spo-łecznego (EFS), Europejskiego Funduszu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Funduszu Spójności. Z in-nych źródeł fi nansowana jest współpraca regionów transgranicznych z udziałem tych zlokalizowanych w krajach nienależących do UE. Objęta jest ona po-lityką sąsiedztwa, a jej fi nansowanie odbywa się w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwai Partnerstwa EFRR. Idea współpracy transgranicznej realizowana jest w praktyce w ramach regionów transgranicz-nych i euroregionów. Region transgraniczny okre-ślony jest przez kryteria geografi cznej jednorodno-ści, wspólnoty kulturowej oraz stopnia rozwoju współpracy ponadgranicznej. Specyfi czną formą regionu transgranicznego jest euroregion, który jest w literaturze różnie defi niowany i interpretowa-ny2. Wyróżnić można dwie grupy defi nicji eurore-gionu. W jednej z nich kładzie się nacisk na transgra-niczność związków (powiązań i instytucjonalizacji).

2 Przegląd defi nicji i interpretacji euroregionu zob.: M. Greta, op. cit. s. 71–73.

Elżbieta Jantoń-Drozdowska, Lesya VerbovskaElżbieta Jantoń-Drozdowska, Lesya Verbovska

6 przeglądprzeglądEKONOMICZNYEKONOMICZNY NR 13

Defi nicje te podkreślają istotę polityczną i prawno-administracyjną eurore-gionu. W drugiej grupie de-fi nicji akcentowana jest

natomiast transgraniczność obszaru, czyli kryte-rium położenia terenu względem granicy państwo-wej. Za Praktycznym Przewodnikiem Współpracy Transgranicznej3 przyjęto w tym opracowaniu, że euroregion to sformalizowana struktura współ-pracy transgranicznej, która skupia przedstawicieli szczebla lokalnego i regionalnego, a w pewnych przypadkach także partnerów gospodarczych i spo-łecznych. Inaczej mówiąc, euroregion to związek dwóch lub więcej jednostek reprezentujących re-giony sąsiadujących ze sobą państw, ustanowiony na podstawie umowy dla rozwoju ścisłej współpra-cy transgranicznej i ponadnarodowej. Cechą cha-rakterystyczną euroregionu jest więc instytucjonali-zacja współpracy. Współpraca transgraniczna z krajami niebę-dącymi członkami UE, a sąsiadującymi z nią, ma na celu promowanie spójnego i zintegrowanego po-dejścia do rozwoju regionalnego, podejmowanie wspólnych wyzwań, zagwarantowanie skuteczno-ści działań i bezpieczeństwa na granicach zewnętrz-nych oraz zachęcanie do lokalnej współpracy4. Jest ona priorytetem europejskiej polityki sąsiedztwa i partnerstwa strategicznego z Rosją i koncentruje się na państwach członkowskich oraz tych korzysta-jących z Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa. Obejmuje kraje Europy Wschodniej, Kaukaz Południowy i południowy region Morza Śródziemnego. Aktualnie (w 2014 r.) Europejską Po-lityką Sąsiedztwa objętych jest 16 państw, przy czym 12 z nich w pełni uczestniczy jako part-nerzy w ENP: Armenia, Azerbejdżan, Egipt, Gruzja, Izrael, Jordania, Liban, Mołdawia, Maroko, Palesty-na, Tunezja i Ukraina. Cztery kraje: Algieria, Białoruś, Libia i Syria są w trakcie negocjacji warunków współpracy z UE. Współpraca transgraniczna opiera się na pro-gramach współpracy opracowanych w ramach

3 Guide pratique de la coopération transfrontalière, Com-mission Européenne, Bruxelles 1997, s. 2.

4 Zob. Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa – Do-kument strategiczny w sprawie współpracy transgranicznej na lata 2007–2010, program indykatywny na lata 2007–2013. Do-stępny online: http://europa.eu/legislation_summaries/exter-nal_relations_with_third_countries [dostęp: 22.11.2013].

wcześniejszych programów, takich jak Tacis, MEDA, Phare, Interreg. Doświadczenia wynikające z reali-zacji tamtych programów zdecydowały o tym, aby w programach współpracy wdrażanych w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partner-stwa zdecentralizować ich programowanie, zarzą-dzanie i wdrażanie. Wymienione kraje i ich regiony przygranicz-ne różnią się bardzo, ale mimo to w dokumentach UE sformułowane zostały wspólne priorytety i cele współpracy transgranicznej. Obejmują one:5

- promowanie harmonijnego rozwoju gospo-darczego i społecznego w regionach leżą-cych po obu stronach wspólnych granic. Szczególną uwagę poświęca się rozwojowi handlu i inwestycji, wspólnych przedsięwzięć, turystyki, lokalnej infrastruktury oraz współ-pracy w obszarze energetyki, transportu i te-lekomunikacji;

- podejmowanie wspólnych wyzwań w obsza-rach środowiska naturalnego, zdrowia pu-blicznego oraz zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowanej. Działania skoncentrowane są m. in. na obszarach obej-mujących lepsze gospodarowanie zasobami naturalnymi (w tym rybołówstwo) oraz odpa-dami. Poza tym działania obejmują również zachęcanie do współpracy w nadzorowaniu i leczeniu chorób zakaźnych oraz do inten-sywniejszej współpracy w walce z korupcją, nielegalną imigracją oraz handlem ludźmi;

- zagwarantowanie bezpiecznych i pewnych granic. Realizacji tego celu ma służyć ulepsza-nie działań i procedur w zakresie zarządzania granicami, wzmacniania bezpieczeństwa międzynarodowych łańcuchów logistycz-nych, poprawa infrastruktury i wyposażenia granic;

- promowanie lokalnych działań międzyludz-kich. Działania te realizowane są na poziomie transgranicznym przez wspieranie kontak-tów ze społeczeństwem obywatelskim, współpracy edukacyjnej, społecznej i kultu-ralnej prowadząc do promowania demokracji i wartości Unii Europejskiej.

Współpraca transgraniczna obejmuje dwa ro-dzaje programów: programy dotyczące granic lądo-wych i szlaków morskich, które mogą obejmować

5 Ibidem.


dwa lub więcej krajów oraz programy odnoszące się do basenów morskich, obejmujące regiony, leżące na granicach zewnętrznych UE, wzdłuż jednego z trzech basenów morskich – Morza Bałtyckiego, Czarnego lub Śródziemnego. Partnerzy współpracy transgranicznej two-rzyli wspólne programy na poziomie lokalnym, re-gionalnym oraz krajowym, a następnie przedkładali je Komisji. Środki na fi nansowanie programów współpracy dla krajów benefi cjentów zapewnione były w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedz-twa i Partnerstwa oraz z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W latach 2007–2010 wyso-kość fi nansowania osiągnęła poziom 583,28 mln euro, a w okresie 2011–2013 – 535,15 mln euro. Europejska Polityka Sąsiedztwa została zaini-cjowana w 2004 r., a głównym jej celem było i jest nadal zniesienie różnic między rozszerzoną UE a jej sąsiadami oraz wzmacnianie dobrobytu i stabilizacji tych ostatnich. Polityka ta opiera się na demokra-tycznych wartościach, regułach prawnych i posza-nowaniu praw człowieka. ENP jest przede wszystkim polityką bilateral-ną między UE a krajami partnerskimi. Jest ona kon-tynuacją inicjatyw multilateralnych i regionalnych obejmujących partnerstwo wschodnie, śródziem-nomorskie i basenu Morza Czarnego. W ramach ENP Unia Europejska oferuje krajom partnerskim uprzywilejowane stosunki, oparte na wzajemnie uznawanych wartościach: demokracji i prawach człowieka, przepisach prawnych, właściwym nad-zorze oraz rozwoju zasad gospodarki rynkowej. Po-nadto w ramach ENP otrzymują wsparcie polityki sektorowe, przede wszystkim polityka zatrudnienia i społeczna, handlowa, przemysłowa i konkurencji, a także polityki dotyczącej rozwoju obszarów wiej-skich, zmian klimatycznych i środowiska6. Inaczej mówiąc, ENP ma zapobiegać pojawia-niu się nowych linii podziału między rozszerzoną UE a jej sąsiadami oraz zaoferować im szansę uczest-nictwa w różnych działaniach UE w ramach zacie-śnionej współpracy politycznej, gospodarczej, kul-turalnej oraz w dziedzinie bezpieczeństwa7. Podkreślić należy, że centralne miejsce w ra-mach ENP zajmują plany działania krajów partner-skich UE. Przyjmują one postać dokumentów strate-

6 Zob. http://eeas.europoa.eu/enp/about-us/index_en.htm [dostęp: 04.01.2014].

7 Zob. http://ec.europa.eu\economy_fi nance/internatio-nal/neighbourhood_policy/index_p..htm

[dostęp: 17.02.2014].

gicznych, wyznaczających strategiczne cele współpra-cy między krajami partner-skimi a UE. Głównym celem wy-rażonym w tych planach jest pobudzanie wzrostu gospodarczego poprzez poprawę warunków dla dłu-gotrwałych inwestycji i wzrostu wydajności. Inne cele wspierające wzrost gospodarczy, zawarte w tych planach działania to8:

- osiągnięcie i utrzymanie stabilności makro-ekonomicznej,

- poprawa dostępu do fi nansowania, ubezpie-czeń oraz innych usług fi nansowych istot-nych dla przedsiębiorstw,

- eliminacja przeszkód o charakterze prawnym i administracyjnym dla tworzenia i rozwoju fi rm,

- zapewnienie bezpieczeństwa praw własno-ści, egzekwowania umów i ochrony inwesto-rów,

- dalsza liberalizacja handlu i poprawa polityki konkurencji,

- usunięcie ograniczeń w przepływie kapitału,- podjęcie reform instytucjonalnych i walka

z korupcją,- wspieranie badań i rozwoju oraz poprawa ja-

kości kształcenia.

Dla fi nansowania ENP został w styczniu 2007 r. ustanowiony Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI)9, który od początku 2014 r. zo-stał zastąpiony przez bardziej elastyczny i jednocze-śnie bardziej uwarunkowany Europejski Instrument Sąsiedztwa (ENI). Na lata 2014–2020 przewidziano w ramach tego instrumentu kwotę ponad 15 miliar-dów euro. Wykorzystywanie przez benefi cjentów środków zgromadzonych w ENI ma przyczynić się do przyspieszenia procesów demokratyzacji oraz do przyspieszenia i poprawy jakości rozwoju eko-nomicznego i społecznego w krajach sąsiedzkich. Podkreślenia wymaga także fakt, że zadaniem ENI jest również zacieśnienie związków między UE a krajami partnerskimi na poziomie obywatelskim. Społeczeństwa krajów benefi cjentów będą mogły

8 Ibidem.9 Regulation (EC)No 1638/2006 of the European Parlia-

ment and of the Council of 24 October 2006 laying down gene-ral provisions establishing a European Neighbourhood and Partnership Instrument, “Offi cial Journal of the European Union”, L 310/1, 9.11.2006.


uczestniczyć w wewnętrz-nych programach unijnych obejmujących np. mobil-ność studentów, programy skierowane do młodzieży

oraz umacnianie społeczeństwa obywatelskiego. W odnowionej Europejskiej Polityce Sąsiedz-twa wsparcie ze środków ENI będzie przeznaczone przede wszystkim na10:

- umacnianie praw człowieka i fundamental-nych wolności, prawa, równości oraz społe-czeństwa obywatelskiego,

- stopniową integrację ze wspólnym rynkiem UE, umacnianie i rozszerzanie współpracy, także poprzez zbliżanie rozwiązań prawnych,

- tworzenie warunków dla lepszego zarządza-nia mobilnością ludności i wspieranie kontak-tów międzyludzkich,

- wspieranie rozwoju, redukcję ubóstwa, bu-dowanie wewnętrznej spójności ekonomicz-nej, społecznej i terytorialnej, a także rozwoju obszarów wiejskich i przeciwdziałanie zmia-nom klimatycznym,

- zwiększanie bezpieczeństwa i zapobieganie konfl iktom,

- zachęcanie do współpracy subregionalnej, regionalnej i sąsiedzkiej (w ramach ENP), jak również kooperacji transgranicznej.

