N O W E O T WA R C I EWESTERPLATTE

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 2

Muzeum Gdańska od 44 lat opiekuje się Wartownią nr 1 na Westerplatte, jedynym zachowanym obiektem systemu obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej, dostępnym do zwiedzania.

W 2013 roku Muzeum przeprowadziło remont Wartowni oraz zainstalowało nową wystawę stałą. Nie mogło to jednak poprawić jakości zwiedzania ogromnego, wielohektarowego obszaru Westerplatte, posiadającego status Pomnika Historii. W rzeczywistości łączy on cechy miejsca pamięci, muzeum oraz terenu spacerowego.

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 3

Ogromne zainteresowanie ze strony turystów przy jednoczesnej niewystarczającej infrastrukturze pamiętającej lata 60-te XX wieku i braku łatwo dostępnej obsługi przewodnickiej skłoniły Muzeum Gdańska do opracowania koncepcji rozwoju funkcji muzealnych na terenie Pola Bitwy Westerplatte. Zakłada ona intensyfikację działań edukacyjnych i popularyzatorskich równolegle do zmian w zarządzaniu rozległym terenem oraz uporządkowania jego infrastruktury. Punktem docelowym – w perspektywie wieloletniej – będzie stworzenie wielkiego, plenerowego muzeum.

Projekt Westerplatte - nowe otwarcie rozpoczęto od stworzenia zaplecza kadrowego planowanej modernizacji:

• powołanie pełnomocnika dyrektora ds. Westerplatte• regularne kolegia dotyczące Westerplatte• oddelegowanie pracowników• budowa zespołu przewodników-edukatorów• wytypowanie zewnętrznych konsultantów projektu

NOWE OTWARCIEWESTERPLATTE

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 4

Drugim krokiem było rozwinięcie działań edukacyjnych i popularyzatorskich oraz koncepcji rozwoju funkcji muzealnych, poprzez organizację przedsięwzięć:

• obchody 44-lecia Wartowni nr 1 jako oddziału Muzeum Gdańska• projekt Szlak pamięci• seminarium Westerplatte – w poszukiwaniu autentyzmu• obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej – festiwal Spotkania z historią• konferencja naukowa II wojna światowa. Operacje na pamięci.• Światłocienie – spektakl multimedialny• wykłady, prelekcje, spotkania autorskie

NOWE OTWARCIEWESTERPLATTE

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 5

Zarówno strategiczne decyzje związane z rozwojem oferty Muzeum na Westerplatte, jak i bieżąca ewaluacja zadań omawiane były w ramach cotygodniowych kolegiów pod kierunkiem Dyrektora Muzeum Gdańska, dr. hab. Waldemara Ossowskiego.

Rozwój oferty Muzeum wymagał wzmocnienia kadrowego. W zespole zajmującym sie Westerplatte pracowali: Grzegorz Jedlicki, Kierownik Wartowni Nr 1 na Westerplatte – Oddziału Muzeum; dr Janusz Marszalec, Pełnomocnik Dyrektora ds. Westerplatte i Mateusz Jasik, Zastępca Kierownika Działu Edukacji Muzeum Gdańska

Zespół edukatorów i przewodników składał się z: absolwentki historii i kulturoznawstwa, absolwentki historii i archeologii, nauczycielki historii - obywatelki Ukrainy, dr. nauk społecznych, byłego oficera Wojska Polskiego i absolwentki prawa, kulturoznawstwa, lektorki języka migowego w jednej osobie.

KADRY

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 6

Rozdrobnienie własności gruntów na Westerplatte nie wpływało dotąd niekorzystnie na stan utrzymania Westerplatte, zdecydowanie jednak ograniczało jego dostępność (zakaz wchodzenia na teren wojskowy i portowy) i jeszcze bardziej uniemożliwiało przeprowadzanie śmiałych planów inwestycyjnych. Dlatego też Muzeum Gdańska dzięki współpracy z Gminą Miasta Gdańska podjęło starania o scalenie gruntów. Szczególne znaczenie miały dwie Umowy:

z dnia 19 lipca 2018 r. na użyczenie działek nr 9, 13, 16 w obrębie 62 i z dnia 19 lipca 2018 r. na użyczenie działek nr 20, 21, 22, 23, 24, 27, 28, 20, 42 w obrębie 62 celem utworzenia na obszarze Pomnika Historii „Pole Bitwy Westerplatte” plenerowego muzeum, upamiętniającego siedmiodniową obronę Półwyspu Westerplatte we wrześniu 1939 r. przez polską załogę Wojskowej Składnicy Tranzytowej.

Wraz z obszarem należącym do Muzeum Gdańska wymienione w Umowach tereny obejmują najważniejszą, ogólnodostępną przestrzeń Półwyspu. Dzięki konsolidacji gruntów w ręku Muzuem Gdańska możliwe stało się sprawne wdrażanie planów edukacyjnych.

