nowa.kcm.plnowa.kcm.pl/_files/File/PDF/Calosc_Suplement_OTR_vol13_1_2011.pdf · PRO GRAM / PRO GRAM...

IV ŚRODKOWO EUROPEJSKI KONGRESOSTEOPOROZY I OSTEOARTROZY

XVI ZJAZD

POLSKIEGO TOWARZYSTWA OSTEOARTROLOGII

I POLSKIEJ FUNDACJI OSTEOPOROZY

Kraków, 29 września – 1 października 2011

25 lat Polskiej Osteoartrologii20 lat Polskiej Fundacji Osteoporozy

PRO GRAM

1

A:Layout 1 2011-09-02 12:35 Strona 1

4TH CENTRAL EUROPEAN CONGRESSON OSTEOPOROSIS AND OSTEOARTHRITIS

16TH CONGRESS

OF THE POLISH OSTEOARTHROLOGY SOCIETY

AND POLISH FOUNDATION OF OSTEOPOROSIS

Krakow, 29 September – 1 October 2011

25 years of Polish Osteoarthrology20 years of the Polish Foundation of Osteoporosis

PRO GRAM ME

2

A:Layout 1 2011-09-02 12:35 Strona 2

PRO GRAM / PRO GRAM ME

SPIS TRE ŚCIstr.

Słowo wstępne ................................................................................................................................ 5

Organizatorzy / Organizers ............................................................................................................ 6

Informacje adresowe ...................................................................................................................... 7

Tematy Kongresu ............................................................................................................................ 8

Komitet Naukowy .......................................................................................................................... 8

Komitet Honorowy ........................................................................................................................ 9

Główni Sponsorzy / Main Sponsors ............................................................................................ 10

Wystawcy / Exhibitors .................................................................................................................. 11

Program naukowy ........................................................................................................................ 12

Program ramowy .......................................................................................................................... 13

Sekretariat Kongresu .................................................................................................................... 14

Sposoby płatności ........................................................................................................................ 15

Komunikacja ................................................................................................................................ 16

Hotele ............................................................................................................................................ 16

Program socjalny .......................................................................................................................... 17

Program sesji ................................................................................................................................ 19

Spis plakatów ................................................................................................................................ 26

Wersja angielska programu .................................................................................................... 29-40

Streszczenia wykładów i plakatów .............................................................................................. 41

Indeks autorów ............................................................................................................................ 153

Plan NCK .................................................................................................................................... 158

Mapa Krakowa ............................................................................................................................ 159

CON TENTSpa ge

Organizers ...................................................................................................................................... 6

Main Sponsors .............................................................................................................................. 10

Exhibitors ...................................................................................................................................... 11

Scientific sessions ........................................................................................................................ 19

List of posters .............................................................................................................................. 26

Welcome letter .............................................................................................................................. 30

Address Information .................................................................................................................... 31

Congress topics ............................................................................................................................ 32

Scientific Committee .................................................................................................................... 32

Honorary Committee .................................................................................................................... 33

Scientific programme .................................................................................................................... 34

Programme at a glance ................................................................................................................ 35

Congress Secretariat .................................................................................................................... 36

Methods of payment .................................................................................................................... 37

Transport ...................................................................................................................................... 38

Hotels ............................................................................................................................................ 38

Social programme ........................................................................................................................ 39

Abstracts of lectures and posters .................................................................................................. 41

List of authors ............................................................................................................................ 153

Congress venue plan .................................................................................................................. 158

Krakow map ................................................................................................................................ 159

3

A:Layout 1 2011-09-02 12:35 Strona 3

4

Wawel. Widok z Wieży Mariackiej.

Wawel Castle. View from the tower of St Mary’s Church.Fot. E. Czer wiń ski

A:Layout 1 2011-09-02 14:16 Strona 4

Drodzy Przyjaciele,

Ser decz nie wi tam na IV Środ ko wo Eu ro pej skim Kon gre sie Oste opo ro zy i Oste oar tro zy. Jestnam nie zmier nie mi ło go ścić Pań stwa w na szym Kra ko wie w ro ku, w któ rym świę tu je my25-le cie Pol skiej Oste oar tro lo gii i 20-le cie Pol skiej Fun da cji Oste opo ro zy.

Naj zna ko mit si wy kła dow cy z kra ju i za gra ni cy przed sta wią wy kła dy pro gra mo we od zwier cie -dla ją ce po stęp wie dzy w za kre sie oste opo ro zy, któ ra wraz z oste oar tro zą na le ży do naj częst szychscho rzeń współ cze sne go czło wie ka. Wy bra ne spo śród zgło szeń uczest ni ków re fe ra ty, jak i pla ka tyzi lu stru ją ba da nia na uko we na te re nie Pol ski. Pro gram na uko wy obej mu je 102 do nie sie nia,w tym 56 wy kła dów i 46 pla ka tów. Uzu peł nie niem pro gra mu są spo tka nia z eks per tem oraz dys ku sja okrą głe go sto łu. Je ste śmy prze ko na ni, że po sze rze nie wie dzy, umie jęt no ści i wy mia nado świad czeń bę dą po moc ne w co dzien nej prak ty ce le kar skiej uczest ni ków Kon gre su.

Z sa tys fak cją in for mu je my, że dzię ki współ pra cy z Prof. Ka ni sem dys po nu je my kal ku la to remFRAX® opar tym na da nych pol skich. Opra co wa li śmy rów nież je go wer sję w for mie kal ku la to raręcz ne go. Li czy my na upo wszech nie nie tej me to dy nie tyl ko wśród le ka rzy, ale i pa cjen tów, copo win no wpły nąć na zmniej sze nie licz by zła mań w na szym kra ju. Słu ży te mu rów nież pro wa -dzo na przez nas od 2003 ro ku ak cja „NIE ŁAM SIĘ”, w ra mach któ rej roz pro wa dzi li śmy jużwśród le ka rzy 57.000 ulo tek in for ma cyj nych. Ha słem Świa to we go Dnia Oste opo ro zy, któ ry ob cho dzi my 20 paź dzier ni ka jest „Ra zem je ste śmy nie złom ni”.

Stresz cze nia Kon gre su opu bli ko wa ne w cza so pi śmie „Or to pe dia Trau ma to lo gia Re ha bi li ta -cja” są rów nież do stęp ne na na szym por ta lu www.oste opo ro za.pl. Cze ka tam na Pań stwa ta kżepo nad 900 ar ty ku łów na uko wych, stresz cze nia i do ku men ta cja fo to gra ficz na po przed nich kon -gre sów oraz bie żą ce in for ma cje o wy da rze niach na uko wych w świe cie.

Pra gnę po dzię ko wać przede wszyst kim Wy kła dow com oraz Uczest ni kom za przy go to wa niepre zen ta cji, któ re sta no wią o war to ści na uko wej na sze go Kon gre su. Je ste śmy wdzięcz ni fir momfar ma ceu tycz nym za wspar cie fi nan so we, bez któ re go zor ga ni zo wa nie wy da rze nia by ło by nie -mo żli we.

Ży czę Wszyst kim wie le sa tys fak cji na uko wych i mi łe go po by tu w na szym Sta rym Gro dzie.

Kraków, wrzesień 2011

5

Prof. dr hab. Edward Czerwiński

Prze wod ni czą cy Pol skie go To wa rzy stwa Oste oar tro lo gii

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 5

OR GA NI ZA TO RZYOR GA NI ZERS

Pol skie To wa rzy stwo Oste oar tro lo giiPolish Osteoarthrology Society

Pol ska Fun da cja Oste opo ro zyPolish Foundation of OsteoporosisKrakow Branch

Wie lo dy scy pli nar ne Fo rum Oste opo ro tycz neMul ti di sci pli na ry Oste opo ro tic Fo rum

Zakład Chorób Kości i Stawów WNZUniwersytet Jagielloński Coll. Med.Department of Bone and Joint DiseasesJagiellonian University Medical College

POD AU SPI CJA MIUN DER THE AU SPI CES OF

In ter na tio nal Oste opo ro sis Fo un da tion

6

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 6

INFORMACJE ADRESOWE

Miejsce KongresuNowohuckie Centrum KulturyAl. Jana Pawła II 23231-982 Krakówwww.nck.krakow.pl

Komitet Organizacyjny

HO TE LEBIURO KONGRESÓW JORDANul. Sobieskiego 22/231-136 Kraków

tel. 12 341 6162, 601 397346tel./fax. 12 341 6163e-mail: [email protected]

Numer imprezy: R 0001/10/2011

7

Ad res korespondencyjnyKomitet OrganizacyjnyIV Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozyul. Kopernika 3231-501 Kraków

OrganizatorPolskie Towarzystwo Osteoartrologiiul. Kopernika 32 31-501 KrakówNIP 675-12-47-247

tel. 12 430 3220, fax. 12 430 3217www.osteoporoza.ple-mail: [email protected]

Przewodniczący: Edward CzerwińskiZastępca: Jolanta Osieleniec

Członkowie Jarosław AmarowiczKamila BoczońJadwiga FamielecAnna Grygierzec Agata JaśkowiecAnna KumorekAgata Milert

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 7

TE MA TY KON GRE SUI. Osteoporoza

1. Prewencja osteoporozy, znaczenie witaminy D2. Ocena ryzyka złamania w Polsce, FRAX3. Postępy w leczeniu osteoporozy4. Skutki złamań osteoporotycznych5. Upadki, zapobieganie i znacznie kliniczne6. Osteoporoza u mężczyzn7. Osteoporozy wtórne8. Osteoporoza u dzieci i młodzieży9. Tematy wolne

II. Osteoartroza i inne choroby kości i stawów 10. Diagnostyka11. Leczenie12. Tematy wolne

KO MI TET NA UKO WYProf. dr hab. med. Janusz E. Badurski BiałystokProf. dr hab. med. Danuta Chlebna-Sokół ŁódźProf. Steven R. Cummings San Francisco, USAProf. dr hab. med. Edward Czerwiński KrakówProf. dr hab. med. Edward Franek WarszawaProf. dr hab. med. Piotr Głuszko KrakówProf. dr hab. med. Andrzej Górecki WarszawaProf. dr hab. med. Tomasz Grodzicki KrakówProf. dr hab. med. Wanda Horst-Sikorska PoznańProf. dr hab. med. Mirosław Jabłoński LublinProf. John A. Kanis Sheffield, AngliaDr hab. med. Jerzy Konstantynowicz BiałystokProf. dr hab. med. Jacek Kruczyński BydgoszczProf. dr hab. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska WarszawaDr hab. med. Piotr Leszczyński Poznań Prof. dr hab. med. Roman S. Lorenc WarszawaProf. Ghassan Maalouf Bejrut, LibanProf. dr hab. med. Paweł Małdyk WarszawaProf. dr hab. med. Ewa Marcinowska-Suchowierska WarszawaProf. Eugene McCloskey Sheffield, AngliaDr n. med. Waldemar Misiorowski WarszawaProf. Socrates E. Papapoulos Leiden, HolandiaProf. dr hab. med. Wojciech Pluskiewicz ZabrzeDr hab. med. Jerzy Przedlacki WarszawaProf. Jean-Yves Reginster Liege, BelgiaProf. Heinrich Resch Wiedeń, AustriaProf. Rene Rizzoli Genewa, SzwajcariaProf. dr hab. med. Ewa Sewerynek ŁódźProf. Jan Stepan Praga, CzechyProf. dr hab. med. Marek Tałałaj WarszawaProf. dr hab. med. Witold Tłustochowicz Warszawa

8

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 8

KO MI TET HO NO RO WY

Prof. dr hab. Karol MusiołRektor Uniwersytetu Jagiellońskiego

Prof. dr hab. med. Wojciech NowakProrektor Uniwersytetu Jagiellońskiego ds. Collegium Medicum

Prof. dr hab. med. Tomasz GrodzickiDziekan Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Prof. dr hab. med. Jolanta JaworekDziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Barbara BulanowskaDyrektor Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia

Dr n. med. Marek KrasuskiKrajowy Konsultant w dziedzinie rehabilitacji medycznej

Dr hab. med. Andrzej MatyjaPrezes Okręgowej Rady Lekarskiej w Krakowie

Prof. dr hab. med. Zbigniew ŚliwińskiKrajowy Konsultant w dziedzinie fizjoterapii

Prof. dr hab. med. Piotr Wiland Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego

PRZESTAWICIELE ŚRODKOWO-EUROPEJSKICH TOWARZYSTW OSTEOPOROZY I OSTEOARTROZY

Prof. Vidmantas AleknaLithuanian Osteoporosis Foundation, Litwa

Prof. Olga LesnyakRussian Association on Osteoporosis, Rosja

Prof. Vladimir PalickaCzech Society for Metabolic Skeletal Diseases, Czechy

Prof. Juraj PayerSlovak Society for Osteoporosis and Metabolic Bone Diseases, Słowacja

Prof. Vladislav PovoroznyukUkrainian Association on Osteoporosis, Ukraina

Prof. Ema RudenkaBelarusian Public Association "Fight Osteoporosis Together", Białoruś

9

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 9

GŁÓW NI SPON SO RZYMA IN SPON SORS

Zło ty Spon sorThe Gol den Spon sor

AMGEN Sp. z o.o.

Srebr ni Spon so rzyThe Si lver Spon sors

SERVIER POLSKA Sp. z o.o.ROCHE POLSKA Sp. z o.o.

Brązowy Sponsor The Bronze Sponsor

ELI LILLY POLSKA Sp. z o.o.

Dofinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa WyższegoFinancially supported by Ministry of Science and Higher Education

10

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 10

WY STAW CY (alfabetycznie)

COM MER CIAL EXHI BI TORS (alphabetically)

Agencja Wydawnicza Medsportpress

Amgen Polska

Eli Lilly Polska

Ferrosan Poland

Immunodiagnostic Systems (IDS)

Kriomedpol

Roche Polska

Servier Polska

Teva Pharmaceuticals Polska

Unipharm

Vita Direct

Wolters Kluwer Health - Ovid Technologies

Zentiva PL

Lista Wystawców według stanu w dn. 29.08.2011Pełny spis Wystawców wraz z informacjami umieszczony jest w „Katalogu Firm”

The Exhibitors list of 29.08.2011The complete list including detailed information is available in the „Exhibitors catalogue”

11

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 11

PRO GRAM NA UKO WY

Wy kła dyProgram naukowy obejmuje: 104 doniesienia, w tym 58 referatów i 46 plakatów. Wykłady pogrupowanesą w 14 sesjach (S01-S14). Poszczególne wykłady w sesjach oznaczone są numerami L01-L56 (wykładyinauguracyjne L I, L II). Językami wykładowymi są polski i angielski. Wykłady będą symultanicznietłumaczone na oba języki. Dyskusja planowana jest na zakończenie sesji. Czas każdego wystąpieniabędzie monitorowany w widoczny sposób dla wykładowcy i przewodniczącego sesji. Przewodniczącysesji ma obowiązek przerwać wystąpienie i poprosić o końcowe wnioski. Sala wykładowa będziewyposażona w rzutnik multimedialny z komputerem (PowerPoint, Windows XP oraz nowsze wersje; nieplanujemy obsługi Macintosha).

PlakatyOdbędą się dwie sesje plakatowe w porze lunchu. I sesja 30.09.11 (piątek) w godz. 13.20-14.20. Obowiązkowa obecność Autorów prezentujących: – plakaty nr 01 do 21 w godz. 13.20-13.50– plakaty nr 22 do 46 w godz. 13.50-14.20II sesja 01.10.11 (sobota) w godz. 13.00-14.00– plakaty nr 01 do 21 w godz. 13.00-13.30– plakaty nr 22 do 46 w godz. 13.30-14.00

Prace będą oceniane przez Komisję Plakatową w piątek – 30.09.11 w godz. 13.20-14.20. Komisja wybierze3 najlepsze prace do 3-minutowej prezentacji ustnej. Lista prac zakwalifikowanych będzie przedstawionaprzez Przewodniczącego Sesji na zakończenie sesji S06 w dniu 30.09.11 (piątek), ok. godz. 15.35 orazbędzie dostępna na tablicy ogłoszeń. Prezentacja ustna doniesień plakatowych odbędzie się podczas sesjiS14 w dniu 01.10.11 (sobota). Dla najlepszych doniesień przewidujemy nagrody pieniężne: I miejsce – 1 500 zł, II miejsce – 1000 zł i III miejsce – 500 zł. Osoby, których plakaty zostaną zakwalifikowane doprezentacji ustnej otrzymują 35 punktów edukacyjnych przewidzianych za wygłoszenie referatu. Osoby teproszone są o zgłoszenie się do sekretariatu Kongresu celem wymiany certyfikatu uczestnictwa.

Spotkanie z ekspertemW celu umożliwienia bezpośredniej dyskusji ze znanymi autorytetami w zakresie osteoporozy w Polsceprzewidzieliśmy sesję: „Spotkanie z ekspertem” (S13). Sesja jest planowana w dniu 01.10.11 (sobota) w godz. 15.15-16.00. Tematy sesji podane są w programie sesji naukowych. Wejście na spotkanie zazaproszeniami, które będą rozprowadzane przy rejestracji. Numery sal będą podane na zaproszeniach orazna tablicy ogłoszeń podczas kongresu. Liczba zaproszeń ograniczona.

Dyskusja okrągłego stołuW dniu 01.10.11 (sobota) w godz. 14.00-15.00 odbędzie się dyskusja okrągłego stołu (S12), której tematembędzie „Identyfikacja chorych wymagających leczenia w Polsce wg zaleceń WHO i IOF.” Zachęcamyuczestników do aktywnego udziału.

Warsztaty Tai ChiW dniu 01.10.11 (sobota) w godz. 15.15-16.00 zapraszamy do udziału w godzinnych warsztatach Tai Chiprowadzonych pod kierunkiem instruktora. Udział w warsztatach za zaproszeniami, które będą dostępneprzy rejestracji. Liczba zaproszeń ograniczona.

Nordic WalkingW dniu 01.10.11 (sobota), w porze lunchu w godz. 13.00-14.00, zorganizujemy warsztaty Nordic Walking.Zajęcia odbędą się przed budynkiem NCK, a w razie niepogody w sali, której numer zostanie podany natablicy ogłoszeń.

Ocena wykładówProsimy uczestników o ocenę wygłoszonych wykładów pod względem merytorycznym i jakości pre -zentacji. Przed wejściem na salę wykładową będą rozprowadzane anonimowe ankiety, które po zakoń -czeniu sesji prosimy oddać obsłudze lub złożyć do przygotowanych pojemników.

12

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 12

PRO GRAM RA MO WY

13

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 13

PublikacjeStreszczenia wszystkich referatów oraz doniesień plakatowych będą opublikowane w wersji polskiej i angiel -skiej w suplemencie czasopisma medycznego „Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja”. Wszyscy uczestnicyotrzymają je w materiałach kongresowych. Druk prac pełnej długości jest możliwy na łamach „OrtopediiTraumatologii Rehabilitacji” (Index Copernicus - 7,57 pkt; KBN - 9 pkt). Prace przewidziane do druku należyprzygotować zgodnie z regulaminem redakcji i przesłać na jej adres. Szczegółowe informacje o zasadachpublikacji w „Ortopedii Traumatologii Rehabilitacji” znajdują się na stronie www.ortopedia.com.pl.

Streszczenia online Po kongresie streszczenia będą dostępne na Polskim Portalu Osteoporozy – www.osteoporoza.pl. Na portalu dostępne są streszczania oraz dokumentacja fotograficzna naszych kongresów od roku 1994.Zapraszamy.

Polski Portal Osteoporozy (www.osteoporoza.pl)Zapraszamy do odwiedzenia naszego portalu, który działa już od 2003 roku. Osoby zarejestrowane majądo dyspozycji około 950 publikacji oraz materiały naszych zjazdów od 2000 roku. W dwumiesięcznymbiuletynie (wysyłanym do ok. 4500 adresatów) zawieramy najnowsze publikacje z dziedziny osteoporozyoraz informujemy o konferencjach naukowych. W bieżących publikacjach polecamy informacje o me -todzie FRAX w Polsce i na świecie. Od roku 2008 kontynuujemy akcję „NIE ŁAM SIĘ”, która ma na celuedukację na temat ryzyka złamań osteoporotycznych oraz ich profilaktyki.

Cer ty fi katUczestnicy Kongresu otrzymują Certyfikat Uczestnictwa wraz z punktami edukacyjnymi zgodnie z rozpo -rządzeniem Ministra Zdrowia z dn. 06.10.04 w sprawie sposobów dopełnienia obowiązku doskonaleniazawodowego lekarzy i lekarzy dentystów. Zależnie od formy uczestnictwa przewidujemy następującąliczbę punktów:15 pkt – uczestnictwo w sesjach naukowych,25 pkt – uczestnictwo w sesjach i przedstawienie plakatu naukowego,35 pkt – uczestnictwo w sesjach i wygłoszenie referatu.

SE KRE TA RIAT KON GRE SUSekretariat Kongresu będzie czynny w miejscu obrad (Nowohuckim Centrum Kultury) w dniach:29.09.11 (czwartek) – 10.00-20.0030.09.11 (piątek) – 08.00-20.0001.10.11 (sobota) – 08.00-18.00

Kontakt podczas Kongresu:tel. 12 425 7379fax. 12 425 7699e-mail: [email protected]

Re je stra cja uczest ni kówPrzy rejestracji prosimy o okazywanie formularzy potwierdzenia uczestnictwa (formularz żółty). Jeżeli koniecz -ne jest uregulowanie płatności (formularz niebieski), prosimy o wpłatę w kasie Kongresu przed rejestracją.

* pod warunkiem uregulowania składek do 2011 r.

14

OPŁATY (w tym 23% VAT) Uczest nik Czło nek PTOA* Oso ba to wa rzy szą ca

Wczesna opłata kongresowa (do 30.06.11) 585 PLN 545 PLN 100 PLN

Opłata kongresowa 695 PLN 655 PLN 100 PLN

Ban kiet 30.09.11 (piątek) 265 PLN 265 PLN 265 PLN

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 14

Opłata kongresowa uczestnika obejmuje:– materiały kongresowe (streszczenia, program i inne),– identyfikator,– zaproszenie na otwarcie, spotkanie powitalne i transport powrotny do hotelu kongresowego,– lunch 30.09 (piątek) i 01.10.11 (sobota),– kawę/herbatę w przerwach,– wstęp na obrady i wystawę firm,– transport na miejsce obrad z hoteli kongresowych w dniach 30.09.11 i 01.10.11,– internet bezprzewodowy na terenie obiektu.

Opłata kongresowa osoby towarzyszącej obejmuje:– zaproszenie na otwarcie, spotkanie powitalne i transport do hotelu kongresowego,– identyfikator,– wstęp na wystawę firm,– internet bezprzewodowy na terenie obiektu.

Iden ty fi ka to ryWstęp na salę obrad, wystawę plakatów, wystawę firm oraz do innych pomieszczeń będzie możliwy tylkodla osób z identyfikatorami. Uprzejmie prosimy o noszenie identyfikatorów w widocznym miejscu.

SPO SO BY PŁAT NO ŚCIPłatności przyjmowane są w walucie polskiej – złoty polski (PLN) lub EURO w formie:

1. Prze lew ban ko wyNa przelewie bankowym należy umieścić informację, jakich świadczeń opłata dotyczy (np. opłata kongre -sowa, bankiet). Koszty przelewu ponosi Uczestnik, wpłata pomniejszona o te wartości będzie traktowanajako niepełna.

Konto bankowe:Nazwa banku: Bank Pekao S.A. Oddział w KrakowieAdres: Rynek Główny 47, 31-013 KrakówNumer konta: 42 1240 4689 1111 0000 5143 5606SWIFT: PKOPPLPWNazwa: Polskie Towarzystwo Osteoartrologii

2. Karty płatnicze (Visa, Mastercard, Eurocard) – Mail OrderPłatność kartą płatniczą można zlecić wypełniając odpowiedni formularz (mail order) dostępny na stronieKongresu (www.osteoporoza.pl), który po wydrukowaniu należy przesłać pocztą, faxem lub drogą elektro -niczną (skan). Warunkiem obciążenia karty jest podpis jej właściciela na formularzu. Operacja będziedokonywana przez Biuro Kongresów JORDAN.

3. Opłaty na miejscuW czasie trwania Kongresu będzie możliwe dokonanie wpłaty gotówką lub Kartą Visa, Mastercard, Eurocard.

Rezygnacja z uczestnictwa i zwrot płatnościRezygnacja z uczestnictwa winna być zgłoszona do Komitetu Organizacyjnego w formie pisemnej. W przy -padku dokonanej wpłaty, zwrot jest możliwy w wysokości 50% opłaty kongresowej do dnia 15.08.11. Po tymterminie zwroty nie będą dokonywane.

Bezpieczeństwo Komitet Organizacyjny nie ponosi odpowiedzialności za nieszczęśliwe wypadki oraz wszelkie zdarzeniai szkody Uczestnika, jakie mogą się zdarzyć podczas trwania Kongresu. Zaleca się Uczestnikom zawarcieindywidualnego ubezpieczenia w tym zakresie.

15

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 15

KO MU NI KA CJA

Do jazd do Kra ko waBezpośrednie połączenia PKP z Warszawą (czas podróży ok. 2,5h). Informacja telefoniczna 22 511 6003.Rozkład jazdy dostępny jest na stronie: www.pkp.pl.Lotnisko w Balicach posiada szereg połączeń z Warszawą (czas lotu ok. 50 min.) oraz z większością miasteuropejskich (Londyn, Paryż, Rzym, Wiedeń, Zurich, Frankfurt, Tel Aviv). Infolinia PLL LOT: dla tel.stacjonarnych 801 703703, dla tel. komórkowych 22 577 9952, www.lot.com.

Komunikacja w KrakowieDojazd do Nowohuckiego Centrum Kultury z Dworca PKP i PKS tramwajami linii nr 4, 15 lub autobusamiMPK nr 501, 502, 522.Dla ułatwienia organizacji pobytu uczestnikom spoza Krakowa podajemy telefon TAXI, która współpracujez Komitetem Organizacyjnym: Euro Taxi tel. 12 266 6111, 601 449664, 19 664.

Transport dla uczestnikówKomitet Organizacyjny zabezpiecza bezpłatny transport dla uczestników mieszkających w wyszczegól -nio nych poniżej hotelach z przyjęcia powitalnego (29.09.11 - czwartek) oraz na obrady w dniach 30.09-01.10.11 (piątek – sobota). Rozkład odjazdów będzie dostępny w hotelach.

HO TE LERezerwacji można dokonać przez stronę kongresową www.osteoporoza.pl spośród miejsc w hotelach:Holiday Inn, Novotel Centrum, Chopin, Saski, Polski Pod Białym Orłem, Justyna, Campanile, StudenckiŻaczek.

Bazę noclegową zabezpiecza:

BIURO KONGRESÓW JORDANul. Sobieskiego 22/2, 31-136 Krakówtel. 12 341 6162, 601 397346, tel/fax: 12 341 6163mail: [email protected], Nr imprezy R 0001/10/2011

SPIS HO TE LI

16

HOLIDAY INN*****ul. Wielopole 4 30-072 Krakówtel. 12 619 0000, fax 12 619 0005Położony w centrum miasta, do centrumkonferencyjnego (Nowohuckie Centrum Kultury) 20 minut tramwajem.

HOTEL JUSTYNA***ul. Jana Pawła II 70 31-571 Krakówtel. 12 649 8000, fax 12 643 0222e-mail: [email protected]łożony poza centrum miasta , do centrumkonferencyjnego (Nowohuckie Centrum Kultury) 5 minut tramwajem.

HOTEL CAMPANILE **ul. Św. Tomasza 34, 31-023 Krakówtel. 12 424 2600, fax 12 424 2601www.campanile.com.plHotel jest usytuowany w obrębie Starego Miasta, przy Plantach. Dojście z Dworca PKP i PKS ok. 7 min. Czas dojazdu samochodem do NCK ok. 20 min.