Scharakteryzowana wyżej pokrótce Europej-ska Polityka Sąsiedztwa oraz jej instrumenty fi nan-sowe przekonują, że Unia Europejska dba o dobre stosunki z krajami nieczłonkowskimi. Do szczegóło-wej analizy współpracy transgranicznej rozwijanej w ramach ENP, a więc po 2004 r., wybrano trzy euro-regiony Zachodniej Ukrainy. Analiza obejmuje okres fi nansowy do końca 2013 r., a więc czas, gdy instru-mentem fi nansowania współpracy w ramach ENP był ENPI.

Główne obszary współpracy transgranicznej

zachodnich regionów Ukrainy

Zachodnie regiony Ukrainy graniczą aktualnie z kra-jami członkowskimi Unii Europejskiej. Cechą ukraiń-skich terytoriów przygranicznych jest ich peryferyj-

10 The Multiannual Financial Framework: The External Action Financing Instrument, European Commission MEMO, Brussels, 11 December 2013. Dostępny online: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-13-1134_en.htm [dostęp: 17.02.2014]; EU Neighbourhood Info Center: http://www.enpi-info.eu/main.php?id=402&id_type=2 [dostęp: 4.01.2014].

ność i duża odległość od centrów krajowych, co skutkuje opóźnieniem w rozwoju w porównaniu do innych regionów. Stąd tak duże znaczenie ma współpraca transgraniczna, która pomaga czę-ściowo przezwyciężyć problemy regionów przygra-nicznych. Na wstępie podkreślić należy, że współpraca transgraniczna z udziałem regionów ukraińskich rozpoczęła się jeszcze przed zainicjowaniem Euro-pejskiej Polityki Sąsiedztwa. Pierwszym euroregio-nem, który obejmował przygraniczne terytoria Ukrainy był Euroregion Karpacki, utworzony w lu-tym 1993 r. W jego skład weszły przygraniczne ob-szary pięciu państw: Słowacji, Węgier, Rumunii, Pol-ski (województwo podkarpackie) i Ukrainy (obwody lwowski, iwanofrankiwski, zakarpacki i czerniowiec-ki). Euroregion Karpacki funkcjonuje na podstawie Deklaracji o współpracy wspólnot, które działają na terenie tego Euroregionu, a także na podstawie statutu Stowarzyszenia Międzyregionalnego „Euro-region Karpacki”, który został podpisany 14 lutego 1993 roku w Debreczynie (Węgry) przez ministrów spraw zagranicznych Ukrainy, Polski i Węgier. Strate-giczny program rozwoju tego regionu został za-twierdzony i przyjęty przez radę Stowarzyszenia Międzyregionalnego „Euroregion Karpacki” 7 maja 200411. Drugi euroregion, utworzony przed wejściem w życie ENP to Euroregion Bug, w skład którego wchodzą przygraniczne obszary Ukrainy, Polski i Białorusi. Działalność Euroregionu Bug opiera się na zapisach porozumienia o utworzeniu Transgra-nicznego Związku „Euroregion Bug”, które zostało podpisane 29 września 1995 r. w Łucku między ob-wodem wołyńskim i byłymi województwami Rzecz-pospolitej Polskiej: chełmskim, lubelskim, tarnobrze-skim i zamojskim. Województwo bialskopodlaskie oraz białoruski obwód berestecki przystąpiły do tego euroregionu 29 września 1995 r. Po wprowadzeniu w Polsce nowego podziału administracyjnego prawnym następcą regionów-członków Euroregio-nu Bug z polskiej strony stało się województwo lu-belskie. Unia Europejska była i jest nadal jednym z głównych donatorów pomocy Ukrainie. W latach 1991–2006 wartość tej pomocy osiągnęła poziom 2,4 mld euro. Począwszy od 2007 r. fi nansowanie projektów transgranicznych odbywało się już w ra-

11 Międzyregionalne Stowarzyszenie „Euroregion Karpacki”, http://euroregionkarpaty.com.ua [dostęp: 21.04.2013].


mach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, z wykorzy-staniem środków Europejskiego Instrumentu Są-siedztwa i Partnerstwa. Rozmiary fi nansowania ze środków ENPI, z których mogły korzystać różne podmioty, począwszy od instytucji państwowych różnych szczebli, przez organizacje społeczne, in-stytucje naukow e i inne zainteresowane osoby prawne i fi zyczne, w latach 2007–2013 przekroczyły 12 mld euro (łącznie z wydatkami na inicjatywę po-lityczną UE „Partnerstwo Wschodnie”)12. W okresie, gdy nie funkcjonował jeszcze ENPI, pomoc dla współpracy transgranicznej objętej Eu-ropejską Polityką Sąsiedztwa fi nansowana była ze środków programu INTERREG ІІІ. W latach 2000–2006 fi nansował on 53 programy, w tym 14 realizo-wanych wzdłuż granic ówczesnych krajów-preten-dentów do UE. Pod koniec 2004 r. Komisja Europejska zaakceptowała dziewięć programów współpracy transgranicznej INTERREG między re-gionami nowych krajów członkowskich UE, krajów-kandydatów i sąsiednich „trzecich krajów”. Wśród tych programów znalazły się trzy programy trans-graniczne typu INTERREG ІІІ: Program Sąsiedztwa Węgry – Słowacja – Ukraina, Program Sąsiedztwa Polska – Białoruś – Ukraina oraz Program Sąsiedz-twa Ukraina – Rumunia – Mołdawia. Częścią każde-go z tych programów był fundusz mikroprojek-tów, zorientowany na wsparcie małych projektów od 2 do 20 tys. euro, których powstanie miało na celu rozwój kontaktów transgranicznych. W ra-mach programu INTERREG do Polski napłynęło w okresie 2004–2006 221,32 mln euro, z czego 80% (177,1 mln euro) przeznaczone było na realizację komponentu A programu INTERREG i rozdzielone zostało na 5 kierunków współpracy transgranicznej: polsko-niemiecką, polsko-czeską, polsko-słowacką, polsko-rosyjsko-litewską i polsko-białorusko-ukra-ińską. Wymienione inicjatywy INTERREG III i Progra-mów Sąsiedztwa były programowo i w sferze reali-zacji dość rozproszone, zarówno w odniesieniu do zamierzeń inwestycyjnych, jak i wielostronnej pomocy międzyludzkiej i instytucjonalnej. Jak wcześniej podkreślono, UE zmieniła stosunek do pomocy fi nansowej i technicznej kierowanej do krajów sąsiedzkich. Dla Ukrainy w szczególności oznaczało to, że zamiast poprzednich programów,

12 Department of Foreign Economic Activity and European Integration, Odessa regional state administration,//http://ved.odessa.gov.ua/mizhnarodna-texnichna-dopomoga/dy-uch-programi-mtd/?year=2012&month=8 [dostęp: 19.04.2013].

będzie otrzymywała od UE pomoc w ramach Europej-skiego Instrumentu Sąsiedz-twa i Partnerstwa. Pomoc ta mieściła się w strategii współpracy transgranicznej z krajami sąsiadującymi na okres 2007–2013 przygotowanej przez Komisję Europejską. Przyjęto zasadę, że udział własny part-nerów UE w fi nansowaniu projektów będzie obo-wiązkowy i będzie wynosił 25%13. Chcemy w tym miejscu wymienić wszystkie programy obejmujące współpracę regionalną z udziałem Ukrainy, a następnie poddać analizie trzy najważniejsze z punktu widzenia celu niniejsze-go opracowania programy, czyli programy miesz-czące się w ramach współpracy transgranicznej14:1. Program współpracy transgranicznej 2007–2013 Instrumentu Europejskiego Sąsiedztwa i Partner-stwa: Polska – Białoruś – Ukraina; Węgry – Słowacja – Rumunia – Ukraina; Rumunia – Ukraina – Mołda-wia.2. Program terytorialnej współpracy Unii Europej-skiej 2007–2013: Polska – Słowacja; Słowacja – Wę-gry; Węgry – Rumunia.3. Program współpracy transnarodowej Unii Euro-pejskiej 2007–2013: Europa Centralna i Europa Po-łudniowo-Wschodnia.

Program współpracy transgranicznej Pol-

ska – Białoruś – Ukraina został zatwierdzony 6 li-stopada 2008 r., a jego całkowity budżet wynosił 202,9 mln euro, w tym 186,2 mln euro ze środków UE. Jego głównym celem był rozwój współpracy pomiędzy UE a krajami partnerskimi poprzez za-pewnienie zintegrowanego i zrównoważonego roz-woju regionalnego. Głównym celem Programu współpracy trans-granicznej Polska – Białoruś – Ukraina 2007–2013 było wsparcie transgranicznych procedur rozwoju. Współ-praca między jednostkami administracji miejskiej i re-gionalnej, różnymi instytucjami, szkołami, organiza-cjami pozarządowymi i mieszkańcami regionów, które obejmuje swym zasięgiem program, wymagała bo-wiem usprawnienia w celu pełnego spożytkowania ekonomicznych i społecznych potencjałów regionu.

13 Offi cial website on the joint operational programme „Poland – Belarus – Ukraine 2007–2013” for the ENPI Cross-Bor-der Co-operation 2007–2013 http://www.pl-by-ua.eu/ua.3.24 [dostęp: 05.05.2013].

14 http://euroregionkarpaty.com.ua/publications/analiti-choryzont.pdf [dostęp: 05.05.2013].


Tab. 2. Jednostki terytorialne uczestniczące w programie „Polska – Białoruś – Ukraina 2007–2013”

Polska Białoruś Ukraina

Główne regiony współpracy

subregion krośnieńsko-przemyski (województwo podkar-packie); subregion białostocko-suwalski (województwo podlaskie); subregiony bialskopodlaski i chełmsko-zamojski (województwo lubelskie); subregion ostrołęcko-siedlecki (województwo mazowieckie)

obwód grodzieński, ob-wód brzeski, siedem regio-nów zachodnich obwodu mińskiego

obwód lwowski, wołyń-ski, zakarpacki

Inne powiązane regiony współpracy

subregion rzeszowsko-tarnobrzeski (województwo podkar-packie); subregion łomżyński (województwo podlaskie); subregion lubelski (województwo lubelskie)

część wschodnia obwodu mińskiego (15 rejonów), obwód homelski

obwód rowiński, tarno-polski, iwanofrankiwski

Źródło: Offi cial website on the joint operational programme „Poland – Belarus – Ukraine 2007–2013” for the ENPI Cross-Border Co-operation 2007–2013 [tekst] // Podręcznik dla wnioskodawców // http://www.pl-by-ua.eu/upload/ua/GfA_UKR.pdf [dostęp: 12.04.2013].

Powierzchnia ogól-na administracyjnych jed-nostek Programu składa się na 316,3 tys. km2, w tym: - część polska terytorium

Programu – 75,3 tys. km2 (włączając 22,7 tys. km2 pobliskich regionów),

- część białoruska – 138,5 tys. km2 (włączając 68,9 tys. km2 pobliskich regionów),

- część ukraińska – 102,5 tys. km2 (włączając 47,8 tys. km2 pobliskich regionów).

Długość granicy między Polską i Białorusią wynosi 418 km, między Polską i Ukrainą – 535 km, a między Białorusią i Ukrainą, część granicy teryto-rium Programu – 205 km.