INFRASTRUKTURA

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 7

Podczas uroczystości 44-lecia Oddziału Muzeum Gdańska Wartownia Nr 1, 29 czerwca 2018 r., odbyło się spotkanie z gdańszczanami: Aleksandrem Ślusarzem i Andrzejem Januszajtisem – osobami zaangażowanymi w uratowanie tego obiektu przed zniszczeniem. Wydarzenie upamiętniające otwarcie Wartowni Nr 1 wpisało się w strategię Muzeum, polegającą na upowszechnianiu wiedzy o całej historii Westerplatte. W tym plenerowym spotkaniu uczestniczyło wielu gości, w tym młodzież.

DZIAŁANIA44-LECIE WARTOWNI NR 1JAKO ODDZIAŁU MUZEUM GDAŃSKA

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 8

DZIAŁANIA Projekt Szlak Pamięci w lipcu i sierpniu 2018 zmienił sposób zwiedzania Westerplatte. Dzięki stałej obecności zespołu edukatorów każdy gdańszczanin lub turysta otrzymywał rzetelny i przystępny wykład historyczny, a szeroki przekrój pomocy dydaktycznych i metod aktywizujących sprawił, że była to atrakcyjna propozycja także dla młodszych uczestników. Każdy z uczestników otrzymywał pakiet edukacyjny obejmujący broszurkę z historycznym tłem, biografiami obrońców i reprodukcje eksponatów ze zbiorów Muzeum.

WESTERPLATTE – SZLAK PAMIĘCI

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 9

Seminarium Westerplatte – w poszukiwaniu autentyzmu przeprowadzone 12 lipca 2018 r. miało formę publicznej prezentacji trzech projektów nowego zagospodarowania Pola Bitwy Westerplatte pod kątem rozwoju funkcji muzealnych, przygotowanych na zamówienie Muzeum Gdańska i Miejskiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku.

Podsumowaniem seminarium była debata z udziałem architektów, historyków sztuki i historyków na temat możliwych przeobrażeń architektonicznych Pola Bitwy Westerplatte. Wypracowane wnioski posłużą do sformowania wytycznych na potrzeby planowanego konkursu architektonicznego.

DZIAŁANIASEMINARIUMWESTERPLATTE –W POSZUKIWANIU AUTENTYZMU

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 10

Festiwal Spotkania z historią był częścią organizowanych przez Miasto Gdańsk obchodów rocznicy wybuchu II wojny światowej. Kolejne, odbywające się rok rocznie wydarzenie rozpoczęło się 1 września o godz. 10.00 apelem przy Cmentarzyku Obrońców Westerplatte.

Zamysłem organizatorów jest łączenie atrakcyjnej formy, a więc pokazów rekonstruktorskich, z walorem edukacyjnym. Przygotowano zatem szereg atrakcji w tym specjalne zwiedzanie Wartowni Nr 1, plenerowe ekspozycji muzeów z całej polski, prelekcje, warsztaty i gry terenowe.

DZIAŁANIAOBCHODY ROCZNICY WYBUCHU II WOJNY ŚWIATOWEJ

FESTIWAL HISTORYCZNYWESTERPLATTE – SPOTKANIA Z HISTORIĄ

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 11

Uczestnicy sesji naukowej II wojna światowa – operacje na pamięci z Polski, Belgii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Ukrainy (m.in. prof. Norman Davies, Paweł Machcewicz i Mykoła Riabczuk) analizowali mechanizmy tworzenia pamięci zbiorowej, władanie którą od zawsze było marzeniem tyranów.

Uczestnicy sesji zastanawiali się czy jest możliwe uwolnienie się od brzemienia przeszłości i budowanie wspólnoty na poziomie choćby jednego narodu oraz jak wygląda rozliczanie wzajemnych krzywd.

DZIAŁANIASESJA NAUKOWAII WOJNA ŚWIATOWA.OPERACJE NA PAMIĘCI.

O P I S KO N C E P C J I P R Z E D S I Ę W Z I Ę C I A O R A Z F O R M J E G O R E A L I Z A C J I 12

Spektakl multimedialny Światłocienie był pierwszym tego typu przedsięwzięciem w ponad 300-letniej historii Westerplatte. Przez dwa dni 14 i 15 września 2018 r. Półwysep rozświetliły iluminacje, ale i na nowo wybrzmiały pytania: o istotę bohaterstwa, pamięć, żołnierską nadzieję, iluzję pokoju, niepohamowaną żądzę władzy, źródła i oblicza przemocy, istotę zła. W zamierzeniu kuratora i twórców instalacje miały służyć wyrażeniu sprzeciwu wobec traktowania historiografii jako narzędzia polityki i budowaniu wizerunku wojny jako chwalebnej, męskiej przygody. Westerplatte na dwie noce stało się monumentalną galerią sztuki audiowizualnej.

