w w w. t o m c z a k . p l

Nowe normy kontroli w instytucjach finansowych

aplikant radcowski Katarzyna Lamczyk

Konspekt

1. Rozszerzenie uprawnień Komisji Nadzoru Finansowego• Postępowanie wyjaśniające i zmiany w ustawie o nadzorze nad

rynkiem finansowym.• Cel postępowania wyjaśniającego.• Przebieg postępowania wyjaśniającego.• Uprawienia organów nadzoru w toku postępowania

wyjaśniającego.

2. Zaostrzenie sankcji karnych za potencjalne naruszenia• Sankcje karne na gruncie postępowania wyjaśniającego.• Sankcje karne w ustawie Pr. Bankowe.• Sankcje karne w ustawie o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.

Nadzór nad rynkiem finansowym Zakres podmiotowy

Nadzór bankowy Nadzór emerytalny

Nadzór ubezpieczeniowy

Nadzór nad instytucjami płatniczymi

Nadzór nad SKOK-ami

Nadzór nad agencjami

ratingowymi

Nadzór nad rynkiem

kapitałowym

Nadzór nad instytucjami kredytowymi

Nowelizacja ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym

• Ustawa z dnia 5 sierpnia o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw.

• Nowela wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, tj. 11 października 2015 roku.

• Projekt miał rozwiązać:a) problemy związane z niedostateczną ochroną

konsumentów korzystających z usług firm udzielających kredytów konsumenckich, nieobjętych obowiązkiem uzyskania zezwolenia KNF.

b) problemy związane z identyfikacją i eliminacją z obrotu podmiotów wykonujących działalność licencjonowaną na rynku finansowym w sposób nielegalny.

Przyczyny nowelizacji

Potrzeba rynku w związku z krytyczną oceną działalności instytucji państwowych w szczególności odniesieniu do parabanków

Niewydolność obecnego systemu nadzoru i kontroli, zwłaszcza na etapie prowadzenia postępowania przygotowawczego

Brak uprawnień KNF do podejmowania czynności nadzorczych wobec podmiotów nienadzorowanych, w tym potrzeba ujednolicenia regulacji w stosunku do wszystkich segmentów rynku finansowego

Etapy procesu nadzoru KNF

Postępowanie wyjaśniające – 6 miesięcy od dnia

zarządzenia o jego wszczęciu

Zarządzenie o złożeniu zawiadomienia o

podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub wszczęcie postęp. administracyjnego

lub zakończenie postępowania wyjaśniającego

Wszczęcie śledztwa/dochodzenia lub

tok postępowania administracyjnego

Rozszerzone uprawnienia KNFzmiany w ustawie o nadzorze

nad rynkiem finansowym

• Na gruncie dodanego do ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym (dalej jako „NadzRFinU”) rozdziału 2a nadano KNF uprawnienia do prowadzenia postępowania wyjaśniającego we wszystkich sektorach rynku finansowego.

• Postępowanie wyjaśniające prowadzone będzie w stosunku do podmiotów, wobec których istnieje podejrzenie, że prowadzą działalność noszącą znamiona przestępstwa określonego w ustawach, wymienionych w art. 1 ust. 2 NadzRFinU.

Porównanie dotychczasowych i nowych uprawnień kontrolnych KNF

Uprawnienia KNF na gruncie dotychczasowych przepisów

• Zakres przedmiotowy: uprawnienie do żądania dokumentów, informacji oraz wyjaśnień.

• Zakres podmiotowy: podmioty rynku kapitałowego, których działalność może wskazywać na wyczerpanie znamion czynów zabronionych, skierowanych przeciwko interesom uczestników rynku kapitałowego, pozostających w związku z działalnością podmiotów nadzorowanych.

Uprawnienia KNF po zmianie NadzRFinU

• Zakres przedmiotowy: uprawnienie do żądania dokumentów, informacji oraz wyjaśnień.

• Rozszerzenie zakresu przedmiotowego: w stosunku do podmiotów prowadzących działalność w pozostałych segmentach rynku finansowego, w tym w stosunku do podmiotów, których działalność polega na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób w celu obciążenia ich ryzykiem.

Cele postępowania wyjaśniającego

Umożliwienie skutecznej realizacji

ustawowych zadań KNF.

Celem postępowania wyjaśniającego nie jest wydanie rozstrzygnięcia o obowiązkach lub prawach podmiotu, a jedynie ustalenie pewnych okoliczności faktycznych.

Ujednolicenie dostępu organu

nadzoru do określonych

kategorii informacji

Zapewnienie bezpieczeństw

a rynku.