Tab. 1. Podział środków fi nansowych według priorytetów programu Polska – Białoruś – Ukraina (w euro)

Fundusz

KE (a)

Współfi nansowanie

(b)

Odsetek

współfi nansowania

(w %) (c )

Wartość całego

funduszu

(d) = (a)+(b)

1. Wzrost konkurencyj-ności obszaru przygra-nicznego

55 860 410.10 5 586 041.01 10% 61 446 451.11

2. Poprawa jakości życia 65 170 478.45 6 517 047.85 10% 71 687 526.30

3. Współpraca sieciowa oraz inicjatywy społecz-ności lokalnych

46 550 341.75 4 655 034.18 10% 51 205 375.93

4. Pomoc techniczna (PT) 18 620 136.70 0.00 – 18 620 136.70

Razem 186 201 367.00 16 758 123.03 – 202 959 490.03

Źródło: Offi cial website on the joint operational programme „Poland – Belarus – Ukraine 2007–2013” for the ENPI Cross-Border Co-operation 2007–2013 http://www.pl-by-ua.eu [dostęp: 15.04.2013].

Ludność terytorium objętego Programem wynosiła 20,9 milionów (stan na koniec 2005 r.), z czego 5,1 mln zamieszkuje w polskiej części, 7,3 mln – w białoruskiej i 8,5 mln – w ukraińskiej. Śred-nia gęstość zaludnienia na całym terytorium Pro-

gramu wynosiła ok. 70 osób /km2 (83 w polskiej części, 53 w białoruskiej i 83 w ukraińskiej)15.

W okresie 02.11.2009–01.03.2010 został prze-prowadzony pierwszy konkurs na projekty w ramach Programu. Budżet konkursu wynosił 16 126 091 euro. Wpłynęło 307 wniosków, z których 93 pochodziło

15 Offi cial website on the joint operational programme „Po-land – Belarus – Ukraine 2007–2013” for the ENPI Cross-Border Co-operation 2007–2013 // Manual „Program współpracy transgra-nicznej Polska – Białoruś – Ukraina 2007–2013 // http://www.cpe.gov.pl/pliki/128-pl-by-ua-ukr-fi nal.pdf [dostęp: 12.04.2013].


Następnie, w okresie od maja do września 2011 r., w ramach drugiego kon-kursu przeprowadzony zo-stał kolejny nabór wnio-sków o fi nansowanie projektów16.

16 Strona ofi cjalna Ministerstwa Rozwoju Ekonomicznego i Handlu Ukrainy http://me.kmu.gov.ua/control/uk/publish/ar-ticle/main?art_id=148277 [dostęp: 02.05.2013].

Tab. 3 Wyniki pierwszego i drugiego konkursu w ra-

mach programu „Polska – Białoruś – Ukraina 2007–

2013” (Pl – Bu – Ua)

I konkurs II konkurs

Terytoria Partnerzy Terytoria Partnerzy

Pl 24 27 15 22

Bu – 4 4 4

Ua 3 23 5 17

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Offi cial website on the joint operational programme „Poland – Belarus – Ukraine 2007–2013” for the ENPI Cross-Border Co-operation 2007–2013 // Projects //http://www.pl-by-ua.eu/contract.php?cfp=1 [dostęp: 10.04.2013]; Offi cial website on the joint operational programme „Poland – Belarus – Ukraine 2007–2013” for the ENPI Cross-Border Co-operation 2007–2013 // Projects // http://www.pl-by-ua.eu/contract.php?cfp=2 [dostęp: 10.04.2013]; Offi cial website on the joint operational programme „Poland – Belarus – Ukraine 2007–2013” for the ENPI Cross-Border Co-operation 2007–2013 // PROJECTS //http://www.pl-by-ua.eu/contract_lsp.php [dostęp: 10.04.2013].

Wykres 1. Wyniki dwóch konkursów w ramach programu ENPI „Polska – Białoruś – Ukraina 2007–2013”

Źródło: jak w tabeli 3.

Tab. 4. Podział fi nansów odpowiednio do priorytetów

programu (w euro)

Priorytety %

budżetu

ogólnego

Rozmiar

w euro

1. Rozwój ekonomiczny i spo-łeczny

15 10 295 742

2. Poprawa jakości środowiska naturalnego

25 17 159 571

3. Polepszanie efektywności granicy

30 20 591 485

4. Wsparcie współpracy „ludzie – ludziom”

20 13 727 657

Pomoc techniczna 10 6 863 828Łącznie 100 68 638 283

Źródło: Offi cial website of the Hungary – Slovakia – Roma-nia – Ukraine ENPI Cross-border Cooperation Programme 2007–2013. http://www.huskroua-cbc.net/ua/nformacja-pro-rogramu [dostęp: 02.05.2013].

z Ukrainy. Po przeprowadzeniu właściwych pro-cedur zatwierdzono do fi nansowania 21 projek-tów, wśród których 2 projekty z głównymi part-nerami z Ukrainy (obwód lwowski) i 10 projektów przy współudziale ukraińskich organizacji i instytucji w charakterze partnerów. Wartość grantu, która przypadła Ukrainie osiągnęła poziom 3 396 433,1 euro.


W poniższej tabeli przedstawiono wyniki dwóch konkursów w ramach programu fi nansowa-nego z ENPI „Polska – Białoruś – Ukraina 2007–2013”. Powyższa analiza pozwala na sformułowanie konkluzji, że największą aktywnością w ubieganiu się o środki ENPI wykazywały się regiony polskiei ukraińskie. Program współpracy transgranicznej Węgry – Słowacja – Rumunia – Ukraina 2007–2013 został zatwierdzony przez Komisję Europejską 23 września 2008 roku. Terytorium programu jest umiejscowio-ne na granicach: węgierskiej, słowackiej, rumuń-skiej oraz ukraińskiej17 i obejmuje około 598.9 km wspólnej granicy regionów partnerskich z Ukrainą (w tym granicę słowacko-ukraińską – 97.9 km, wę-giersko-ukraińską – 134.6 km i częściowo rumuńsko-ukraińską – 366.4 km. Budżet programu na cały siedmioletni okres wynosił 68 638 283 euro i fi nan-sowany był ze środków ENPI. Głównym jego celem była intensyfi kacja i pogłębienie współpracy mię-dzy trzema obwodami Ukrainy: zakarpackim, iwa-nofrankiwskim i czerniowieckim oraz przygranicz-nymi regionami Węgier, Rumunii i Słowacji.

Współpraca ta miała charakter gospodarczy oraz spo-łeczny i dotyczyła ochrony środowiska. W wyniku pierwszego konkursu ogłoszonego w ramach tego Programu, do budżet który wynosił 13 333 333 euro zgłoszono 148 propozycji projekto-wych, w tym 27 z udziałem aplikantów ukraińskich. Z kolei w ramach drugiego konkursu do fi -nansowania przyjęto 46 projektów na łączną kwotę

17 Offi cial website of the Hungary – Slovakia – Romania – Ukraine ENPI Cross-border Cooperation Programme 2007–2013 [tekst] //http://www.huskroua-cbc.net/uploads/editor-s/01-Guidelines_3CfP_ukr.pdf [dostęp: 18.04.2013].

cję w tym programie zarówno pod względem liczby jednostek terytorialnych, jak i liczby partnerów uczestniczących w projektach. Na przełomie 2011 i 2012 r. ogłoszony został w ramach tego programu trzeci konkurs na projek-ty, ale nie są jeszcze znane jego wyniki.Program współpracy transgranicznej Rumunia –

Ukraina – Mołdawia 2007–2013 został zatwierdzony przez Komisję Europejską 29 lipca 2008 roku. Celem programu było ustanowienie i rozwój stosunków mię-dzy tymi trzema krajami i ich regionami przygranicz-nymi. Spodziewanym efektem tego programu było

Tab. 5. Jednostki terytorialne programu

Węgry Słowacja Rumunia Ukraina

Szabolcs-Szatmár-Bereg, Borsod-Abaúj-Zemplén

kraj koszycki kraj priasziwski

județul Maramureș, județul Satu Mare, județul Suceava

obwód zakarpacki, iwanofrankiwski, czerniowiecki

Źródło: Offi cial website of the Hungary – Slovakia – Romania – Ukraine ENPI Cross-border Cooperation Programme 2007–2013 [tekst] // http://www.huskroua-cbc.net/ua/novini/majzse-150-proektni-propozicj-bulo-otrimano-v-ramka-persogo-konkuru-na-podannja-zajavok/36 [dostęp: 21.04.2013].

Tab. 6. Wyniki pierwszego konkursu w ramach pro-

gramu „Węgry – Słowacja – Rumunia – Ukraina” (Hu –

Sk – Ru – Ua)

I konkurs II konkurs

Terytoria Partnerstwo Terytoria Partnerstwo

Ua 17 47 15 45Sk 10 18 9 19Hu 13 26 9 21Ro 6 17 12 20

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Offi cial website of the Hungary – Slovakia – Romania – Ukraine ENPI Cross-border Cooperation Programme 2007–2013// http://www.huskroua-cbc.net/uploads/editors/e11_publication_en_%20CBC _HUSKROUA_1st%20CALL_FINAL.pdf [dostęp: 18.04.2013]; Offi cial website of the Hungary – Slovakia – Romania – Ukraine ENPI Cross-border Cooperation Pro-gramme 2007–2013//http://www.huskroua-cbc.net/uploads/editors/List%20of% 20signed%20GCs%20during%202012_HUSKROUA (1).pdf [dostęp: 18.04.2013].

17 272 000 euro, z czego 3 184 686 euro przypadło na projekty z udziałem partnerów z Ukrainy. Poniż-szy wykres prezentuje wyniki obydwu konkursów. Widzimy, że Ukraina zajmuje wiodącą pozy-


Wykres 2. Podział projektów według priorytetów ramach pierwszego konkursu (2009 r.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Offi cial website of the Hungary – Slovakia – Romania – Ukraine ENPI Cross-bor-der Cooperation Programme 2007–2013// http://www.huskroua-cbc.net/ua/novini/majzse-150-proektni-propozicj-bulo-otrimano-v-ramka-persogo-konkuru-na-podannja-zajavok/36 [dostęp: 22.04.2013].

Wykres 3. Wyniki dwóch konkursów w ramach programu „Węgry – Słowacja – Rumunia – Ukraina”

Źródło: jak w tab. 6.

ułatwienie obwodom przygranicznym przezwycięże-nia wspólnych problemów rozwojowych oraz promo-wanie współpracy w różnych dziedzinach, w tym tak-że w dziedzinie ochrony środowiska.

Budżet programu Rumunia – Ukraina – Mołda-wia ustalono na ponad 126 milionów euro. Program fi nansowany był, podobnie jak wyżej scharakteryzo-wane, ze środków Europejskiego Instrument Sąsiedz-


twa i Partnerstwa oraz z fun-duszy narodowych. Podział środków między poszcze-gólne priorytety przedsta-wiono w tab. 7.

Ogólna długość granic między Rumunią, Ukrainą i Republiką Mołdawii wynosi 1099,4 km, w tym między Rumunią i Republiką Mołdawii jest rzeczna, a granica rumuńsko-ukraińska jest lądowa (273,8 km), rzeczna (343,9 km) i częściowo morska (31,7 km). Wsku-tek rozszerzenia Unii Europejskiej, w szczególności po

przystąpieniu do niej Rumunii, stosunki między Rumu-nią, Ukrainą i Republiką Mołdawii się zmieniły. Granica między tymi krajami w 2007 r. zmieniła się bowiem w granicę zewnętrzną UE, co stworzyło dla tych teryto-riów przygranicznych zarówno nowe możliwości, jak i nowe problemy dla współpracy w takich dziedzinach, jak rozwój ekonomiczny, kwestie ekologiczne czy kon-takty „od człowieka do człowieka”. W ramach pierwszego konkursu, którego budżet określono na 35 000 000 euro zgłoszono ogółem 423 propozycje projektowe, wśród których 64 z aplikan-tami ukraińskimi. Wyniki tego konkursu przedstawia tab. 9 i wykres 4. W okresie 15.11.2011–30.01.2012 był ogłoszony drugi konkurs, jednakże jego wyniki nie są jeszcze znane. Przykłady projektów infrastrukturalnych o dużej skali zrealizowanych lub będących w trakcie realizacji w ramach programów współpracy transgranicznej18.