DZIAŁANIASPEKTAKL MULTIMEDIALNYŚWIATŁOCIENIE

UZASADNIENIE SPÓJNOŚCI PRZEDSIĘWZIĘCIA Z MISJĄ I STRATEGIĄ MUZEUM 13

Projekt Westerplatte – nowe otwarcie ma za zadanie wypełnienie podstawowych założeń strategii Muzeum Gdańska z 2016 r., zapisanych następującymi słowami:

Służymy społeczeństwu poprzez ochronę i promowanie dziedzictwa historycznego i kulturowego miasta Gdańska oraz wzmacnianie tożsamości współczesnych gdańszczan.

Wzmacnianie tożsamości w oparciu o jeden z najbardziej wyrazistych momentów w dziejach Polski – mowa tu o obronie Westerplatte w 1939 r. - jest naszym priorytetem. Westerplatte jednak żyło również po 1945 r., przeistaczając się stopniowo w najważniejsze bodaj polskie miejsce pamięci. Budowanie na takim fundamencie służy nie tylko Gdańskowi, lecz również całej Polsce.

INFORMACJA O NAKŁADACH PONIESIONYCH NA ORGANIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘCIA 14

Łączny koszt utrzymania Oddziału oraz organizacji oferty edukacyjnej, umów cywilnoprawnych wydarzeń rocznicowych, konferencji i wystaw wyniósł: 516 908,32 zł

Środki pochodziły z dotacji podmiotowej organizatora oraz ze środków własnych Muzeum. Zestawienie nie obejmuje wynagrodzenia pracowników Muzeum oddelegowanych do działań zw. z Westerplatte oraz kosztów utrzymania zieleni i czystości Półwyspu pozostających w zakresie zadań Gminy Miasta Gdańska.

OPIS SPOSOBÓW UDOSTĘPNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DL A SPRECYZOWANYCH GRUP ODBIORCÓW 15

Główne założenia wszystkich działań na Westerplatte to dostępność, transparentność i partycypacja. Muzeum rozumie te wartości jako dostosowywanie oferty i inwestycji do bieżących i potencjalnych oczekiwań odbiorców, ciągłą ewaluację i poddawanie pomysłów pod publiczną debatę.

Szczególnie z myślą o gdańszczanach zorganizowaliśmy cykl wydarzeń plenerowych przybliżających skomplikowane dzieje półwyspu. Naszym sprzymierzeńcem była przystępna forma, ale i bezpośredni dialog organizatorzy-uczestnicy. We wszystkich wydarzeniach (obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej – festiwal Spotkania z historią, urodziny Wartowni nr 1 jako oddziału Muzeum, spektakl Światłocienie) wzięło udział ponad 20 000 uczestników.

OPIS SPOSOBÓW UDOSTĘPNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DL A SPRECYZOWANYCH GRUP ODBIORCÓW 16

Formuła projektu Szlak pamięci stworzoną z myślą o turystach indywidualnych zakładała pełną dostępność 7 dni w tygodniu od godziny 10.00 do 18.00 bez konieczności zapisów czy rezerwacji.

Praca w małych, maksymalnie dwunastoosobowych grupach sprzyjała wymianie myśli, zadawaniu pytań, efektywnej narracji. Z oferty skorzystało nie mniej niż 7902 osób (statystyka obejmuje liczbę biletów, w tym wieloosobowych – rodzinnych, zatem faktyczna liczba uczestników była większa).

Specjalnie dla osób głuchych zatrudniliśmy lektorkę języka migowego, która przez okres wakacyjny była do dyspozycji zwiedzających, a także szkoliła z podstawowych zwrotów pozostałą część zespołu edukatorów.

OPIS SPOSOBÓW UDOSTĘPNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DL A SPRECYZOWANYCH GRUP ODBIORCÓW 17

Ze względu na liczną, kilkudziesięciotysięczną społeczność ukraińską w Gdańsku zatrudniliśmy nauczycielkę, obywatelkę Ukrainy oprowadzającą w językach polskim, rosyjskim i ukraińskim. Ogromne zaangażowanie p. Lillii Antoniuk zostało docenione i poskutkowało zaproszeniem jej do Rady Imigrantów i Imigrantek. Plakaty i zaproszenia na spektakl multimedialny Światłocienie były przygotowane w językach polskim i ukraińskim.

Specjalnie dla uczestników Zlotu Związku Harcerstwa Polskiego na Wyspie Sobieszewskiej udostępniliśmy projekt Szlak pamięci w cenie biletu do Wartowni nr 1.

