Wykład monograficzny. Antropologia pokrewieństwa, zajęcia nr 6_07042011

koniec lat 70 XX wieku analizy feministyczne zaczęłypodważac fundamentalne założenia wypracowane nagruncie studiów nad pokrewieństwem

- dystynkcja pomiędzy domenami domową a polityczną

- naturalność diady matka-dzieck0

- podstawy i praktyki męskiego autorytetu

teoria feministyczna wkracza w pole teorii pokrewieństwa

50-60. : koniec z uprzywilejowaniem w kontekście teoretyzowania na temat charakteru struktury społecznej i społecznej organizacji (żegnaj paradygmacie strukturalno-funkcjonalistyczny)

60-70.: dekonstrukcja dotyczasowych pojęć i teorii (np. pojęcie pokrewieństwa jako zjawisko wystepującego wszędzie w oparciu o te same zasady)

70-80.: pokrewieństwo jako systemy nierówności

- ekonomia polityczna (np. Meillassoux)

- teorie feministyczne, gender studies (Collier, Rosaldo, Ortner, Whitehead):

- Obie te perspektywy zaczęły sie pojawiać zarówno w w kontekście społeczeństw złożonych jak i tzw. prostych.

posłużyła się ewolucyjonistycznym schematem ukrytym wmodelach strukturalno-funkcjonalnych - efekt:

- grupy krewniacze w złożonych, nowoczesnych społeczeństwachindustrialnych są ogołocone z wielu funkcji, które przejęły inneinstytucje (państwo, miejsce pracy, szkoła etc.).

- pokrewieństwo jest zredukowane do jego funkcji podstawowych:do reprodukcji i do podstawowej jednostki reprodukcyjnej jakąjest rodzina nuklearna.

- funkcja reprodukcyjna staje się rdzeniem rodziny i nie da sięwyjaśnic dlaczego współczesne rodziny są kształtowane przezekonomie polityczną dokładnie na takiej samej zasadzie jaklineażowe społeczności są formowane przez lineaże.

Antropologia kobiet: feministki zwróciły się w końcu lat60-tych w kierunku studiów nad pokrewieństwem w celuinstrumentalnym: chodziło o narzędzie zrozumieniamiejsca i możliwości działań kobiet.

___ antropologia kobiet to nie to samo co antropologiafeministyczna: feminizm jest teorią relacji zachodzącychmiędzy płciami kulturowymi(różnice i nierówność) aantropologia kobiet, tym co robią kobiety

___ kobiety pojawiały się nieustannie w studiach nadpokrewieństwem (małżeństwo, rodzina, dystynkcjapomiędzy domenami domową a polityczną)

źródła

W sercu teorii pokrewieństwa leży analityczna dychotomia międzydomową a polityczną sferą/domeną.

___używana od czasów H. Morgana, przepracowana przez Fortesa (lata50 i 60)

___Fortes rozwinął tę koncepcję bazując na zachodnich stwierdzeniach obiologicznej podstawie pokrewieństwa oraz odwołując się do faktu, żepokrewieństwo ma przecież:

* sfera domowa odnosi się do seksulaności i wychowywania dzieci i jestzawsze kojarzona z kobietami,

* sfera polityczna to sfera reguł prawnych, legitymizacji autorytetu i jestkojarzona z mężczyznami.

dychotomia ta była niezwykle trwała i przenikała zarówno teorie pochodzeniową, teorię aliansową jak i studia nad transakcjami

małżeńskimi

opiera się na pojęciu niezmiennej więzi matka-dziecko.

struktura społeczna przestawiana w odniesieniu dodiady matka-dziecko, która łączy się z szerszymistrukturami organizacyjnymi poprzez autorytetmężczyzn

wszędzie więź matka-dziecko wymuszana jest przezuczuciowe i moralne przekonania generowaneuniwersalnym doświadczeniem macierzyństwa

dostarcza spostrzeżeń na temat struktury społecznej wodniesieniu do wymiany kobiet

opiera się na implicytnej dystynkcji między sferądomową a publiczną.