18 Strona ofi cjalna Ministerstwa Rozwoju Ekonomicznego

W ramach programu „Ukraina – Węgry – Słowa-cja – Rumunia”, którego ogólny budżet dla projektów o dużej skali wyniósł 20 591 000 euro, przyjęto do fi -nansowania następujące projekty:- projekt „Efektywna i bezpieczna granica między Ukrainą i Węgrami” miał na celu rozwój infrastruktury celnej, a w szczególności: wyposażenie pomieszczeń roboczych pododdziałów celnych i organów przygra-nicznych oraz dostarczenie specjalistycznych urzą-dzeń; przeprowadzenie wspólnego kształcenia dla pododdziałów organów przygranicznych; zorgani-zowanie na granicy ukraińsko-węgierskiej połączenia wodnego (głównie do wykorzystania przez kajakarzy). Wartość grantu dla Ukrainy wyniosła 2 889 900 euro; - projekt „Rozbudowa przejścia pasażerskiego na gra-nicy ukraińsko-słowackiej”. Grant dla Ukrainy wyniósł 3 765 000 euro;- projekt „Rozbudowa przejścia granicznego Halmeu – Djakiwcy na granicy ukraińsko-rumuńskiej”. Wartość grantu dla Ukrainy – 3 400 000 euro. W ramach programu „Ukraina – Polska – Biało-ruś”, którego ogólny budżet dla projektów o dużej ska-li wynosił 55 800 000 euro, przyjęto do realizacji, z udziałem partnerów ukraińskich, projekty, których celem był rozwój infrastruktury celnej na granicach między tymi krajami, w tym rozwój sieci telekomuni-kacyjnych i informatycznych. Z kolei ogólny budżet dla projektów o dużej skali w ramach programu „Ukraina – Rumunia – Moł-dawia” wyniósł 30 412 336 euro. Również w przypadku

i Handlu Ukrainy. Kontekst do wdrożenia w ramach programów Ukrainy o współpracy przygranicznej Europejskiego Instru-mentu Sąsiedztwa i Partnerstwa na lata 2007–2013.http://me.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article/main?art_id=148277 [dostęp: 05.05.2013].

Tab. 7. Podział fi nansów programu „Rumunia – Ukra-

ina – Mołdawia” według priorytetów

Priorytety % budżetu

ogólnego

Rozmiar

w euro

1. Kształtowanie konku-rencyjnej gospodarki na terytorium przygranicz-nym

45 56 668 623

2. Wyzwania ekologiczne i gotowość działania w sy-tuacjach nadzwyczajnych

35 44 976 391

3. Współpraca „człowiek do człowieka”

10 12 401 246

Pomoc techniczna 10 12 671 807Łącznie 100 126 718 067

Źródło: Offi cial website Joint Operational Programme 2007–2013 Romania – Ukraine – Republic of Moldova http://www.ro-ua-md.net/index.php?option=com_content&view=artic-le&id=86&Itemid=103 [dostęp: 25.04.2013].

Tab. 8. Jednostki terytorialne uczestniczące w pro-

gramie „Rumunia – Ukraina – Mołdawia”

Rumunia UkrainaRepublika

Mołdawii

główne terytoria: Suczawa, Botoszany, Jassy, Vaslui; Gałacz і Tulcza, powiat Braiła

obwody: odeski i czer-niowiecki, iwanofran-kiwski, winnicki (10 rejo-nów), chmielnicki і tarnopolski (12 rejo-nów)

programem jest objęty cały kraj

Źródło: Offi cial website Joint Operational Programme 2007–2013 Romania – Ukraine – Republic of Moldova http://www.ro-ua-md.net/index.php?option=com_content&view=artic-le&id=80&Itemid=100 [dostęp: 11.04.2013].


projektów z udziałem partnerów ukraińskich, które dotyczyły rozwoju infrastruktury granicznej i celnej. Poza tym realizowane są projekty:- projekt „Inwentaryzacja, ocena i zmniejszenie wpły-wu antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń środo-wiska w regionie dolno-dunajskim Ukrainy, Rumunii i Republiki Mołdawii” z budżetem dla Ukrainy w wyso-kości 4 400 000 euro;- projekt „Przewidywanie powodzi i ochrona przed jej skutkami w górnej części basenów rzeczek Сіrеt i Pręt przez wprowadzenie współczesnego systemu moni-toringu”. Budżet dla Ukrainy – 4 000 000 euro;- projekt „Badanie warunków synchronizacji systemów energetycznych Ukrainy i Mołdawii z europejską siecią energetyczną ENTSO-E” z budżetem dla Ukrainy 1 423 760 euro.

Zakończenie

Projekty i programy międzynarodowej pomocy technicznej są realnym zasobem oraz instrumentem,

wspomagającym roz-wój terytoriów trans-granicznych, sprzyjają podniesieniu efektyw-ności pracy organów władzy i jednostek samorządowych, sku-

tecznemu planowaniu przestrzennemu, poprawie społeczno-ekonomicznej kondycji ludności oraz zin-tegrowanemu rozwojowi regionów. Dzięki środkom pozyskiwanym przez Ukrainę na realizację projektów w euroregionach transgranicznych zmniejsza się ich dystans rozwojowy względem korzystniej położo-nych terytoriów, rośnie też bezpieczeństwo na grani-cach tego kraju. Perspektywa fi nansowa 2014–2020 oznacza dla Ukrainy zwiększenie możliwości realizo-wania projektów transgranicznych przy rosnącym udziale fi nansowania ze środków Europejskiego In-strumentu sąsiedztwa.

Prof. zw. dr hab. Elżbieta Jantoń-Drozdowska - Kie-

rownik Katedry Nauk Ekonomicznych, Uniwersy-

tet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Dr Lesya Verbovska, National Technical University

of Oil and Gas, Ivano-Frankovsk (Ukraina).

Tab. 9. Wyniki pierwszego konkursu programu „Rumunia – Ukraina – Mołdawia” (Ru – Md – Ua)

Priorytet 1 Priorytet 2 Priorytet 3

Terytoria Partnerstwo Terytoria Partnerstwo Terytoria Partnerstwo

Ua 6 14 1 3 5 23Ru 7 16 3 5 47 61Md 3 4 1 2 9 38

Źródło: opracowanie właśnie na podstawie: Offi cial website Joint Operational Programme 2007–2013 Romania – Ukraine – Republic of Moldova http://www.ro-ua-md.net/index.php?option=com_content&view=article&id=467&Itemid=346 [dostęp: 11.04.2013].

Wykres 4. Wyniki pierwszego konkursu w ramach programu Rumunia – Ukraina – Mołdawia

Źródło: jak w tab. 9.


Historia rynku kapitałowego w Rumunii sięga końca XIX wieku. Swoją działalność rumuńska

giełda (BVB – rum. Bursa de Valori București) roz-poczęła w 1882 roku, jednak wydarzenia historycz-ne w znacznym stopniu utrudniły jej rozwój. Prze-prowadzona w 1948 r. nacjonalizacja doprowadziła do zamknięcia rumuńskiej giełdy i większości pod-miotów rynku kapitałowego1. BVB wznowiła swoją działalność dopiero w listopadzie 1995 r. decyzją krajowej Komisji Papierów Wartościowych. Pierw-szym pełnym rokiem działalności był więc rok 1996. W tym czasie doprowadzono do końca proces ma-sowej prywatyzacji, a liczba działających na rynku biur maklerskich wzrosła do 62. Do roku 1999 BVB osiągnęła największą w swej historii liczbę noto-wanych spółek – 132. Rok 2005 okazał się przeło-mowy dla historii rumuńskiej giełdy. W struktury BVB włączony został dotychczas osobny rynek RASDAQ. RASDAQ to rynek giełdowy utworzony na wzór amerykańskiego NASDAQ, przeznaczony był dla niewielkich spółek, które nie mogły spełnić wymogów BVB. W szczytowym momencie (lata 1998–1999) notowanych było na nim około 5,5 tys. podmiotów. Znaczny przyrost liczby notowanych spółek nie pociągał za sobą równie szybkiego przyrostu kapitalizacji rynku. W latach 1998–1999 wahała się ona od 800 mln USD do 1 mld USD. W roku 2000 rozpoczął się proces ograniczania liczby notowanych na rynku spółek, paradoksalnie łączył się on ze znacznym wzrostem kapitalizacji rynku. W najlepszym pod tym względem roku 2007 liczba spółek wyniosła 2019, podczas gdy ka-pitalizacja rynku przekroczyła 10 mld USD. W tym samym roku na głównym rynku BVB notowanych było około 60 spółek, a kapitalizacja rynku na ko-niec roku wyniosła niespełna 25 mld EUR. Kolej-

1 Dragota V., Stoian A., Pele D., Mitrica E., Bensafta M., The Development of the Romanian Capital Market: Evicendex on In-formation Effi ciency, “Romanian Journal of Economic Foreca-sting”, Nr 2, 2009.

nym znaczącym rokiem w historii rumuńskiego rynku kapitałowego był rok 2010. BVB zdecydowa-ła się wówczas na wprowadzenie do obrotu na re-gulowanym przez siebie rynku własnych akcji. Do-datkowo BVB powołała nowy rynek o nazwie ATS (Alternative Trading System), którego podstawo-wym zadaniem było umożliwienie zdobycia fi nan-sowania spółkom z sektora MŚP. Rynek umożliwiał również przeprowadzanie transakcji na akcjach spółek notowanych na innych giełdach. Na koniec 2013 r. na rynku notowanych było 29 spółek, w tym takie giganty światowego biznesu jak Mc-Donald’s czy Visa. Mimo znanych spółek rynek nie przyciągnął znacznej liczby inwestorów. Wartość średnich dziennych obrotów w 2013 r. wyniosła 18,8 tys. EUR i była najwyższa w historii funkcjono-wania ATS2. Od sierpnia 2013 roku prezesem BVB jest Ludwik Sobolewski, wcześniejszy prezes Gieł-dy w Warszawie. W czasie jego prezesury w War-szawie (lata 2006–2013) GPW stała się jednym z najważniejszych graczy na regionalnym rynku kapitałowym, w znacznym stopniu przyczynił się także do powstania polskiego alternatywnego rynku – NewConnect3. Obecnie giełda w Bukaresz-cie mierzy się z wieloma wyzwaniami i poddawana jest znaczącym zmianom organizacji i funkcjono-wania rynku. Najważniejsze wyzwania stojące przed ru-muńskim rynkiem kapitałowym BVB zdołała sformalizować stawiane sobie cele i zapisać je w postaci misji i wizji. Misją spółki jest stworzenie z giełdy jednego z najbardziej aktywnych i efektywnych źródeł fi nansowania dla rumuńskiej gospodarki. Wizja zamyka się w dwóch punktach4:• budowa najbardziej wydajnego rynku kapita-

łowego w Europie Południowo-Wschodniej,

2 Http://bvb.ro/TradingAndStatistics/GeneralStatistics.aspx?tab=0&m=2.

3 Http://www.bvb.ro/press/2013/press_release__appoint-ment_GM_BVB.pdf.

4 Http://bvb.ro/About/Presentation.aspx?t=0.

Rynek kapitałowy Rynek kapitałowy w Rumunii w Rumunii

– perspektywy rozwoju– perspektywy rozwoju

Jacek Krawiec Jacek Krawiec


• stwarzanie atrakcyjnych szans inwestycyj-nych w przejrzystym i dynamicznym środowi-sku.