HOTEL CHOPIN***ul. Przy Rondzie 2, 31-547 Krakówtel. 12 299 0000, fax 12 299 0001www.chopinhotel.comHotel położony ok. 1 km od Dworca PKP i PKS w kierunku na Nową Hutę. Dogodny dojazd tramwa jamizarówno do centrum miasta jak i do miejsca obrad. Czas dojazdu samochodem do NCK 10 min.

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 16

PRO GRAM SO CJAL NY

Otwar cie Kon gre suUroczyste otwarcie Kongresu nastąpi 29.09.11 (czwartek) o godz. 17.00 w Nowohuckim CentrumKultury. Po części oficjalnej zapraszamy na spotkanie powitalne.

LunchOrganizatorzy zapewniają lunch dla uczestników w dniach 30.09.11 (piątek) i 01.10.11 (sobota). Bloczkina lunch będą załączone do materiałów kongresowych każdego uczestnika.

Bankiet Po obradach, w piątek (30.09.11) o godz. 20.00 zapraszamy na bankiet w Hotelu Park Inn by Radisson,ul. Monte Cassino 2, (rondo Grunwaldzkie), 30-337 Kraków. Cena bankietu – 265 PLN (w tym 23%VAT)od osoby. Liczba miejsc na bankiecie jest ograniczona, decyduje kolejność zgłoszeń.

Wystawa FirmW czasie Kongresu zapraszamy na wystawę firm, która będzie zlokalizowana obok sali wykładowej. DaneWystawców podamy w Katalogu Firm, który będzie załączony do materiałów uczestnika.

InternetNa terenie całego obiektu będzie dostępny internet Wi-Fi. Ponadto w Nowohuckim Centrum Kulturyznajduje się Internet Cafe, która będzie dostępna bezpłatnie dla uczestników Kongresu. Zachęcamy doodwiedzania naszej strony www.osteoporoza.pl.

Program turystyczny Biuro Kongresowe JORDAN organizuje wycieczki grupowe i indywidualne. Zgłoszenia prosimy kiero -wać na adres Biura Kongresowego JORDAN. Dodatkowe informacje będzie można uzyskać w czasietrwania Kongresu w punkcie informacyjnym Biura.Wycieczkę można zarezerwować podczas rezerwacji hotelu.

BIURO KONGRESÓW JORDANul. Sobieskiego 22/2, 31-136 Krakówtel. 12 341 6162, 601 397346, tel./fax: 12 341 6163mail: [email protected]

17

HOTEL NOVOTEL CENTRUM ****ul. Tadeusza Kościuszki 5, 30-105 Krakówtel. 12 299 2900, fax 12 299 2999,Hotel jest usytuowany w pobliżu Starego Miasta, nadbrzegiem Wisły, w odległości 2,5 km od dworca PKP i PKS. Czas dojazdu samochodem do NCK ok. 25 min.

HOTEL POLSKI POD BIAŁYM ORŁEM ***ul. Pijarska 17, 31-015 Krakówtel. 12 422 1144, fax 12 422 1426www.podorlem.com.plHotel jest usytuowany w obrębie Starego Miasta. Dojście z Dworca PKP i PKS ok. 10 min. Czas dojazdu samochodem do NCK ok. 25 min.

HOTEL SASKI ***ul. Sławkowska 3, 31-014 Krakówtel. 12 421 4222, fax 12 421 4830www.hotelsaski.plHotel Saski usytuowany jest w samym sercu Krakowa,w odległości 50 m od Rynku Głównego. Dojście do Dworca PKP i PKS ok. 10 min. Czas dojazdu samochodem do NCK ok. 25 min.

HOSTEL UJ ŻACZEKul. 3 Maja 5 30-063 Krakówtel. 12 633 1914, fax 12 632 8735Położony blisko centrum miasta, do centrumkonferencyjnego (Nowohuckie Centrum Kultury) 25 minut tramwajem.

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 17

A:Layout 1 2011-09-02 12:42 Strona 18

19

PRO GRAM SE SJISCIEN TI FIC SES SIONS

I DZIEŃ – 29.09.11 (czwar tek)I DAY – (Thurs day)

se sja czasses sion ti me

S01 14.00-15.20 Choroby metaboliczne kości dzieci i młodzieży 80’Bone metabolic diseases in children and adolescents

Przewodniczący: Chlebna-Sokół D. (Łódź), Lorenc R.S.(Warszawa), Chairman Konstantynowicz J. (Białystok)

L01 Chlebna-Sokół D. (Łódź) 10’Sekcja Chorób Metabolicznych Kości Dzieci i Młodzieży przy PFO – osiągnięcia i plany na kolejne lata (Section of Metabolic Bone Diseases in Children and Adolescents at Polish Foundation of Osteoporosis – achievements and plans for the future)

L02 Płudowski P. (Warszawa) 10’Zastosowanie teorii mechanostatu w klinice pediatrycznej (Application of mechanostat theory in a pediatric clinic)

L03 Jakubowska-Pietkiewicz. E., Młynarski W., Klich I. i wsp. (Łódź) 10’Czy zmienność genu dla receptora witaminy D i gęstość mineralna kości są czynnikiem ryzyka złamań kości u dzieci (Genetic polymorphisms of the vitamin D receptor gene and bone mineral density contribute towards fractures in children from the Łódź region)

L04 Konstantynowicz J. (Białystok) 12’Między dzieciństwem a dorosłością: problemy szkieletowe i złamania po zakończeniu wzrostu (Between childhood and adulthood: bone health after completion of growth)

L05 Muszyńska-Rosłan K. (Białystok) 10’Ryzyko osteoporozy po leczeniu w dzieciństwie choroby nowotworowej – problem teoretyczny czy praktyczny? (Childhood cancer survivors are at risk for osteoporosis – is the theoretical or practical problem? Review)

L06 Roztoczyńska D. (Kraków) 8’Ocena przebudowy kostnej na podstawie badań densytometrycznych oraz oceny markerów kostnych u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym (Bone remodelling evaluation based on densitometry and bone markers level in girls suffering from anorexia nervosa)Dyskusja (Discussion) 15’

S02 15.20-16.55 Leczenie osteoporozy w praktyce codziennej 95’Treatment of osteoporosis in everyday practice

Przewodniczący: Pluskiewicz W. (Zabrze), McCloskey E. (Anglia)Chairmen

L07 Lesnyak O. (Rosja) 12’The IOF Eastern European & Central Asian Regional Audit. Epidemiology, costs & burden of osteoporosis in 2010 (Audyt IOF dla Europy Wschodniej i Azji Centralnej. Osteoporoza: Epidemiologia, koszty i obciążenie w 2010)

L08 Pluskiewicz W. (Zabrze)Ocena skuteczności leczenia osteoporozy w praktyce codziennej (Evaluation of osteoporosis treatment efficacy in everyday practice) 12’

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 19

20

L09 Lorenc R.S., Karczmarewicz E., Kryśkiewicz E. (Warszawa) 12’Markery obrotu kostnego w prognozowaniu ryzyka złamań i monitorowaniu leczenia osteoporozy (Bone turnover markers in the prediction of the fracture risk and monitoring of osteoporosis therapy)

L10 Tałałaj M. (Warszawa) 12’Kamica nerkowa a suplementacja wapniem i witaminą D (Nephrolithiasis and supplementation with calcium and vitamin D)

L11 Tłustochowicz W. (Warszawa) 12’Leki przeciwbólowe w osteoporozie (Analgetic medications in osteoporosis)

L12 McCloskey E. (Anglia) 12’FRAX in primary care setting in Europe (FRAX w podstawowej opiece zdrowotnej w Europie)

L13 Resch H. (Austria) 10’Treatment of patients with high fracture risk (FRAX) and normal BMD (Leczenie pacjentów z wysokim ryzykiem złamania (FRAX) i normalnym BMD)Dyskusja (Discussion) 10’

Przerwa – Break 7’

17.00 Uroczyste otwarcie Kongresu Opening ceremony

L I Badurski J.E. (Białystok) 10’25 lat Osteoartrologii Polskiej i 20 Polskiej Fundacji Osteoporozy (25 years of Polish Osteoarthrology and 20 years of the Polish Foundation of Osteoporosis)

L II Cummings S.R. (USA) 30’Biology of aging (Biologia starzenia)

20.00 Spotkanie powitalne Welcome reception

II DZIEŃ – 30.09.11 (piątek)II DAY – (Friday)

se sja czasses sion ti me

S03 09.00-10.05 Patofizjologia i zapobieganie osteoporozie 65’Pathophysiology and prevention of osteoporosis

Przewodniczący: Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa), Maalouf G. (Liban)Chairmen

L14 Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa) 12’Kontrowersje wokół suplementacji wapniem i witaminą D (Controversies related to calcium and Vitamin D supplementation)

L15 Maalouf G. (Liban) 15’Co-management of fragility fractures (Leczenie towarzyszące złamaniom osteoporotycznym)

L16 Franek E. (Warszawa) 12’Leki przyszłości (Medications of the future)

L17 Hans D. (Szwajcaria) 12’Estimation of bone microarchitecture from AP spine DXA scan (Ocena mikroarchitektury kości na podstawie zdjęć AP DXA kręgosłupa) Dyskusja (Discussion) 15’


A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 20

21

S04 10.20-11.40 Ocena ryzyka złamania metodą FRAX w Polsce i na świecie 80’Fracture risk assessment with FRAX in Poland and world wide

Przewodniczący: Czerwiński E. (Kraków), Badurski J.E. (Białystok), Kanis J.A. (Anglia)Chairmen

L18 Kanis J.A. (Anglia) 20’FRAX – 2 years of experience world wide (FRAX – Dwa lata doświadczeń na całym świecie)

L19 Czerwiński E., Kumorek A., Borowy P. i wsp. (Kraków) 12’Występowanie złamań w populacji Małopolski w obserwacji 10-letniej a prognoza ryzyka metodą FRAX-PL (Incidence of fractures in population of Malopolska in a 10-year follow-up vs. prognosis with FRAX-PL)

L20 Badurski J.E., Kanis J.A., Johansson H. i wsp. (Białystok) 12’Potencjalne kryteria doboru pacjentów do leczenia osteoporozy: badania BOS-2 (Potential criteria of patient selection for osteoporosis treatment: BOS-2 study)

L21 Johansson H., Kanis J.A., Oden A. i wsp. (Anglia) 12’Therapeutic intervention thresholds in Europe (Próg interwencji terapeutycznej w Europie)

L22 Przedlacki J., Księżopolska-Orłowska K., Grodzki A. i wsp. (Warszawa) 9’Jak kwalifikować do leczenia farmakologicznego osteoporozy na podstawie metody FRAX? Program POMOST (How to qualify for the pharmacological treatment of osteoporosis based on FRAX®? POMOST study)Dyskusja (Discussion) 15’


S05 11.55-13.15 Postępy w leczeniu osteoporozy – AMGEN 80’Progress in treatment of osteoporosis – AMGEN

Przewodniczący: Czerwiński E. (Kraków), Cummings S.R. (USA), Chairmen Papapoulos S.E. (Holandia)

L23 Czerwiński E., Osieleniec J. (Kraków) 15’Denosumab a bisfosfoniany; podobieństwa i różnice (Denosumab and bisphosphonates; similarities and differences)

L24 Cummings S.R. (USA) 25’Denosumab for prevention of fractures (Denosumab w zapobieganiu złamań)

L25 Papapoulos S.E. (Holandia) 20’Long-term efficacy and safety of denosumab in postmenopausal osteoporosis(Długoterminowy efekt i bezpieczeństwo stosowania denosumabu w pomenopauzalnej osteoporozie)Dyskusja (Discussion) 15’Czerwiński E. (Kraków) Podsumowanie (Summing up) 5’

13.15-14.20 Lunch

Sesja plakatowa – Poster sessionObecność autorów przy plakatach wg numeracji (Authors presence):13.20 – 13.50 (nr 01 – 21)13.50 – 14.20 (nr 22 – 46)Komisja Plakatowa – Poster CommitteeGłuszko P. (Kraków), Franek E. (Warszawa), Konstantynowicz J. (Białystok), Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa)

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 21

22

S06 14.20-15.35 Jakość kości a skuteczność przeciwzłamaniowa terapii 75’– SERVIERBone quality vs efficacy of the fracture prevention treatment – SERVIER

Przewodniczący: Czerwiński E. (Kraków), Horst-Sikorska W. (Poznań), Chairmen Rizzoli R. (Szwajcaria)

L26 Czerwiński E., Amarowicz J. (Kraków) 15’Wpływ ranelinianu strontu na przebudowę kości w osteoporozie (Effect of strontium ranelate on bone remodeling in osteoporosis)

L27 Rizzoli R. (Szwajcaria) 25’Efficacy of strontium ranelate in fracture risk reduction in the oldest old (Skuteczność ranelinianu strontu w zmniejszeniu ryzyka złamań u osób starszych)

L28 Horst-Sikorska W. (Poznań) 20’Skuteczność i bezpieczeństwo długoterminowego leczenia osteoporozy ranelinianem strontu (Efficacy and safety of the long-term strontium ranelate osteoporosis treatment)Dyskusja (Discussion) 15’


S07 15.45-17.05 Leki anaboliczne i inne w osteoporozie 80’Anabolic and other medications in osteoporosis

Przewodniczący: Głuszko P. (Kraków), Stepan J. (Czechy)Chairmen

L29 Stepan J. (Czechy) 12’Teriparatide – effects on microstructure of bone (Teryparatyd – wpływ na mikrostrukturę kości)

L30 Głuszko P. (Kraków) 20’Osteoporoza posterydowa – miejsce teryparatydu (Glucocorticoid induced osteoporosis – the role of teriparatide)

L31 Lorenc R.S. Binkley N., Bone H. i wsp. (Warszawa) 12’Four-year results of a phase 2 study of the cathepsin K inhibitor odanacatib in postmenopausal women with low bone mineral density (Wyniki czteroletniego badania 2 fazy odanakatibu, inhibitora katepsyny, u kobiet pomenopauzalnych z niskim BMD)

L32 Misiorowski W. (Warszawa) 12’Osteoporoza u mężczyzn (Osteoporosis in the aging male)

L33 Glinkowski W. (Warszawa) 12’Zrost kości w osteoporozie (Fracture healing in osteoporosis)Dyskusja (Discussion) 12’


S08 17.10-18.30 Powikłania w leczeniu osteoporozy 80’Complications in osteoporosis treatment

Przewodniczący: Jabłoński M. (Lublin), Kruczyński J. (Bydgoszcz)Chairmen

L34 Jabłoński M. (Lublin) 12’Atypowe złamania podkrętarzowe w trakcie leczenia bisfosfonianami (Atypical subtrochanteric fractures during bisphosphonate therapy)

L35 Przedlacki J. (Warszawa) 10’Wpływ bisfosfonianów na ryzyko jałowej martwicy szczęki i raka przełyku (The risk of osteonecrosis of the jaw and oesophageal cancer after treatment with bisphosphonates)

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 22

23

L36 Leszczyński P. (Poznań) 12’Ryzyko złamania w reumatoidalnym zapaleniu stawów (Fracture risk in rheumatoid arthritis patients)

L37 Holzer G. (Austria) 12’Osteoporosis versus fractures – cortical versus trabecular bone (Osteoporoza a złamania – kość korowa a kość beleczkowa)

L38 Gasik R. (Warszawa) 12’Leczenie zachowawcze i operacyjne w osteoporotycznych złamaniach kręgosłupa(Conservative and surgical treatment of osteoporotic spinal fractures)

L39 Povoroznyuk V. (Ukraina) 8’Bone mineral density, osteoporosis and its consequences in Ukrainian population (BMD, osteoporoza i ich konsekwencje w populacji Ukrainy)Dyskusja (Discussion) 15’

20.00 Bankiet – Banquet Hotel Park Inn by Radisson

III DZIEŃ – 01.10.11 (sobota)III DAY – (Saturday)

se sja czas

ses sion ti me

S09 9.00-9.50 Upadki – przyczyny, możliwości zapobiegania 50’Falls – causes and prevention

Przewodniczący: Grodzicki T. (Kraków), Księżopolska-Orłowska K. (Warszawa), Chairmen Żak M. (Kraków)

L40 Skalska A., Grodzicki T. (Kraków) 12’Kruchość (frailty), sarkopenia a upadki (Frailty, sarcopenia and falls)

L41 Żak M. (Kraków) 12’Zapobieganie upadkom w praktyce (Practical approach to falls-prevention issue)

L42 Kumorek A., Borowy P., Milert A. i wsp. (Kraków) 10’Ocena przydatności testu “Tandem Walk” oraz “Timed Up and Go” w ocenie ryzyka upadków u pacjentów z osteoporozą (Efficacy of “Tandem Walk” and “Timed Up and Go” tests in fall risk evaluation in osteoporotic patients)Dyskusja (Discussion) 15’


S10 10.00-11.15 Współczesne poglądy na patogenezę i leczenie choroby 75’zwyrodnieniowej stawów (Current views on pathogenesis and treatment of osteoarthritis)

Przewodniczący: Górecki A. (Warszawa), Małdyk P. (Warszawa), Chairmen Tłustochowicz W. (Warszawa)

L43 Badurski J. E. (Białystok) 15’Osteoarthritis: rola uwarunkowania genetycznego i przeciążenia stawu (Osteoarthritis: role of the genetic predisposition and joint overload)

L44 Reginster J-Y. (Belgia) 15’Glucosamine sulfate for structure modification in osteoarthritis: fact or fantasy? (Zastosowanie siarczanu glukozaminy do modyfikacji struktur w osteoartrozie: Fakt czy fantazja?)

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 23

24

L45 Szczepański L. (Lublin) 15’Przegląd międzynarodowych rekomendacji leczenia zachowawczego choroby zwyrodnieniowej stawów (International recommendations of non-surgical managements of osteoarthritis – a survey)

L46 Górecki A., Małdyk P. (Warszawa)Wskazania do aloplastyki w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego i kolanowego 15’– zagadnienia formalne (Indications for alloplasty in hip and knee osteoarthritis – practical issues)Dyskusja (Discussion) 15’


S11 11.30-12.50 Jak poprawić skuteczność terapii osteoporozy w warunkach 80’codziennej praktyki lekarskiej – ROCHEHow to improve effectiveness of osteoporosis treatment in everyday practice – ROCHE

Przewodniczący: Pluskiewicz W. (Zabrze), Misiorowski W. (Warszawa)Chairmen

L47 Czerwiński E., Osieleniec J. (Kraków) 20’Dylematy w ocenie skuteczności i bezpieczeństwa leków antyresorpcyjnych w badaniach klinicznych (Dilemmas in the assessment of efficacy and safety of antiresorptive medications in clinical trials)

L48 Sewerynek E. (Łódź)Wyzwania codziennej praktyki lekarskiej – rola rzadszych schematów dawkowania w terapii osteoporozy (Challenges of daily clinical practice – the role of less frequent dosage schedules in osteoporosis therapy) 20’

L49 Santorski J. (Warszawa) 25’Jak zamienić motywację w determinację? Wskazówki praktyczne dla lekarzy leczących chorych z osteoporozą (How to turn motivation into determination - practical guidelines for doctors treating osteoporotic patients)Dyskusja (Discussion) 15’

12.50-14.00 Lunch

Sesja plakatowa – Poster session / Nordic WalkingObecność autorów przy plakatach wg numeracji (Authors presence):13.00 – 13.30 (nr 01 – 21)13.30 – 14.00 (nr 22 – 46)

S12 14.00-15.00 Dyskusja okrągłego stołu – Identyfikacja chorych wymagających 60’leczenia w Polsce wg zaleceń WHO i IOF Round table discussion – Identification of patient to be treated in Poland in accordance with WHO and IOF guidelines

Przewodniczący: Badurski J. E. (Białystok), Czerwiński E. (Kraków), Chairmen Lorenc R.S.(Warszawa), Misiorowski W. (Warszawa),

Pluskiewicz W. (Zabrze), Przedlacki J. (Warszawa), Sewerynek E. (Łódź)


S13 15.15-16.00 Spotkanie z ekspertem (Meet the experts session) 45’Badurski J.E. (Białystok)Osteoporoza: logika wskazań do leczenia w Polsce (Osteoporosis: logic of treatment indication in Poland)Księżopolska-Orłowska K. (Warszawa)Fizjoterapia w osteoporozie (Physiotherapy in osteoporosis)

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 24

25

Lorenc R.S. (Warszawa)Miejsce markerów w ocenie ryzyka złamania (Role of markers in fracture risk evaluation)Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa)Suplementacja Ca i wit. D (Calcium and vitamin D supplementation)Sawicki A. (Warszawa)Leczenie osteoporozy u osób starszych a interakcje z chorobami współistniejącymi(Osteoporosis treatment on elderly patients with comorbidities)Dorota Bzinkowska (Kraków)Warsztaty Tai Chi (Tai Chi Workshop)

S14 16.00-17.05 Tematy wolne oraz prezentacja plakatów 65’Free topics and posters presentation

Przewodniczący: Tałałaj M. (Warszawa), Przedlacki J. (Warszawa), Głuszko P. (Kraków)Chairmen

L50 Abramowicz P., Konstantynowicz J., Białokoz-Kalinowska I. i wsp. (Białystok) 8’Ocena masy szkieletowej i metabolizmu kostnego u dzieci z otyłością prostą – udział procesu zapalnego i adipocytokin (The pathogenic role of adipocytokines and inflammation in altered bone metabolism in obese children)

L51 Wądołowska L., Sobaś K., Człapka-Matyasik M. i wsp. (Olsztyn) 8’Wpływ wzorów spożycia wapnia z produktów mlecznych na gęstość mineralną tkanki kostnej i występowanie ryzyka złamania kości u kobiet. Projekt MODAF (Effects of patterns of calcium intake from dairy products on bone mineral density and the occurrence of fracture risk in women. The MODAF Project)

L52 Wąsowski M., Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa) 8’Efektywność uzupełniania niedoborów witaminy D u osób z otyłością poprzez stymulację jej syntezy skórnej promieniami UVb w porównaniu z podażą doustną w zalecanej dawce (The effectiveness of vitamin D defficiency supplementation in obese patients with stimulation of cutaneous synthesis with UVb irradiation compared with oral supplementation in recommended dose)

L53 Gruszecka K., Świerkot J., Matuszewska A. i wsp. (Wrocław) 8’Analiza stężeń 25-OH wit.D w surowicy kobiet chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów w zależności od aktywności choroby i stopnia ekspozycji na światło słoneczne (Serum concentration of 25-OH-vitamin D in women with rheumatoid arthritis)

L54 Wiktor K., Pluskiewicz W., Grzeszczak W. i wsp. (Warszawa) 8’Związek sprawności funkcjonalnej Polek z występowaniem upadków i złamań: badanie epidemiologiczne (Association of Polish women functional capabilities with falls and fractures: epidemiologic study)

L55 Yankovskaya L. (Białoruś) 8’Fear of falls is an independent risk factor for fractures (Lęk przed upadkiem jako indywidualny czynnik ryzyka złamania)

L56 Marcinkowska M., Dytfeld J., Wawrzyniak A. i wsp. (Poznań) 8’Aktualne rezultaty operacyjnego leczenia złamania bliższego końca kości udowej (b.k.k.u.) (Current results of surgical treatment of hip fractures)Poster 1 3’Poster 2 3’Poster 3 3’

17.15 Zamknięcie KongresuClosing ceremony

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 25

26

SPIS PLAKATÓWLIST OF POSTERS

P01 Słowińska M.A. (Olsztyn)Wpływ cech socjoekonomicznych, zdrowotnych i trybu żywienia na zawartość wapnia w dietach mieszkańców małych miast w wieku 75-80 lat. Projekt SENFOOD – badania wstępne (Effect of socioeconomic, health and nutritional characteristics on the calcium content in diets of inhabitants of small towns aged 75-80. SENFOOD project – preliminary studies)

P02 Strazdiene V., Tamulaitiene M., Mastaviciute A. et al. (Litwa)Relationship between vitamin D and physical performance in community dwelling elderly men (Zależność między poziomem witaminy D a sprawnością fizyczną starszych mężczyzn żyjących samodzielnie)

P03 Povoroznyuk V., Balatska N., Muts V. (Ukraina)Vitamin D-deficiency and insufficiency in people of regions of Ukraine (Niedobór i niedostatek witaminy D u mieszkańców Ukrainy)

P04 Borowy P., Czerwiński E. (Kraków)Ocena skuteczności suplementacji cholekalcyferolu w dawce 5000UI/dobę u chorych z osteoporozą i obniżonym poziomem 25(OH)D3 (Efficacy of cholecalciferol supplementation of 5000UI/day in osteoporotic patients with low level of 25(OH)D3)

P05 Chełchowska M., Maciejewski T., Ambroszkiewicz J. i wsp. (Warszawa)Wpływ palenia tytoniu na metabolizm kostny u kobiet ciężarnych (The effect of smoking on bone metabolism in pregnant women)

P06 Pluskiewicz W., Drozdzowska B., Czekajło A. i wsp. (Katowice)Badanie epidemiologiczne osteoporozy u Polek: badanie RAC-OST-POL (Epidemiologic study on osteoporosis in polish women: RAC-OST-POL study)

P07 Kezhun L., Yankovskaya L., Karaulko I (Białoruś)Osteoporosis risk factors prevalence in postmenopausal women with arterial hypertension (Występowanieczynników ryzyka osteoporozy u kobiet z nadciśnieniem tętniczym w wieku pomenopauzalnym)

P08 Sarycheva A. (Białoruś)Prevalence of risk factors of osteoporosis, risk of fractures and quality of life in individuals who have survived femoral neck fracture (Występowanie czynników ryzyka osteoporozy i złamań a jakość życia u osób po przebytym złamaniu szyjki kości udowej)

P09 Dytfeld J., Marcinkowska M., Ignaszak-Szczepaniak M. i wsp. (Poznań)Porównanie ryzyka złamania niskoenergetycznego obliczonego za pomocą algorytmu FRAX vs Nguyenana przykładzie polskich kobiet z osteoporozą pomenopauzalną (Comparison of 10-year fracture risk calculated by FRAX or Nguyen algorithm in polish women with postmenopausal osteoporosis)

P10 Milert A., Kumorek A., Amarowicz J. i wsp. (Kraków)Ocena zgodności wyników ręcznego kalkulatora FRAX z wersją on-line (Comparison of results of the hand-held FRAX calculator and the online FRAX)

P11 Przedlacki J., Księżopolska-Orłowska K., Grodzki A. i wsp. (Warszawa)Kwalifikacja do badania w kierunku osteoporozy – czy edukacja jest skuteczna? Program POMOST (Qualification for diagnosis of osteoporosis – is education effective? POMOST study)

P12 Zygmunt A., Łagońska M., Wojcieszek M. (Łódź)Ocena stanu wiedzy na temat osteoporozy wśród kobiet w okresie postmenopauzalnym (Evaluation of the level of knowledge on osteoporosis among postmenopausal women)

P13 Jamal S.A., Ljunggren O., Stehman-Breen C. i wsp. (Kanada)Wpływ denosumabu (DMab) na gęstość mineralną kości (BMD) i złamania w zależności od czynności nerek (Influence of denosumab (DMab) on bone mineral density (BMD) and fractures depending on kidney function)

P14 Rawo T., Deszczyński J. (Warszawa)Leczenie dożylne osteoporozy ibandronianem w materiale Kliniki Ortopedii i Rehabilitacji w latach 2009-2010 (Intravenous treatment of osteoporosis with use of ibandronate in material of Department of Orthopedic Surgery and Rehabilitation 2009-2010)

A:Layout 1 2011-09-02 12:37 Strona 26

27

P15 Povoroznyuk V., Grygorieva N., Vaуda V. et al. (Ukraina)Effect of zolendronic acid in treatment of postmenopausal osteoporosis (Skuteczność kwasu zoledronowego w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej)

P16 Chmielewska E., Kafarski P., Wietrzyk J. (Wrocław)Kwasy aminometylenobisfosfonowe – synteza i zastosowanie w leczeniu osteoporozy (Aminomethylenebisphosphonic acids – synthesis and their activity in treatment of osteoporosis)