Na Westerplatte zaprosiliśmy osobę poruszającą się na wózku inwalidzkim, aby wskazała najważniejsze bariery infrastrukturalne i swoją perspektywę. Powstały po wizycie opis został uwzględniony w dalszych pracach koncepcyjnych nad koncepcją rewitalizacji Półwyspu.

OPIS SPOSOBÓW UDOSTĘPNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DL A SPRECYZOWANYCH GRUP ODBIORCÓW 18

Koncepcja rozwoju funkcji muzealnych poprzez rozbudowę infrastruktury, mająca przybliżyć ogółowi dostępność Westerplatte, została przedyskutowane w gronie specjalistów (historyków sztuki, muzealników, historyków, architektów, urbanistów, specjalistów od zieleni, nauczycieli, przewodników, młodzieży szkolnej) w czasie seminarium Westerplatte – w poszukiwaniu autentyzmu (12 lipca 2018 r.).

Wszystkie opracowania znalazły się w szeroko dystrybuowanej publikacji Westerplatte – w poszukiwaniu autentyzmu. Studia znad możliwościami zagospodarowania Pola Bitwy pod kątem rozwoju funkcji muzealnych i dwóch wystawach czasowych: plenerowej na Westerplatte (w pobliżu Nowych Koszar) i umieszczonej w Oddziale Muzeum Dwór Artusa.

Zagadnienia te były dyskutowane również podczas konferencji naukowej II wojna światowa – operacje na pamięci. Odbiła się ona dużym rezonansem społecznym ze względu na aktualność tematyki i udział autorytetów, które wzięły udział w debatach (m.in. prof. Norman Davies).

W czasie konferencji żywo reagowała publiczność, która kierowała do naukowców pytania dotyczące m.in. przemiany Westerplatte.

OPIS ZNACZENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA UTRWALENIA I POPULARYZACJI DZIEDZICTWA KRAJU, REGIONU LUB OBSZARU KULTURY 19

Wszystkie wdrożone działania zarządcze na Westerplatte poskutkowały wzrostem liczby odbiorców oddziału Muzeum – Wartownia nr 1:

z 35 029 osób w 2017 roku

do 77 841 w roku 2018.

Oznacza to wzrost o 80%.

Należy dodać, że faktyczna liczba uczestników była znacznie wyższa. Statystyka uwzględnia liczbę biletów, w tym rodzinnych. Z jednego biletu rodzinnego mogło skorzystać do 5 osób. Ponadto frekwencja konferencji i wykładów, które odbywały się w Dworze Artusa i Domu Uphagena, przypisana została tymże oddziałom.

D O KU M E N TA C J A W I Z U A L N A Z O P I S E M Z DJ Ę Ć 20

44-lecie Wartowni nr 1 jako oddziału Muzeum Gdańska

D O KU M E N TA C J A W I Z U A L N A Z O P I S E M Z DJ Ę Ć 21

Westerplatte – szlak pamięci

D O KU M E N TA C J A W I Z U A L N A Z O P I S E M Z DJ Ę Ć 22

Seminarium Westerplatte – w poszukiwaniu autentyzmu.

D O KU M E N TA C J A W I Z U A L N A Z O P I S E M Z DJ Ę Ć 23

Obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej Festiwal historyczny Westerplatte – spotkania z historią

D O KU M E N TA C J A W I Z U A L N A Z O P I S E M Z DJ Ę Ć 24

Konferencja naukowa II wojna światowa. Operacje na pamięci.

D O KU M E N TA C J A W I Z U A L N A Z O P I S E M Z DJ Ę Ć 25

Westerplatte – światłocienie

D O KU M E N TA C J A W I Z U A L N A Z O P I S E M Z DJ Ę Ć 26

Wykład dr. Andrzeja Drzycimskiego wraz z prezentacją pamiątek po obrońcach Westerplatte

D O KU M E N TA C J A W I Z U A L N A Z O P I S E M Z DJ Ę Ć 27

Wystawa czasowa Westerplatte – w poszukiwaniu autentyzmu. Studia nad możliwościami zagospodarowania Pola Bitwy pod kątem rozwoju funkcji muzealnych.

Westerplatte – szlak pamięci:https://muzeumgdansk.pl/zaplanuj-wizyte/westerplatte-szlak-pamieci/

44-lecie Wartowni nr 1 jako Oddziału Muzeum Gdańska: https://www.gdansk.pl/tv/44-lecie-wartowni-nr-1-na-westerplatte,v,1197

Westerplatte – światłocienie https://www.gdansk.pl/tv/westerplatte-swiatlocienie,v,1320

Westerplatte – w poszukiwaniu autentyzmuhttps://www.gdansk.pl/wydarzenia/Westerplatte-W-poszukiwaniu-autentyzmu,w,22995

W tym linki do materiałów, dotyczących przedsięwzięcia (filmy, strony internetowe)

INNE INFORMACJE