Misja i wizja BVB zostały również rozpisane w postaci szczegółowych celów strategicznych, które można sklasyfikować w dwóch grupach sta-nowiących obecnie filary, na których oparty ma być przyszły rozwój rynku. Priorytetem giełdy jest zaklasyfikowanie rynku jako rozwijającego się według MSCI5. Obec-nie Rumunia została przydzielona do grupy tzw. frontier markets. Zmiana statusu rynku ma do-prowadzić do znacznego wzrostu atrakcyjności rumuńskiego rynku dla inwestorów zagranicz-nych. Przeprowadzone badania6 wskazują, że zmia-na klasyfikacji rynku prowadzi do zmian wielu czynników opisujących krajowy rynek kapitało-wy, jako najważniejsze zostały wymienione:

• wzrost napływu Bezpośrednich Inwestycji Za-granicznych,

• wzrost atrakcyjności dla inwestorów podąża-jących za indeksami,

• poprawa dostępu do zagranicznych inwesto-rów instytucjonalnych,

• poprawa standardów korporacyjnych.

Aby osiągnąć te korzyści rumuńska Komisja Nadzoru Finansowego (ASF) zdiagnozowała 8 głów-nych barier, które należy pokonać, aby osiągnąć sta-tus rynku rozwijającego się oraz plan realizacji tego zadania7. Zdiagnozowane obszary działania to (1) obciążenia podatkowe inwestorów, (2) prawa kor-poracyjne dla inwestorów, (3) zgodność procedur wypłaty dywidendy z międzynarodowymi standar-dami, (4) koszty działalności na rynku, (5) obciąże-nie podatkowe transakcji na rynku kapitałowym, (6) ułatwienie dostępu do rynku, (7) rynek akcji, (8) ry-nek obligacji. Poza szeregiem zmian mających na celu do-stosowanie instytucji rynku kapitałowego do no-wych wymagań, duży nacisk położony został

5 Https://www.msci.com/products/indexes/market_clas-sifi cation.html.

6 Saidi N., Prasad A., Naik V., From frontier to emerging: does market reclassifi cation matter?, Dubai International Financial Centre, 2012.

7 Http://www.asfromania.ro/en/press-releases/media-re-leases/2257-the-financial-supervisory-authority-launches-the-steam-project-the-capital-market-reform-to-obtain-the-status-of-emerging-market.

na powołanie rynku, który zastąpi mało efektywny ATS i RASDAQ. Nowy ry-nek ma nosić nazwę AeRO i w większym stopniu kon-centrować się na ułatwieniu dostępu do rynku kapitałowego dla małych firm i start-upów. Wła-dze giełdy nie kryją, że nowo powołana instytucja ma funkcjonować w sposób podobny do polskie-go rynku NewConnect8. Dostęp do rynku uzyska-ją spółki, których kapitalizacja przekroczy 250 000 EUR, a ich free float9 wyniesie minimum 10% kapitału własnego spółki. Dodatkowo BVB, korzy-stając z pozytywnych polskich doświadczeń, pla-nuje wprowadzić instytucję Autoryzowanych Do-radców. Ich rola będzie się skupiała na weryfi kowaniu spółek ubiegających się o wprowadzenie do no-towań, pomoc spółkom w sporządzeniu doku-mentacji niezbędnej do wprowadzenia oraz dal-sza pomoc w funkcjonowaniu na rynku, szczególnie w obszarze relacji inwestorskich. Polski rynek alternatywny (NewConnect) został powołany w 2007 r. i doświadczył niezwy-kle szybkiego wzrostu. W latach 2007–2013 rynek ten był jednym z liderów w Europie pod wzglę-dem liczby wprowadzanych do obrotu spółek. Zwraca się jednak uwagę na niską kapitalizację notowanych przedsiębiorstw oraz znaczne spo-wolnienie rozwoju po roku 2012, w którym GPW zdecydowała się na zaostrzenie kontroli nad spół-kami funkcjonującymi w ramach NewConnect10. Obecnie na rynku funkcjonuje 435 podmiotów, a ich łączna kapitalizacja zbliża się do 10 mld PLN11. W 2014 r. po raz pierwszy w historii liczba spółek uległa zmniejszeniu w stosunku do roku poprzedniego. Perspektywy rozwoju

rumuńskiego rynku

alternatywnego

D. Zawadka wskazuje, że głównymi determinan-tami rozwoju rynków alternatywnych są sprzyja-jące warunki makroekonomiczne. Natomiast

8 Http://carpathiacapital.eu/pl/content/29092014-znamy-wi%C4%99cej-szczeg%C3%B3%C5%82%C3%B3w-nowego-rynku-dla-ma%C5%82ych-fi rm.

9 W uproszczeniu, akcje spółki należące do inwestorów mniejszościowych, alternatywnym warunkiem jest rozprosze-nie akcjonariatu spółki pomiędzy 30 inwestorów.

10 Zygmanowski P., Rynek NewConnect na tle innych rynków alternatywnych w Europie, „Przegląd Ekonomiczny” nr 10, Poznań 2013.

11 Według stanu na 10.11.2014 r., www.newconnect.pl.


zdolności do ich prze-trwania w długim okresie sprzyja odpowiednio silna regulacja rynku zapobie-gająca nieprawidłowo-

ściom12. W przypadku rynku AeRO należy zwrócić uwagę na silną regulację rynku zapowiadaną przez L. Sobolewskiego i instytucje nadzorujące rumuński rynek kapitałowy. W obecnej sytuacji rumuńskie instytucje tworzące rynek mogą ko-

12 Zawadka D., Alernatywne systemy obrotu jako instytucje niwelujące lukę na rynku kapitałowym, Uniwersytet Ekonomicz-ny w Poznaniu, Poznań 2012, s. 190–195.

Rysunek 1. PKB per capita w Polsce i w Rumunii (1990 = 100)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Erste Group i danych Banku Światowego.

Rysunek 2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne per capita w Polsce i w Ru-

munii (w EUR)


rzystać z doświadczeń, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, wielu europejskich alterna-tywnych systemów obrotu. Dzięki temu już w po-czątkowym okresie będą mogły zastosować od-powiedni stopień regulacji. Bez wątpienia

ograniczy to liczbę debiutów, pozwoli jednak na przetrwa-nie rynku w dłuższym okre-sie. Kluczowe dla rozwoju ru-muńskiego alternatywnego rynku kapitałowego wydaje się więc otoczenie makroeko-nomiczne. Jak wskazują eks-perci Erste Group13 obecna sytuacja makroekonomiczna Rumunii przypomina sytu-ację Polski w latach 2004–2007 (w zależności od wskaźni-ka przyjętego do porównań). Na tej podstawie wyciągnęli oni wnioski wskazujące, że Rumunia prawdopodob-nie powtórzy ścieżkę rozwo-ju, którą Polska pokonała w ostatnich latach. Analiza poszczególnych wskaźników sugeruje następujące tempo rozwoju rumuńskiej gospo-darki14:

1. Produkt Krajowy Brutto

Prognozowana na koniec 2014 r. wartość wskaźnika PKB per capita w Rumunii to około 7 400 EUR. Wartość ta jest zbliżona do poziomu PKB per capita w Polsce w 2004 r. Dalszy dynamiczny rozwój pol-skiej gospodarki każe przy-puszczać, że do 2020 r. ru-muński PKB per capita

osiągnie poziom około 10 000 EUR. Oznacza to wzrost rzędu 4% rocznie.

13 Craciun R., Sinca E., Special Report: Romania. Poland – Reading Romania’s Newspapers of Tomorrow?, Erste Group Rese-arch, 2014.

14 Na podstawie raportu Erste Group i danych Banku Świa-towego.


2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)

Obecna wartość bezpośrednich inwestycji zagra-nicznych per capita w Rumunii to około 3 500 EUR, oznacza to wartość wskaźni-ka zbliżoną do wartości BIZ per capita w Polsce w roku 2007. Spodziewany wzrost w ciągu najbliższych 5 lat to około 5% rocznie, oznacza to 5 000 EUR w roku 2018. W tym obszarze należy zwrócić uwagę na znacz-nie większy odsetek BIZ na-pływających do Rumunii z kra-jów Strefy Euro (82%). Przy pogłębiającej się integracji europejskiej może to ozna-czać wzrost BIZ w Rumunii szybszy od prognozowane-go.

3. Eksport

Handel zagraniczny odgrywa kluczową rolę w rozwoju ru-muńskiej gospodarki. W 2013 r. osiągnęła ona rekordowy wzrost w wysokości 3,5% (mierzony wzrostem wskaź-nika PKB). Wzrost eksportu odpowiadał za wzrost tego wskaźnika o 4,4 p.p. Porów-nanie z wartością eksportu w Polsce pozwala przypusz-czać, że będzie on rósł o oko-ło 5–7% rocznie do roku 2020. Jednocześnie należy się spodziewać znacznie szybszego wzrostu w obsza-rze eksportu usług niż towa-rów.

4. Finansowanie MŚP

Celem alternatywnych rynków kapitałowych jest zapewnienie finansowania małym i średnim przedsiębiorstwom, które nie mogą korzystać z fi -nansowania za pomocą głównych rynków giełdo-wych. Z tego powodu analiza sektora MŚP jest kluczowa dla określenia szans rozwoju tego typu rynku w Rumunii.

Obecnie w Rumunii funkcjonuje 426 295 przed-siębiorstw klasyfi kowanych jako MŚP15. W 2007 roku

w Polsce funkcjonowało niespełna 1,8 mln MŚP. Oznacza to, że na 1000 mieszkańców w Rumunii działa 19,6 przedsiębiorstw, wobec 46,5 w Polsce. W Polsce w 2007 r. było więc relatywnie niemal 2,4 razy więcej przedsiębiorstw niż obecnie w Ru-munii. Mniejsza liczba podmiotów potencjalnie zainteresowanych finansowaniem za pomocą al-ternatywnego rynku może się przełożyć na mniej-szą liczbę debiutów.

15 2014 SBA Fact Sheet Romania, Komisja Europejska, 2014.

Rysunek 3. Eksport usług per capita w Polsce i w Rumunii (w EUR)


Rysunek 4. Eksport towarów per capita w Polsce i w Rumunii (w EUR)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Erste Group i danych Banku Świa-towego.


Kolejnym aspek-tem wskazywanym przez D. Zawadkę16 jest istotna rola funduszy venture ca-pital w finansowaniu dzia-

łalności przedsiębiorstw i utrudniony dostęp do tego finansowania. Dodatkowo fundusze ven-ture capital często traktują rynek alternatywny jako jeden z kanałów dezinwestycji. Zawadka wskazuje, że jednym z głównych motywów sprzy-jających decyzji o debiucie giełdowym jest chęć zdobycia zaufania inwestorów typu venture capi-tal. W tym miejscu należy podkreślić, że rumuński rynek venture capital znajduje się na wczesnym etapie rozwoju. W latach 2007–2013 jedynie 21 rumuńskich przedsiębiorstw uzyskało finanso-wanie typu venture capital (dziesięciokrotnie mniej niż w Polsce)17. Relatywnie niski poziom rozwoju rynku venture capital może wpływać w dwojaki sposób na rozwój alternatywnego sys-temu obrotu. Z jednej strony bardzo utrudniony dostęp do finansowania typu venture capital po-woduje, że przedsiębiorcy muszą się o nie bar-dziej starać. Jeżeli jednym ze sposobów na pod-niesienie wiarygodności w oczach funduszu venture capital jest obecność w alternatywnym systemie obrotu, to potencjalnie więcej przedsię-biorstw powinno być tą obecnością zaintereso-wanych. Z drugiej jednak strony niewielka liczba inwestycji typu venture capital powoduje, że dezinwestycje funduszy będą stanowiły niewiel-kie źródło podaży projektów.