P17 Ramanau H. (Białoruś)The annual age-adjusted incidence of hip fractures in Gomel area in the Republic of Belarus in 2007-2010 (Roczne występowanie złamania biodra względem wieku w rejonie Gomel na Białorusi w latach 2007-2010)

P18 Trushina A. (Białoruś)The role of quality of life indicators in antiresorptive therapy estimation (Znaczenie wskaźników jakości życia w ocenie leczenia antyresorpcyjnego)

P19 Czerwiński E., Osieleniec J. (Kraków)Opóźniony zrost kostny po przebytym atypowym złamaniu podkrętarzowym w trakcie terapii alendronianem (Delayed union after atypical subtrochanteric fracture during alendronate therapy)

P20 Horst R., Mętel S., Trąbka R. i wsp. (Niemcy)Implikacja stymulacji układu przedsionkowego w terapii N.A.P. w leczeniu osteoporozy i ograniczaniu ryzyka upadków (Implication for vestibular stimulation in N.A.P. – treatment of osteoporosis and reducing risk of falling)

P21 Zygmunt A., Szymanek M., Wojciechowska-Durczyńska K. i wsp. (Łódź)Ocena ryzyka upadków u chorych z wybranymi endokrynopatiami (Assessment of the risk of falling in patients with selected endocrinopathies)

P22 Młot-Michalska M., Grzegorzewska A. (Poznań)Ocena wpływu wskaźników stanu odżywienia na predykcyjność markerów metabolizmu kostnego względem mineralnej gęstości kości u chorych leczonych powtarzaną hemodializą (Evaluation of the influence of nutritional state indices on bone metabolism seromarkers predictability of bone mineral density in patients treated with hemodialysis)

P23 Matuszewska A., Gruszecka K., Świerkot J. i wsp. (Wrocław)Aktywność reumatoidalnego zapalenia stawów a markery metabolizmu kostnego (The activity of rheumatoid arthritis and markers of bone metabolism)

P24 Gruszecka K., Świerkot J., Matuszewska A. i wsp. (Poznań)Stężenie modulatorów metabolizmu kostnego u pacjentek leczonych z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów (Serum concentration of bone metabolism modulators in women with rheumatoid arthritis)

P25 Borowy P., Czerwiński E. (Kraków)Wpływ kamicy nerkowej na wartość BMD kręgosłupa i szyjki kości udowej u kobiet pomenopauzalnych (Influence of nephrolithiasis on spine and femoral neck BMD in postmenopausal women)

P26 Rudenka E. (Białoruś)Vertebral deformities in patients with psoriatic arthritis (Deformacje kręgosłupa u chorych z łuszczycowym zapaleniem stawów)

P27 Chlebna-Sokół D., Rusińska A., Golec J. i wsp. (Łódź)Przydatność badań densytometrycznych i ultradźwiękowych kości w przewlekłych chorobach przewodu pokarmowego u dzieci (The usefulness of bone densitometry and quantitative ultrasound examination in children with chronic diseases of alimentary tract)

P28 Karpiński M., Popko J., Żelazowska-Rutkowska B. i wsp. (Białystok)Występowanie niedoboru witaminy D3 u dzieci ze złamaniami niskoenergetycznymi (Prevalence of vitamin D3 insufficiency in children with low-energy fractures)

P29 Golec J., Rusińska A., Chlebna-Sokół D. (Łódź)Analiza funkcjonalna mineralizacji szkieletu u dzieci z niską i prawidłową masą kostną (The functional analysis of the bone mineralization in children with low and normal bone mass)

P30 Gajewska J., Weker H., Ambroszkiewicz J. i wsp. (Warszawa)Poziom witaminy D u dzieci otyłych przed i po wprowadzeniu programu leczniczego (Vitamin D status in obese children before and after lifestyle intervention)

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 27

28

P31 Jędrzejewska A., Halaba Z., Szota M., i wsp. (Katowice)Stopień zaopatrzenia organizmu w witaminę D u dzieci z przewlekłymi chorobami neurologicznymi i stan kośćca oceniany przy użyciu ilościowej metody ultradźwiękowej paliczków dłoni (Supply level of vitamin D in children with chronic neurological disorders and the skeletal status assessed using quantative ultrasound method of hand phalanges examination)

P32 Graff K., Jelonek E., Pawlak P. i wsp. (Warszawa)Wpływ treningu wibracyjnego na gęstość mineralną kości i stan funkcjonalny pacjentów z wrodzoną łamliwością kości. Doniesienie wstępne. (Influence of the vibrating training on bone mineral density and functional status of patients with osteogenesis imperfecta. Preliminary data)

P33 Michałus I., Prochowska A., Chlebna-Sokół D. (Łódź)Parametry badania ultradźwiękowego i wskaźniki metabolizmu kostnego u dzieci urodzonych przedwcześnie (Parameters of ultrasound examination and bone metabolism indices in premature neonates)

P34 Rusińska A., Golec J., Michałus I. i wsp. (Łódź)Artrogrypoza u trojga noworodków – opis przypadku (Arthrogryposis in three neonates – case report)

P35 Ambroszkiewicz J., Gajewska J., Sands D. i wsp. (Warszawa)Osteoprotegeryna i RANKL jako regulatory tempa obrotu kostnego u dzieci chorych na mukowiscydozę(Osteoprotegerin and RANKL as regulators of bone remodelling in children with cystic fibrosis)

P36 Jelonek E., Karczmarewicz E., Graff K. i wsp. (Warszawa)Wpływ treningu wibracyjnego na metabolizm kostny u dzieci – doniesienia wstępne (Influence of the vibrating training on bone metabolism in children. Preliminary data)

P37 Przedlacki J. (Warszawa)Osteoporoza w Dekadzie Kości w Polsce – 2000-2010 (Osteoporosis in the Bone Decade 2000-2010)

P38 Grabala P., Kossakowski D., Król E. i wsp. (Olsztyn)Występowanie złamań kości u dzieci i młodzieży w populacji województwa warmińsko–mazurskiego – badanie epidemiologiczne (Incidence of fractures among children and adolescents in the warmian-masurian province – a one year epidemiological survey)

P39 Kaczmarczyk-Sedlak I., Batoryna O., Sedlak L. i wsp. (Sosnowiec)Wpływ talidomidu na histomorfometryczne parametry kości w osteoporozie wywołanej zapaleniem u szczurów (Effects of thalidomide on histomorphometric parameters of bones in inflammation-induced osteoporosis in rats)

P40 Luzin V., Yeryomin A., Fomina K. et al. (Ukraina)Morphometric research of trabecular bone L5 vertebra (Badanie morfometryczne kości gąbczastej kręgu L5)

P41 Kozielski M., Buchwald T., Niciejewski K. i wsp. (Poznań)Badanie tkanki kostnej głowy kości udowej pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego z wykorzystaniem metody mikrospektroskopii Ramana (Raman microspectroscopy study of bone tissue of the femoral head of patients with degenerative disease of the hip joint)

P42 Yeryomin A., Luzin V., Fomina K. et al. (Ukraina)Quasifractal organisation of spongy bone tissue of human sacral vertebrae (Pseudo-fraktalna struktura kości gąbczastej kręgów krzyżowych u ludzi)

P43 Ciesielczyk B., Kozielski M., Piotrowski A. i wsp. (Poznań)Obraz jałowej martwicy głowy kości udowej w mikrospektroskopii Ramana (Aseptic necrosis of the femoral head by Raman microspectroscopy)

P44 Janik M., Ptaszek A., Stuss M. i wsp. (Łódź)Ocena parametrów antropometrycznych oraz składu ciała u pacjentek leczonych z powodu osteoporozy(Anthropometric parameters assessment and body composition in patients treated for osteoporosis)

P45 Bieniek A., Niedźwiedzki T., Pawlikowski M. (Kraków)Badania mineralogiczne zjawiska osteoporozy głów kości udowej a rentgenowskie badanie densytometryczne (The mineralogical investigation of the osteoporosis of the head of femur – a comparison to the results of the dual energy X-ray absorptiometry method)

P46 Nikodem A., Gabryś P., Dragan S. (Wrocław)Badania właściwości strukturalnych i mechanicznych tkanki kostnej nasady bliższej kości udowej człowieka (Investigations of structural and mechanical properties of human trabecular femur bone)

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 28

29

4TH CENTRAL EUROPEAN CONGRESSON OSTEOPOROSIS AND OSTEOARTHRITIS

16TH CONGRESSOF THE POLISH OSTEOARTHROLOGY SOCIETYAND POLISH FOUNDATION OF OSTEOPOROSIS

Krakow, 29 September – 1 October 2011

25 years of Polish Osteoarthrology20 years of the Polish Foundation of Osteoporosis

PRO GRAM ME

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 29

30

Dear Friends,

Welcome to the 4th Central European Congress on Osteoporosis and Osteoarthritis. We areextremely happy to receive you in our magnificent Krakow in the year of 25th anniversary of thePolish Osteoarthrology and 20th anniversary of the Polish Foundation of Osteoporosis.

The most renowned scientists from Poland and aboard will present lectures reflecting theamazing advance of knowledge on osteoporosis, which together with osteoarthritis are of themost common diseases of the contemporary man. Presentations selected from the submittedabstracts will illustrate scientific research in Poland. The scientific programme consists of 102reports, including 56 lectures and 46 posters. Meet the experts sessions and the round tablediscussion will complete the program of this year’s Congress. We are positive that the newknowledge and skills as well as the exchange of experiences will help in the everyday practice ofCongress participants.

We are delighted to inform you that thanks to collaboration with Prof. John Kanis we canpresent FRAX® calculator based on Polish population. We also designed the hand-held versionof this calculation tool. We hope to see the method spread not only among doctors but also amongpatients, which will contribute to the decrease of the number of fractures in our country. This goalis also raison d'être of our campaign „Do Not Break”, which since 2003 reached doctors in theform of 57,000 educational leaflets. The motto for this year’s Day of Osteoporosis, which we willcelebrate on 20 October, is “Together we are unbreakable”

The abstracts of this year’s Congress will be published in „Ortopedia TraumatologiaRehabilitacja” and will be available on the Polish Portal of Osteoporosis www.osteoporoza.pl. Onthe portal you can find over 900 scientific articles, abstracts and photo galleries of the previouscongresses as well as the current update on worldwide events.

I wish to thank the Lecturers and the Participants for preparing the reports which constitute thescientific value of our Congress. We are grateful to the pharmaceutical companies for financialsupport without which the 4th Central European Congress would not be possible.

I wish everybody an immense scientific satisfaction and a wonderful stay in our medieval city.

Kraków, wrzesień 2011

Professor Edward Czerwinski

Presidentof the Polish Osteoarthrology Society

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 30

31

ADDRESS INFORMATION

Congress venueNowohuckie Centrum KulturyAl. Jana Pawła II 23231-982 Krakow, Polandwww.nck.krakow.pl

Organizing Committee

HO TE LSBIURO KONGRESÓW JORDANul. Sobieskiego 22/231-136 Kraków, Poland

tel. +48 12 341 6162, +48 601 397346tel./ fax: +48 12 341 6163e-mail: [email protected]

Event ref.number R 0001/10/2011

Address for correspondenceOrganizing Committee4th Central European Congress on Osteoporosis and Osteoarthritisul. Kopernika 3231-501 Krakow, Poland

OrganisersOrganizerPolish Osteoarthrology Societyul. Kopernika 3231-501 Krakow, Poland

tel.+48 12 430 3220, fax +48 12 430 3217www.osteoporoza.ple-mail: [email protected]

Chairman: Edward Czer wiń skiVice-Chairmen : Jolanta Osieleniec

Members: Jarosław AmarowiczKamila BoczońJadwiga FamielecAnna Grygierzec Agata JaśkowiecAnita KonikAnna KumorekAgata Milert

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 31

32

CONGRESS TOPICSI. Osteoporosis

1. Osteoporosis prevention, importance of vitamin D2. Fracture risk evaluation in Poland, FRAX3. Progress in osteoporosis treatment 4. Causes of osteoporotic fractures5. Falls, prevention and clinical significance6. Osteoporosis in men 7. Secondary osteoporosis 8. Osteoporosis in children and adolescents9. Free subjects

II. Osteoarthritis and other bone and joint diseases10. Diagnosis11.Treatment12. Free subjects

SCIENTIFIC COMMITTEEProf. dr hab. med. Janusz E. Badurski Białystok, PolandProf. dr hab. med. Danuta Chlebna-Sokół Łódź, PolandProf. Steven R. Cummings San Francisco, USAProf. dr hab. med. Edward Czerwiński Kraków, PolandProf. dr hab. med. Edward Franek Warszawa, PolandProf. dr hab. med. Piotr Głuszko Kraków, PolandProf. dr hab. med. Andrzej Górecki Warszawa, PolandProf. dr hab. med. Tomasz Grodzicki Kraków, PolandProf. dr hab. med. Wanda Horst-Sikorska Poznań, PolandProf. dr hab. med. Mirosław Jabłoński Lublin, PolandProf. John A. Kanis Sheffield, United KingdomDr hab. med. Jerzy Konstantynowicz Białystok, PolandProf. dr hab. med. Jacek Kruczyński Bydgoszcz, PolandProf. dr hab. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Warszawa, PolandDr hab. med. Piotr Leszczyński Poznań, Poland Prof. dr hab. med. Roman S. Lorenc Warszawa, PolandProf. Ghassan Maalouf Beirut, LebanonProf dr hab. med. Paweł Małdyk Warszawa, PolandProf. dr hab. med. Ewa Marcinowska-Suchowierska Warszawa, PolandProf. Eugene McCloskey Sheffield, United KingdomDr n. med. Waldemar Misiorowski Warszawa, PolandProf. Socrates E. Papapoulos Leiden, NetherlandsProf. dr hab. med. Wojciech Pluskiewicz Zabrze, PolandDr hab. med. Jerzy Przedlacki Warszawa, PolandProf. Jean-Yves Reginster Liege, BelgiumProf. Heinrich Resch Vienna, AustriaProf. Rene Rizzoli Geneva, SwitzerlandProf. dr hab. med. Ewa Sewerynek Łódź, PolandProf. Jan Stepan Prague, Czech RepublicProf. dr hab. med. Marek Tałałaj Warszawa, PolandProf. dr hab. med. Witold Tłustochowicz Warszawa, Poland

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 32

33

HONORARY COMMITTEE

Prof. dr hab. Karol MusiołRector of the Jagiellonian University

Prof. dr hab. med. Wojciech NowakVice-Rector of Jagiellonian University for Medical College

Prof. dr hab. med. Tomasz GrodzickiDean of the Faculty of Medicine Jagiellonian University Medical College

Prof. dr hab. med. Jolanta JaworekDean of Faculty of Health Sciences Jagiellonian University Medical College

Barbara BulanowskaDirector of the National Health Fund Malopolska Branch

Dr n. med. Marek KrasuskiNational Consultant in Medical Rehabilitation

Dr hab. med. Andrzej MatyjaChairman of the Regional Medical Chamber in Krakow

Prof. dr hab. med. Zbigniew ŚliwińskiNational Consultant in Physiotherapy

Prof. dr hab. med. Piotr Wiland Chairman of the Polish Society for Rheumatology

REPRESENTATIVES OF CENTRAL EUROPEAN SOCIETIES OF OSTEOPOROSIS

Prof. Vidmantas AleknaLithuanian Osteoporosis Foundation, Lithuania

Prof. Olga LesnyakRussian Association on Osteoporosis, Russia

Prof. Vladimir PalickaCzech Society for Metabolic Skeletal Diseases, Czech Republic

Prof. Juraj PayerSlovak Society for Osteoporosis and Metabolic Bone Diseases, Slovakia

Prof. Vladislav PovoroznyukUkrainian Association on Osteoporosis, Ukraine

Prof. Ema RudenkaBelarusian Public Association "Fight Osteoporosis Together", Belarus

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 33

34

SCIENTIFIC PROGRAMME

Lec tu resThe scientific programme consists of 102 reports, including 56 lectures and 46 posters. Lectures are dividedbetween 14 scientific sessions (S01 - S14). The lectures are numbered L01 – L56 (welcome lectures L I, LII). Polish and English are the languages of the Congress and the lectures will be simultaneously translatedinto both languages. A discussion is planned at the end of each session. The time of each presentation will be monitored and signalized to lecturers and chairmen. The chairman ofthe session is obliged to interrupt the speaker and ask for the final conclusion. Lecture rooms will be equippedwith a multimedia projector and computer (PowerPoint, Windows XP minimum, no Mac OS).

PostersTwo poster sessions are planned during lunchtime. Poster session one: 30.09.11 (Friday) at 13.20 – 14.20Obligatory presence of the presenting authors: – posters numbered from 01 to 21 at 13.20 – 13.50– posters numbered from 22 to 46 at 13.50 – 14.20Poster session two: 01.10.11 (Saturday) at 13.00 – 14.00– posters numbered from 01 to 21 at 13.00 – 13.30– posters numbered from 22 to 46 at 13.30 – 14.00

Posters will be evaluated by the Poster Committee on 30.09.11 (Friday) at 13.20 – 14.20. The Committeewill select 3 outstanding posters for 3-minute oral presentations. The list of nominated posters will beavailable on a notice board and announced at the end of session S06 on 30.09.11 (Friday) at 15:35. Oralposter presentations will be held during the session S14 on 01.10.11 (Saturday). The best posters will beawarded the following prizes: 1st place – 1 500 PLN, 2nd place – 1000 PLN, 3rd place – 500 PLN. Authorsof the posters nominated for the oral presentations will be accredited 35 educational points, for whichappropriate certificates will be issued by the Congress secretariat.

Meet the expertIn order to enable a direct discussion with well-known Polish osteoporosis experts “Meet the experts” sessionwill be organized. The session (S13) is scheduled on 01.10.11 (Saturday) at 15.15-16.00. Topics of themeetings are listed in the scientific programme. Meeting room numbers will be indicated in the finalprogramme. Event invitations will be distributed at registration points. The number of invitations is limited.

Round table discussionOn 01.10.11 (Saturday) at 14.00-15.00 a round table discussion “Identification of patients in Poland inaccordance with WHO and IOF guidelines” will take place (S12). The participants are invited to an activeinvolvement in the discussion.

Tai Chi workshopsOn 01.10.11 (Saturday) at 15.15-16.00 the participants are invited to take part in an hour Tai Chiworkshops conducted by a professional instructor. Event invitations will be distributed at registrationpoints. The number of places is limited.

Nordic Walking workshopOn 01.10.11 (Saturday) during lunch time (at 13.00-14.00) a Nordic Walking workshop will be heldoutside the Congress venue or, in case of bad weather, on the premises (room number will be announcedon the notice board).

Evaluation of the lecturesParticipants will be asked to evaluate the lectures in regard to their content and quality of presentation.Anonymous questionnaires will be distributed at the lecture room entrance before each session and afterthe session should be returned to the congress staff or inserted into prepared containers.

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 34

35

PROGRAMME AT A GLANCE

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 35

36

PublicationsAbstracts of all lectures and posters will be published in Polish and English in a supplement of a medicaljournal “Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja”. All participants of the Congress will receive the journalin congress materials. The participants are welcome to publish full-length articles in the journal:„Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja” (Index Copernicus – 7.57 points; KBN - 9 points). Articlesshould be prepared and sent to the editors according to submission regulations. Detailed information aboutthe submission of articles in “Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja” is available at: www.ortopedia.com.pl.

Abstracts online After the Congress all the abstracts will be available on the Polish Portal of Osteoporosis – www.osteoporoza.pl.The site also offers abstracts and photo galleries of all the congresses held since 1994.

Polish Portal of Osteoporosis (www.osteoporoza.pl)Please visit our site www.osteoporoza.pl, which has been active since 2003. Registered users have accessto 950 publications and materials from previous congresses (since 2000). The most current news andscientific events regarding osteoporosis are sent to 4,500 inboxes in a bimonthly newsletter. Presently, weare recommending information on FRAX in Poland and throughout the world. Since 2008 we have beenorganizing the “DO NOT BREAK” action, which is an outreach concerning osteoporotic fracture risk andprevention.

Certificate and educational pointsParticipants of the Congress will receive a Certificate of Participation with educational points accordingto the Minister of Health ordinance as of 06.10.2004 regarding means of fulfilling obligation of continuousmedical education. Depending on the form of participation the following points are allocated: 15 points – participation in scientific sessions,25 points – participation and poster presentation,35 points – participation and lecture presentation.

CONGRESS SECRETARIATCongress Secretariat will be open at the Congress Venue (NCK) during the opening hours:29.09.11 (Thursday) 10.00-20.0030.09.11 (Friday) 08.00-20.0001.10.11 (Saturday) 08.00-18.00During this time the following numbers will be available:tel. +48 12 425 7379fax +48 12 425 7699e-mail: [email protected]

Participant registrationThe participants will be asked to present the participation confirmation form (a yellow form) uponregistration. Pre-registered participants (a blue form), will need to pay at the cash-desk before registration.

PAYMENTS IN EURO(GROSS inc. 23% VAT) Participant Accompanying person

Early registration (until 30.06.2011) 150 Euro 26 Euro

Regular registration fee 180 Euro 26 Euro

Banquet 30.09.11 (Friday) 85 Euro 85 Euro

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 36

37

Congress fee for each participant includes: – congress materials (abstracts, programme and other),– identification card,– invitation to the opening ceremony, welcome reception and transport back to the congress hotel,– lunch on 30.09 and 01.10.2011,– coffee during breaks,– admission to the lecture rooms and commercial exhibition,– transfer from the congress hotels to congress venue on 30.09.11 and 01.10.11,– wireless internet connection on the premises.

Congress fee for the accompanying person includes:– invitation to the opening ceremony and welcome reception and transfer to the hotel,– identification card,– admission to the commercial exhibition,– wireless internet connection on the premises.

Identification cardsEntry to the lecture rooms, poster exhibition, commercial exhibition and other premises is admitted topersons with identification cards. Participants are asked to attach identification cards in a visible place.

METHODS OF PAYMENTPayments can be made in Polish Zloty (PLN) or in EURO (foreign participants) in the form of:

1. Bank transferPlace the purpose of payment (e.g. congress fee, banquet) on the bank transfer form. The cost of thetransfer is to be covered by the participant; otherwise the payment will be considered incomplete.

Bank account details:Bank name: Bank Pekao S.A. Oddział w KrakowieAddress: Rynek Główny 47, 31-013 KrakówAccount no: PL 42 1240 4689 1111 0000 5143 5606SWIFT: PKOPPLPWAccount name: Polskie Towarzystwo Osteoartrologii

2. Credit cards (Visa, Mastercard, Eurocard) Mail OrderFill in the details necessary for credit card authorisation (including credit card holder’s signature) on theRegistration Form which is available on the Congress site www.osteoporoza.pl and send it to the Organisingcommittee by mail, fax or e-mail as a scan. Please note it is necessary to sign the form in order for it to bevalid. The operation is handled by Biuro Kongresów JORDAN.

3. On-site paymentsCash or credit card (Visa, Mastercard, Eurocard) payments will be possible during the Congress.

Withdrawal from participation and refundsWithdrawal from participation should be submitted to the Organising Committee in writing. If the paymenthas been made, 50% of the fee will be returned. After 15 August 2011 no refunds will be possible.

Safety The Organizing Committee shall not be responsible for any unfortunate accidents and damages of theParticipants during the Congress. We advise the participants to obtain their own insurance.

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 37

38

TRANSPORT

How to reach KrakowThere are direct trains from Warsaw to Krakow (approx. time of the journey 2.5 hours) and other Polishand European cities. Telephone information: +48 22 511 6003. Current timetable of departures is availableat: www.pkp.pl.The Balice Airport has several connections a day with Warsaw (approx. time of the flight 50 minutes) andmost of the European cities (London, Paris, Rome, Vienna, Zurich, Frankfurt, Tel Aviv). Polish AirlinesLOT information: +48 801 703 703 (land lines) or +48 22 577 9952 (mobile phones) or www.lot.com.

Transport within KrakowThe Congress Venue is easy to reach from the bus and railway station by trams no. 4 and 15 and buses(MPK) no: 501, 502, 522.For easier travelling we recommend the following taxi companies that collaborate with the OrganizingCommittee: Euro Taxi: +48 12 266 6111, +48 12 601 449664, +48 12 19 664.

Transportation for the participantsFor the Participants staying in the hotels listed below, the Organizing Committee will provide freetransfers after the welcome reception (29.09.11, Thursday) and from the hotels to the Congress Venue on30.09-01.10.11 (Friday, Saturday). The bus timetable will be available in the congress hotels.

HO TE LSHotel booking is possible via the congress site www.osteoporoza.pl in the following hotels: Holiday Inn,Novotel Centrum, Chopin, Saski, Polski Pod Białym Orłem, Justyna, Campanile, Studencki Żaczek.Accommodation (hotels listed below) is organized by:

BIURO KONGRESÓW JORDANul. Sobieskiego 22/231-136 Krakow, Polandtel. +48 12 341 6162, +48 601 397346, tel./fax: +48 12 341 6163mail: [email protected], Event ref.number R 0001/10/2011

List of hotels

HOLIDAY INN*****ul. Wielopole 4, 30-072 Krakówtel: +48 12 619 0000, fax +48 12 619 0005Located in the Old Town City Center20 minute by tram to the Conference Venue (NCK)Railway Station – 1 km, 10 minute walkBalice Airport – 13 km, 20 minute drive

HOTEL JUSTYNA***ul. Jana Pawła II 70, 31-571 Krakówtel. +48 12 649 8000, fax +48 12 643 0222e-mail: [email protected] In the Old Town City Center5 minute by tram to the Conference Venue (NCK)Railway Station – 10 km, 20 minute driveBalice Airport – 26 km, 40 minute drive

HOTEL CAMPANILE **ul. Św. Tomasza 34, 31-023 Krakówtel. +48 12 424 2600, fax +48 12 424 2601www.campanile.com.plLocated In the Old Town City Center20 minute by tram to the Conference Venue (NCK)Railway Station – 0,5 km, 10 minute walkBalice Airport – 13 km, 20 minute drive

HOTEL CHOPIN***ul. Przy Rondzie 2, 31-547 Krakówtel. +48 12 299 0000, fax +48 12 299 0001www.chopinhotel.comLocated In the Old Town City Center15 minute by tram to the Conference Venue (NCK)Railway Station – 2 km, 10 minute driveBalice Airport – 16 km, 20 minute drive

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 38

39

HOTEL NOVOTEL CENTRUM ****ul. Tadeusza Kościuszki 5, 30-105 Krakówtel. +48 12 299 2900, fax +48 12 299 2999Located In the Old Town City Center20 minute by tram to the Conference Venue (NCK)Railway Station – 3 km, 10 minute driveBalice Airport – 13 km, 20 minute drive

HOTEL POLSKI POD BIAŁYM ORŁEM ***ul. Pijarska 17, 31-015 Krakówtel. +48 12 422 1144, fax +48 12 422 1426www.podorlem.com.plLocated In the Old Town City Center20 minute by tram to the Conference Venue (NCK)Railway Station – 0,5 km, 10 minute walkBalice Airport – 13 km, 20 minute drive

HOTEL SASKI ***ul. Sławkowska 3, 31-014 Krakówtel. +48 12 421 4222, fax +48 12 421 4830www.hotelsaski.plLocated In the Old Town City Center20 minute by tram to the Conference Venue (NCK)Railway Station – 0,5 km, 10 minute walkBalice Airport – 13 km, 20 minute drive

HOSTEL UJ ŻACZEKul. 3 Maja 5, 30-063 Krakówtel. +48 12 633 1914, fax +48 12 632 8735Located In the Old Town City Center20 minute by tram to the Conference Venue (NCK)Railway Station – 3 km, 10 minute driveBalice Airport – 13 km, 20 minute drive

SOCIAL PROGRAMME

Opening CeremonyThe opening ceremony of the Congress will be held on 29.09.11 (Thursday) at 17.00 in the CongressVenue. After the official part, the Organizing Committee invites all participants to a welcome reception.

LunchThe organizers will provide lunch for participants on 30.09.11 (Friday) and 01.10.11 (Saturday). Lunchvouchers will be attached to the participant materials.