Zapewnienie wiarygodności

rynku.

Postępowanie wyjaśniające ma prowadzić do ustalenia, czy istnieją podstawy do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub do wszczęcia postępowania administracyjnego – art. 18a NadzRFinU.

Przyspieszenie postepowania

przygotowawczego.

Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

• Art. 304 par. 2 ustawy kodeks postępowania karnego: Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (…).

• Akta postępowania wyjaśniającego będą załączane do zawiadomienia – szerszy materiał dowodowy już na etapie badania zasadności zawiadomienia przez prokuraturę.

• Zwiększone szanse na podjęcie szybszych działań w kierunku zabezpieczenia dowodów oraz przyspieszenia postępowania przygotowawczego.

Ujednolicenie przepisów o postępowaniu wyjaśniającym

• Ustawa zmieniająca NadzRFinU ma na celu jednolite uregulowanie uprawnień KNF w związku z prowadzeniem postępowania wyjaśniającego.

• Regulacja postępowania wyjaśniającego w NadzRFinU będzie miała charakter zupełny i kompleksowy.

• Uchylony został art. 38 ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.

• W konsekwencji: możliwość przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego we wszystkich segmentach rynku finansowego.

Przekazywanie informacji objętych tajemnicą zawodową

• Art. 16 ust. 5 NadzRFinU: Nie narusza obowiązków, o których mowa w ust. 1 i 4, w tym obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w zakresie informacji stanowiących tajemnicę bankową, złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (…).

• Na gruncie dotychczasowych przepisów przekazanie informacji stanowiącej tajemnicę zawodową było możliwe dopiero na etapie wszczęcia dochodzenia/śledztwa (art. 106b i 106c ustawy prawo bankowe).

• Zmiana ma na celu przyspieszenie i usprawnienie etapu postępowania przygotowawczego.

Przebieg postępowania wyjaśniającego

Czynności postępowania prowadzi pracownik KNF na podstawie pisemnego upoważnienia Przewodniczącego Komisji.

1) Oznacza to, że pracownik KNF wykonuje czynności w toku postępowania, lecz samo postępowanie toczy się przed organem nadzoru.2) Pracownik upoważniony jest do swobodnego poruszania, bez konieczności uzyskania przepustki, oraz ma prawo wglądu do ksiąg, dokumentów lub innych nośników informacji.

Art. 18c i art. 18 e ust. 1 NadzRFinU

Postępowanie wyjaśniające co do zasady jest prowadzone w siedzibie Urzędu Kontroli.Poszczególne czynności mogą być podejmowane również w miejscu prowadzenia działalności. Art. 18b ust. 1 i 2 NadzRFinU

Przeprowadzenie powstępowania wyjaśniającego zarządza Przewodniczący KNF.Postępowanie wyjaśniające ma fakultatywny charakter – „może zarządzić”. Art. 18a ust. 1 NadzRFinU

Przebieg postępowania wyjaśniającego

Zakończenie postępowania – art. 18i ust. 2 NadzRFinU

Złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia

przestępstwa.

Wszczęcie postępowania administracyjnego.

Zarządzenie o zamknięciu postępowania.

Postępowanie nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy.1) Termin 6 miesięcy liczony jest od dnia wydania zarządzenia o przeprowadzeniu postępowania.2) Zakończenie postępowania następuje po ukończeniu wszystkich czynności podejmowanych w jego toku.

Art. 18i ust. 1 NadzRFinU

Uprawnienia KNFw toku postępowania wyjaśniającego

Możliwość wezwania każdego do złożenia oświadczenia lub wyjaśnień oraz do wydania

dokumentów lub nośnika informacji. oświadczenie składane pod rygorem

odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.

Upoważniony pracownik jest uprawniony do swobodnego poruszania się po miejscu

prowadzenia działalności przez kontrolowanego bez konieczności uzyskania przepustki. Ma prawo

wglądu do ksiąg, dokumentów i nośników informacji. Może sporządzać kopie dokumentów i

innych nośników informacji.

Możliwość wydania przez Przewodniczącego Komisji postanowienia o

zajęciu dokumentu lub innego nośnika informacji niezbędnego do dalszego

postępowania.

Możliwość skorzystania przez upoważnionego pracownika KNF z pomocy

funkcjonariuszy policji przy przeprowadzaniu czynności w toku postępowania

wyjaśniającego.