Levi-Strauss pisał o formie a nie treści wymianymałżeńskiej, ponieważ twierdził, że wszędzie kobietyjako dostarczające usługi seksulane i domowe mają tęsamą wartość podobnie jak wszędzie mężczyznilegitymizują swój autorytet dokonując wymianykobiet.

koncentrowały się raczej na małżeństwie a nie natransakcjach.

pojęcie bridewealth zastąpiono pojęciem brideprice(co już sugeruje wymianę rynkową)

zaczęto podkreslać rolę wymiany własności wmałżeństwie w procesie uprawomoniania seksu ilegitymizacji dzieci.

za oczywiste uznano, że w biznesie małżeńskimchodzi o publiczne rozpoznanie/uznanie seksulanych irodzicielkich więzi definiowanych jako przynaleznychdo sfery domowej.

zaczęły przyglądać się różnicom w doświadczeniachkobiet w odniesieniu do różnych form ekonomicznej,politycznej czy kulturowej organizacji.

zaczęły pytać o oczywistą naturalność diady matka-dziecko oraz relacji między zakładanym męskimautorytetem a faktyczną dynamiką władzy iprzywilejów w poszczególnych systemachspołecznych.

kobiety podobnie jak mężczyxni mają cele i je osiagają.

zrozumienie sfery domowej nie jest możliwe bezsymultanicznego zrozumienia sfer politycznej iekonomicznej, które określają cele i środki do ichosiągnięcia obu płciom.

nie da sie zrozumieć symbolicznych koncepcjikobiecości bez zrozumienia porządku kulturowego,

teoria ewolucji domeny domowej Goodiego (lata 70): pokrewieństwojako autonomiczny system poprzez pokazanie tego jak procesyprodukcji oraz transmisja własności kształtuje grupy domowe

strategie małżeńskie Bourdieu (lata 70): odrzucił formalistyczne regułymałżeńskie Levi-Straussa; wskazał na to, w jaki sposób ludzie wpewnych społecznościach reprodukuja relacje produkcji i społecznejnierówności

kulturowa analiza pokrewieństwa Schneidera: dostarczył narzędzie dozrozumienia wzajemnych połączeń między pokrewieństwem a innymidomenami społecznymi; pokrewieństwo nie jest odizolowaną, intymnądomeną jest w sprzężonej relacji z religią, narodowością, płciąkulturową, klasą społeczną, koncepcją osoby

• antropolodzy zaczęli zastanawiać się nad tym czy męska dominacja jest zjawiskiem uniwersalnym i międzykulturowym; jeśli tak to dlaczego?

• pytania dotyczące wyjaśniania nierówności płci. Odrzucilirozumienie nierówności płci jako niezmiennego faktunaturalnego. Zdefiniowali nierówność płci jako kulturową, jakofakt społeczny

koncepcja gender jako narzędzie do analizy pochodzenia, aliansu, transakcji małżeńskich.

patrzenie na kobiety jako pierwotnie powołujące do życia pokrewieństwo tylko i wyłącznie przez ich zdolność do rodzenia dzieci, podobnie jak patrzenie na mężczyzn jako przypisanych domenie publicznej jest nieadekwatne do rzeczywistości

podważenie homogeniczności kategorii: męskie i kobiece;zwrócenie uwagi na różnorodność ich znaczeń (przestały byćuniwersalne

procesy społeczne, w których konstruowane są te kategorie,uznano za tożsame z procesami wytwarzającymi nierównośćmiędzy kobietami i mężczyznami

Ponowne przemyślenie koncepcji pokrewieństwa i gender

Pytanie o wyjaśnienie nierówności płci to nie wszystko; należy postawić pytanie o różnicę pomiędzy kobietami i mężczyznami;

Zamiast przyjmować za oczywistość, że męskie i kobiece, mężczyzna i kobieta to kategorie wynikające z biologii, że są to dwie kategorie istot ludzkich, które wynikają z natury – należy postawić pytanie o to, czy dzieje się tak w każdym społeczeństwie