Banquet After the lectures on Friday (30.09.11) at 20.00 we would like to invite all participants to the banquet thatwill take place in Park Inn by Radisson Hotel, ul. Monte Cassino 2, 30-337 Krakow. Banquet entry – 68EURO (GROSS inc. 23% VAT) per person. Number of banquet invitations is limited, therefore it isnecessary to book in advance.

Commercial ExhibitionDuring the Congress we invite all participants to the Commercial Exhibition situated next to the lectureroom. Detailed information about the exhibitors will be placed in the exhibition catalogue, which will bedistributed with congress materials.

InternetWireless internet connection will be available on the premises of the Congress venue. Moreover, anInternet Cafe will be open to all the participants free of charge. The participants are invited to visit ourportal at www.osteoporoza.pl.

Sightseeing program Biuro Kongresowe JORDAN organizes individual and group sightseeing tours. Tours can be booked inadvance (see contact details below), while booking a hotel on your online registration form or during theCongress on the JORDAN information point.

BIURO KONGRESÓW JORDANul. Sobieskiego 22/2, 31-136 Kraków, Polandtel. +48 12 341 6162, +48 601 397346, tel./ fax: +48 12 341 6163e-mail: [email protected]

A:Layout 1 2011-09-02 12:38 Strona 39

Więcej informacji na stronach internetowych www.medsport.plZamówienia można składać: tel./fax: (022) 834 67 72 (pon.-pt. w godz. 900-1700), przez internet: [email protected] lub listownie

Agencja Wydawnicza MEDSPORTPRESS Sp. z o.o.04-036 Warszawa, Al. Stanów Zjednoczonych 72/176, tel./fax: (22) 834 67 72, tel.: (22) 405 42 72, e-mail: [email protected], www.medsport.pl

FI ZJO TE RA PIA POL SKA– ofi cjal ny or gan pra so wy Pol skie go To wa rzy stwa Fi zjo te ra pii, jest ogól no pol skim cza so pi smem o cha rak te rze na uko wym, pu bli ku ją cym re cen zo wa ne pra ce w za kre sie re ha bi li ta cji i fi zjo te ra pii, po cho dzą ce z uzna nych ośrod ków kli nicz nych i teo re tycz nych z kra ju i z za gra ni cy. Obok pod sta wo wej czę ści na uko wej, w każ dym wy da niu wy dzie lo na jest część szko le nio wa i in for ma cyj na (ko mu ni ka ty i spra woz da nia z od by tych kon fe ren cji na uko wych, ży wot ne pro ble my Od dzia łów Pol skie go To wa rzy stwa Fi zjo te ra pii itp.), co spra wia, że ma ga zyn sta je się przy dat ny w co dzien nej pra cy spe cja li sty fi zjo te ra pii.In dek so wa ny w: In dex Co per ni cus (6,17 pkt IC), 6 pkt MNiSzW, EM BA SE/Excerp ta Me di ca.Od 2007 roku wydawany w całości w formie dwujęzycznej (j. polski i j. angielski). Wersja angielskojęzyczna dostępna w całości on-line: www.fizjoterapiapolska.pl lub www.medsport.pl. Kwar tal nik.

ME DY CY NA SPOR TO WA– re cen zo wa ne cza so pi smo me dycz ne, pu bli ku ją ce ory gi nal ne

pra ce na uko we po wsta łe w opar ciu o ba da nia wła sne, pra ce prze glą do we i po glą do we orazpra ce ka zu istycz ne (opi sy przy pad ku) z za kre su sze ro ko po ję tej, in ter dy scy pli nar nej

spe cjal no ści, ja ką jest me dy cy na spor to wa. Od 1985 r. oficjalny organ Polskiego To wa rzystwa Medycyny Sportowej. Wydawany we współpracy z Centralnym Ośrodkiem Medycyny Sportowej

In dek so wa ne w: In dex Co per ni cus (5,92 pkt IC), 6 pkt MNiSzW, SPORTDi scus. Od 2007 roku wydawany w całości w formie dwujęzycznej (j. polski i j. angielski).

Wersja angielskojęzyczna dostępna on-line: www.medycynasportowa.edu.pl lub www.medsport.pl. Kwartalnik.

BALTIC JOURNAL OF HEALTH AND PHYSICAL ACTIVITY– ofi cjal ny or gan pra so wy Aka de mii Wy cho wa nia Fi zycz ne go i Spor tu w Gdań sku,

jest re cen zo wa nym cza so pi smem wy dawanym od 1994 ro ku, ja ko rocz nik na uko wy o za się gu mię dzy na ro do wym. Od 2006 ro ku uka zuje się 2 ra zy w ro ku.

Pu bli ku je pra ce em pi rycz ne i stu dyj ne, re pre zen ta tyw ne dla po nad lo kal nych stan dar dów aka de mic kich w dzie dzi nie na uk przy rod ni czych i spo łecz nych o kul tu rze fi zycz nej.

Przy go to wy wa ny w ca ło ści w ję zy ku an giel skim.In dek so wa ny w: In dex Co per ni cus (5,67 pkt IC ), 6 pkt MNiSzW, SPORTDi scus.

Dostępny w całości on-line: www.medsport.pl. Kwar tal nik.

AC TA NEU ROP SY CHO LO GI CA– ofi cjal ny organ na uko wy Pol skie go To wa rzy stwa Neu rop sy cho lo gicz ne go, pierw sze

i je dy ne w Pol sce cza so pi smo po świę co ne neu rop sy cho lo gii, pu bli ku ją ce pra ce kli nicz ne (ory gi nal ne -ba daw cze lub stu dium przy pad ków), a tak że pra ce na uko we o cha rak te rze prze glą do wym, po glą do wym i in for ma cyj ne z za kre su neu rop sy cho lo gii, psy chia trii, neu ro lo gii, neu ro chi rur gii i re ha bi li ta cji ośrod ko we go ukła du ner wo we go. Wy da wa ny w ję zy ku an giel skim.Od bior ca mi kwar tal ni ka są spe cja li ści re pre zen tu ją cy ww. dzie dzi ny na uki i prak ty ki kli nicz nej.In dek so wa ny w: In dex Co per ni cus (5,84 pkt IC), 6 pkt MNiSzW. Dostępny w całości on-line: www.actaneuropsychologica.com lub www.medsport.pl. Kwar tal nik.

JOURNAL OF COMBAT SPORTS AND MARTIAL ARTS– recenzowane czasopismo, publikujące oryginalne prace nau kowe powstałe w oparciu o badania własne, jak również artykuły przeglądowe i poglądowe oraz kazuistyczne.Tzw. sztuki i sporty walki, to grupa dyscyplin, których podstawowym wyróżnikiem jest walka i bezpośredni kontakt z przeciwnikiem. Specyfika dyscyplin sportowych takich jak judo, karate i pozostałe sporty dalekowschodnie, a także zapasy, boks czy nawet szermierka wymaga zaangażowania praktycznie wszystkich kondycyjnych i koordynacyjnych zdolności motorycznych takich jak szybkość, siła, wytrzymałość i równowaga. W czasopiśmie poruszane są zagadnienia obejmujące zarówno elementy praktyczne (specjalizacja i metodyka treningu, fizjologia i biochemia wysiłku, medycyna sportowa, psychologia sportu, żywienie i wspomaganie w sporcie, doping i in.), jak i teoretyczne (teoria sportu, historia sportów walki, zagadnienia humanistyczne i prospołeczne przesłanie ujmujące humanistyczne wartości sportów walki, przeciwdziałanie i walka z patologiami społecznymi itp.).In dek so wa ny w In dex Co per ni cus (4,37 pkt IC ). Ukazuje się w druku dwa razy w roku.

wy daw ca cza so pism na uko wych, po pu lar no nau ko wych i ksią żek z ob sza ru me dy cy ny, psychologii, spor tu i po zo sta łych na uk hu ma ni stycz nych

OR TO PE DIA TRAU MA TO LO GIA RE HA BI LI TA CJA– pierw szy i je dy ny w Pol sce pe rio dyk na uko wy łą czą cy te ma ty kę i za kres spe cjal no ści

me dycz nych okre ślo nych w ty tu le. Zbior cze opra co wa nia na uko we wybranych za gad nień te ma tycz nychsą przed sta wia ne w spo sób kom plek so wy, uwzględ nia ją cy za rów no no wo cze sną dia gno sty kę, pa to fi zjo lo gię

i pa to ge ne zę po szcze gól nych scho rzeń i ob ra żeń na rzą du ru chu, a także moż li wo ści ich le cze nia (za cho waw cze goi ope ra cyj ne go), jak rów nież pro gram re ha bi li ta cji i fi zjo te ra pii, ja ko istot ny i peł no praw ny ele ment te ra pii.

Czasopismo rekomendowane przez Komitet Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej Wydziału IVNauk Medycznych PAN, Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne, Polskie Towarzystwo Fizjoterapii.

In dek so wa ne w: In dex Co per ni cus (7,57 pkt IC), 9 pkt MNiSzW, EM BA SE/Excerp ta Me di ca, In dex Me di cus/ME DLI NE.Od 2007 roku wydawany w całości w formie dwujęzycznej (j. polski i j. angielski).

Wersja angielskojęzyczna dostępna w całości on-line: www.ortopedia.com.pl lub www.medsport.pl. Dwu mie sięcz nik.

Sp. z o.o. www.medspor t .p l

A:Layout 1 2011-09-02 12:41 Strona 40

STRESZC ZE NIAABS TRACTS

RE FE RA TYLEC TU RES

PLA KA TYPO STERS

41

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 1

ZE SPÓŁ RE DAK CYJ NYEDI TO RIAL COM MIT TEE

Edward CzerwińskiAgata MilertAnna KumorekAnita Konik Jadwiga FamielecKamila Boczoń

42

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 2

L I25 LAT OSTEOARTROLOGII POLSKIEJ I 20 POLSKIEJ FUNDACJI OSTEOPOROZY25 YEARS OF POLISH OSTEOARTHROLOGY AND 20 YEARS OF THE POLISH FOUNDATION OF OSTEOPOROSIS

Badurski J.E.

L IIBIOLOGY OF AGING

Cummings S.R.

Cells age in 3 main ways. They lose the ability to produce energy from mitochondria. They lose the ability to repairand clear damaged enzymes, DNA and organelles (autophagy). And they lose the ability to replicate to replace old cellswith new ones (replicative senescence).

Mitochondria produce 90% of the energy required for biological functions. Their number and function decreasesdramatically with aging. In mice maintaining mitochondria in muscle prolongs life, sustains muscle mass and mobility andprevents bone loss.

Short-lived cells that turnover rapidly, such as bone stem cells, can reproduce about 30 times and then stop. This‘replicative senescence’ is due to the progressive loss of ‘caps’ – or telomeres – at the end of chromosomes. A few in vitrostudies suggest that lengthening telomeres prevents loss of osteoblast function with aging. One human study found weakcorrelations between the length of telomeres and BMD.

Producing ATP energy requires oxidative reactions that also produce oxygen radicals that damage other molecules andmembranes. Damage is cleared by ‘autophagy’ by lysosomes: taking up and recycling damaged molecules, for example,breaking down enzymes into amino acids that can be used to build new enzymes. Autophagy decrease with aging andgarbage accumulates in the cell that in turn decreases its own clearance in a downward spiral to cell dysfunction and death.

Restricting calories prolongs lifespan. Sirtuin, from red grapes, mimics caloric restriction and prolongs the lifespan ofoverfed mice. Exercise also appears to prolong lifespan and slow aging. All of these may work at least in part by stimulatingmitochondrial biogenesis and autophagy. These interventions also slow bone loss.

Slowing aging would postpone many chronic degenerative diseases, including osteoporosis.

L IIBIOLOGIA STARZENIA

Cummings S.R.

Ko mór ki sta rze ją się na trzy spo so by. Tra cą zdol ność do pro duk cji ener gii w mi to chon driach. Tra cą zdol ność do na pra -wy i usu wa nia uszko dzo nych en zy mów, DNA i or ga nel li (au to fa gii). Tra cą zdol ność do re pli ka cji, do za stę po wa nia sta rychko mó rek no wy mi (sta rze nie re pli ka cyj ne).

Mi to chon dria wy twa rza ją 90% ener gii nie zbęd nej dla bio lo gicz nych funk cji. Ich licz ba i funk cja dra ma tycz nie ob ni żasię wraz z wie kiem. U my szy za cho wa nie mi to chon driów w mię śniach przed łu ża ży cie, pod trzy mu je ma sę mię śnio wą i ru cho mość oraz za po bie ga utra cie ma sy kost nej.

Krót ko ży ją ce ko mór ki, np. ko mór ki ma cie rzy ste szpi ku mo gą od two rzyć się oko ło 30 ra zy i na stęp nie za trzy mać. Sta rze nie re pli ka cyj ne jest wy ni kiem po stę pu ją cej utra ty „czap ki”- lub te lo me rów - na koń cach chro mo so mów. Kil ka ba -dań in vi tro su ge ru je, że wy dłu że nie te lo me rów chro ni oste obla sty przed tra co ną wraz z wie kiem funk cją. Jed ne ba da niawy ka za ły sła bą ko re la cję mię dzy dłu go ścią te lo me rów i BMD.

Pro duk cja ATP wy ma ga pro ce sów tle no wych, któ re są rów nież źró dłem rod ni ków tle no wych, któ re uszka dza ją in nemo le ku ły i bło ny ko mór ko we. Uszko dzo ne struk tu ry są usu wa ne dzię ki au to fa gii przez li zo so my: po chła nia ją i re cy klin -gu ją uszko dzo ne mo le ku ły, np. przez roz kła da nie en zy mów na ami no kwa sy, któ re mo gą być wy ko rzy sta ne do bu do wy no -wych en zy mów. Zdol ność do au to fa gii ob ni ża się wraz z wie kiem. Za tem od pad ki gro ma dzą się w ko mór ce, zaj mu ją jejwe wnętrz ną prze strzeń, co pro wa dzi do jej dys funk cji i śmier ci.

Ogra ni cze nie ka lo rii przed łu ża dłu gość ży cia. Sir tu iny z czer wo nych wi no gron na śla du ją ogra ni cze nie ka lo rii i przed -łu ża dłu gość ży cia prze kar mio nej my szy. Wy da je się, że wy si łek fi zycz ny rów nież wy dłu ża dłu gość ży cia i spo wal nia sta -rze nie się. Po wy ższe fak ty mo gą choć czę ścio wo sty mu lo wać bio ge ne zę mi to chon driów oraz au to fa gię. In ter wen cje te po -wo du ją rów nież zwol nie nie utra ty ma sy kost nej.

Zwol nie nie pro ce su sta rze nia się mo że opóź nić po stęp prze wle kłych cho rób de ge ne ra cyj nych, nie wy klu cza jąc oste -opo ro zy.

43

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 3

L01SEKCJA CHORÓB METABOLICZNYCH KOŚCI DZIECI I MŁODZIEŻY PRZY PFO – OSIĄGNIĘCIA I PLANY NA KOLEJNE LATA

Chlebna-Sokół D.Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: Choroby Metaboliczne Kości, Sekcja

Sek cja Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści Dzie ci i Mło dzie ży zo sta ła po wo ła na 14 czerw ca 2008 przez Za rząd Głów nyPol skiej Fun da cji Oste opo ro zy. Or ga ny sta tu to we Sek cji to Za rząd (Prze wod ni czą ca i 8 człon ków) oraz Ze spo ły: Na uko -wo -Kon sul ta cyj ny i Ba daw czo -Or ga ni za cyj ny.

Ce lem Sek cji jest dzia łal ność na uko wa, po pu la ry za tor ska i pro fi lak tycz no -lecz ni cza obej mu ją ca cho ro by ukła du ru chuw wie ku roz wo jo wym, a tym sa mym pier wot ną pro fi lak ty kę ich wy stę po wa nia w dal szych okre sach ży cia.

Kie run ki dzia łań:• pro wa dze nie ba dan na uko wych• opra co wa nie wy tycz nych do ty czą cych le cze nia i pro fi lak ty ki cho rób me ta bo licz nych ko ści dzie ci i mło dzie ży• po pu la ry za cja wie dzy na uko wej• in te gra cja śro do wi ska le kar skie go (prak ty ków) i na uko we go zaj mu ją ce go się te ma ty ką oste opo ro zy

Osią gnię cia:• po sie dze nie na uko we 10 stycz nia 2009 ro ku w Ło dzi, pod pa tro na tem Pre ze sa Pol skiej Fun da cji Oste opo ro zy – prof.

dr hab. n. med. Ja nu sza E. Ba dur skie go• stwo rze nie ogól no pol skie go re je stru cho rych z Oste oge ne sis im per fec ta• obec ność człon ków Sek cji w Ze spo le Eks per tów, któ ry opra co wał „Pol skie za le ce nia do ty czą ce pro fi lak ty ki nie do bo -

rów wi ta mi ny D” (2009)• ści sła współ pra ca Sek cji z Fun da cją Po ma ga ją cą Dzie ciom z Cho ro ba mi Na rzą dów Ru chu „Idzie my Ra zem”• zor ga ni zo wa nie Se sji Pe dia trycz nej pod czas III Środ ko wo Eu ro pej skie go Kon gre su Oste opo ro zy i Oste oar tro zy w Kra -

ko wie (24 wrze śnia 2009r.)• zor ga ni zo wa nie I Kon fe ren cji Na uko wej nt. „Ak tu al ne pro ble my oste olo gii dzie cię cej” w Ło dzi, 12 czerw ca 2010r.• zor ga ni zo wa nie II Kon fe ren cji Na uko wej nt. „Wi ta mi ny D –Wczo raj, Dziś, Ju tro” w Ło dzi, 14-15 stycz nia 2011r.• człon ko wie Sek cji, z kil ku ośrod ków w kra ju, re ali zu ją (w ro ku 2011) wie lo ośrod ko wy pro jekt ba daw czy pt. „Oce -

na sta nu za opa trze nia w wi ta mi nę D pol skiej po pu la cji dzie ci w wie ku 9-15 lat – ba da nia wie lo ośrod ko we”. Pro jekt re -ali zo wa ny jest w 6 ośrod kach (po znań skim, bia ło stoc kim, lu bel skim, ślą skim, szcze ciń skim i łódz kim), a kie row ni kiempro jek tu jest Prze wod ni czą ca Sek cji

• za pla no wa no zor ga ni zo wa nie III Kon fe ren cji Na uko wej nt. oste opo roz wtór nych (2012r.)• na pod sta wie wy ni ków uzy ska nych z ba dań wie lo ośrod ko wych bę dą opra co wa ne no we za le ce nia do ty czą ce pro fi lak -

tycz ne go sto so wa nia wi ta mi ny D u dzie ci w wie ku szkol nymAk tu al nie sie dzi bą Sek cji jest Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści Uni wer sy te tu Me dycz -

ne go w Ło dzi, a prze wod ni czą cą Za rzą du Sek cji – prof. dr hab. n. med. Da nu ta Chleb na -So kół.

L01SEC TION OF ME TA BO LIC BO NE DI SE ASES IN CHIL DREN AND ADO LE SCENTS AT PO LISH FO UN DA TION OF OSTE OPO RO SIS – ACHIE VE MENTS AND PLANS FOR THE FU TU RE

Chleb na -So kół D.De part ment of Pa edia tric Pro pe deu tics and Bo ne Me ta bo lism Di se ases, Me di cal Uni ver si ty of Lodz, Po land

Key words: Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Sec tion

The Sec tion of Me ta bo lic Bo ne Di se ases in Chil dren and Ado le scents was fo un ded on 14 Ju ne 2008 by the Bo ard ofPo lish Fo un da tion of Oste opo ro sis. The sta tu to ry bo dies of the Sec tion are: the Bo ard (the Cha ir wo man and 8 mem bers)and Think -Tanks: Scien ti fic and Con sul ta ti ve as well as Re se arch and Or ga ni za tio nal.

The task of the Sec tion in vo lves scien ti fic and po pu la ri zing ac ti vi ty and al so pre ven tion and tre at ment of lo co mo tordi se ases of de ve lop men tal age, i. e. pri ma ry pro phy la xis in fur ther sta ges of li fe.

Ac ti vi ties:• con duc ting scien ti fic re se arch• dra wing up gu ide li nes con cer ning tre at ment and pre ven tion of me ta bo lic bo ne di se ases in chil dren and ado le scents• po pu la ri zing scien ti fic know led ge• in te gra ting ge ne ral me di cal prac ti tio ners and re se ar chers de aling with the pro blem of oste opo ro sis

44

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 4

Achie ve ments:• scien ti fic me eting held on 10 Ja nu ary 2009 in Łódź, un der the pa tro na ge of the Pre si dent of Po lish Fo un da tion of Oste -

opo ro sis – prof. Ja nusz E. Ba dur ski, MD, PhD• cre ating an all -Po land re gi ster of pa tients suf fe ring from Oste oge ne sis im per fec ta• in vo lve ment of the mem bers of the Sec tion in the Think -Tank, which wor ked out „Po lish Re com men da tions on the Pro -

phy la xis of Vi ta min D De fi cien cy” (2009)• clo se co ope ra tion of the Sec tion with Fun da cja Po ma ga ją ca Dzie ciom z Cho ro ba mi Na rzą dów Ru chu „Idzie my

Ra zem” (a fo un da tion hel ping chil dren with lo co mo tor di se ases „We Walk To ge ther”)• or ga ni zing Pa edia tric Ses sion du ring 3rd Cen tral Eu ro pe an Con gress on Oste opo ro sis and Oste oar th ri tis in Cra cow (24

Sep tem ber 2009)• or ga ni zing 1st Scien ti fic Con fe ren ce: „Cur rent Pro blems of Oste olo gy in Chil dren” in Łódź, 12 Ju ne 2010• or ga ni zing 2nd Scien ti fic Con fe ren ce: „Vi ta min D – Yester day, To day, To mor row” in Łódź, 14-15 Ja nu ary 2011• the mem bers of the Sec tion from a few Po lish cen tres con duct (in 2011) a mul ti cen tre scien ti fic re se arch: „Eva lu ation of

Vi ta min D Le vel in Po lish Chil dren Aged 9-15 –Mul ti cen tre Re se arch”. The re se arch is car ried out in six cen tres in Po land(Po znań, Bia ły stok, Lu blin, Si le sia, Szcze cin, Łódź re gions). The he ad of the re se arch is the Cha ir wo man of the Sec tion

• plans to or ga ni ze 3rd Scien ti fic Con fe ren ce on se con da ry oste opo ro sis (2012)• plans to draw up gu ide li nes con cer ning pre ven ta ti ve ad mi ni stra tion of vi ta min D in scho ol chil dren

The pre sent se at of the Sec tion is the De part ment of Pe dia tric Pro pe deu tics and Me ta bo lic Bo ne Di se ases of Łódź Me di cal Uni ver si ty and the Cha ir wo man of the Sec tion Bo ard is prof. Da nu ta Chleb na–So kół, MD, phD.

L02ZA STO SO WA NIE TEO RII ME CHA NO STA TU W KLI NI CE PE DIA TRYCZ NEJ

Płu dow ski P.Za kład Bio che mii i Me dy cy ny Do świad czal nej, In sty tut Po mnik – Cen trum Zdro wia Dziec ka, War sza wa

Zgod nie z te za mi „teo rii me cha no sta tu” wzrost i kon so li da cja szkie le tu jest prze ja wem ada pta cji me cha nicz nej tkan kikost nej do wzra sta ją cych gra dien tów ob cią żeń ge ne ro wa nych przez tkan kę mię śnio wą. W efek cie układ szkie le to wy osią -ga opty mal ną ma sę i gę stość tkan ki kost nej, a je go roz miar i kształt w po szcze gól nych lo ka li za cjach do sto so wa ny jestw spo sób opty mal ny do ob cią żeń ge ne ro wa nych ze stro ny mię śni. W kon se kwen cji w wa run kach fi zjo lo gii zo sta je osią -gnię ty i na stęp nie jest utrzy my wa ny swo isty stan ho me osta zy bio me cha nicz nej, co za po bie ga wy stę po wa niu sa mo ist nychzła mań w ob rę bie ukła du szkie le to we go. Wy ka za no, że ozna czo na me to dą DXA ma sa od po wied ni ka tkan ki mię śnio wej(LBM, g) sil nie ko re lu je z pa ra me tra mi an tro po me trycz ny mi (wiek i ma sa cia ła), jed na kże głów nym czyn ni kiem de ter mi -nu ją cym war to ści LBM jest wy so kość cia ła. Za rów no u dziew cząt jak i chłop ców wy ka za no, że wzro sto wi wy so ko ści cia łato wa rzy szy pro por cjo nal ny wzrost war to ści ma sy od po wied ni ka tkan ki mię śnio wej (LBM). Je śli u ba da ne go pa cjen taozna czo na me to dą DXA ma sa od po wied ni ka tkan ki mię śnio wej bę dzie ni ższa od ocze ki wa nej dla je go wy so ko ści cia ła, tomo żna przy jąć, że ob cią że nia ge ne ro wa ne ze stro ny mię śni (w wy ni ku sar ko pe nii) są ob ni żo ne. We dług Fro sta, stwier dze nieobec no ści sar ko pe nii sta no wi istot ny czyn nik ry zy ka dla pra wi dło we go wzro stu i kon so li da cji szkie le tu dzie ci i mło dzie -ży. W wa run kach fi zjo lo gii ujaw nio no wy stę po wa nie bar dzo sil nej za le żno ści po mię dzy war to ścia mi ma sy od po wied ni katkan ki mię śnio wej (LBM, g) a ma są tkan ki kost nej ca łe go szkie le tu (TBBMC, g). Je śli u da ne go pa cjen ta ma sa tkan ki kost -nej (TBBMC, g) bę dzie ni ższa od ocze ki wa nej dla ma sy tkan ki mię śnio wej (LBM, g) to mo żna przy jąć, że wy trzy ma łośćme cha nicz na ko ści ba da ne go pa cjen ta nie jest ade kwat na do ob cią żeń ge ne ro wa nych ze stro ny mię śni. W kon se kwen cji,za ob ser wo wa na dys pro por cja mię dzy war to ścią TBBMC (g) a war to ścią LBM (g) ujaw nia, we dług Fro sta, stan pod wy -ższo ne go ry zy ka zła ma nia u ba da ne go pa cjen ta. Udo ku men to wa ne wy stę po wa nie bar dzo sil nych za le żno ści po mię dzy wy -so ko ścią cia ła a ma są tkan ki mię śnio wej (LBM, g) oraz po mię dzy ma są tkan ki kost nej (BMC, g) a ma są tkan ki mię śnio -wej (LBM, g) im ple men to wa no w ba da niach dzie ci z wro dzo ną łam li wo ścią ko ści, idio pa tycz ną oste opo ro zą mło dzień czą,ja dło wstrę tem psy chicz nym, nie do bo rem hor mo nu wzro stu a ta kże w przy pad kach ce lia kii aty po wej. W wa run kach stwier -dzo ne go osła bie nia tkan ki mię śnio wej (ang. mu sc le we ak ness), jak po stu lu ją au to rzy opie ra jąc się na te zach teo rii me cha -no sta tu, na le ży ocze ki wać ob ni żo nych war to ści ma sy tkan ki kost nej (BMC, g), ja ko kon se kwen cji ob ni żo ne go gra dien tuob cią żeń ge ne ro wa nych ze stro ny mię śni wo bec ko ści. W ko lej nym kro ku funk cjo nal ne go ana li zo wa nia sta nu szkie le tudzie ci i mło dzie ży pro po nu je się, aby obok ba da nia za le żno ści po mię dzy wy so ko ścią cia ła a LBM (g), oce nie pod dać za -le żność po mię dzy ma są tkan ki kost nej (BMC, g) a LBM (g). Ozna czo ną me to dą den sy to me trycz ną ma sę tkan ki kost nej(BMC, g) na le ży w ta kim wy pad ku trak to wać ja ko naj prost szy pa ra metr opi su ją cy wy trzy ma łość me cha nicz ną ko ści. Z ko -lei ma sa od po wied ni ka tkan ki mię śnio wej (LBM, g) umo żli wia po śred nią oce nę ob cią żeń/sił ge ne ro wa nych ze stro ny mię śni.Okre śle nie za le żno ści po mię dzy war to ścia mi TBBMC (g) i LBM (g) w po sta ci sto sun ku TBBMC/LBM umo żli wia za temoce nę ada pta cji bio me cha nicz nej tkan ki kost nej do ob cią żeń ze stro ny mię śni i w kon se kwen cji ana li zę ho me osta zy bio -me cha nicz nej (me cha no sta zy) szkie le tu. W efek cie ana li za funk cjo nal na umo żli wia nie in wa zyj ne osza co wa nie wła sno ścibio me cha nicz nych ko ści, a ni skie war to ści sto sun ku TBBMC/LBM ja ko względ ne go in dek su wy trzy ma ło ści me cha nicz -nej ko ści sta no wią czyn nik ry zy ka zła ma nia.