Uprawnienia

Tryb uzyskiwania wyjaśnień i oświadczeń

• Upoważniony pracownik przy pierwszym wezwaniudo złożenia:

a) wyjaśnień – ma obowiązek pouczyć składającego wyjaśnienia o przysługujących mu prawach i obowiązkach oraz o skutkach prawnych utrudnienia lub udaremnienia postępowania;

b) oświadczeń – ma obowiązek pouczyć składającego oświadczenie o przysługujących mu prawach i obowiązkach, w tym prawie do odmowy złożenia oświadczenia, gdy złożenie oświadczenia mogłoby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną lub bezpośrednią szkodę majątkową.

Sankcje karne na gruncie postępowania wyjaśniającego

• Art. 20a NadzRFinU: Kto utrudnia lub udaremnia przeprowadzenie czynności w postępowaniu wyjaśniającym, podlega grzywnie do 500.000 złotych, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolnoścido lat 2.

• Cel regulacji – skuteczniejsze egzekwowanieuprawnienia organu nadzoru do żądania wyjaśnień.

• Wymiar kary ma być z założenia dotkliwy, co umożliwili realizacje celów postępowania wyjaśniającego.

Przepisy karne w ustawie Prawo bankowe

• Art. 171 ust. 1 Pr. Bankowego w dotychczasowej treści - kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na grodzeniu środków pieniężnych innych osób (…) w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 5.000.000 zł i karze pozbawienia wolnoścido lat 3.

• Po nowelizacji – zaostrzenie sankcji karnej, poprzez podwyższenie górnej granicy zagrożenia karą pozbawienia wolności z 3 do 5 lat.

• Podwyższenie kary grzywny z dotychczasowej stawki 5.000.000 zł do 10.000.000 zł.

Przepisy karne w ustawie Prawo bankowe

• Sankcja karna z art. 171 ust. 1 Pr. Bankowego – ma na celu ochronę indywidualnych i zbiorowych interesów społeczeństwa zagrożonych działaniem podmiotów prowadzących działalność bankową w sposób nielegalny.

• Zgodnie z założeniem sankcja za prowadzenie działalności bankowej bez zezwolenia powinna przede wszystkim mieć charakter prewencyjny.

• Szeroki wymiar sankcji karnej ma umożliwić sądom różnicowanie wymiaru kary, w zależności od stopnia szkodliwości czynu.

• Tożsama nowelizacja art. 287 ustawy o funduszach inwestycyjnych uzasadniona podobieństwem penalizowanych czynów.

Skutki zaostrzenia sankcji karnych na gruncie ustawy – kodeks karny

1. Zmiana wagi przestępstwa 2. Wyłączenie możliwości skorzystania - przez

sprawcę, który popełnił zbrodnie - z wielu instytucji wpływających na łagodniejszy wymiar kary.

3. Brak możliwości odstąpienia od wymierzenia kary na gruncie art. 59 k.k.

4. Inne terminy stosowania instytucji przedawnienia (art. 101 § 1 k.k.).

Przepisy karne w ustawie Prawo bankowe

• Do art. 171 nowelizacja dodaje ust. 8, który wprowadza odpowiedzialność za niedochowanie obowiązków aktualizacji informacji przekazywanych do rejestrów kredytowych.

• Niewywiązanie się z obowiązku aktualizacji informacji podlegać będzie karze grzywny do 30.000 złotych.

Zmiany w ustawie o nadzorze nad rynkiem

kapitałowymUtrudnianie lub udaremnianie czynności podejmowanych w postępowaniu kontrolnym i administracyjnym stanowiło przestępstwo zagrożone grzywną do 500.000 złotych, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.

Podsumowanie – główne cele nowelizacji

1) Rozszerzenie uprawnień KNF na wszystkie sektory rynku finansowego w zakresie prowadzenia postępowania wyjaśniającego.

2) Zaostrzenie sankcji karnych za gromadzenie bez zezwolenia środków finansowych innych osób, w celu obciążenia ich ryzykiem.

Zespół FATCA

Dr Karolina Kocemba

Aplikant radcowski Katarzyna Lamczyk

Radca prawny Karolina Lisicka

Adwokat Michał Tomczak

Tomczak i Partnerzy

Poszukujesz informacji na temat FACTA?

Skontaktuj się z nami:kancelaria@tomczak.plT: 22 33 96 500F: 22 33 96 501www.fatca.tomczak.pl

To m c z a k i Pa r t n e r z y S p ó ł k a A d w o k a c k aPo d w a l e 3 / 9

0 0 - 2 5 2 Wa r s z a w a

w w w. t o m c z a k . p lT : 2 2 3 3 9 6 5 0 0F : 2 2 3 3 9 6 5 0 1

k a n c e l a r i a @ t o m c z a k . p l