Podsumowanie

Rumuński rynek kapitałowy znajduje się obecnie we wczesnej fazie rozwoju. Plany dalszego roz-woju rynku wymagają podjęcia radykalnych dzia-łań ze strony instytucji regulujących i organizują-cych krajowy rynek kapitałowy. Jedną z takich zmian jest doprowadzenie do powstania alterna-tywnego systemu obrotu przeznaczonego dla małych i średnich spółek. Rumuńskie instytucje nadzorujące podjęły takie działania, ich efektem ma być powstanie rynku AeRO tworzonego na wzór polskiego NewConnect. Analiza determi-nant rozwoju rynków alternatywnych wskazuje, że dzięki bardzo dobrej sytuacji makroekono-micznej oraz odpowiednim regulacjom AeRO po-

16 Op. cit., s. 177–178.17 Dane EVCA, www.evca.eu.

winien wykazać szybki rozwój w długim okresie. Porównanie z warunkami rynkowymi panującymi w Polsce w momencie powołania NewConnect wskazuje jednak, że rozwój AeRO nie będzie tak dynamiczny.

Literatura

Craciun R., Sinca E., Special Report: Romania. Poland – Reading Romania’s Newspapers of Tomorrow?, Erste Group Research, 2014.Dragota V., Stoian A., Pele D., Mitrica E., Bensafta M., The Development of the Romanian Capital Mar-ket: Evidence on Information Efficiency, “Romanian Journal of Economic Forecasting”, Nr 2, 2009.2014 SBA Fact Sheet Romania, Komisja Europejska, 2014.Saidi N., Prasad A., Naik V., From frontier to emer-ging: does market reclassification matter?, Dubai International Financial Centre, 2012.Zawadka D., Alernatywne systemy obrotu jako insty-tucje niwelujące lukę na rynku kapitałowym, Uniwer-sytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań 2012.Zygmanowski P., Rynek NewConnect na tle innych rynków alternatywnych w Europie, „Przegląd Eko-nomiczny” nr 10, Poznań 2013.

Źródła internetowe (dostęp 14.11.2014):

www.evca.orgwww.data.worldbank.orgwww.newconnect.plwww.msci.com/products/indexes/market_classifi-cation.htmlwww.asfromania.ro/en/press-releases/media-rele-ases/2257-the-financial-supervisory-authority-launches-the-steam-project-the-capital-market-reform-to-obtain-the-status-of-emerging-marketwww.carpathiacapital.eu/pl/content/29092014-znamy-wi%C4%99cej-szczeg%C3%B3%C5%82%C3%B3w-no-wego-rynku-dla-ma%C5%82ych-fi rmwww.bvb.ro/TradingAndStatistics/GeneralStati-stics.aspx?tab=0&m=2www.bvb.ro/press/2013/press_release__appoint-ment_GM_BVB.pdfwww.bvb.ro/About/Presentation.aspx?t=0

Jacek Krawiec – analityk INC S.A.


W klasycznym liberalnym myśleniu o gospodar-ce rynkowej już Adam Smith przekonywał,

że dążenie jednostek do maksymalizacji egoistycz-nie rozumianych własnych interesów, dzięki działa-niu niewidzialnej ręki rynku, prowadzi do lepszego zaspokojenia także potrzeb społecznych. Konse-kwencją tego twierdzenia stała się generalna po-chwała indywidualizmu i dążenia do maksymaliza-cji zysku z działalności gospodarczej. Jednocześnie, klasycy bardzo długo nie ustosunkowywali się do oceny działalności gospodarczej prowadzonej z innych niż egoistyczne pobudek. W swoim kla-sycznym przykładzie A. Smith’a nie odniósł się do tego, jak traktować piekarza, który wytwarzałbyi sprzedawał chleb (po cenie kosztu) nie po to by osiągnąć własną korzyść, lecz po to, by nakarmić głodnych. Czy należy go za to pochwalić, czy może zganić? Przecież stwarza on „nieuczciwą” konkuren-cję „normalnym” piekarzom działającym dla zysku. Problem oceny działalności gospodarczej prowadzonej w oparciu o inne, niż maksymalizacja zysku, kryteria nie został poważnie podjęty przez ekonomię głównego nurtu także w ciągu dwustu lat, które mijają od czasów A. Smith’a. Nawet K. Marks, w odniesieniu do gospodarki rynkowej, tę kwestię pominął, stwierdzając, że kapitalista, który nie będzie kierował się maksymalizacją zysku, zo-stanie wyeliminowany z rynku przez siły konkuren-cji. Tym samym uznał on, że przy wyjaśnieniu praw działania gospodarki kapitalistycznej można ten aspekt pominąć jako nieistotny dla jej funkcjono-wania. Tymczasem w rzeczywistości gospodarczej ciągle działają różnego rodzaju podmioty gospo-darcze niekierujące się wcale dążeniem do maksy-malizacji zysku. Począwszy od drobnotowarowych gospodarstw rolnych, poprzez różne formy spół-

dzielczości, w tym spółdzielnie socjalne, polskie SKOK-i Pracownicze Kasy Zapomogowo-Pożyczko-we, pojawiające się niekiedy przedsiębiorstwa pry-watne o charakterze „entrepreneur modere”, mające charakter fundacji instytucje pożyczkowo-kredyto-we (typu angielskich Saving Banks lub amerykań-skich Community Development Finance Institu-tions), aż po komunalne i publiczne przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Wszystkie tego typu insty-tucje tworzą we współczesnej gospodarce niekiedy całkiem znaczący sektor niepodporządkowujący się liberalnemu wezwaniu do maksymalizacji własnych korzyści. Do istnienia i roli tego typu jednostek go-spodarczych ekonomia głównego nurtu ciągle jed-nak nie potrafi się ustosunkować i najczęściej trak-tuje jako archaiczne i skazane na wyeliminowanie formy gospodarowania. Jeśli natomiast spojrzeć na współczesną prak-tykę gospodarczą, w szczególności na tworzone pod wpływem koncepcji neoliberalnych rozwiąza-nia instytucjonalne i prawne, można odnieść wraże-nie, że istnienie i rozwój podmiotów gospodarczych niechcących kierować się zyskiem traktowane jest co najmniej jako dziwactwo, a najczęściej jako szko-dliwa przeszkoda w działaniu gospodarki rynkowej. Prawie całe nasze ustawodawstwo gospodarcze i podatkowe konstruowane jest przy założeniu, że działalność gospodarcza prowadzona jest dla zy-sku. Według prowadzących działalność komercyjną ktoś kto nie maksymalizuje zysku traktowany jest jako nieuczciwy konkurent i powinien być za to uka-rany. W imię zapewnienia równej konkurencji, wszystkim należy narzucić te same komercyjne wy-magania (przykładem może być dążenie do podpo-rządkowania banków spółdzielczych czy SKOK-ów ogólnym regułom funkcjonowania sektora banków komercyjnych). Nie powinno się więc dopuszczać

Na marginesie (głównego nurtu)Na marginesie (głównego nurtu)

Czy w gospodarce Czy w gospodarce rynkowej rynkowej

wolno nie dążyć do zyskuwolno nie dążyć do zysku

JJTJJT


do uzyskiwania do-datkowych korzyści z tytułu prowadze-nia działalności nie-komercyjnej. Jedy-

ne co dla zwolenników neoliberalizmu można uznać za dopuszczalne, to działalność charytatyw-na. Nie wkracza ona bowiem w sferę aktywności go-spodarczej. Zatem, wbrew modnemu kiedyś powie-dzeniu o dawaniu ryby i wędki, dla zwolenników liberalizmu korzystniejsze będzie dawanie ryby, gdyż nie stwarza ono zagrożenia dla tych, którzy już wędki posiadają, a nawet zwiększa popyt na łowio-ne przez nich ryby. Sądzę, że takie podejście do działalności nie-komercyjnej nie może być zaakceptowane co naj-mniej z dwóch powodów. Po pierwsze, prowadze-nie działalności gospodarczej na zasadach niekomercyjnych może stanowić istotne uzupełnie-nie oferty dóbr i usług, pozwalające na dodatkowe zaspokojenie potrzeb społecznych, szczególnie przez tych, którzy nie mogą ich uzyskać na zasa-dach w pełni komercyjnych (rynkowych). Po drugie, oferta dóbr i usług dostarczanych przez podmioty niekomercyjne, stanowiąc konkurencję dla pod-miotów komercyjnych, będzie wymuszała na nich ograniczenia realizowanych zysków. W tej zaś kwe-stii warto może przypomnieć takie zdanie A. Smith’a:„ ...W rzeczywistości wysokie zyski prowadzą w daleko większym stopniu do zwyżki ceny wytworów pracy niż wysokie płace. (...) Nasi kupcy i fabrykanci narzekają bardzo na złe skutki wysokich płac, które podnoszą ceny i zmniejszają tym samym sprzedaż ich dóbr w kraju i za granicą. Nie wspominają jednak nic o złych skutkach wysokich zysków. Milczą o zgubnych skut-kach własnych korzyści, a narzekają jedynie na korzy-ści jakie przypadają innym.”


Ogromnym wydarzeniem, które miało miejsce w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im.

Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim była Ogólnopolska Konferencja Naukowa Rachunko-wość i Finanse. Teoria i Praktyka. Przedsięwzięcie, które miało na celu wymianę doświadczeń oraz po-pularyzację dziedziny rachunkowości i fi nansów odbyło się 23 października 2014 r. Organizatorami konferencji byli: Zakład Ra-chunkowości i Zarządzania Finansami Wydziału Ekonomicznego Państwowej Wyższej Szkoły Zawo-dowej im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielko-polskim, Pracownia Analiz Gospodarczych Akade-mickiego Centrum Badań Euroregionalnych Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Oddział Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim Stowarzysze-nia Księgowych w Polsce i Regionalny Oddział w Gorzowie Wielkopolskim Krajowej Izby Biegłych Rewidentów. Celem konferencji była wymiana po-glądów na temat aktualnych problemów dotyczą-cych teorii oraz praktyki współczesnej rachunkowo-ści, a także teorii nowoczesnych fi nansów. Tematyka konferencji obejmowała m.in.:

• rolę i znaczenie rewizji fi nansowej wobec kryzy-su gospodarczego,

• rachunkowość i sprawozdawczość fi nan-sową w świetle uregulowań krajowych i międzynarodowych,

• perspektywy rozwoju bankowości i rynku kapi-tałowego,

• fi nanse przedsiębiorstw – teoria a aktualne wy-magania praktyki.

Uczestnikami konferencji byli pracownicy na-ukowo-dydaktyczni z ogólnopolskich ośrodków akademickich, praktycy z zakresu księgowości, bie-gli rewidenci oraz studenci kierunku Finanse i Ra-chunkowość, a także Zarządzania o specjalności Rachunkowość i Zarządzanie Finansami.

Patronat honorowy nad konferencją objęli: Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Komisja Nadzoru Finansowego w Warszawie. Patronat merytoryczny objęli: Stowarzysze-nie Emitentów Giełdowych w Warszawie, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Poznaniu oraz Centrum Informacji Gospodarczej. Natomiast patroni medialni konferencji to: TVP Gorzów Wiel-kopolski, gorzow24.pl, Radio Gorzów 95,6 FM, cza-sopisma: „Rachunkowość”, „Gazeta Bankowa”, „No-woczesny Bank Spółdzielczy”, „Bank”, „Europejski Doradca Samorządowy”, „Kurier Finansowy”, „Mie-sięcznik Kapitałowy”, „Finansowanie Nieruchomo-ści”, a także portale internetowe takie jak: portal egospodarka.pl oraz portal alebank.pl. Roli sponsoringowej konferencji podjęła się Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomicz-na, Wydawnictwo Difi n, Wydawnictwo Podatkowe Gofi n oraz Vetoquinol. Zainteresowanie uczestników kolejny raz po-twierdziło zasadność organizowania tego rodzaju inicjatyw.

Dr Elżbieta Szczepankiewicz — członek Rady

Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicz-

nego w Poznaniu, członek zarządu OT Poznań

Stowarzyszenia Księgowych w Polsce.

IV Ogólnopolska Konferencja IV Ogólnopolska Konferencja Naukowa Rachunkowość i Finanse.Naukowa Rachunkowość i Finanse.

Teoria i Praktyka. Teoria i Praktyka.