45

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 5

L02AP PLI CA TION OF ME CHA NO STAT THE ORY IN A PE DIA TRIC CLI NIC

Płu dow ski P.Za kład Bio che mii i Me dy cy ny Do świad czal nej, In sty tut Po mnik - Cen trum Zdro wia Dziec ka, War sza wa

L03CZY ZMIEN NOŚĆ GE NU DLA RE CEP TO RA WI TA MI NY D I GĘ STOŚĆ MI NE RAL NA KO ŚCI SĄ CZYN NI KIEM RY ZY KA ZŁA MAŃ KO ŚCI U DZIE CI

Ja ku bow ska -Piet kie wicz E. 1, Mły nar ski W. 2, Klich I. 2, Fen dler W. 2, Chleb na -So kół D.1

1 Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi2 Kli ni ka Pe dia trii, On ko lo gii, He ma to lo gii i Dia be to lo gii, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi

Wy stę po wa nie zła mań ko ści u dzie ci i mło dzie ży mo że wy ni kać za rów no z czyn ni ków śro do wi sko wych (więk sza ura -zo wość w po pu la cji wie ku roz wo jo we go, ni ska ma sa kost na), jak i ge ne tycz nych (struk tu ra i kształt ko ści, tem po ob ro tukost ne go). Za pro ce sy prze bu do wy tkan ki kost nej i po dat ność ko ści na zła ma nia w 75-80% są od po wie dzial ne czyn ni kige ne tycz ne, w tym po li mor fizm VDR. Ce lem pra cy by ła ana li za związ ku po mię dzy zmien no ścią ge nu dla re cep to ra wi ta -mi ny D a wy stę po wa niem zła mań ko ści u dzie ci.

Pa cjen ci i me to dy. Gru pę ba da ną sta no wi ło 395 dzie ci w wie ku od 6 do 18 lat. U wszyst kich prze pro wa dzo no me to -dą PCR -RFLP ge no ty po wa nie miejsc po li mor ficz nych BsmI (rs 1544410), Fo kI (rs 2228570), ApaI (rs 7975232) oraz Ta qI (rs 731236) w ob rę bie ge nu VDR. 294 dzie ci by ło gru pą po rów naw czą w ba da niu czę sto ści po szcze gól nych ge no ty -pów. U 161 pa cjen tów ze bra no wy wiad do ty czą cy prze by tych zła mań ko ści oraz wy ko na no na stę pu ją ce ba da nia: den sy to -me trycz ne kość ca me to dą DXA i ob ro tu kost ne go (oste okal cy ny – me to dą Eli sa i Ntx -me to dą che mi lu mi ne scen cji). Ana -li zę czyn ni ków zwią za nych ze zła ma nia mi u dzie ci prze pro wa dzo no me to dą re gre sji lo gi stycz nej, któ rej mo del ge ne ro wa nometo dą wstecz ną kro ko wą. Do mo de lu włą czo no zmien ne o pa ra me trach wy stan da ry zo wa nych dla płci i wie ku, in for ma -cje na te mat no si ciel stwa al le li po li mor ficz nych VDR oraz stę że nia mar ke rów me ta bo li zmu kost ne go. Po ziom istot no ścizmien nych p<0,15.

Wy ni ki. Ana li za 161 dzie ci wy ka za ła, że zmien ny mi zwią za ny mi z wy stą pie niem zła mań by ły: stę że nie oste okal cy nyoraz gra nicz nie nie istot nie Z -sco re BMDt. War to ści OR dla po szcze gól nych pa ra me trów wy no si ły od po wied nio 1,01(95%CI 1,00-1,02) dla oste okal cy ny (p=0,006) oraz 0,66 (95%CI 0,42-1,03; p=0,07) dla Z -sco re BMDt. W gru pie pa cjen -tów z ni ską ma są kost ną czyn ni ka mi zwią za ny mi ze zła ma nia mi by ła ta kże oste okal cy na (0,04) oraz gra nicz nie nie istot nieno si ciel stwo BsmI G (0,07) i ApaI C (0,08). Ilo ra zy szans wy no si ły od po wied nio 1,01 (5%CI 1,00-1,02) dla OC, 0,29(95%CI 0,07-1,14) dla BsmI G plus oraz 2,13 (95%CI 0,91-4,99) dla ApaI C plus.

Wnio sek. No si ciel stwo al le la b BsmI zmniej sza ło ry zy ko zła mań ko ści, na to miast obec ność al le la a ApaI i więk sze stę że -nie oste okal cy ny by ło zwią za ne z więk szym ry zy kiem wy stą pie nia zła mań u dzie ci z ni ską ma są kost ną w re gio nie łódz kim.

L03GE NE TIC PO LY MOR PHI SMS OF THE VI TA MIN D RE CEP TOR GE NE AND BO NE MI NE RAL DEN SI TY CON TRI BU TE TO WARDS FRAC TU RES IN CHIL DREN FROM THE ŁÓDŹ RE GION

Ja ku bow ska -Piet kie wicz E.1, Mły nar ski W.2, Klich I.2, Fen dler W.2, Chleb na -So kół W.1

1 De part ment of Pa edia tric Pro pe deu tics and Bo ne Me ta bo lism Di se ases2 De part ment of Pe dia trics, On co lo gy, He ma to lo gy and Dia be to lo gy Me di cal Uni ver si ty of Lodz, Po land

Abs tract. Bo ne frac tu res in chil dren de pend on both envi ron men tal and ge ne tic fac tors. Bo ne tis sue tur no ver pro ces -ses and the ir su scep ti bi li ty to frac tu res de pends he avi ly upon ge ne tic fac tors such as Vi ta min D Re cep tor ge ne (VDR) va ria bi li ty which was in ve sti ga ted in this stu dy.

Pa tients and me thods. 161 pa tients we re re cru ited and un der went: ske le tal den si to me try (DXA) me thod and bo ne tur no ver stu dies (Oste ocal cin and Ntx). The stu dy gro up was eva lu ated using re stric tion en zy me di ge stion at BsmI(rs1544410), Fo kI (rs2228570), ApaI (rs7975232) and Ta qI (rs731236), po ly mor phic si tes of the VDR ge ne. Mul ti va ria telo gi stic re gres sion was used to as sess fac tor si gni fi can ce. The mo del in c lu ded va ria bles with sex - and age -stan dar di zed pa ra me ters, VDR ge no ty pes, and bo ne me ta bo lism mar ker le vels.

Re sults. Fac tors as so cia ted with frac tu res we re: oste ocal cin con cen tra tion and Z -sco re BMDt. Odds Ra tio (OR) va lu esequ aled: 1.01 (95%Con fi den ce In te rval (95%CI) 1.00-1.02) for oste ocal cin (p=0.006), and 0.66 (95%CI 0.42-1.03; p=0.07)for Z -sco re BMDt. In pa tients with re du ced bo ne mass, fac tors re la ted to frac tu res we re: oste ocal cin (0.04) and car ria ge ofBsmI b (0.07) or ApaI a al le les (0.08). ORs we re 1.01 (95%CI 1.00-1.02) for OC, 0.29 (95%CI 0.07-1.14) for BsmI,and 2.13 (95%CI 0.91-4.99) for ApaI po ly mor phic al le le car ria ge.

46

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 6

Conc lu sions. Car ria ge of BsmI b al le le re du ces, whi le car ria ge of ApaI a al le le and he igh te ned oste ocal cin le vel in cre -ase the risk of frac tu res in chil dren with re du ced bo ne mass.

L04MIĘ DZY DZIE CIŃ STWEM A DO RO SŁO ŚCIĄ: PRO BLE MY SZKIE LE TO WE I ZŁA MA NIA PO ZA KOŃ CZE NIU WZRO STU

Kon stan ty no wicz J.Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Sło wa klu czo we: szczy to wa ma sa kost na, wiek roz wo jo wy, mło dzi do ro śli, oste opo ro za mło dzień cza

Wstęp. Po nie waż nie dys po nu je my obec nie ja sno spre cy zo wa ny mi wy tycz ny mi In ter na tio nal So cie ty for Cli ni cal Den -si to me try (ISCD) na te mat dia gno sty ki oste opo ro zy u tzw. mło dych osób do ro słych, pro ble my ni skiej gę sto ści mi ne ral nejko ści (BMD), nad mier nej łam li wo ści, bó lów szkie le to wych w tej gru pie wie ko wej oraz póź ne kon se kwen cje oste opo rozwtór nych roz po zna nych w dzie ciń stwie sta no wią pew ną lu kę po znaw czą, a jed no cze śnie du że wy zwa nie dla kli ni cy stów.Okres ży cia przy pi sa ny for mal nie opie ce pe dia trycz nej za my ka się gra ni cą wie ku me try kal ne go 18 lat, jed na kże fi zjo lo -gicz na aku mu la cja mi ne ra łu szkie le to we go trwa jesz cze dłu go po za koń cze niu roz wo ju fi zycz ne go i wy kra cza po za fa zęosią ga nia osta tecz ne go wzro stu. W świe tle ba dań w ró żnych po pu la cjach, uzy ski wa nie szczy to wej ma sy kost nej (pe ak bo ne mass, PBM) do ko nu je się od koń ca dru giej do koń ca trze ciej de ka dy ży cia, obej mu jąc za tem bar dzo sze ro ki za kreswie ku. Jed no cze śnie wia do mo, iż sa ma PBM nie za wsze od zwier cie dla mak sy mal ną wy trzy ma łość ko ści, czy też opty mal -ną od por ność me cha nicz ną na zła ma nia, zaś pro ces mo de lo wa nia tkan ki kost nej (bo ne mo de ling) utrzy mu je się dłu go po za okre sem doj rze wa nia.

Pro ble mem po zo sta je więc nie tyl ko zmia na in ter pre ta cji po mia ru den sy to me trycz ne go (DXA) z za sto so wa nia Z -sco rena apli ka cję T -sco re, lecz przede wszyst kim iden ty fi ka cja przy czyn ni skiej BMD, nad mier nej re sorp cji ko ści lub po wta rza -ją cych się zła mań po prze kro cze niu pro gu do ro sło ści. Oprócz dy le ma tów ad mi ni stra cyj nych (kon ty nu acja opie ki przezspe cjal no ści in ne niż pe dia tria) i kwe stii do ty czą cych ter mi no lo gii, ist nie je jesz cze za sad ni cza ko niecz ność usta le nia al go -ryt mów po stę po wa nia w przy pad ku osób mło dych za gro żo nych oste opo ro zą. Na le ży pa mię tać, że dziew czę ta i mło de ko -bie ty z ni ską BMD, nie ma jąc szan sy na zwięk sze nie ma sy kost nej przez ko lej ne eta py ży cia, sta no wią gru pę ry zy ka przy -szłej oste opo ro zy po me no pau zal nej. Po dob nie, sze reg scho rzeń prze wle kłych i czyn ni ków ja tro gen nych po wo du ją cychwtór ną oste opo ro zę w okre sie roz wo jo wym (cho ro by me ta bo licz ne, ge ne tycz ne, za bu rze nia odży wia nia, ce lia kia, hi po go -na dyzm, ni sko ro słość i ze spół Tur ne ra, za bu rze nia en do kry no lo gicz ne, far ma ko te ra pia pa dacz ki, ste ro ido te ra pia, nie wy -dol ność ne rek, prze szcze py na rzą do we) prze cho dzi wraz z pa cjen ta mi w okres do ro sło ści. Sy tu acja ta dyk tu je ko niecz nośćstwo rze nia stan dar dów dia gno sty ki, mo ni to ro wa nia i zin dy wi du ali zo wa ne go le cze nia mło dych osób do ro słych za gro żo -nych oste opo ro zą.

L04BE TWE EN CHIL DHO OD AND ADUL THO OD: BO NE HE ALTH AFTER COM PLE TION OF GROWTH

Kon stan ty no wicz J.Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Key words: pe ak bo ne mass, chil dho od, young adults, pe dia tric oste opo ro sis

Ob jec ti ves. The of fi cial po si tion sta te ment of the In ter na tio nal So cie ty for Cli ni cal Den si to me try (ISCD) do es not cle ar ly de fi ne re com men da tions re gar ding low bo ne mi ne ral den si ty (BMD), ske le tal pa in or fra gi li ty in young adults. The -re are no gu ide li nes es ta bli shed for young ma le or fe ma le pa tients who suf fe red from pe dia tric se con da ry oste opo ro siseither. Al tho ugh the age ran ge ty pi cal ly as si gned to pe dia tric ca re clo ses by 18th year of li fe, the phy sio lo gi cal bo ne mi ne -ral ac cre tion con ti nu es bey ond the fi nal he ight com ple tion. Ba sed on ava ila ble evi den ce, pe ak bo ne mass (PBM) is achie -ved thro ugh se cond to the end of third li fe de ca de. Ho we ver, the PBM alo ne do es not ne ces sa ri ly re flect ma xi mum bo nestrength or an ti -frac tu re re si stan ce, whi le bo ne mo de ling may be ma in ta ined after pu ber ty. The ma jor is sue in young adultsis not on ly an ap pro pria te in ter pre ta tion of DXA re sults (using or mi su sing Z -sco res and T -sco res) but the de tec tion of cau salpa th ways of low BMD, in cre ased bo ne re sorp tion or re pe ated frac tu res in post -pu ber ty. The re is a ne ed of new al gor hy -thms and con cepts re gar ding young adults at risk of oste opo ro sis. For exam ple, so me dia gno stic pro ce du res sho uld be de -ve lo ped fo cu sing on girls and young wo men with extre me ly low BMD as the se fe ma le pa tients will not ha ve po ssi bi li ty toin cre ase the ir bo ne mi ne ral ac cu mu la tion and re ma in at risk of fu tu re post me no pau sal oste opo ro sis. Fur ther mo re, se ve ralchro nic con di tions and me di cal tre at ments used in chil dho od and ado le scen ce im pli ca te se con da ry oste opo ro sis and pro -du ce the bur den of fu tu re oste opo ro sis and risk of fra gi li ty after the age of 18. The se fac tors in c lu de chro nic me ta bo lic di -sor ders, ge ne tic di se ases, eating di sor ders, ce liac di se ase, hy po go na dism and en do cri ne di sor ders, short sta tu re and Tur ner

47

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 7

syn dro me, epi lep sy tre at ment, pro lon ged ste ro id use, re nal fa ilu re, trans plant re ci pients and others). As all the abo ve con -di tions are trans fer red in to adul tho od, stan dard dia gno stic pro ce du res, mo ni to ring, pre ven ti ve stra te gies and in di vi du ali zedma na ge ment sho uld be con si de red in the spe ci fic age gro up.

L05RY ZY KO OSTE OPO RO ZY PO LEC ZE NIU W DZIE CIŃ STWIE CHO RO BY NO WO TWO RO WEJ – PRO BLEM TEO RE TYCZ NY CZY PRAK TYCZ NY?

Mu szyń ska -Ro słan K.Kli ni ka On ko lo gii i He ma to lo gii Dzie cię cej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Bia łym sto ku 15-274 Bia ły stok, ul. Wa szyng to na 17

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, dzie ci, no wo twór, póź ne po wi kła nie

Wstęp. Osią gnię cia me dycz ne ostat nich lat po zwo li ły na zwięk sze nie sku tecz no ści le cze nia prze ciw no wo two ro we go,co znacz nie zwięk sza od se tek dzie ci osią ga ją cych wiek do ro sły. Mo dy fi ka cje pro to ko łów te ra peu tycz nych, le cze nie sko ja -rzo ne, che mio i me ga che mio te ra pia, udo sko na le nie tech nik chi rur gicz nych oraz za sto so wa nie no wo cze snej ra dio te ra piiprzy czy ni ły się do po pra wy efek tyw no ści le cze nia, sta ły się jed nak od po wie dzial ne za wy stę po wa nie (za le żnych od ro dza -ju i agre syw no ści sto so wa nej w dzie ciń stwie te ra pii) od le głych dzia łań nie po żą da nych. Zmniej sze nie lub zwol nie nie mi -ne ra li za cji ukła du kost ne go w dzie ciń stwie czę sto nie ma ni fe stu je się kli nicz nie, mo że mieć jed nak wpływ na wy stą pie nieob ja wo wej oste opo ro zy w wie ku doj rza łym. Kom plek so we le cze nie cho ro by no wo two ro wej, obej mu ją ce che mio, ra dioi ste ro ido te ra pię wy da je się mieć istot ny wpływ na za so by mi ne ral ne ukła du kost ne go. Z che mio te ra pią zwią za ne są za bu -rze nia odży wie nia i wzra sta nia u dzie ci, mie lo su pre sja, czę ste uogól nio ne ostre i prze wle kłe in fek cje, na si le nie pro ce sówka ta bo licz nych ustro ju, uszko dze nie ślu zó wek prze wo du po kar mo we go i za bu rze nia wchła nia nia, mo gą ce mieć zna cze niew pa to ge ne zie za bu rzeń mi ne ra li za cji ukła du kost ne go.

Naj czę ściej ba da ną gru pą są pa cjen ci po le cze niu w dzie ciń stwie ostrej bia łacz ki lim fo bla stycz nej (z uwa gi na sto so -wa nie wszyst kich po ten cjal nie szko dli wych dla ukła du kost ne go ro dza jów te ra pii), znacz nie mniej do nie sień do ty czy pa -cjen tów po le cze niu chło nia ków i gu zów li tych. Do nie sie nia au to rów by wa ją sprzecz ne, część opi su je ni ską ma sę kost ną(Z -sco re po ni żej -2) u 8 do 70% pa cjen tów le czo nych w dzie ciń stwie z po wo du cho ro by no wo two ro wej, in ni ob ser wu jąpra wi dło wą mi ne ra li za cję ukła du kost ne go w tej po pu la cji. In te re su ją cy wy da je się rów nież fakt, że czę stość zła mań w tejgru pie pa cjen tów nie jest sko re lo wa na z ni ską ma są kost ną.

Przed sta wio ny prze gląd ak tu al nych do nie sień na te mat dłu go fa lo wych ocen za bu rzeń mi ne ra li za cji, u pa cjen tów po le -cze niu w dzie ciń stwie cho ro by no wo two ro wej oraz do świad cze nia wła sne być mo że po zwo lą od po wie dzieć na py ta nie,czy ry zy ko oste opo ro zy w tej po pu la cji pa cjen tów sta no wi pro blem teo re tycz ny czy prak tycz ny.

L05CHIL DHO OD CAN CER SU RVI VORS ARE AT RISK FOR OSTE OPO RO SIS – IS THE THE ORE TI CAL OR PRAC TI CAL PRO BLEM? RE VIEW.

Mu szyń ska -Ro słan K.Kli ni ka On ko lo gii i He ma to lo gii Dzie cię cej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Bia łym sto ku 15-274 Bia ły stok, ul. Wa szyng to na 17

Key words: oste opo ro sis, chil dren, can cer, la te ef fect

Ob jec ti ves. Pu bli shed da ta show that in cre asing num ber of su rvi vors of chil dho od can cer is now re aching adul tho od.This po pu la tion re pre sent a spe ci fic gro up at risk for ma ny he alth pro blems, in c lu ding ske le tal com pli ca tions and oste opo -ro sis. So me, but not all, stu dies de mon stra ted that re du ced bo ne mi ne ral den si ty (BMD) is an im por tant se qu ela after child -ho od can cer tre at ment.

The ma jor fac tors le ading to de cre ased bo ne mass in su rvi vors are: the di se ase it self, used the ra py (glu co cor ti co ids, me tho tre xa te or cra nial/lo cal ir ra dia tion), as well as de cre ased phy si cal ac ti vi ty in chil dren tre ated for can cer.

Ho we ver, the re ha ve be en in con si sten cies in stu dies eva lu ating the ef fect of chil dho od can cer and its tre at ment on BMDafter the ra py. Of all can cer su rvi vors, tho se chil dren tre ated for acu te lym pho bla stic leu ke mia ha ve be en stu died mostexten si ve ly (pro ba bly due to the spe ci fi ci ty and mul ti pli ci ty of ad ver se ef fects on bo ne tis sue re sul ting from the com plextre at ment used), ho we ver, less in for ma tion ha ve be en pu bli shed abo ut fac tors mo du la ting bo ne mi ne ral den si ty in su rvi -vors of lym pho mas or so lid tu mors. Dif fe rent au thors de mon stra ted BMD lo wer than 1-2 stan dard de via tions (SD) be lowage -mat ched con trols in ran ge from 8 to 70%, others ha ve shown no dif fe ren ce in BMD in chil dho od can cer su rvi vors.There are so me pa tients tre ated for chil dho od can cer with hi gher pre va len ce of frac tu re, in te re stin gly the hi gher frac tu rera te se ems to be not as so cia ted with low bo ne mass. Is bo ne strength im pa ired and what are the risk fac tors? Are the se

48

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 8

pa tients at in cre ased risk for oste opo ro sis or bo ne frac tu res? What are the re la tions be twe en bo ne mi ne ral den si ty and frac -tu re risk in chil dho od can cer su rvi vors? How can bo ne strength be im pro ved? Re view of li te ra tu re and own expe rien ces.

L06OCE NA PRZE BU DO WY KOST NEJ NA POD STA WIE BA DAŃ DEN SY TO ME TRYCZ NYCH ORAZ OCE NY MAR KE RÓW KOST NYCH U DZIEWC ZĄT Z JA DŁO WSTRĘ TEM PSY CHICZ NYM

Roz to czyń ska D.Kli ni ka En do kry no lo gii Dzie ci i Mło dzie ży, Pol sko -Ame ry kań ski In sty tut Pe dia trii CMUJ

Sło wa klu czo we: ja dło wstręt psy chicz ny, den sy to me tria, N -Mid -Oste okal cy na, Se rum Cross Laps

Cel. Oce na prze bu do wy kost nej na pod sta wie ba dań den sy to me trycz nych oraz oce ny mar ke rów kost nych u dziew czątz J. P. w okre sie wy nisz cze nia oraz cza sie 3 lat le cze nia.

Ma te riał i me to dy. Trzy let nią ob ser wa cją ob ję to 36 dziew cząt z J. P., me dia na wie ku wy no si ła 16,12 lat, BMI 16kg/m2, cza su trwa nia wtór ne go bra ku mie siącz ki 9 mies., a cza su trwa nia cho ro by 10 mies. Pod sta wą le cze nia by ła psy cho -te ra pia oraz le cze nie die te tycz ne. W przy pad ku ob ni żo nej gę sto ści mi ne ral nej ko ści (Z -sco re < -1,0 SD), sto so wa no pre pa -ra ty wap nia i wi ta mi ny D3. U dziew cząt z wtór nym bra kiem mie siącz ki trwa ją cym po nad 12 mie się cy sto so wa no es tro ge -no wo -pro ge ste ro no wą te ra pię za stęp czą.

Me to dy. Co 6 mie się cy wy ko ny wa no ba da nia: an tro po me trycz ne, bio che micz ne (stę że nie wap nia, fos fo ru, fos fa ta zyal ka licz nej w su ro wi cy krwi oraz kal ciu rię w do bo wym mo czu), hor mo nal ne (w su ro wi cy krwi stę że nie es tra dio lu, LH,FSH, kor ty zo lu o. g. 8,00 oraz wy da la nie kor ty zo lu w do bo wym mo czu), ba da nie den sy to me trycz ne krę go słu pa AP, me to -dą DE XA „Lu nar” oraz ba da nie mar ke rów ko ścio two rze nia – N -Mid -Oste okal cy ny i re sorp cji kost nej -Se rum Cross Laps.

Wy ni ki. W cza sie 3 lat le cze nia dziew cząt z J. P. uzy ska no przy rost war to ści BMI oraz stę że nia es tra dio lu (p<0,01),przy rost stę że nia IG F1 oraz spa dek stę że nia kor ty zo lu w mo czu do bo wym (p<0,05). Naj ni ższą gę stość mi ne ral ną ko ścistwier dzo no po ro ku i po dwóch la tach le cze nia. Uzy ska na po trzech la tach po pra wa mi ne ra li za cji ko ści cha rak te ry zo wa -ła się me dia ną Z -sco re -1,2 SD, iden tycz ną jak w chwi li roz po czę cia le cze nia. W okre sie wy nisz cze nia, po rów na no wy ni -ki ozna czeń N -Mid -Oste okal cy ny i Se rum Cross Laps w gru pie z J. P. z wy ni ka mi w gru pie kon tro l nej, wy ka zu jąc naj wy -ższe stę że nia mar ke ra re sorp cji kost nej – Se rum Cross Laps oraz naj ni ższe war to ści mar ke ra syn te zy ko ści N -Mid–Oste -okal cy ny. Me dia na war to ści Mid -Oste okal cy ny w gru pie dziew cząt cho rych na J. P. by ła zna mien nie ni ższa niż w gru piedziew cząt z gru py kon tro l nej. Nie za ob ser wo wa no zna mien nej za le żno ści po mię dzy stę że nia mi wy mie nio nych mar ke rówkost nych, a wskaź ni ka mi Z -sco re i BMI. W okre sie wy nisz cze nia wy ka za no ujem ną ko re la cję po mię dzy mar ke rem re sorp -cji ko ści Se rum Cross Laps, a stę że niem IGF -I (p<0,05), war to ścią LH (p<0,01) oraz FSH (p<0,01) oraz do dat nią ko re la -cję ze stę że niem kor ty zo lu w mo czu do bo wym (p<0,01) i stę że niem kor ty zo lu w su ro wi cy krwi (p<0,05). U dziew cząt z J.P. w ko lej nych mie sią cach stę że nia Se rum Cross Laps ob ni ża ły się, osią ga jąc naj ni ższą war tość po 36 mie sią cach le cze nia.Jed no cze śnie za ob ser wo wa no wzrost war to ści mar ke ra syn te zy kost nej N -Mid -Oste okal cy ny, któ rej naj wy ższą war tość za -ob ser wo wa no po 18 i 24 mie sią cach le cze nia. War to ści N -Mid Oste okal cy ny w cza sie trzech lat le cze nia ko re lo wa ły do -dat nio ze stę że niem IGF -I i stę że niem fos fa ta zy al ka licz nej w su ro wi cy krwi (p<0,01) oraz ze stę że niem es tra dio lu(p<0,05). Wy ka za no ujem ną ko re la cję (p<0,01) po mię dzy stę że niem kor ty zo lu, a stę że niem N -Mid -Oste okal cy ny w su ro -wi cy krwi.

Wnio ski. 1. U dziew cząt z J. P. stwier dza się ob ni że nie gę sto ści mi ne ral nej ko ści, któ re nie ule ga nor ma li za cji w cza -sie 3 lat, po mi mo le cze nia i po pra wy so ma tycz nej cho rych. 2. Pa to me cha nizm oste opo ro zy u cho rych na J. P. jest wie lo -czyn ni ko wy. Nie do ży wie nie, hy po estro ge nizm, ni skie stę że nie IGF -I oraz hi per kor ty zo le mia są głów ny mi czyn ni ka miwpły wa ją cy mi na syn te zę i re sorp cję ko ści. 3. Utra ta ma sy kost nej u cho rych na J. P. jest zwią za na ze zmniej sze niem ko -ścio two rze nia, przy względ nym na si le niu re sorp cji kost nej. Wraz z po pra wą sta nu odży wie nia stwier dza się wzrost ko ścio -two rze nia i zmniej sze nie re sorp cji kost nej.