Jakie procesy kulturowe i społeczne powodują, że mężczyźni i kobiety wydają się być od siebie odmienni (antropologia nie przeczy różnicom biologicznym, ale należy je poddać pod wątpliwość)

natura – kultura

domowe – publiczne

produkcja – reprodukcja

wyznaczały kierunek większości prac dotyczących zagadnienia płci kulturowej, badań dotyczących pokrewieństwa, rodziny etc.

wszystkie te dychotomie wskazują w zasadzie na jedno i to samo źródło różnicy pomiędzy kobietami i mężczyznami;

stosując je, przyjęto, że są one czymś, co strukturyzuje relacje pomiędzy kobietami i mężczyznami (wszędzie, we wszystkich społecznościach). A skoro tak, to można je traktować jako uniwersalne wyjaśnienie nierówności między płciami.

___sfera społeczna łączona zazwyczaj z mężczyznami (sfera publiczna)znajduje się w centrum i jest otaczana przez sferą łączoną z kobietami;ponieważ znajduje pozycję centralną to przypisuje jej się kulturowowyższą wartość

*** krytyka (koniec lat 70 i początek 80-tych: Carol MacCormack,Marilyn Strathern): pytanie o to na ile stosowanie tej dychotomiianalitycznej jest przydatne w badaniach nad różnymi społecznościamii kulturami? Wskazały na ogromne zróżnicowanie znaczeń związanychz płcią kulturową, której w żaden sposób owe dychotomie nie oddają;błędne założenie o uniwersalności dychotomii + błędne założenia co doinnych społeczności sprzężone są z błędnymi założeniami ohomogeniczności koncepcji naszej kultury

+ pojęcie natury jako pojęcie zmienne historycznie; w dychotomiibrakuje więc dynamiki historycznej

Dychotomia natura-kultura wykorzystuje symboliczno-strukturalistyczną perspektywę Levi-Straussa; dychotomia domowe-publiczne wykorzystuje zaś podejście strukturalno-funkcjonalistyczne;

___wyjaśnia powszechne utożsamianie kobiet z życiem domowym,a mężczyzn z życiem publicznym; wyjaśnienie asymetrii płci;

utożsamianie kobiet ze sferą domową ze względu na ich rolęmatek;

wpływ ideologii, wiktoriańskie dziedzictwo, które ujmują płeć wkategoriach dychotomii i przeciwieństw

Dychotomia ta nadal funkcjonuje jako sposób wyjaśnianianierówności między płciami. Stwierdzenie, że kobietypochłonięte są czynnościami domowymi, ponieważ są matkamito tautologiczna definicja tego, co domowe. Sferę domowądefiniuje się w odniesieniu do relacji matka-dziecko, a zatemznów poszukiwanie przyczyn nierówności, różnic międzypłciami w tym, co naturalne i biologiczne; przyjęcie, żebiologiczne macierzyństwo wyjaśnia uniwersalne zjawiskoniższego wartościowania kobiet;

Czerpie z marksistowskiej teorii płci kulturowej.

teoria Claude’a Meillassoux: analiza rodziny wbudowana w marksistowską analizę imperializmu; zwrócenie uwagi na kontrolę środków produkcji:

__ tam, gdzie reprodukcja wspólnoty domowej zależy od rozmnażania się ludzi, tam kobiety stanowią środek reprodukcji;

___w społ. kapitalistycznych, kapitał sam nie może reprodukować siły roboczej, wobec czego kobiety nadal stanowią środki reprodukcji; (pominięcie działań produkcyjnych kobiet)

Reprodukcja zrównana z kobiecymi działaniami w gospodarstwie domowym; pominięcie działań reprodukcyjnych mężczyzn

trzy różne pojęcia reprodukcji: społeczna, reprodukcja siły roboczej, reprodukcja biologiczna

usytuowanie procesu tworzenia gender w procesach reprodukcji; produkcja jako niezależna od kwestii płci kulturowej

androcentryczność antropologii, pomijaniedziałalności kobiet, roli kobiet, ich perspektywy ichspojrzenia na stosunki społeczne i praktyki kulturowe