Elżbieta SzczepankiewiczElżbieta Szczepankiewicz

w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowejw Państwowej Wyższej Szkole Zawodowejim. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskimim. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim


W dniach 16–17.10.2014 r. w Centrum Wykłado-wo-Konferencyjnym Politechniki Poznańskiej

odbyła się międzynarodowa konferencja nauko-

wa pt. „Social security systems and demographi-

cal challenges” („Systemy zabezpieczenia spo-

łecznego wobec wyzwań demografi cznych”), zorganizowana przez pracowników Katedry Nauk Ekonomicznych Wydziału Inżynierii Zarządzania Po-litechniki Poznańskiej, we współpracy z Polskim To-warzystwem Ekonomicznym (Oddział w Poznaniu). Mecenat konferencji objęło Powszechne Towarzy-

stwo Emerytalne PZU SA. To już trzecia edycja mię-dzynarodowej konferencji organizowanej przy du-żym zainteresowaniu badaczy z kraju i zagranicy.

Językiem dominującym podczas ob-rad był angielski, a wśród ponad 60 uczestników konferencji znaleźli się znani naukowcy i eksperci ds. syste-mów emerytalnych z Polski, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Nie-miec, Czech, Słowacji, Austrii, Szwajca-rii oraz Meksyku. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego i inicjato-rem konferencji był dr hab. Marek

Szczepański, prof. PP, kierownik Ka-tedry Nauk Ekonomicznych WIZ. Celem tegorocznej edycji konferencji była ocena wpływu wybranych zjawisk demografi cznych (takich jak: starzenie się populacji w krajach rozwiniętych go-spodarczo, migracja zarobkowa w nie-których krajach, również w Polsce, wzrost liczebności pokolenia w wieku poprodukcyjnym w relacji do pokolenia pracującego przy niskiej dzietności, wy-dłużanie się średniej długości życia, w tym również długości życia po przej-ściu na emeryturę) na funkcjonowanie systemu emerytalnego oraz opieki zdro-wotnej i rodzinnej w obecnym czasie oraz w perspektywie kolejnych 30 lat, kiedy prognozy dla krajów rozwinię-tych, w tym dla Polski, stają się coraz bar-

III Międzynarodowa III Międzynarodowa konferencjakonferencja

poświęcona systemom za-poświęcona systemom za-bezpieczenia społecznego bezpieczenia społecznego

na Wydzialena WydzialeInżynierii Zarządzania:Inżynierii Zarządzania:

„Systemy zabezpieczenia „Systemy zabezpieczenia społecznego wobecspołecznego wobec

wyzwań demograficznych” wyzwań demograficznych”


dziej niekorzystne. Ponadto dyskusja obejmowała aspekty fi nansowe i regulacyjne systemów zabezpie-czenia społecznego oraz ich związek z rynkiem pracy. Uroczystego otwarcia konferencji dokonał prof. dr hab. inż. Stefan Trzcieliński, prorektor ds. edukacji ustawicznej Politechniki Poznańskiej, witając przedstawicieli świata nauki oraz instytucji emerytalnych z różnych ośrodków naukowych w Polsce i za granicą. Obrady podzielone były na dwie sesje głów-ne. Pierwsza z nich składała się z czterech części do-tyczących wyzwań wobec systemów emerytalnych. W tej sesji referaty wygłosili: prof. Ing. Jaroslav

Vostatek (University of Finanse and Administra-tion, Czechy), prof. John Turner (Pension Policy Center, USA), prof. Jonathan B. Forman (University of Oklahoma, USA), Andrzej Sołdek (prezes PTE PZU SA), dr hab. Filip Chybalski, prof. nadzw.

(Politechnika Łódzka), dr Marcin Kawiński (Szko-ła Główna Handlowa), prof. dr hab. Maciej

Żukowski (Uniwersytet Ekonomiczny w Pozna-niu), doc. Dr. Ing. Ján Šebo (Matej Bel University in Banska Bystrica, Słowacja), Markus Knell (Oesterre-ichische Nationalbank, Austria), dr Kamila Bielawska (Uniwersytet Gdański), dr Sylwia Pieńkowska

-Kamieniecka (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), dr Radosław Kurach (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu), dr Alicja Jajko-Siwek (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu), dr Marcin

Wojewódka (Wojewódka i Wspólnicy Sp.k.), dr hab.

Adam Samborski, prof.

nadzw. (Uniwersytet Eko-nomiczny w Katowicach), Anna Wijkowska (Woje-wódka i Wspólnicy Sp.k.), dr Mariusz Dybał (Uniwer-sytet Wrocławski), Maria

del Carmen Boado-Penas,

PhD (University of Liver-pool, Wielka Brytania) oraz dr Tomasz Brzęczek (Poli-technika Poznańska). Część druga po-święcona była pozostałym problemom systemów za-

bezpieczenia społecznego i rynku pracy, m.in.: wpły-wowi różnic pokoleniowych na inteligentny rozwój gospodarczy oraz kulturowe sprzeczności państwa opiekuńczego i ich wpływ na relacje międzypokole-niowe. Prelegentami w tej części byli: dr hab. Mag-

dalena Wyrwicka, prof. PP (dziekan Wydziału Inży-nierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej), prof. dr hab. Anna Organiściak-Krzykowska (Uni-wersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), prof. Dana M. Muir (Stephen M. Ross School of Bu-siness, Michigan, USA), dr Joanna Rutecka (Szkoła Główna Handlowa), dr Michał A. Michalski (Uni-wersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Merytorycznego podsumowania głównych wątków i wniosków z dwudniowych obrad dokonał prof. dr hab. Maciej Żukowski, prorektor ds. nauki Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, a konfe-rencję zakończył dr hab. Marek Szczepański, prof.

PP.

Warto zauważyć, że obrady toczyły się w atmos-ferze swobodnej wymiany poglądów, której sprzyjały cykliczne dwudziestominutowe dyskusje po każdych trzech kolejnych prezentacjach. Ułożony w ten sposób program wystąpień pozwolił na nieskrępowane for-mułowanie myśli przez uczestników konferencji, co przyczyniło się do wykreowania wysokiego pozio-mu merytorycznego obrad. W toku prowadzonych dyskusji stawiane były liczne problemy dotyczące zmian w systemach emerytalnych.


Wartością dodaną konferencji była wyda-na specjalnie na tę okazję dwujęzyczna monografi a pt. Syste-

my zabezpieczenia społecznego wobec wyzwań demografi cznych i rynkowych (Social security sys-tems against the challenges of demographics and market), ed. M. Szczepański, T. Brzęczek, M. Gajo-wiak, Publishing House of Poznan University of Tech-nology. Wraz z monografi ą wydana została broszu-ra zawierająca streszczenia referatów wszystkich uczestników konferencji, co stanowić może narzę-dzie pomocne przy poszerzaniu wiedzy na temat systemów zabezpieczenia społecznego, poprzez odnalezienie ekspertów w interesującym nas ob-szarze zagadnień. Publikacja monografi i została bardzo pozytywnie odebrana przez uczestników konferencji, tym bardziej, że dorobek publikacyjny wielu innych konferencji naukowych w Polsce i za grani-cą ukazuje się bardzo często dopiero wiele miesię-cy po zakończeniu obrad. Warto także zwrócić uwagę na bardzo pozy-tywne wrażenie, jakie na krajowych i zagranicz-nych gościach konferencji zrobiło Centrum Wykła-dowo-Konferencyjne Politechniki Poznańskiej, jego nowoczesne wyposażenie oraz organizacja pracy. Mogliśmy także pochwalić się urokami Po-znania, szczególnie Starym Miastem, które rów-nież spodobało się uczestnikom konferencji. Sądząc po nadchodzących z kraju i z zagra-nicy podziękowaniach dla organizatorów, było to udane przedsięwzięcie naukowe i organizacyj-ne. Konferencja przyczyniła się do integracji śro-dowiska krajowych i zagranicznych badaczy pro-blematyki systemów zabezpieczenia społecznego oraz szeroko pojmowanych ekonomicznych i spo-łecznych następstw procesu demografi cznego starzenia się społeczeństw w państwach rozwinię-tych gospodarczo. Proces starzenia się populacji, nazywany „kryzysem starzenia się ludności”, który można zaobserwować wśród krajów rozwiniętych gospodarczo, w tym także w Polsce, rodzi wiele nie-poznanych dotąd zjawisk, z którymi przychodzi się im zmierzyć. Wynika on przede wszystkim z rozwoju cywilizacyjnego tych krajów i szczególne wyzwa-nia stawia przed fi nansowaniem i poziomem za-bezpieczenia społecznego, zwłaszcza w obszarze systemów emerytalnych i opieki zdrowotnej. Obrady stworzyły możliwość prezentacji wy-ników badań porównawczych, a także konfrontacji

rozwiązań stosowanych w systemach zabezpie-czenia społecznego oraz powiązanych z nimi pu-blicznych i prywatnych instytucjach z różnych państw. Spotkanie zainicjowało także dyskusję nad reformami emerytalnymi wprowadzonymi na przełomie XX i XXI w. na skutek wzrostu ryzyka de-mografi cznego. Szukano odpowiedzi, dlaczego w niektórych państwach wielofi larowe systemy emerytalne funkcjonują całkiem dobrze (np. Szwe-cja), a w innych reformy te okazały się być całkowi-cie nieudane. Jednym z głównych wniosków płynących z obrad w tym kontekście były różnice w organiza-cji polityki społecznej i gospodarczej państwa, któ-ra przy użyciu różnych instrumentów, zarówno ekonomicznych, jak i pozaekonomicznych ma duży wpływ na funkcjonowanie systemów emery-talnych oraz innych systemów zabezpieczenia społecznego (w tym – systemu opieki zdrowotnej) i ich skuteczność.Podsumowując należy zaznaczyć, iż tegoroczne spotkanie stanowiło już trzecią międzynarodową konferencję poświęconą tematyce emerytalnej zorganizowaną przez Katedrę Nauk Ekonomicz-nych Wydziału Inżynierii Zarządzania PP. Pierwsza została zorganizowana we wrześniu 2012 r. wspól-nie z międzynarodowym stowarzyszeniem nauko-wym European Network for Research on Supple-mentary Pensions (ENRSP), kolejne dwie już samodzielnie, przy czym udało się zachować mię-dzynarodowy charakter konferencji. Każdego roku uczestnicy coraz liczniej gromadzą się w Poznaniu, przybywając z odległych geografi cznie państw, które – jak się okazuje – mają wiele wspólnych pro-blemów związanych z funkcjonowaniem syste-mów zabezpieczenia emerytalnego, opieki zdro-wotnej czy rynku pracy dla osób starszych. Z uwagi na duże zainteresowanie i słowa za-chęty ze strony uczestników konferencji, w przy-szłości planowane są kolejne jej edycje, na które już dziś Komitet Organizacyjny pragnie Państwa serdecznie zaprosić. W przyszłym roku organizato-rzy zamierzają poszerzyć zakres tematyczny tak, aby oprócz zagadnień z zakresu polityki społecz-nej obejmował także pewne aspekty techniczne (np. z dziedziny ergonomii).

Mgr inż. Andżelika Libertowska – Katedra Nauk

Ekonomicznych, Wydział Inżynierii Zarządza-

nia, Politechnika Poznańska.


Program „Nowoczesne Zarządzanie Biznesem” to projekt współpracy uczelni z fi rmami infra-

strukturalnymi sektora bankowego uruchomiony w 2010 roku. Głównym celem jest przekazanie stu-dentom praktycznej i użytecznej wiedzy z zakresu bankowości, fi nansów i zarządzania. Program powstał w Centrum Prawa Banko-wego i Informacji z inicjatywy Związku Banku Pol-skich. Partnerami projektu są: Biuro Informacji Kre-dytowej S.A., Biuro Informacji Gopodarczej InfoMonitor S.A. oraz Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. Program NZB realizuje bliską współpracę z uniwersytetami i szkołami wyższymi na rzecz po-szerzania praktycznej wiedzy i umiejętności stu-dentów – przyszłych i aktualnych przedsiębiorców. Współpraca ma przyczynić się do unowocześnienia zarządzania przedsiębiorstwami, pogłębienia ogól-nej wiedzy ekonomicznej oraz zwiększenia przepły-wu informacji między nauką a praktyką gospodar-czą.