L06BO NE RE MO DEL LING EVA LU ATION BA SED ON DEN SI TO ME TRY AND BO NE MAR KERS LE VEL IN GIRLS SUF FE RING FROM ANO RE XIA NE RVO SA

Roz to czyń ska D.

49

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 9

L07

THE IOF EASTERN EU RO PE AN AND CEN TRAL ASIAN RE GIO NAL AU DIT „EPI DE MIO LO GY, CO STS AND BUR DEN OF OSTE OPO RO SIS IN 2010”

Le sny ak O. et al. (on be half of the gro up of con tri bu tors)De part ment of Fa mi ly Me di ci ne, Ural Sta te Me di cal Aca de my, 3, Re pi na stre et, Yeka te rin burg 620219 Rus sian Fe de ra tion

Key words: oste opo ro sis, epi de mio lo gy, so cio eco no mic bur den

Worl dwi de, oste opo ro sis and re sul ting frac tu res con sti tu te a ma jor pu blic he alth bur den with often de va sta ting con se -qu en ces, le ading to in cre ased le vels of mor bi di ty and mor ta li ty.

Aim. The aim of this stu dy was to es ti ma te the in ci den ce, pre va len ce and bur den of oste opo ro sis and frac tu res in theEastern Eu ro pe an and Cen tral Asian re gion.

Ma te rial and me thods. The stu dy was or ga ni zed by the In ter na tio nal Oste opo ro sis Fo un da tion (IOF). The lo calexperts from 21 co un tries per for med a se arch for re le vant in for ma tion on epi de mio lo gy, risk fac tors and so cio eco no micbur den of oste opo ro sis and frac tu res in the ir co un tries.

Re sults. It is cle ar from the Au dit that oste opo ro sis and frac tu res are and will con ti nue to be a ma jor pu blic he alth bur -den in the re gion, esca la ting as the pro por tion of pe ople over 50 years of age in cre ases. Al tho ugh oste opo ro tic frac tu res aregre atly un der re co gni zed as a ma jor he alth pro blem le ading to lack of dia gno sis and tre at ment. In the ma jo ri ty of the coun -tries it is a gre at lack of epi de mio lo gi cal stu dies and of fi cial sta ti stics and for mal hip or fra gi li ty frac tu re re gi stries. Ver te -bral frac tu res are com mon in the re gion, ho we ver ve ry few are dia gno sed. Hip frac tu res are the most de va sta ting frac tu re.In so me co un tries, an nu al mor bi di ty and mor ta li ty ra tes are 30-40%. The ma in re ason for this is the po or stan dard, and evencom ple te lack, of spe cia li zed ca re gi ven to pa tients who ha ve suf fe red a hip frac tu re. In ma ny co un tries the le vel of ho spi -ta li za tion after hip frac tu re is extre me ly low. Thus, in Geo r gia, ra tes of ho spi ta li za tion after hip frac tu re are es ti ma ted to beon ly 25%. Con se rva ti ve me thods for ma na ging hip frac tu re are wi de spre ad thro ugho ut the re gion. All the se le ad to extre -me ly high mor ta li ty ra tes and mor bi di ty ra tes, with ma ny pa tients re ma ining be drid den.

The ave ra ge da ily cal cium in ta ke in ne ar ly all co un tries falls far be low the FAO/WHO re com men da tions. In ad di tionthe ma jo ri ty of po pu la tions in the re gion suf fer from se ve re vi ta min D in suf fi cien cy. In most co un tries, DXA tech no lo gy ison ly ac ces si ble in ma in ci ties. In co un tries wi tho ut re im bur se ment, the po pu la tion can not af ford DXA exa mi na tions. In theRus sian Fe de ra tion the re are on ly 167 DXA ma chi nes for the en ti re co un try, with 52% of them in Mo scow. Out of the 21co un tries pre sen ted in this re port, on ly 2 (Re pu blic of Be la rus and Bul ga ria) con si der oste opo ro sis as a he alth prio ri ty. Thelack of struc tu red go vern ment spon so red awa re ness pro gram mes for both phy si cians and the pu blic con tri bu te to the un der re co gni tion of oste opo ro sis. In ma ny co un tries the re are no of fi cial go vern ment ap pro ved na tio nal gu ide li nes on oste -opo ro sis dia gno sis and tre at ment.

It is our ho pe that the se fin dings will se rve to fo cus the at ten tion of go vern ments and he alth au tho ri ties on the de va sta -ting and gro wing pro blems po sed by oste opo ro tic frac tu res in the re gion. In ma ny co un tries thro ugho ut the re gion the de -ve lop ment and in tro duc tion of mo dern uni fied stan dards of ca re for pa tients with hip frac tu re, in par ti cu lar sur gi cal tre at -ment, are urgen tly re qu ired.

L07AU DYT IOF DLA EU RO PY WSCHOD NIEJ I AZ JI CEN TRAL NEJ. OSTE OPO RO ZA: EPI DE MIO LO GIA,KOSZ TY I OB CIĄ ŻE NIE W 2010

Le sny ak O. et al. (on be half of the gro up of con tri bu tors)De part ment of Fa mi ly Me di ci ne, Ural Sta te Me di cal Aca de my, 3, Re pi na stre et, Yeka te rin burg 620219, Rus sian Fe de ra tion

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, epi de mio lo gia, so cjo -eko no micz ne ob cią że nie

Na ca łym świe cie oste opo ro za i wy ni ka ją ce z cho ro by zła ma nia wraz z ne ga tyw ny mi kon se kwen cja mi pro wa dzą cy mido wzro stu za cho ro wal no ści i śmier tel no ści sta no wią znacz ne ob cią że nie dla zdro wia pu blicz ne go.

Cel. Ce lem pra cy by ło osza co wa nie czę sto ści wy stę po wa nia oraz ob cią że nia oste opo ro zą i zła ma nia mi w Eu ro pieWschod niej i Cen tral nej Azji.

Ma te riał i me to dy. Ba da nie zor ga ni zo wa ła IOF. Lo kal ni eks per ci z 21 kra jów uczest ni czy li w po szu ki wa niu istot nychin for ma cji do ty czą cych oste opo ro zy i zła mań w ich kra jach z za kre su: epi de mio lo gii, czyn ni ków ry zy ka, so cjo -eko no micz -nych ob cią żeń.

Wy ni ki. Z au dy tu ja sno wy ni ka, że oste opo ro za i zła ma nia po zo sta ną głów nym pro ble mem dla zdro wia pu blicz ne gow re gio nach z ro sną cym od set kiem lu dzi po wy żej 50 ro ku ży cia. Zła ma nia oste opo ro tycz ne po zo sta ją w więk szo ści nie -roz po zna ne ja ko głów ny pro blem zdro wot ny, co pro wa dzi do bra ku dia gno zy i le cze nia. W więk szo ści kra jów brak jest ba -

50

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 10

dań do ty czą cych epi de mio lo gii, ofi cjal nych sta ty styk, re je strów zła mań bio dra i zła mań oste opo ro tycz nych. Zła ma nia krę -gów są po wszech ne w re gio nie, jed na kże rzad ko są dia gno zo wa ne. Zła ma nia szyj ki ko ści udo wej są naj bar dziej ob cią ża -ją cy mi ty pa mi zła mań. W nie któ rych kra jach rocz na za cho ro wal ność i śmier tel ność wy no si od 30-40%. Głów ną przy czy -ną są sła be stan dar dy lub na wet brak spe cja li stycz nej opie ki dla pa cjen tów, któ rzy do świad czy li zła ma nia szyj ki ko ści udo -wej. W wie lu kra jach od se tek ho spi ta li za cji po zła ma niu szyj ki ko ści udo wej jest bar dzo ni ski. Przy kła do wo w Gru zji od -se tek ho spi ta li za cji po zła ma niu szyj ki ko ści udo wej zo stał osza co wa ny na je dy ne 25%. Za cho waw cze me to dy le cze niazła mań szyj ki ko ści udo wej są sze ro ko roz po wszech nio ne w tym re gio nie. Pro wa dzą one do bar dzo wy so kiej za cho ro wal -no ści i śmier tel no ści, po zo sta wia jąc pa cjen ta przy ku te go do łó żka.

Nie mal we wszyst kich kra jach śred nia dzien na po daż wap nia jest du żo ni ższa niż za le ca FAO/WHO. Co wię cej, więk -szość po pu la cji w ba da nym re gio nie cier pi z po wo du po wa żne go nie do bo ru wi ta mi ny D. W więk szo ści kra jów DXA jestdo stęp ne je dy nie w głów nych mia stach. W kra jach gdzie ba da nie DXA nie jest re fun do wa ne lu dzie nie ma ją mo żli wo ścipo kry cia kosz tów ba da nia. W Ro sji znaj du je się 167 urzą dzeń do wy ko ny wa nia DXA, z cze go 52% jest w Mo skwie. Z pre -zen to wa nych w ra por cie 21 kra jów tyl ko dwa uzna je oste opo ro zę za prio ry te to wy pro blem opie ki zdro wot nej (Bia ło ruś,Buł ga ria). Brak rzą do wych pro gra mów uświa da mia ją cych za rów no le ka rzy jak i opi nię pu blicz ną przy czy nia się do nie -roz po zna wa nia oste opo ro zy. W wie lu kra jach rząd nie za twier dził ogól nie obo wią zu ją cych wy tycz nych dia gno zo wa niai le cze nia oste opo ro zy.

Ma my na dzie ję, że na sze ba da nia zwró cą uwa gę rzą du i opie ki zdro wot nej na pu sto szą ce i wciąż ro sną ce pro ble myz po wo du zła mań oste opo ro tycz nych w ba da nym re gio nie. W wie lu kra jach z ba da ne go ob sza ru wpro wa dze nie i roz wójno wo cze snych, ujed no li co nych stan dar dów le cze nia pa cjen tów ze zła ma niem bkku (hip frac tu re), szcze gól nie le cze niaope ra cyj ne go, jest pil nie po trzeb ne.

L08OCE NA SKU TECZ NO ŚCI LEC ZE NIA OSTE OPO RO ZY W PRAK TY CE CO DZIEN NEJ

Plu skie wicz W.Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, Ka to wi ce

Jak zde fi nio wać po ję cie „sku tecz ność le cze nia”?Ka te go rie po ję cia „sku tecz ność”• Sku tecz ność dia gno stycz na• Sku tecz ność kli nicz na.Sku tecz ność dia gno stycz naSku tecz ność dia gno stycz na – ba da nia la bo ra to ryj nePo pra wa wy ni ków ba dań mo że być trak to wa na ja ko ekwi wa lent sku tecz no ści. Sku tecz ność dia gno stycz na – ba da nia RTG• Po rów na nia wy ni ków ba dań RTG mo że sta no wić kry te rium sku tecz no ści.• Po rów nu je się tyl ko wy ni ki ba dań RTG krę go słu pa.• Oce na sku tecz no ści te ra pii po le ga na wy ko na niu po mia rów wy so ko ści trzo nów w ce lu ob ra zo wa nia stop nia zła ma nia

lub oce nie stop nia ki fo zy od cin ka pier sio we go.Sku tecz ność dia gno stycz na – ba da nia den sy to me trycz ne• Oce na sku tecz no ści do ko ny wa na jest na pod sta wie po rów na nia ró żni cy wy ni ków den sy to me trycz nych wy ra żo nej

w pro cen tach.• W ce lu wia ry god nej oce ny sku tecz no ści nie zbęd ne jest okre śle nie pre cy zji da ne go apa ra tu w kon kret nej pra cow ni.• Po rów nu je się wy ni ki po mia ru te go sa me go miej sca szkie le tu ba da ne go tym sa mym urzą dze niem.• Naj ła twiej wy ka zać sku tecz ność te ra pii przy po mo cy ba da nia BMD krę go słu pa.• Ba da nia BMD koń ca bli ższe go ko ści udo wej są w tym ce lu mniej przy dat ne.Przy dat ność ba dań krę go słu pa wy ni ka z:• Krę go słup to kość bo ga ta w ak tyw ną me ta bo licz nie kość be lecz ko wą od po wia da ją cą na le cze nie.• Ba da nia BMD krę go słu pa ce chu ją się do brą po wta rzal no ścią.• Zmia na BMD o 3% zwy kle jest uzna wa na ja ko zmia na rze czy wi sta.Ni ższa przy dat ność ba dań koń ca bli ższe go ko ści udo wej wy ni ka z:• Prze wa ga ko ści zbi tej po wo du je słab szą od po wiedź na le cze nie.• Ba da nia BMD w tej lo ka li za cji ce chu ją się ni ższą po wta rzal no ścią.• Zmia na BMD o 5% zwy kle jest uzna wa na ja ko zmia na rze czy wi sta.Sku tecz ność kli nicz naSku tecz ność kli nicz na – po miar wzro stu• Ob ni ża nie się wzro stu mo że wska zy wać na oste opo ro zę.• Brak zmian wzro stu w cza sie pro wa dzo nej te ra pii na le ży trak to wać ja ko po śred ni ekwi wa lent sku tecz no ści.

51

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 11

Sku tecz ność kli nicz na – ból• Bó le kost ne okre śla ne mo gą wy ni kać z współ ist nie ją cej oste oma la cji.• Te ra pia z za sto so wa niem wi ta mi ny D i wap nia pro wa dzi do zmniej sze nia lub ustą pie nia bó lów.Sku tecz ność kli nicz na – zła ma nia• Obec ność zła mań to pod sta wo we kry te rium sku tecz no ści te ra pii oste opo ro zy.• Pierw szo pla no wy cel te ra pii to unik nię cie pierw sze go zła ma nia, bo ka żde zła ma nie oste opo ro tycz ne zwięk sza ry zy ko

na stęp ne go.• Cel dru go rzę do wy to unik nię cie ko lej nych zła mań.Pod su mo wa nie• Sku tecz ność te ra pii oste opo ro zy po win na być we ry fi ko wa na na po zio mie dia gno stycz nym oraz kli nicz nym.• Naj wa żniej sze kry te rium sku tecz no ści to wy stę po wa nie zła mań.• Po zo sta łe aspek ty (ból, da ne dia gno stycz ne) sta no wią po moc ni cze na rzę dzie oce ny sku tecz no ści te ra pii.

L08EVA LU ATION OF OSTE OPO RO SIS TRE AT MENT EF FI CA CY IN EVE RY DAY PRAC TI CE

Plu skie wicz W.Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, Ka to wi ce

L09MAR KE RY OB RO TU KOST NE GO W PRO GNO ZO WA NIU RY ZY KA ZŁA MAŃ I MO NI TO RO WA NIU LEC ZE NIA OSTE OPO RO ZY

Lo renc R. S., Karcz ma re wicz E., Kryś kie wicz E.Za kład Bio che mii i Me dy cy ny Do świad czal nej, In sty tut „Po mnik – Cen trum Zdro wia Dziec ka”, War sza wa

Bio che micz ne mar ke ry ob ro tu kost ne go to frag men ty biał ko wych ele men tów struk tu ral nych ko ści (lub pro duk ty ichde gra da cji) oraz en zy my i biał ka uwal nia ne do krą że nia w cza sie ak tyw no ści me ta bo licz nej ko mó rek ko ścio two rze nia– oste obla stów oraz ko mó rek re sorp cji ko ści – oste okla stów. Mar ke ry ob ro tu kost ne go po zwa la ją na okre śle nie in ten syw -no ści pro ce sów ka ta bo licz nych i ana bo licz nych prze bie ga ją cych w ko ści (pro ce sy ka ta bo licz ne ob ni ża ją pa ra me try ja ko -ścio we oraz ilo ścio we ko ści, pod czas gdy pro ce sy ana bo licz ne je po pra wia ją). Sta tus stę żeń mar ke rów jest wy ni kiemtrzech za cho dzą cych pro ce sów me ta bo licz nych tkan ki kost nej: zwięk sze nia lub zmniej sze nia ilo ści jed no stek prze bu do wy(BMU), wy dłu że nia fa zy ko ścio two rze nia bądź re sorp cji w BMU oraz in duk cji pro ce sów ko ścio two rze nia nie za le żnychod BMU. Pod wy ższe nie stę żeń mar ke rów ob ro tu kost ne go u ko biet po me no pau zie jest nie za le żnym od BMD czyn ni kiemry zy ka zła mań. Kil ka do stęp nych ba dań po twier dza tę za le żność rów nież u mę żczyzn. Iden ty fi ka cja pa cjen tek z pod wy -ższo nym me ta bo licz nym ob ro tem kost nym w okre sie po me no pau zie na stę pu je w opar ciu o al go rytm opar ty na ba da niachpo pu la cji pol skiej. Po miar stę że nia mar ke rów ob ro tu kost ne go ma ta kże istot ne zna cze nie dla roz po zna nia oste opo ro zywtór nej. Po zwa la ta kże w krót kim ho ry zon cie cza so wym na oce nę an ty ka ta bo licz ne go efek tu le cze nia bis fos fo nia na mi, de -no zu ma bem i ra lo xi fe nem (ob ni że nie stę żeń mar ke rów) oraz ana bo licz ne go efek tu te ra pii PTH (pod wy ższe nie stę żeń mar -ke rów). Zmia ny ich stę żeń pod wpły wem te ra pii po prze dza ją i ko re lu ją z póź niej szy mi zmia na mi gę sto ści mi ne ral nej tkan -ki kost nej. Dla in ter pre ta cji wy ni ków mo ni to ro wa nia le cze nia istot ne zna cze nie od gry wa LSC (naj mniej sza zna czą ca zmia -na) wy zna czo na dla mar ke rów CTx, OC i P1NP ozna cza nych me to dą au to ma tycz ną w czte rech pol skich la bo ra to riach kro -ska li bro wa nych w ra mach pro gra mów wdro że nio wych Mi ni ster stwa Zdro wia. IOF/IFCC wska zu je na po trze bę opra co wa -nia kla row nych mię dzy na ro do wych stan dar dów ozna cza nia mar ke rów ob ro tu kost ne go w prak ty ce kli nicz nej oraz bio rącpod uwa gę aspek ty bio lo gicz no -ana li tycz ne za le ca sto so wa nie mar ke ra ko ścio two rze nia – P1NP oraz mar ke ra re sorp cjikost nej – CTx ozna cza nych w su ro wi cy krwi.

L09BO NE TUR NO VER MAR KERS IN THE PRE DIC TION OF THE FRAC TU RE RISK AND MO NI TO RING OF OSTE OPO RO SIS THE RA PY

Lo renc R. S., Karcz ma re wicz E., Kryś kie wicz E.De part ment of Bio che mi stry and Expe ri men tal Me di ci ne, The Chil dren’s Me mo rial He alth In sti tu te, War saw

Bio che mi cal bo ne tur no ver mar kers (BTMs) are the struc tu ral pro te ins of bo ne ma trix (or the pro ducts of the ir de gra -da tion) and en zy mes re le asing in to the cir cu la tion du ring me ta bo lic ac ti vi ty of oste obla sts (the bo ne -for ming cells) andoste oc la sts (the bo ne -re sor bing cells). Bio che mi cal mar kers of bo ne tur no ver re flect the ove rall ra te of ca ta bo lic and ana -bo lic pro ces ses in the ske le ton. The ca ta bo lic pro ces ses de te rio ra te the pa ra me ters of bo ne tis sue qu ali ty and mass, whenthe ana bo lic pro ces ses im pro ve them. BTMs sta tus is the ef fect of three me ta bo lic pro ces ses in the ske le ton: in cre ases or

52

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 12

de cre ases bo ne mul ti cel lu lar units (BMUs) num bers, exten ded pha ses of bo ne for ma tion or re sorp tion, or in i tia ted of bo nefor ma tion pro ces ses in de pen den tly of BMUs. The in cre ase in bo ne tur no ver mar kers con cen tra tions in post me no pau sal wo -men is in de pen dent of BMD the frac tu re risk fac tor. A few ava ila ble stu dies con firm this al so in men. In dia gno stic ap pro -ach in cre ased BTMs can help to iden ti fy post me no pau sal wo men en dan ge red with frac tu res. BTMs co uld al so be used forse lec tion in di vi du als for fur ther as ses sment of se con da ry oste opo ro sis. On the sa me, me asu re ment of BTMs le vels be fo reand after tre at ment al lows the eva lu ation of ef fec ti ve ness of an ti re sorp ti ve the ra py with the use of bi spho spho na tes, de -nosu mab or ra lo xi fen (the de cre ment in BTMs va lu es) and ana bo lic the ra py with PTH (the in cre ment in BTMs va lu es)what is la ter on fol lo wed by den si to me tric chan ges. Ac cor ding to GLP the da ta are eva lu ated with the use of the le ast si gni fi cant chan ge (LSC) cal cu la ted in Po land for se rum OC, P1NP and CTx with use of Mi ni stry of He alth im ple men ta -tion pro gram me. IOF and IFCC re com mend that a bo ne for ma tion mar ker – P1NP and bo ne re sorp tion mar ker – CTx me asu red in se rum sho uld be used as re fe ren ce ana ly tes for bo ne tur no ver mar kers in cli ni cal prac ti ce. The IOF -IFCC BoneMar ker Stan dards Wor king Gro up con si ders that the in ter na tio nal re fe ren ce stan dards for BTMs sho uld be es ta bli shed.

L10KA MI CA NER KO WA A SU PLE MEN TA CJA WAP NIEM I WI TA MI NĄ D

Ta ła łaj M.

Su ge ro wa no, że su ple men ta cja wap niem i wi ta mi ną D mo że zwięk szać ry zy ko po wsta wa nia w ner kach zło gów zbu do -wa nych ze szcza wia nu wap nia i apa ty tu. Licz ne ba da nia wy ka za ły jed nak, że wła ści wej po da ży wap nia w die cie to wa rzy szyogra ni cze nie ry zy ka two rze nia zło gów w dro gach mo czo wych. U osób zdro wych die ta z pra wi dło wą za war to ścią wap niarzę du 1000-1200 mg/do bę idzie w pa rze ze zmniej sze niem czę sto ści zło gów o oko ło 50% w po rów na niu z die tą za wie ra -ją cą 400-600 mg wap nia dzien nie. Wy ższe spo ży cie wap nia w die cie przy czy nia się do wią za nia szcza wia nów w świe tleje lit oraz ogra ni cze nia ich ab sorp cji z prze wo du po kar mo we go i wy da la nia z mo czem. Wy ka za no, że do dat ko wa su ple men -ta cja wap nia nie po wo du je wzro stu ry zy ka ka mi cy ner ko wej o ile cał ko wi te spo ży cie te go pier wiast ka nie prze kra cza 2000mg/do bę. Wapń po wi nien być przyj mo wa ny wraz z po sił ka mi, aby unik nąć wzro stu kal ciu rii bez ko rzy ści wy ni ka ją cychz wią za nia szcza wia nów w świe tle prze wo du po kar mo we go.

U pa cjen tów z hi per kal ciu rią ab sorp cyj ną wzrost wy da la nia wap nia z mo czem mo że prze wy ższać ko rzy ści zwią za neze zmniej sze niem wy da la nia szcza wia nów. Ogra ni cze nie spo ży cia wap nia przez tych pa cjen tów mo że jed nak przy czy niaćsię do ob ni że nia BMD i wzro stu ry zy ka zła mań szkie le tu. Su ge ro wa no, że na le ży utrzy mać wła ści wą po daż wap nia za le -ca jąc jed no cze śnie wy pi ja nie du żych ilo ści pły nów oraz die tę za wie ra ją cą umiar ko wa ną ilość biał ka, ma łą ilość so du orazdu żo po ta su i ma gne zu. Wska za ne mo że być sto so wa nie tia zy dów w po łą cze niu z uzu peł nia niem po ta su oraz wy so kie daw -ki wi ta mi ny B6.

Su ple men ta cja wi ta mi ny D w daw kach sto so wa nych w pre wen cji i le cze niu oste opo ro zy jest uwa ża na za bez piecz ną.Wy ka za no, że wi ta mi na D sto so wa na przez kil ka mie się cy w daw kach do 10.000 IU/do bę nie po wo du je hi per kal ce mii, hi -per kal ciu rii i two rze nia zło gów w ner kach. Su ge ro wa no, że za gór ny po ziom bez pie czeń stwa na le ży uznać stę że nie 25-OHwi ta mi ny D w su ro wi cy krwi w wy so ko ści 100 ng/ml. Nie są zna ne po twier dzo ne przy pad ki tok sycz no ści wi ta mi ny D, gdystę że nie 25OHD w su ro wi cy krwi by ło ni ższe niż 125 ng/ml. Dla osią gnię cia ta kie go po zio mu ko niecz ne jest przyj mo wa -nie wi ta mi ny D do ust nie w daw ce po wy żej 20.000 IU na do bę.

Na le ży pod kre ślić, że w wie lu ba da niach kli nicz nych czas le cze nia pa cjen tów wi ta mi ną D był zbyt krót ki, aby do szłodo wy two rze nia zło gów w ukła dzie mo czo wym. Su ge ro wa no, że do za tru cia wi ta mi ną D, okre śla ne go przez po -ziom 25OHD > 150 ng/ml z to wa rzy szą cą hi per kal ce mią i hy per fos fa te mią, do cho dzi do pie ro wte dy, gdy wi ta mi na D2 lubD3 sto so wa na jest przez kil ka lat w daw ce co naj mniej 10.000 IU dzien nie. W więk szo ści do nie sień nie opi sy wa no, aby hi -per kal ce mii i hi per kal ciu rii to wa rzy szy ła ka mi ca ukła du mo czo we go.

L10NE PH RO LI THIA SIS AND SUP PLE MEN TA TION WITH CAL CIUM AND VI TA MIN D

Ta ła łaj M.

It was sug ge sted that sup ple men ta tion with cal cium and vi ta min D can in cre ase the risk of for ma tion of kid ney sto nescom po sed of cal cium oxa la te and apa ti te. Nu me ro us stu dies sho wed, ho we ver, that ade qu ate die ta ry cal cium in ta ke is ac -com pa nied by a re du ced risk of kid ney sto nes. In he al thy in di vi du als a diet with nor mal cal cium in ta ke of 1000-1200 mgper day is as so cia ted with a re duc tion in kid ney sto ne for ma tion of ap pro xi ma te ly 50% as com pa red with a diet con ta -ining 400-600 mg cal cium per day. A hi gher die ta ry cal cium in ta ke re sults in bin ding of oxa la te in the bo wel, di mi ni shedoxa la te ab sorp tion from the gut and re du ced uri na ry oxa la te excre tion. It was shown that ad di tio nal sup ple men ta tion withcal cium was not as so cia ted with in cre ased risk of kid ney sto nes unless to tal cal cium in ta ke exce eds 2000 mg/day. Cal ciumsup ple ments sho uld be ta ken to ge ther with me als to avo id a ri se in uri ne cal cium excre tion wi tho ut any ad van ta ges of in -te sti nal oxa la te bin ding.

53

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 13

In pa tients with an ab sorp ti ve hy per cal ciu ria the ri se in uri na ry cal cium may over helm a re duc tion in uri na ry oxa la te.Any re stric tion in die ta ry cal cium may re sult, ho we ver, in a re duc tion of BMD and in cre ased risk of frac tu res. It was sug -ge sted that ade qu ate cal cium in ta ke sho uld be pro vi ded to ge ther with a high flu id in ta ke and a diet with mo de ra te amo untsof pro te in, small amo unts of so dium and rich in po tas sium and ma gne sium. Thia zi des in com bi na tion with po tas sium sup -ple ment as well as high do ses of vi ta min B6 are the the ra peu tic al ter na ti ves.

Sup ple men ta tion with vi ta min D at the do ses used in the pre ven tion and tre at ment of oste opo ro sis sho uld be re gar dedas sa fe. It was shown that vi ta min D in the do ses of up to 10,000 IU per day gi ven over se ve ral mon ths did not le ad to hy -per cal ce mia, hy per cal ciu ria and kid ney sto ne for ma tion. It was sug ge sted that up per sa fe ty li mit of se rum 25-OH vi ta min Dcon cen tra tion is 100 ng/ml. No ca ses of con fir med in to xi ca tion with vi ta min D ha ve be en re por ted at se rum 25OHD con -cen tra tions be low 125 ng/ml. Oral in ta kes ne eded to pro du ce such le vels are in excess of 20,000 IU/day.