Min. to postawiło pod znakiem zapytaniauniwersalność tego, co określane jest jako rodzina(antropolodzy często mylili znaczące kulturowozwiązki społeczne z rodziny)

denaturalizacja rodziny, gospodarstwa domowego,zwrócenie uwagi na to, że nie są one spójne i statyczne;zaczęto stawiać pytania o różnice poglądów, interesówi strategii ich członków

odrzucenie postulatów o uniwersalności kobiecegopunktu widzenia;

Pokrewieństwo i płeć kulturowa zostały zdefiniowane zperspektywy naszej koncepcji tej samej rzeczy –rozmnażania płciowego. Oba obszary badań konstytuująsię zarazem i w zasadzie stanowią jedno pole badawcze

W obu przypadkach starano się zrozumieć prawa i obowiązki, które porządkują stosunki międzyludzkie określane przez różnicę;

odrzucił pogląd, że podstawowe jednostki pokrewieństwa są wszędzie wyrazem stosunków genealogicznych (założenie o uniwersalności siatki genealogicznej wynika z potocznych koncepcji pokrewieństwa)

zdenaturalizował pokrewieństwo: pokrewieństwo jest zjawiskiem kulturowym, a nie biologicznym;

po 1968 roku antropolodzy zaczęli kłaść nacisk na społeczno-kulturowe cechy związków nałożonych na więzi pokrewieństwa; ale były to jedynie deklaracje; nasza teoria pokrewieństwa jest równoznaczna z potoczną teorią reprodukcji biologicznej

rozmnażanie człowieka to nie jest tylko i wyłącznie kwestia poczęcia i urodzenia i niekoniecznie oraz niejedynie wiązać się musi z rodzicielstwem i małżeństwem.

Zostały zdefiniowane z perspektywy naszej koncepcji tej samej rzeczy – rozmnażania płciowego. Oba obszary badań konstytuują się zarazem i w zasadzie stanowią jedno pole badawcze

Wskazano na błędy zawarte w pojęcia takich jak:

- atom pokrewieństwa

- altruizm

- uniwersalność rodziny

- relacja matka-dziecko jako rdzeń pokrewieństwa i rodziny

Wszystkie pojęcia związane z kinship strudies zakorzenione są w założeniu, że istnieją przyrodzone cechy kobiet i mężczyzn oraz role jakie pełnią w rozmnażaniu płciowym.

Błędne traktowanie pokrewieństwa, rodziny jako odrębnych dziedzin i instytucji;

Błędne przyjmowanie, że pokrewieństwo wszędzie tworzy płeć kulturową czy płeć kulturowa pokrewieństwo

- nie istnieją fakty biologiczne, które miałyby jakieś konsekwencje społeczne czy same z siebie zawierałyby znaczenia kulturowe

- system płci kulturowej nie opiera się na naturalnych różnicach między kobietami a mężczyznami

- system pokrewieństwa nie opiera się na siatce genealogicznych powiązań

- systemy społeczne z definicji są systemami nierówności

- zamiast pytać o to, w jaki sposób naturalne różnice nabywają kulturowych znaczeń i dlaczego mają społeczne konsekwencje, należy przyjąć istnienie nierówności i pytać: DLACZEGO PEWNE LUDZKIE CECHY SĄ ROZPOZNAWANE KULTUROWO I WARTOŚCIOWANE W SPOSÓB RÓZNICUJĄCY

Kulturowe znaczenia: te które są wcielane w życie w praktyce stosunków społecznych (to co jest praktykowane: zawsze jest wartościowane, nigdy nie jest statyczne); działania!!!!!

Systemowe modele nierówności: jak zorganizowana jest nierówność w obrębie danego społeczeństwa; jak zwykli ludzie działając, chcąc osiągnąć jakieś cele wprowadzają w życie struktury nierówności

Analiza historyczna: poszerza spektrum symboli, znaczeń, praktyk, do których można odnieść pojęcia wartości i różnicy;