Zgodnie z porozumieniami zawieranymi z uczelniami m.in. problematyka wykorzystania in-formacji gospodarczych oraz elektronicznych syste-mów płatności i rozliczeń bezgotówkowych w no-woczesnym biznesie jest stopniowo włączana do programów nauczania – również na studiach pody-plomowych. Dla ułatwienia procesu edukacji, uczelnie i partnerzy porozumienia opracowali wspólny skrypt dla studentów zatytułowany: Nowoczesne zarządzanie biznesem z wykorzystaniem informacji fi nansowych i narzędzi e-gospodarki. Strony porozumienia zakładają, że współpraca przyczyni się m.in. do unowocześnienia zarządzania przedsiębiorstwami i zwiększy przepływ informacji z nauki do praktyki gospodarczej oraz wykorzystywa-nia przez przedsiębiorców informacji gospodarczych do ograniczania ryzyka. W konsekwencji, edukacja studentów na temat systemów wymiany informacji fi nansowej i gospodarczej przyniesie wymierne korzy-ści zatrudniającym ich przedsiębiorcom. W wyniku

lepszego poznania przez aktu-alnych i przyszłych pracowni-ków sposobów weryfi kowania rzetelności płatniczej kontra-hentów i stałego monitoringu spłat zobowiązań przez dłużni-ków zwiększą się szanse na unikanie transakcji z nierzetel-nymi płatnikami, a także wpły-nie to na wzrost efektywności i wyniki fi nansowe przedsię-biorstw. Więcej informacji z tego zakresu znajduje się na stronach: www.cigi.pl, www.zbp.pl, www.bik.pl, www.big.pl, www.cpb.pl. Współpraca z uczelniami wyższymi ma także na celu popularyzację elektroniczne-go obrotu gospodarczego,

Nowoczesne Nowoczesne Zarządzanie BiznesemZarządzanie Biznesem

Program współpracy szkół wyższychProgram współpracy szkół wyższychi sektora finansowegoi sektora finansowego

Drzwi Otwarte Programu NZB zorganizowane na Uniwersytecie Szczecińskim


wykorzystywania nowo-czesnych, elektronicznych systemów płatności i rozli-czeń oraz bezpieczeństwa i szybkości płatności bez-gotówkowych. Więcej in-formacji znajduje się na stro-nie: www.kir.com.pl.

Istota programu i za-łożenia strategiczne:

• wspieranie procesu

edukacji ekonomicz-

nej, jako niezbędnego elementu polityki pań-stwa i instytucji fi nansowych,

• masowe, pogłębione rozpowszechnianie

wiedzy o najważniejszych elementach funkcjo-nowania bankowości, fi nansów, gospodarki i ekonomii w ogóle,

• połączenie efektu skali z wysoką jakością

przekazywanych treści, jako element podno-szenia standardu kształcenia,

• zwiększanie transparentności i bezpieczeń-

stwa systemu gospodarczego oraz pogłębianie i rozpowszechnianie wzorców dobrych praktyk biznesowych,

• strategiczne, długofalowe budowanie rynku

opartego o nowoczesne rozwiązania systemo-we,

• urzeczywistnianie wizji instytucji fi nanso-wych, jako podmiotów realizujących strategię odpowiedzialnego prowadzenia biznesu,

• połączenie doświadczeń dydaktycznych i na-

ukowych z wiedzą praktyczną, jako sposób na przygotowywanie słuchaczy do efektywnego działania w praktyce gospodarczej,

• zapewnienie dopływu na rynek lepiej wykwa-

lifi kowanej i zapoznanej z praktyką gospodar-czą kadry menedżerskiej.

Przykładowe tematy prowadzonych wykładów:

• Rynek Wymiany Informacji Gospodarczych w Polsce,

• System wymiany informacji fi nansowej w Pol-sce i na świecie – rola BIK,

• System wymiany informacji fi nansowej w Pol-sce i na świecie – zastosowanie analiz staty-stycznych,

• Systemy Wymiany Informacji Związku Banków Polskich,

• System Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami AMRON,

• Nowoczesne zarządzanie biznesem z wykorzy-staniem narzędzi e-gospodarki: e-faktura, e-podpis oraz e-płatności.

Tylko od początku 2014 r. zrealizowane zosta-ły 134 wykłady. „Drzwi Otwarte” to projekt w ramach pro-gramu NZB polegający na połączeniu punktu infor-macyjnego z wykładem lub konferencją uczelnianą. Jest to okazja do bezpośredniego spotkanie ze stu-dentami i przekazania informacji oraz materiałów informacyjnych o Partnerach Programu NZB. Podczas spotkań zachęcamy studentów do rozwiązania testu dotyczącego działalności Part-nerów Programu. Od października 2013 roku do dziś zrealizowanych zostało 55 „drzwi otwartych” na różnych uczelniach. Szacujemy, że stoisko infor-macyjne odwiedziło około 14 000 osób. Od kwiet-nia 2014 roku rozpoczęto wysyłkę newslettera pro-gramu do ponad 15 000 studentów i pracowników naukowych Uczelni.

Wykład w Wyzszej Szkole Handlowej w Kielcach prowadzony przez Krzysztofa Ostafi ńskiego


Współcześnie w rozwiniętych gospodarkach naj-ważniejszymi aktywami przedsiębiorstw są wie-

dza, umiejętności i kwalifi kacje zatrudnionych w nich pracowników, które, traktowane jako składowe zaso-bów gospodarczych, określane są mianem kapitału ludzkiego. To one są podstawowymi czynnikami wpływającymi na konkurencyjność rynkową tych podmiotów i w rezultacie na możliwości ich rozwo-ju. Pytanie o to, jak wykształcić a następnie pozy-skać właściwego pracownika jest więc jednym z najważniejszych pytań dotyczących przyszłości polskiej gospodarki. Nic dziwnego, że zagadnienie rynku pracy skupia na sobie uwagę polityków, pu-blicystów i naukowców. Ci ostatni wypowiedzieli się w tej sprawie w publikacji Wybrane problemy współczesnego rynku pracy (2014) Wydziału Prawa i Administracji UAM oraz Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. „Powszechny jest pogląd, że o możliwościach rozwojowych gospodarek decyduje jakość kapitału ludzkiego. Wysoka jakość tego zasobu pozwala w szybkim tempie osiągać korzyści z zastosowania nowych rozwiązań technicznych i technologicz-nych i jest źródłem osiągania przewagi konkuren-cyjnej przez daną gospodarkę. Wielkość korzyści z wykorzystania kapitału ludzkiego uzależniona jest jednak od poziomu aktywności zawodowej osób zdolnych do świadczenia pracy. Z kolei aktywność zawodowa tych osób uwarunkowana jest nie tyko z poziomem wykształcenia ludności, ale i istnieniem efektywnych rozwiązań systemowych skutkujących tworzeniem nowych miejsc pracy.”1

Bezsporne jest, że główną determinantą two-rzenia miejsc pracy jest wzrost gospodarczy, który przekłada się na wzrost popytu na pracę. Zatem nie-zbędne jest prowadzenie odpowiedniej polityki makroekonomicznej, sprzyjającej dostosowywaniu

1 R. Kamiński, Słowo wstępne, [w:] Wybrane problemy współczesnego rynku pracy, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Poznaniu, Poznań 2014, s. 5–6.

struktury zatrudnienia na rynku pracy do ciągle zmieniających się wymagań stawianych przez go-spodarkę. Wśród najważniejszych działań w tym ob-szarze wymienia się2:

- wzmocnienie koordynacji i współpracy insty-tucji polityki społecznej i polityki zatrudnie-nia na obszarze wszystkich lokalnych rynków pracy,

- promowanie przedsiębiorczości społecznej, - opracowanie i wdrożenie programu na rzecz

solidarności międzypokoleniowej,- zapewnienie rzeczywistego równouprawnie-

nia kobiet i mężczyzn,- przeciwdziałanie praktykom dyskryminacyj-

nym spotykanym na rynku pracy,- racjonalizację polityki migracyjnej, która po-

winna zmierzać do powstawania warunków do powrotu do kraju Polaków, którzy wyemi-growali czasowo do pracy i wykorzystaniu ich potencjału, ale również do optymalizowania procesów imigracji tak, aby czerpać korzyści z napływu cudzoziemców, przy równocze-snym minimalizowaniu problemów związa-nych z ich integracją i zmniejszaniem napięć społecznych wywołanych konkurencją na ryn-ku pracy.

Te i inne zagadnienia związane z funkcjono-waniem rynku pracy są przedmiotem rozważań zarówno teoretyków, jak i praktyków gospodar-czych. Stały się one również inspiracją do zorgani-zowania w styczniu 2014 r. przez Polskie Towarzy-stwo Ekonomiczne w Poznaniu oraz Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewi-cza w Poznaniu seminarium pod tytułem „Młodzi na rynku pracy”. Celem tego seminarium było uka-

2 E. Kryńska, Ł. Arendt, Rynek pracy – wyzwania strategicz-ne, Ekspertyza na potrzeby aktualizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007–2015, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, https://www.mir.gov.pl/ministerstwo/praca/nabor_do_SC/Documents/IPiSS_ekspertyza_rynek_pracy_uzupelniona_24012011.pdf.

Wybrane problemy Wybrane problemy współczesnego współczesnego

rynku pracyrynku pracyMaciej MikulewiczMaciej Mikulewicz


zanie wyników najnowszych badań dotyczących rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem roli ludzi młodych na tym rynku. W seminarium, oprócz ludzi nauki, uczestniczyli praktycy, którzy dzielili się swoimi doświadczeniami ze studentami, w ta-kich kwestiach jak: proces rekrutacyjny, doradz-two zawodowe, kształtowanie ścieżki kariery itp. W związku z tym, że przedstawione na seminarium wystąpienia wzbudziły żywe zainteresowanie i znalazły pozytywny oddźwięk w szczególności w poznańskim środowisku akademickim – pojawiła się inicjatywa przygotowa-nia monografi i zbiorowej na kanwie doświadczeń, jakie przyniosło semina-rium. W przygotowaniu książki uczestniczyły oso-by związane ze środowi-skiem naukowym Poznania, przede wszystkim z Uniwer-sytetu im. Adma Mickiewi-cza, Uniwersytetu Ekono-micznego w Poznaniu oraz Politechniki Poznańskiej. Opracowanie to skupia się na kilku wybranych proble-mach rynku pracy; na po-czątku książki zostały umiesz-czone artykuły o charakterze ogólnym, a potem takie, które odnoszą się do zagad-nień szczegółowych, w tym powiązania rynku pracy z systemem edukacyjnym oraz dróg aktywizacji za-wodowej osób zagrożo-nych bezrobociem. Autorzy artykułów zaprezentowanych w Wy-branych problemach współczesnego rynku pracy mieli nadzieję, że wyniki przeprowadzo-nych przez nich badań pomogą w znalezieniu

skutecznych rozwiązań problemów, przed który-mi stoją podmioty (zarówno na szczeblu makro, jak i na szczeblu lokalnym) kreujące politykę w zakresie zatrudnienia w Polsce. Monografiata może być interesującą i przydatną pozycją nie tylko dla praktyków gospodarczych, ale również dla osób reprezentujących szeroko rozumiane środowisko akademickie, w tym studentów i doktorantów, pełniąc rolę wartościowej lektury uzupełniającej.

NR 13 ekonomiczny/PTE_PE...1 M. Greta, Euroregiony a integracja europejska. Wnioski dla Polski,...

Documents

Transcript of NR 13 ekonomiczny/PTE_PE...1 M. Greta, Euroregiony a integracja europejska. Wnioski dla Polski,...