It ne eds to be stres sed that the du ra tion of vi ta min D expo su re in ma ny cli ni cal trials was too short to form kid neystones. It was sug ge sted that vi ta min D in to xi ca tion, de fi ned by 25OHD le vel > 150 ng/ml as so cia ted with hy per cal ce miaand hy per pho spha te mia, oc curs on ly if vi ta min D2 or D3 is gi ven for se ve ral years at the do se of at le ast 10,000 IU per day.In most re ports hy per cal ce mia and hy per cal ciu ria we re not as si sted with uri na ry sto ne for ma tion.

L11LE KI PRZE CIW BÓ LO WE W OSTE OPO RO ZIE

Tłu sto cho wicz W.

L11ANAL GE TIC ME DI CA TIONS IN OSTE OPO RO SIS

Tłu sto cho wicz W.(Brak stresz cze nia / no abs tract sum bit ted)

L12FRAX IN A PRI MA RY CA RE SET TING IN EU RO PE

McC lo skey E.Pro fes sor of Adult Bo ne Di se asesAca de mic Unit of Bo ne Me ta bo lism, Me ta bo lic Bo ne Cen treNor thern Ge ne ral Ho spi tal, Her ries Ro ad, Shef field S5 7AU

Key words: frac tu re, risk as ses sment, cli ni cal risk fac tors, BMD, in te rven tions, FRAX

FRAX® is a com pu ter ba sed al go ri thm (http://www. shef. ac. uk/FRAX) that as ses ses frac tu re pro ba bi li ty in men andwo men. The ap pro ach uses easi ly ob ta ined cli ni cal risk fac tors (CRFs) that can be used alo ne or with fe mo ral neck bo nemi ne ral den si ty (BMD) to en han ce frac tu re risk pre dic tion, expres sed as the 10-year pro ba bi li ty of a ma jor oste opo ro ticfrac tu re (hip, cli ni cal spi ne, hu me rus or wrist frac tu re) and the 10-year pro ba bi li ty of hip frac tu re. In ad di tion, the FRAX®

mo del is ca li bra ted for dif fe rent co un tries and is cur ren tly ava ila ble for 35 co un tries worl dwi de, in c lu ding 18 co un trieswith in Eu ro pe (Au stria, Bel gium, Czech Re pu blic, Den mark, Fin land, Fran ce, Ger ma ny, Hun ga ry, Ita ly, Mal ta, Ne ther -lands, Po land, Ro ma nia, Spa in, Swe den, Swit zer land, Tur key, UK) (ver sion 3.3).

The obvio us ap pli ca tion of FRAX® is in the as ses sment of in di vi du als to iden ti fy tho se who wo uld be can di da tes for phar ma -co lo gi cal in te rven tion, and it has be en wi de ly used sin ce the launch of the web si te. The ava ila bi li ty of FRAX ne ces si ta tes its in -cor po ra tion in to cli ni cal gu ide li nes. Until re cen tly, the ma jo ri ty of cli ni cal gu ide li nes for the ma na ge ment of oste opo ro sis ha vema de re com men da tions for in te rven tion ba sed pre do mi nan tly on the ba sis of the T -sco re for BMD. In the UK and Eu ro pe, forexam ple, gu idan ce for the iden ti fi ca tion of in di vi du als at high frac tu re risk was ba sed on an op por tu ni stic ca se fin ding stra te gywhe re phy si cians are aler ted to the po ssi bi li ty of oste opo ro sis and high frac tu re risk by the pre sen ce of cli ni cal risk fac tors (CRFs)as so cia ted with frac tu re. This pro vi des a trig ger for the me asu re ment of BMD, and tre at ment was con si de red in tho se with a BMDva lue that lies in the ran ge of oste opo ro sis. The re co gni tion that risk fac tors used to trig ger a BMD test are as so cia ted with a frac -tu re risk gre ater than can be ac co un ted for by BMD alo ne me ans that the ir in c lu sion in frac tu re risk as ses sment will in cre ase thesen si ti vi ty for frac tu re pre dic tion (i. e. de tec tion ra te of in di vi du als who wo uld frac tu re).

Experts in the ca re of pa tients with oste opo ro sis are used to in te gra ting in for ma tion de ri ved from mul ti ple risk fac tors.If a phy si cian is pre pa red to tre at a pa tient with a T -sco re of say, −2.5 SD, then in tu iti ve ly the fact that a pa tient is ad di tio -nal ly ta king oral glu co cor ti co ids wo uld le ad him to in te rve ne at a hi gher T -sco re. By con trast, pri ma ry ca re phy si cians inmost co un tries ha ve lit tle expert know led ge and it is this con sti tu en cy for which FRAX® is pri ma ri ly de si gned. The use ofFRAX® with the ge ne ra tion of a num ber do es not, ho we ver, re pla ce cli ni cal judg ment and edu ca tion is re qu ired for its in -ter pre ta tion in the cli nic; this has re cen tly be en ad dres sed by a jo int IOF/ISCD task for ce.

54

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 14

L12FRAX W POD STA WO WEJ OPIE CE ZDRO WOT NEJ W EU RO PIE

McC lo skey E.Pro fes sor of Adult Bo ne Di se asesAca de mic Unit of Bo ne Me ta bo lism, Me ta bo lic Bo ne Cen treNor thern Ge ne ral Ho spi tal, Her ries Ro ad, Shef field S5 7AU

Sło wa klu czo we: zła ma nie, oce ny ry zy ka, kli nicz ne czyn ni ki ry zy ka, in ter wen cje, FRAX

FRAX® jest al go ryt mem kom pu te ro wym (http://www. shef. ac. uk/FRAX), któ ry po zwa la na osza co wa nie praw do po -do bień stwa wy stą pie nia zła ma nia u mę żczyzn oraz ko biet. Me to da wy ko rzy stu je ła two do stęp ne kli nicz ne czyn ni ki ry zy -ka oraz wy nik ba da nia gę sto ści mi ne ral nej szyj ki ko ści udo wej (BMD) w ce lu lep sze go prze wi dy wa nia ry zy ka zła ma nia,wy ra ża ne go w po sta ci 10-let nie go praw do po do bień stwa oste opo ro tycz ne go zła ma nia głów ne go (bio dro, krę go słup, kośćra mien na, nad gar stek) oraz 10-let nie go praw do po do bień stwa zła ma nia bio dra. Do dat ko wo FRAX® to me to da, któ ra zo sta -ła do sto so wa na do wie lu kra jów. Obec nie jest do stęp na w 35 kra jach na świe cie, w tym 18 kra jach z Eu ro py (Au stria, Bel -gia, Cze chy, Da nia, Fin lan dia, Fran cja, Niem cy, Wę gry, Wło chy, Mal ta, Ho lan dia, Pol ska, Ru mu nia, Hisz pa nia, Szwe cja,Szwaj ca ria, Tur cja, Wiel ka Bry ta nia) (wer sja 3.3).

Oczy wi sta ko rzyść ze sto so wa nia FRAX® to mo żli wość iden ty fi ka cji cho rych, kwa li fi ku ją cych się do ob ję cia le cze -niem far ma ko lo gicz nym. Mo żli wość ta zna la zła sze ro kie za sto so wa nie od mo men tu uru cho mie nia stro ny in ter ne to wej.Do stęp ność FRAX® wska zu je na je go ko niecz ność włą cze nia do kli nicz nych wy tycz nych. Do tych cza so wo więk szość kli -nicz nych wy tycz nych, do ty czą cych po stę po wa nia w oste opo ro zie, za le ca ło in ter wen cję w opar ciu o wy ni ki T -sco re opar -ty na BMD. Dla przy kła du, w Wiel kiej Bry ta nii i Eu ro pie, wy tycz ne do iden ty fi ka cji osób z wy so kim ry zy kiem zła ma niaby ły opar te na wy bie ra niu stra te gii ko rzyst nej dla da ne go przy pad ku, gdzie le ka rze do wia dy wa li się o mo żli wo ści wy stą -pie nia oste opo ro zy i wy so kie go ry zy ka zła mań po przez wy stę po wa nie kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka zwią za nych ze zła -ma niem. To po wo do wa ło, że de cy zja o le cze niu po dej mo wa na by ła na pod sta wie war to ści BMD z za kre su oste opo ro zy.Czyn ni ki ry zy ka wraz z ba da niem BMD są bar dziej wia ry god nym wskaź ni kiem do le cze nia niż to mo że być ob li czo nez sa me go BMD. Ozna cza to, że włą cze nie czyn ni ków ry zy ka zła mań pod nie sie czu łość pre dyk cji zła mań (wy kry cia ilo ściosób za gro żo nych zła ma niem).

W tro sce o opie kę pa cjen tów z oste opo ro zą eks per ci sto su ją zin te gro wa ne in for ma cje po cho dzą ce z wie lo skład ni ko -wych czyn ni ków ry zy ka. Je śli le karz jest wła ści wie przy go to wa ny do le cze nia pa cjen ta z T -sco re, po wiedz my, -2,5 SD, toin tu icyj nie wy czu je, że do dat ko we za ży wa nie przez nie go do ust nych gli ko kor ty ko ste ro idów do pro wa dzi do pod nie sie niawar to ści T -sco re. Na to miast le ka rze pierw sze go kon tak tu w więk szo ści kra jów po sia da ją nie wie le spe cja li stycz nej wie dzy,za tem oni są pierw szo rzęd ny mi ad re sa ta mi FRAX®. Ko rzy sta nie z FRAX® nie za stę pu je jed nak ba da nia kli nicz ne go. Po -trzeb na jest rów nież edu ka cja w za kre sie kli nicz nej in ter pre ta cji FRAX®, co ostat nio by ło te ma tem ob rad pa ne lu eks per -tów IOF/ISCD.

L13TRE AT MENT OF PA TIENTS WITH HIGH FRAC TU RE RISK (FRAX) AND NOR MAL BMD

Resch H.II. Me di cal De part ment KH Barm he rzi ge Schwe stern (St. Vin cent Ho spi tal), Aka de mic Te aching Ho spi tal of the Me di calUni ver si ty Vien na, Stum per gas se 13, 1040 Vien na

Key words: oste opo ro sis, frac tu re risk, bo ne struc tu re, BMD

Back gro und. It is well known that the re is a cle ar re la tion ship be twe en BMD and frac tu re risk that fa ci li ta tes the useof BMD as a pre dic ti ve fac tor for the de ve lop ment of oste opo ro tic frac tu res. This ap pro ach ho we ver, has two draw backs:its pre dic ti ve va lue is ra ther low in ge ne ral and its sen si ti vi ty fur ther de cre ases with in cre asing pa tients” risk and age. Toachie ve a hi gher sen si ti vi ty that is not af fec ted by age, ad di tio nal cli ni cal risk fac tors in de pen dent of BMD such as e. g.pre va lent rheu ma to id ar th ri tis, smo king or exces si ve al co hol con su me ha ve be en ad ded to the eva lu ation. In ad di tion the -re are di se ases af fec ting bo ne me ta bo lism, al tho ugh not va li da ted as risk fac tors. Ho we ver, the re is evi den ce that tho se di se ases are as so cia ted with in cre ased frac tu re risk in de pen den tly of de cre ased BMD.

Se con da ry oste opo ro sis as so cia ted with de te rio ra tion of bo ne struc tu re, on ly li mi ted bo ne loss but in cre ased frac tu rerisk are cau sed by spe ci fic di se ases or me di ca tion. Ap pro xi ma te ly 20% of all oste opo ro tic post me no pau sal wo men suf ferfrom SOP, 50% of pre me no pau sal oste opo ro tic wo men und 75% of oste opo ro tic men. Ho we ver, on ly fo ur se con da ry cau -ses of oste opo ro sis (glu co cor ti co id use, rheu ma to id ar th ri tis, cur rent smo king and exces si ve al co hol use) are va li da ted sofar ba sed on co hort stu dies. In this con text the fo ur men tio ned cau ses that car ry a frac tu re risk are not re la ted to BMD. Thatme ans, FRAX® eva lu ates pa tients with one of the se risk fac tors as at risk for frac tu re in de pen dent of the ir BMD. To over -

55

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 15

co me this di scre pan cy the de ve lop ment of high re so lu tion bo ne struc tu re ana ly sis (X -tre me CT) has bro ught new in si ghtin to bo ne qu ali ty and a ve ry spe cial way of de fi ning bo ne strength in de pen dent of bo ne den si ty. In this con text dif fe rentpa tho lo gi cal me cha nism se em to be re spon si ble for the dif fe rent cli ni cal fe atu res of oste opo ro sis, e. g. the re is a dif fe rentpa tho phy sio lo gy in ste ro id in du ced and post me no pau sal bo ne loss, so me of the se con da ry cau ses of bo ne loss and oste opo -ro sis (pHPT, dia be tes, etc) se em to ha ve dif fe rent pa th ways of the con se cu ti ve ly frac tu re oc cur ren ce. In de pen den ce of theun der ly ing di se ase and gen der dif fe rent bo ne struc tu re com part ments (tra be cu lar/cor ti cal) se em to be af fec ted. One of thepo ssi ble expla na tions for the dif fe rent fe atu res is that BMD do es not cap tu re all of the fac tors that con tri bu te to bo nestrength, fac tors that en com pass se ve ral cha rac te ri stics of bo ne tis sue at dif fe rent sca les of ana ly sis, such as geo me try ofcor ti cal bo ne, tra be cu lar bo ne mi cro ar chi tec tu re, bo ne mi ne ra li sa tion and bo ne turn over. BMD me asu re ments by DXA,a sur ro ga te me thod and the cur rent dia gno stic gold stan dard are una ble to dif fe ren tia te be twe en pa tients with or wi tho utpre va lent oste opo ro tic frac tu res. When re fer ring to the de fi ni tion of oste opo ro sis tra be cu lar and cor ti cal bo ne mi cro ar chi -tec tu re con sti tu tes an im por tant com po nent of bo ne strength and is com ple men ta ry to bo ne den si ty.

Aim of our pre sent stu dy is the va li da tion of this no vel ap pro ach in terms of cli ni cal im por tan ce. The re fo re, HR -pQCTre sults from pa tients with dif fe rent kinds of oste opo ro sis, pa tients with other cli ni cal ly re ele vant oste olo gic pa tho lo gieswith BMD va lu es which are not be low the T -sco re of -2.5 will be pre sen ted.

L13LEC ZE NIE PA CJEN TÓW Z WY SO KIM RY ZY KIEM ZŁA MA NIA (FRAX) I NOR MAL NYM BMD

Resch H.II. Me di cal De part ment KH Barm he rzi ge Schwe stern (St. Vin cent Ho spi tal), Aka de mic Te aching Ho spi tal of the Me di calUni ver si ty Vien na, Stum per gas se 13, 1040 Vien na

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia, struk tu ra ko ści, BMD

Wpro wa dze nie. Obec na za le żność po mię dzy BMD a ry zy kiem zła ma nia przy czy ni ła się do za sto so wa nia BMD ja koczyn ni ka prze wi du ją ce go wy stą pie nie zła ma nia oste opo ro tycz ne go. Po dej ście to po sia da dwie wa dy: w ogól nym uję ciu je -go war tość pre dyk cyj na jest ra czej ni ska, oraz je go czu łość spa da wraz ze wzro stem ry zy ka i wie ku u pa cjen ta. W ce luosią gnię cia więk szej czu ło ści nie za le żnej od wie ku, na le ży uwzględ nić in ne kli nicz ne czyn ni ki ry zy ka, nie za le żneod BMD, ta kie jak: obec ność reu ma to idal ne go za pa le nia sta wów, pa le nie lub nad mier na kon sump cja al ko ho lu. Ist nie jąrów nież cho ro by, któ re do ty ka ją me ta bo lizm kost ny, acz kol wiek nie zo sta ły uzna ne za czyn nik ry zy ka. Udo wod nio no jed -nak wpływ tych cho rób na zwięk szo ne ry zy ko zła ma nia, nie za le żne od ob ni żo ne go BMD.

Oste opo ro za wtór na zwią za na z po gor sze niem struk tu ry ko ści, tyl ko ogra ni czo ną utra tą ko ści, ale zwięk szo nym ry zy -kiem zła ma nia spo wo do wa ne są spe cy ficz ną cho ro bą lub le ka mi. Oko ło 20% wszyst kich ko biet po me no pau zie cier pi z po -wo du SOP, 50% ko biet z oste opo ro zą przed me no pau zą oraz 75% mę żczyzn z oste opo ro zą. Jed na kże tyl ko czte ry z czyn -ni ków ry zy ka wtór nej oste opo ro zy (sto so wa nie gli ko kor ty ko ste ro idów, rzs, obec ne pa le nie, nad mier na kon sump cja al ko -ho lu) zo sta ły za twier dzo ne na pod sta wie ba dań ko hor to wych. W tym uję ciu czte ry wy żej wy mie nio ne czyn ni ki, któ rewpły wa ją na ry zy ko zła ma nia są nie za le żne od BMD. Ozna cza to, że FRAX® oce nia pa cjen tów z jed nym z po wy ższychczyn ni ków ry zy ka, ja ko ry zy ko wy stą pie nia zła ma nia nie za le żnie od BMD. Roz bie żność tą mo żna po ko nać po przez ana -li zę struk tu ry ko ści w wy so kiej roz dziel czo ści (X -tre me CT), któ ra wno si no we spoj rze nie na ja kość ko ści i w szcze gól nyspo sób oce nia wy trzy ma łość ko ści, nie za le żnie od gę sto ści ko ści. W ta kim uję ciu wy da je się, że za ró żne kli nicz ne ce chyoste opo ro zy od po wia da ją ró żne pa to lo gicz ne me cha ni zmy, np. in na jest pa to fi zjo lo gia utra ty tkan ki kost nej z po wo du ste -ry dów niż z po wo du me no pau zy, nie któ re wtór ne czyn ni ki utra ty ko ści i oste opo ro zy (pHPT, cu krzy ca, itd.) wy da ją sięmieć ró żne przy czy ny ko lej nych zła mań. W za le żno ści od cho ro by pod sta wo wej i płci do tknię te są ró żne czę ści ko ści (be -lecz ko wa/ko ro wa). Jed nym z mo żli wych wy ja śnień zró żni co wa nia tych cech jest fakt, że BMD nie prze chwy tu je wszyst -kich czyn ni ków, któ re wpły wa ją na wy trzy ma łość ko ści, czyn ni ków, któ re obej mu ją kil ka cech tkan ki kost nej przy ana li ziez uży ciem ró żnych skal, ta kich jak: geo me tria ko ści ko ro wej, mi kro ar chi tek tu ra ko ści be lecz ko wej, mi ne ra li za cja ko ści i prze -bu do wa ko ści. Po miar BMD przy za sto so wa niu DXA, me to da za stęp cza i obec ny zło ty stan dard dia gno stycz ny są nie zdol nedo roz ró żnie nia pa cjen tów z prze by ty mi zła ma nia mi lub bez. Od wo łu jąc się do de fi ni cji oste opo ro zy, mi kro ar chi tek tu ra ko ścibe lecz ko wej i ko ro wej sta no wi wa żny ele ment wy trzy ma ło ści ko ści oraz jest uzu peł nie niem gę sto ści ko ści.

Ce lem pra cy jest wa li da cja no we go po dej ścia w je go zna cze niu kli nicz nym. Dla te go za pre zen to wa ne zo sta ną wy ni kiHR -pQTC pa cjen tów z ró żny mi ro dza ja mi oste opo ro zy, pa cjen tów z in ny mi kli nicz nie istot ny mi pa to lo gia mi kost ny miz war to ścia mi BMD, któ re nie są T -sco re -2,5.

56

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 16

L14KON TRO WER SJE WO KÓŁ SU PLE MEN TA CJI WAP NIEM I WI TA MI NĄ D

Mar ci now ska – Su cho wier ska E.Kli ni ka Me dy cy ny Ro dzin nej, Cho rób We wnętrz nych i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ściCen trum Me dycz ne go Kształ ce nia Po dy plo mo we go, War sza wa

Udo ku men to wa no zwią zek mię dzy po da żą wap nia i wi ta mi ny D a wskaź ni ka mi zdro wot ny mi (stan kość ca, upad ki, ak tyw ność fi zycz na, cho ro by ukła du ser co wo -na czy nio we go i nad ci śnie nie tęt ni cze, no wo two ry, ze spół me ta bo licz ny, czyn -ność ukła du im mu no lo gicz ne go, funk cje neu rop sy cho lo gicz ne, rzu caw ka w cią ży) na pod sta wie: da nych me cha ni stycz nych,ba dań na zwie rzę tach oraz u lu dzi. Py ta nie za sad ni cze do ty czy opty mal nej daw ki wap nia i wi ta mi ny D po trzeb nej nie tyl kodo pro mo wa nia zdro wych ko ści, ale rów nież opty ma li za cji in nych wskaź ni ków zdro wot nych przy jed no cze snym zmi ni ma li zo -wa niu ry zy ka nad mier nej po da ży (ka mi ca ner ko wa, mia żdży ca, in cy den ty ser co wo – na czy nio we) Trud ność po le ga na tym, żeu lu dzi dys po nu je my głów nie ba da nia mi ob ser wa cyj ny mi a nie z ran do mi za cją, wska zu ją cy mi na za rów no ko rzyst ne, jak i nie -ko rzyst ne od dzia ły wa nie zwięk szo nej po da ży wap nia i/lub wi ta mi ny D (w sto sun ku do za le ca nych) na wskaź ni ki zdro wot ne.

W wy tycz nych pro fi lak ty ki i le cze nia oste opo ro zy za le ca się sto so wa nie wap nia w ilo ści co naj mniej 1200 mg/d. naj -czę ściej w po łą cze niu z wi ta mi ną D w ilo ści 800 IU/d. Pod sta wą tych za le ceń są wy ni ki me ta ana li zy ba dań z ran do mi za -cją, prze pro wa dzo na przez Tan ga i wsp., w któ rych udo ku men to wa no, że po daż wap nia 1200 mg/d sa mo dziel nie lub w po -łą cze niu z wi ta mi ną D 800 IU/d zmniej sza ry zy ko zła mań oste opo ro tycz nych. Tak du ża su ple men ta cja wap nia, zwłasz czau lu dzi sta rych, zro dzi ła py ta nie kli nicz ne; czy nie zwięk szy się z te go po wo du czę stość wy stę po wa nia za wa łu ser ca i in nych zda rzeń ser co wo – na czy nio wych w tej gru pie osób? Prze gląd sys te ma tycz ny ba dań z ran do mi za cją z ich me ta -ana li zą prze pro wa dzo ny przez Bol lan da (opu bli ko wa ny w sierp niu 2010 ro ku) wska zu je, że po daż su ple men tów wap niaw ilo ści co naj mniej 500 mg/d zwią za na jest z 30% wzro stem czę sto ści wy stę po wa nia za wa łu (P=0,035) i mniej szym (nie -istot nym sta ty stycz nie) wzro stem ry zy ka uda ru mó zgu (P=0,11) i umie ral no ści (P=0,18). Nie stwier dzo no istot nej sta ty -stycz nie ró żni cy we wzro ście ry zy ka łącz nie za wa łu ser ca, uda ru mó zgu i/lub na głe go zgo nu (P=0,057).

Wy ni ki przy to czo nych ba dań są sprzecz ne z re zul ta ta mi nie któ rych ba dań ob ser wa cyj nych i in ter wen cyj nych. Ba da niaob ser wa cyj ne su ge ru ją, że wy so kie spo ży cie wap nia mo że zmniej szać ry zy ko roz wo ju cho rób na czy nio wych. Ba da nia in -ter wen cyj ne wska zu ją na to miast, że su ple men ta cja wap nia po przez ob ni że nie ci śnie nia tęt ni cze go krwi, ko rzyst ny wpływna li pi dy (wzrost HDL, ob ni że nie TCh) i ob ni że nie ma sy cia ła, zmniej sza ry zy ko roz wo ju cho rób ukła du ser co wo – na czy -nio we go. Udo ku men to wa no jed nak, że u osób z nie wy dol no ścią ne rek (w po pu la cji tak dia li zo wa nej, jak i bez dia liz) po -da wa nie wap nia (ce lem zwią za nia fos fo ra nów) przy śpie sza kal cy fi ka cję na czyń i zwięk sza śmier tel ność.

W spra wie sto so wa nia su ple men ta cji wap nia u osób z oste opo ro zą, po uka za niu się pra cy Bol lan da sta no wi sko za ję ło Ame -ri can So cie ty of Bo ne and Mi ne ral Re se arch (ASBMR) (12.08.2010). ASBMR, po dał, że u osób su ple men to wa nych nie na le -ży wap nia od sta wiać, po nie waż ewen tu al ne ry zy ko zwią za ne ze sto so wa niem su ple men tów wap nia nie prze wy ższa ko rzy ści.

Na le ży pod kre ślić, że w świe tle obec nej wie dzy o dzia ła niu ple jo tro po wym wi ta mi ny D i jej po wszech nych nie do bo -rach, któ re wią żą się ze zwięk szo ną czę sto ścią wy stę po wa nia cho ro by wień co wej, nie wy dol no ści ser ca, uda ru mó zgui cho ro by na czyń ob wo do wych, ko niecz ność su ple men ta cji nie bu dzi ty lu kon tro wer sji. Po zo sta je do usta le nia wiel kośćdaw ki za pew nia ją cej opty mal ne stę że nie 25 (OH) D dla syn te zy ak tyw nej for my wi ta mi ny nie zbęd nej dla ujaw nie nia jejko rzyst ne go dzia ła nia au to - i pa ra kryn ne go, cze go wy kład ni kiem kli nicz nym bę dzie ko rzyst ne od dzia ły wa nie na wskaź ni -ki zdro wot ne

L14CON TRO VER SIES RE LA TED TO CAL CIUM AND VI TA MIN D SUP PLE MEN TA TION

Mar ci now ska -Su cho wier ska E.De part ment of Fa mi ly Me di ci ne, In ter nal Di se ases and Me ta bo lic Bo ne Di se asesMe di cal Cen ter of Post gra du ate Edu ca tion (CMKP), War saw

The re la tion be twe en in ta ke of cal cium and Vi ta min D and in di ca tors of ge ne ral he alth con di tion (i. e., he alth of bo ne,num ber of falls, phy si cal ac ti vi ty, car dio va scu lar di se ases, hy per ten sion, neo pla sma, me ta bo lic syn dro me, im mu no lo gi calsys tem, neu rop sy cho lo gi cal func tion, etc.) has be en long shown ba sed on me cha ni sti cal da ta from ani mal and hu man stu -dies. The ma in qu estion per ta ins not on ly to the opti mal do se of cal cium and Vi ta min D for he al thy bo nes, but al so to im -pro ving other he alth in di ca tors and de cre asing the risk of too high in ta ke (i. e., ne ph ro li thia sis, ar te rio sc le ro sis, car dio va -scu lar di se ases). It is a dif fi cult task be cau se hu man stu dies are ma in ly ob se rva tio nal in na tu re, wi tho ut ran do mi za tion,which re sults in fin ding out abo ut be ne fits and li mi ta tions of in cre ased (as com pa red to re com men ded) in ta ke of cal ciumand Vi ta min D on he alth in di ca tors.

In the gu ide li nes for pre ven tion and tre at ment of oste opo ro sis it is re com men ded to ta ke cal cium in the amo unt of atle ast 1200 mg/day, most often in com bi na tion with Vi ta min D in the amo unt of 800 IU/day. The se re com men da tions areba sed on the re sults of me ta -ana ly sis of ran do mi za tion stu dies do ne by Tang et al. which shows that the in ta ke of 1200

57

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 17

mg/day of cal cium alo ne or with 800 IU/day of Vi ta min D de cre ases the risk of oste opo ro tic frac tu res. Such a lar ge sup -ple men ta tion of cal cium, espe cial ly in the el der ly, ra ised the qu estion of po ten tial ly in cre ased num ber of he art at tacks andother car dio va scu lar in ci dents in this po pu la tion. A re view of ran do mi za tion stu dies with the ir me ta -ana ly sis do ne byBolland (pu bli shed in Au gust 2010) shows that in ta ke of cal cium in the amo unt of at le ast 500 mg/day is re la ted to a 35%in cre ase in the fre qu en cy of he art at tacks (P=0.035) and smal ler (sta ti sti cal ly in si gni fi cant) in cre ase in the risk for stro ke(P=0,11). The pro ba bi li ty of in cre ased risk for he art at tack, stro ke or sud den de ath was sta ti sti cal ly in si gni fi cant (P=0,057).

The re sults of the abo ve men tio ned stu dies are not con gru ent with the re sults of co me ob se rva tio nal and in te rven tio nalre se arch. Ob se rva tio nal stu dies sug gest that high in ta ke of cal cium may de cre ase the risk for the de ve lop ment of va scu lardi seases. In te rven tio nal stu dies show that sup ple men ta tion of cal cium has, via a de cre ase in blo od pres su re, a be ne fi cial in flu -en ce on li pids (in cre ased HDL, de cre ased TCh) and bo dy mass de cre ase, as well as lo wer risk for car dio va scu lar di se ases. Ithas be en shown, ho we ver, that in pa tients with kid ney in suf fi cien cy (tho se who un der go dia ly sis and tho se who do not) cal -cium sup ple men ta tion (aimed at bin ding of pho spha tes) spe eds up cal ci fi ca tion of ve ins and in cre ases mor ta li ty.

After the pu bli ca tion of Bol land’s ar tic le, the Ame ri can So cie ty of Bo ne and Mi ne ral Re se arch (ASBMR) to ok a po si -tion in re la tion to cal cium sup ple men ta tion in pa tients with oste opo ro sis (Au gust 12, 2010). ASBMR re com men ded thatpa tients who re ce ive cal cium sup ple men ta tion sho uld not stop the tre at ment as the po ten tial ri sks do not exce ed the be ne -fits of sup ple men ta tion.

It sho uld be sta ted that to day’s know led ge abo ut the ple jo tro pic in flu en ce of Vi ta min D and the fact that its de fi cien cy mayle ad to in cre ased risk for car diac in suf fi cien cy, stro ke and in suf fi cien cy of ar te ries, the ne ces si ty of sup ple men ta tion is not ascon tro ver sial any mo re. What ne eds to be de ter mi ned is the opti mal do sa ge that re sults in con cen tra tion of 25 (OH) D for Vi -ta min D that will pro mo te its au to - and pa ra crin ne in flu en ce, which will in turn af fect po si ti ve ly he alth in di ca tors.

L15CO -MA NA GE MENT OF FRA GI LI TY FRAC TU RES

Ma alo uf G.Cha ir man of the Mu scu lo ske le tal De part ment, Bel le vue Uni ver si ty Me di cal Cen ter, Man so urieh -Le ba non www.bmchcs.com

Key words: Oste opo ro sis, Fra gi li ty Frac tu re, Osteo -Ge ria trics

In tro duc tion: Worl dwi de the po pu la tion shift to wards el der ly pe ople. In the year 2050, 38.5% of the Ja pa ne se po pu -la tion will be over the age of 65 years. Mo re fre qu ent falls and oste opo ro sis re sult in a dra ma tic in cre ase of fra gi li ty frac -tu res. In Eu ro pe an oste opo ro tic frac tu re oc curs eve ry 8 se conds.Ma in chal len ges are:• Abo ut 60% of the se pa tients ha ve 3 or mo re co -mor bi di ties li ke de men tia, he art in suf fi cien cy or pul mo na ry pro blems.• High com pli ca tion and re vi sion ra tes be cau se of we ak bo ne and sub op ti mal har dwa re and po or sur gi cal tech ni qu es.• Unsa tis fac to ry func tio nal out co mes: ma ny of the se pa tients do not re turn to the ir pre vio us le vel of ac ti vi ty and qu ali ty

of li fe.• In cre asing de mands of el der ly pe ople: Ma ny of them still want to be ve ry ac ti ve.• In suf fi cient pro phy la xis for sub se qu ent oste opo ro tic frac tu res.• High re ad mis sion ra tes.Tre at ment go als• To tre at pa in ade qu ate ly.• To fix frac tu res (ma in ly hip frac tu res) as so on as po ssi ble and in a way that al lows for im me dia te full we ight be aring.• To avo id sur gi cal and me di cal com pli ca tions („sin gle shot sur ge ry”).• To tre at the co -mor bi di ties and me di cal pro blems be cau se „it’s mo re than just a frac tu re”.• To re turn to the sa me qu ali ty of li fe.• To pre vent se con da ry frac tu res.So lu tions for the me di cal pro blems of ge ria tric frac tu re pa tients

Be cau se the pro blems fra gi li ty frac tu re pa tients ha ve are nu me ro us and not exc lu si ve ly on the or tho pa edic field, theyne ed to be tre ated in a mo del of co -ma na ged ca re. Ge ria tric frac tu re pa tients are not so le ly el der ly adults but can be se enmo re as an in de pen dent gro ups of pa tients with spe ci fic ru les of tre at ment, com pa ra ble to pe dia trics on the other end of li -ve. The prin ci ples of co -ma na ged ca re are:• Te am ap pro ach from ad mis sion until com ple tion of re ha bi li ta tion• In ter di sci pli na ry ca re with co -owner ship, pro to col dri ven tre at ment pa th ways and a prio ri ti za tion of pa tients.• Con sen ted gu ide li nes for the tre at ment.

58

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 18

The tre at ment may be di vi ded in three pha ses:Pre ope ra ti ve as ses sment• The ge ne ral pre ope ra ti ve wor kup of the ge ria tric frac tu re pa tients has to be di vi ded from a me di cal sta bi li za tion that

may be co me ne ces sa ry in se lec ted ca ses. The pre ope ra ti ve as ses sment may of the vast ma jo ri ty of pa tients do es notcon su me mo re ti me than in youn ger pa tients if or ga ni zed well.

• Fra gi li ty frac tu re pa tients may not stay lon ger than ab so lu te ly ne ces sa ry in the emer gen cy de part ment.• At that po int of ti me the sta tus of the pa tient sho uld on ly be opti mi zed if the me asu re lo wers the risk for sur ge ry. If the

risk for sur ge ry may not be in flu en ced in a po si ti ve way, the risk has to be ta ken by the pa tient, re la ti ves and phy si cianswi tho ut any fur ther de lay in ti me be cau se the ri sks of de lay ing sur ge ry then wo uld add to the risk of sur ge ry it self.

Sur gi cal tre at mentPo sto pe ra ti ve ma na ge ment• Ade qu ate pa in tre at ment wi tho ut NSAR• Flu id and elec tro ly te ba lan ce• Throm bo pro phy la xis• Mo bi li za tion and re ha bi li ta tion• De li rium pre ven tion and tre at ment• Cor rec tion of po ly phar ma cy• Cor rec tion of mal nu tri tion• Pre ven tion of se con da ry frac tu resSo lu tions for the sur gi cal pro blems of ge ria tric frac tu re pa tientsIm plants• In ma ny re spects, the loc king pla tes – al tho ugh not ha ving be en de si gned for oste opo ro tic bo ne spe ci fi cal ly – ha ve

re vo lu tio ni zed ope ra ti ve ca re of the fra gi li ty frac tu re.• Na ils with an gu lar sta ble loc king.• Bi cor ti cal screw pur cha se is ne ces sa ry.• Bla des in ste ad of screws be cau se bla des of fer an in cre ased im plant bo ne con tact area.• Au gmen ta tion with ce ment.Tech ni qu es• Func tio nal re duc tion with re sto ra tion of axes and an gles.• Re la ti ve sta bi li ty with se con da ry bo ne he aling.• Long, splin ting con struct, gen tle, in di rect ma neu vers.Sum ma ry• The sco pe of the pro blem can be bet ter ad dres sed thro ugh an or tho ge ria tric co ma na ged ap pro ach• Com pre hen si ve pa tient eva lu ation in c lu ding ge ria tric as ses sment has an im pact on im pro ved pa tient out co me• In UK, go vern ment has de ci ded to re im bur se hip frac tu re ca re ac cor ding to its qu ali ty – as re cor ded in the Na tio nal Hip

Frac tu re Da ta ba se.

L15LE CZE NIE TO WA RZY SZĄ CE ZŁA MA NIOM OSTE OPO RO TYCZ NYM

Ma alo uf G.Cha ir man of the Mu scu lo ske le tal De part ment, Bel le vue Uni ver si ty Me di cal Cen ter, Man so urieh -Le ba non www.bmchcs.com

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, zła ma nia oste opo ro tycz ne, oste oge ria tria

Wpro wa dze nie: Świa to wa po pu la cja sta rze je się. W 2050 ro ku 38,5% po pu la cji ja poń skiej bę dzie po wy żej 65 ro kuży cia. Z po wo du zwięk szo nej czę sto ści upad ków oraz oste opo ro zy dra ma tycz nie wzro sła ilość zła mań oste opo ro tycz nych.W Eu ro pie co 8 se kund ktoś ule ga zła ma niu oste opo ro tycz ne mu. Głów ne wy zwa nia: • Oko ło 60% pa cjen tów po sia da 3 lub wię cej cho rób współ ist nie ją cych jak: de men cja, nie wy dol ność ser ca, pro ble my

pul mo no lo gicz ne.• Du ża licz ba po wi kłań i re wi zji z po wo du sła bych ko ści, nie opty mal ne go sprzę tu i kiep skich tech nik chi rur gicz nych.• Nie sa tys fak cjo nu ją ce wy ni ki funk cjo nal ne: wie le pa cjen tów nie po wra ca do po przed nie go po zio mu ak tyw no ści i ja ko -

ści ży cia.• Wzra sta ją ce żą da nia ze stro ny osób star szych. Wie le z nich na dal chce po zo stać bar dzo ak tyw ny mi. • Nie wy star cza ją ca pro fi lak ty ka ko lej nych zła mań oste opo ro tycz nych.• Wy so ki wskaź nik po now nych przy jęć do szpi ta la.

59

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 19

Ce le le cze nia: • Od po wied nie le cze nie bó lu. • Wdro że nie le cze nia zła mań (głów nie szyj ki ko ści udo wej) naj szyb ciej jak to mo żli we, w spo sób umo żli wia ją cy na tych -

mia sto we cał ko wi te ob cią że nie.• Uni ka nie chi rur gicz nych i me dycz nych kom pli ka cji (po je dyn czy szyb ki za bieg).• Le cze nie cho rób współ ist nie ją cych i pro ble mów me dycz nych po nie waż „to wię cej niż tyl ko zła ma nie”.• Po wrót do tej sa mej ja ko ści ży cia. • Za po bie ga nie ko lej nym upad kom. Roz wią za nia pro ble mów me dycz nych pa cjen tów ge ria trycz nych ze zła ma niem:

Bio rąc pod uwa gę fakt, że pa cjen ci ze zła ma nia mi oste opo ro tycz ny mi ma ją licz ne pro ble my, nie tyl ko z za kre su or to -pe dii, po trze bu ją oni mo de lu le cze nia opar te go na współ dzia ła ją cym sys te mie opie ki. Pa cjen ci ge ria trycz ni ze zła ma nia minie są je dy nie oso ba mi w po de szłym wie ku. Mo gą być roz pa try wa ni ja ko od dziel na gru pa pa cjen tów ze spe cjal ny mi spo -so ba mi po stę po wa nia, po rów ny wal nie jak w pe dia trii, tyl ko że na dru gim koń cu ży cia. Za sa dy współ za rzą dza nia opie ką sąna stę pu ją ce: • Ze spo ło we po dej ście od roz po zna nia do za koń cze nia re ha bi li ta cji• In ter dy scy pli nar na opie ka z współ wła sno ścią, za sa dy po stę po wa nia opar te na pro to ko le, sta wia nie do bra pa cjen ta

na pierw szym miej scu• Sta łe wy tycz ne le cze niaLe cze nie mo że być po dzie lo ne na trzy fa zy:Przed ope ra cyj ne• Ogól ne przed ope ra cyj ne po stę po wa nie w zła ma niu u pa cjen ta ge ria trycz ne go mu si być za le żne od me dycz nej sta bi li -

za cji. Mo że się to oka zać nie zbęd ne w wy bra nych przy pad kach. Po stę po wa nie przed ope ra cyj ne, je śli do brze zor ga ni -zo wa ne, nie zaj mie wię cej cza su niż u młod szych pa cjen tów.

• Pa cjen ci ze zła ma nia mi oste opo ro tycz ny mi po win ni po zo sta wać na po go to wiu tyl ko ty le cza su ile to ko niecz ne. • W tym cza sie na le ży spro wa dzić stan pa cjen ta do opti mum, je śli zmniej sza to ry zy ko za bie gu chi rur gicz ne go. Je śli nie

ma mo żli wo ści ob ni że nia ry zy ka za bie gu, wte dy pa cjent, ro dzi na lub le karz mu si pod jąć to ry zy ko po nie waż wszel kieopóź nie nia za bie gu chi rur gicz ne go bę dą w efek cie pod no si ły ry zy ko sa me go za bie gu.

Le cze nie chi rur gicz nePo stę po wa nie po ope ra cyj ne• Od po wied nie le cze nie bó lu bez NSAR• Rów no wa ga pły no wa i elek tro li to wa• Le cze nie prze ciw za krze po we• Mo bi li za cja i re ha bi li ta cja• Pro fi lak ty ka i le cze nie de li rium• Ko rek cja po li prag ma zji• Ko rek cja nie do ży wie nia• Za po bie ga nie wtór nym zła ma niomRoz wią za nia chi rur gicz nych pro ble mów pa cjen tów ge ria trycz nych ze zła ma nia miIm plan ty• Mi mo, iż pły ty z po dwój nym me cha ni zmem sta bi li za cji blo ku ją ce płyt ki nie zo sta ły spe cjal nie za pro jek to wa ne dla

oste opo ro tycz nej ko ści, to pod wie lo ma wzglę da mi zre wo lu cjo ni zo wa ły le cze nie ope ra cyj ne zła mań oste opo ro tycz -nych

• Gwoź dzie z ką to wym sta bil nym blo ko wa niem• Dwu ko ro we śru by• Bla des za miast śrub• Mo co wa nie z ce men temTech ni ki• Funk cjo nal na re duk cja• Względ na sta bil ność• Dłu gie or te zy, de li kat ne rę ko czy nyPod su mo wa nie• Po przez wspól ne or to ge ria trycz ne dzia ła nie mo żna le piej po pro wa dzić zło żo ność pro ble mu• Kom plek so wa oce na pa cjen ta za wie ra ją ca oce nę ge ria trycz ną wpły wa na wy ni ki le cze nia pa cjen ta• W Wiel kiej Bry ta nii rząd za de cy do wał o zwra ca niu kosz tów le cze nia zła mań bkku w za le żno ści od je go ro dza ju – jak

po da je Na tio nal Hip Frac tu re Da ta ba se

60

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 20

L16LE KI PRZYSZ ŁO ŚCI

Fra nek E.

Oste opo ro za jest jed ną z cho rób cy wi li za cyj nych, bę dą cą przy czy ną więk szo ści wy stę pu ją cych w wie ku śred nim i star -szym zła mań. Obec ne le cze nie oste opo ro zy sku pia się na ich za po bie ga niu. Jed nak z uwa gi na fakt, że licz ba cho rych jestbar dzo du ża, jak i na fakt, że do stęp ne le cze nie za po bie ga zła ma niom je dy nie u czę ści cho rych, ca ły czas po szu ku je się no -wych me tod te ra pii.

Jed ną z nich są in hi bi to ry ka tep sy ny K. Ka tep sy na K jest pro te azą, któ rej eks pre sja za cho dzi se lek tyw nie w oste okla -stach i któ ra od po wie dzial na jest za de gra da cję wie lu skład ni ków ma cie rzy kost nej, w tym ko la ge nu ty pu 1. W cią gu ostat -nich lat du żo wy sił ków po świę co no zna le zie niu in hi bi to rów te go biał ka i cho ciaż nie są one jesz cze do pusz czo ne do le cze -nia, to przy naj mniej trzy z nich, oda na ca tib, re la ca tib i ba li ca tib, znaj du ją się w za awan so wa nej fa zie ba dań kli nicz nych.

I tak, dwu let nie le cze nie oda na ca ti bem spo wo do wa ło wzrost BMD u ko biet cho rych na oste opo ro zę po me no pau zal nąo 5,5% w krę go słu pie lę dźwio wym i o 3,2% w bio drze (pod czas gdy u ko biet le czo nych pla ce bo war to ści te spa dły od po -wied nio o 0,2 i 0,9%). Rów no le gle ob ser wo wa no spa dek stę żeń mar ke rów re sorp cji ko ści.

W chwi li obec nej to czy się ba da nie 3 fa zy kli nicz nej, w któ rym zran do mi zo wa no po nad 16000 pa cjen tów, a któ re oce -nić ma sku tecz ność prze ciw zła ma nio wą oda na ca ti bu, po da wa ne go ust nie w daw ce 50 mg raz na ty dzień, u cho rych z oste -opo ro zą po me no pau zal ną.

In ne in hi bi to ry ka tep sy ny K, ta kie jak re la ca tib lub ba li ca tib, nie są w tak za awan so wa nej fa zie ba dań. W chwi li obec -nej (wej ście 23.05.2011) w ba zie www.cli ni cal trials.gov nie ma żad nych ak tyw nych ba dań tych czą ste czek.

In ną czą stecz ką, któ ra bu dzi za in te re so wa nie już nie tyl ko bio che mi ków i ba da czy przed kli nicz nych, ale i kli ni cy stów,jest skle ro sty na. Czą stecz ka ta ha mu je pro ces ko ścio two rze nia na sku tek wią za nia się z LPR5 i LPR6, po wo du jąc za ha mo -wa nie szla ku sy gna ło we go WNT (być mo że ta kże po przez in ne me cha ni zmy). Eks pre sja skle ro sty ny za cho dzi przedewszyst kim w oste ocy tach. Ob cią że nie me cha nicz ne ko ści po wo du je za ha mo wa nie jej wy dzie la nia i na stę po wą ak ty wa cjęoste obla stów.

Opu bli ko wa no ba da nie oce nia ją ce bez pie czeń stwo i to le ran cję prze ciw cia ła prze ciw skle ro sty nie (AM G785). W nie -wiel kiej gru pie 72 zdro wych ochot ni ków nie stwier dzo no po wa żniej szych dzia łań nie po żą da nych, a lek był do brze to le ro -wa ny. Ob ser wo wa no ta kże za chę ca ją ce wy ni ki po le ga ją ce na zwięk sze niu BMD i zwięk sze niu stę żeń mar ke rów ko ścio -two rze nia.

Pod su mo wu jąc, wy da je się, że w nie da le kiej przy szło ści na ryn ku mo gą po ja wić się no we le ki prze ciw zła ma nio we,z któ rych naj lep sze wy da ja się być in hi bi to ry ka tep sy ny K i prze ciw cia ła prze ciw skle ro sty nie.

L16ME DI CA TIONS OF THE FU TU RE

Fra nek E.

L17ES TI MA TION OF BO NE MI CRO AR CHI TEC TU RE FROM AP SPI NE DXA SCAN

Hans D.Uni ver si ty of Lau san ne, Bo ne Di se ase Unit, Lau san ne, Swit zer land

The 1993 Con sen sus De ve lop ment Con fe ren ce de fi ned Oste opo ro sis as „a sys te mic ske le tal di se ase cha rac te ri zed bya „low bo ne mass” and a „mi cro -ar chi tec tu ral” de te rio ra tion of bo ne tis sue, with a con se qu ent in cre ase in bo ne fra gi li tyand su scep ti bi li ty to frac tu re”.

In or der to as sess the risk of oste opo ro tic frac tu res, se ve ral non -in va si ve tech ni qu es, ba sed on the at te nu ation of io ni -zing ra dia tion, we re de ve lo ped to qu an ti fy Bo ne Mi ne ral Den si ty (BMD). Among the se tech ni qu es, DXA of the spi ne andfe mur has be co me the gol den stan dard to ol for as ses sing lo cal BMD. Unfor tu na te ly, due to re la ti ve ly high co sts and po orac ces si bi li ty, and the expen se of DXA de vi ces in cer ta in geo gra phic parts of the world, on ly a mar gi nal per cen ta ge (20%to ~30%) of wo men with oste opo ro sis cur ren tly are be ing dia gno sed using DXA [24, 25]. Con se qu en tly, a lar ge num ber ofwo men at risk re ma in un dia gno sed. In tho se in stan ces when DXA is either com ple te ly or re la ti ve ly in ac ces si ble, al ter na ti -ve me thods are be ing used, which in c lu de qu an ti ta ti ve ul tra so und (QUS). Mo re over, a lar ge over lap in BMD va lu es exi stsbe twe en the pa tients who will frac tu re and tho se who will not, ren de ring our frac tu re pre dic tion with BMD not as ef fi cientas expec ted.

In trin si cal ly it is ac cep ted that de fi ning oste opo ro sis on the so le ba sis of bo ne mi ne ral den si ty re ached a/its li mit. In de -ed, the mul ti fac to rial aspect of this di se ase en co ura ges the cur rent de fi ni tion of oste opo ro sis to evo lve to wards a com plexrisk mo del ba sed on CRF and BMD. Con si de ring the se CRFs along with BMD in the as ses sment of frac tu re risk, in cre ases

61

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 21

the sen si ti vi ty of scre ening wi tho ut sa cri fi cing spe ci fi ci ty. Whe re as part of the li mit of the cur rent use of DXA is cur ren tlybe ing ad dres sed by the con co mi tant use of CRFs it on ly par tial ly ta kes in to ac co unt the in for ma tion of bo ne mi cro -ar chi -tec tu re. The re fo re, any ad di tio nal in for ma tion abo ut mi cro -ar chi tec tu re wo uld help to re du ce the over lap be twe en frac tu reand non frac tu re sub jects.

The tra be cu lar bo ne sco re (TBS) is a no vel grey -le vel te xtu re me asu re ment that is ba sed on the use of expe ri men talva rio grams of 2D pro jec tion ima ges, and is able to dif fe ren tia te be twe en two 3-di men tio nal (3D) mi cro -ar chi tec tu res thatexhi bit the sa me bo ne den si ty, but dif fe rent tra be cu lar cha rac te ri stics. TBS me asu res the me an ra te of lo cal va ria tion of greyle vels in 2D pro jec tion ima ges. The TBS is ob ta ined after re -ana ly sis of a DXA exam, and can be com pa red with BMD,sin ce both eva lu ate the sa me re gion of bo ne. In hu man ca da vers, si gni fi cant cor re la tions ha ve be en iden ti fied be twe en TBSand 3D pa ra me ters of bo ne mi cro -ar chi tec tu re, in de pen dent of any cor re la tion be twe en TBS and BMD. Hi gher sco res re flect stron ger and mo re frac tu re -re si stant mi cro -ar chi tec tu re, whi le lo wer sco res in di ca te bo ne that is we aker and mo resu scep ti ble to frac tu re. TBS can be re tro spec ti ve ly ap plied to an exi sting DXA exam, wi tho ut the ne ed for any fur ther ima -ging, and can be com pa red di rec tly with BMD, sin ce both eva lu ate the sa me re gion of bo ne. The ad ded va lue of the TBSin bo ne mi ne ral den si to me try for frac tu re risk as ses sment has be en do cu men ted in cross -sec tio nal, pro spec ti ve and lon gi -tu di nal stu dies. In de ed, TBS has be en fo und: (1) to be lo wer in post -me no pau sal wo men with a past oste opo ro tic frac tu recom pa red with age - and BMD -mat ched wo men wi tho ut frac tu re; (2) to gi ve an in cre men tal in cre ase in the odds ra tio forspi ne frac tu re when com bi ned with spi ne BMD; (3) to be lo wer in wo men with (ver sus wi tho ut) frac tu res, ir re spec ti ve ofwhe ther the ir BMD met the cri te ria for oste opo ro sis or oste ope nia; (4) to pro spec ti ve ly pre dict fac tu re; (5) re cap tu re 1/3 ofthe miss -clas si fied frac tu re ac cor ding to the BMD WHO de fi ni tion of oste opo ro sis alo ne; and (6) to re act dif fe ren tlyaccord ing to the ty pe of bo ne the ra py.

Be si des pre sen ting the dif fe rent stu dies, we will al so de ba te po ten tial use of TBS in cli ni cal ro uti ne to com ple mentBMD.

L17OCE NA MI KRO AR CHI TEK TU RY KO ŚCI NA POD STA WIE ZDJĘĆ AP DXA KRĘ GO SŁU PA

Hans D.Uni ver si ty of Lau san ne, Bo ne Di se ase Unit, Lau san ne, Swit zer land

W 1993 ro ku Con sen sus De ve lop ment Con fe ren ce zde fi nio wa ło oste opo ro zę ja ko: „cho ro bę sys te mo wą szkie le tu, cha -rak te ry zu ją cą się ni ską ma są ko ści i upo śle dzo ną mi kro ar chi tek tu rą tkan ki kost nej, ze zwięk szo ną łam li wo ścią ko ści i po -dat no ścią na zła ma nia”.

W ce lu stwier dze nia ry zy ka zła ma nia oste opo ro tycz ne go stwo rzo no kil ka nie in wa zyj nych tech nik, opar tych na pro mie -nio wa niu jo ni zu ją cym, któ re ob li cza ją gę stość mi ne ral ną ko ści (BMD). Wśród tych tech nik, DXA krę go słu pa oraz ko ściudo wej uzna ne jest za zło ty stan dard w ob li cza niu miej sco we go BMD. Nie ste ty z po wo du re la tyw nie wy so kich kosz tówi sła bej do stęp no ści oraz kosz tu urzą dzeń DXA w nie któ rych re jo nach świa ta, je dy nie mar gi nal ny od se tek (20-30%) ko biet z oste opo ro zą jest dia gno zo wa ny przy uży ciu DXA [24, 25]. W efek cie spo ra licz ba ko biet z ry zy kiem po zo sta jenie zdia gno zo wa na. W przy pad ku gdy DXA jest nie do stęp ne lub je go do stęp ność jest ogra ni czo na, sto su je się al ter na tyw -ne me to dy, wśród nich ul tra so no gra fię ilo ścio wą (QUS). Oprócz te go, stwier dzo no du żą zbie żność mię dzy war to ścia miBMD u pa cjen tów, któ rzy ule gną lub nie ule gną zła ma niu, co czy ni na sze praw do po do bień stwo zła ma nia, wy li czo nena pod sta wie BMD, nie tak sku tecz ne jak prze wi dy wa no.

Za ak cep to wa no, że dia gno zo wa nie oste opo ro zy je dy nie na pod sta wie BMD do bie gło swo je go koń ca. Rze czy wi ście,wie lo czyn ni ko wy cha rak ter cho ro by sprzy ja by obec na de fi ni cja cho ro by roz wi nę ła się w kie run ku kom plek so we go mo -de lu ry zy ka, opar te go na kli nicz nych czyn ni kach ry zy ka oraz BMD. Uwzględ nia jąc kli nicz ne czyn ni ki ry zy ka i BMDw sza co wa niu ry zy ka zła ma nia, zwięk sza to czu łość ba da nia bez utra ty je go spe cy fi ki. Mi mo, że kli nicz ne czyn ni ki ry zy -ka są obec nie sto so wa ne do po pra wy oce ny ry zy ka zła ma nia wraz z ba da niem DXA, na dal tyl ko czę ścio wo bie rze siępod uwa gę in for ma cje o mi kro ar chi tek tu rze ko ści. Za tem żad na do dat ko wa in for ma cja do ty czą ca mi kro ar chi tek tu ry ko ścinie po mo że zmniej szyć zbie żno ści po mię dzy pa cjen ta mi z i bez zła ma nia.

Oce na ko ści be lecz ko wej (tra be cu lar bo ne sco re TBS) to no wa me to da po mia ru stop nia mi sza ro ści opar ta na eks pe ry -men tal nych wa rio gra mach dwu wy mia ro wej pro jek cji ob ra zu, któ ra po zwa la na zna le zie nie ró żni cy mię dzy dwo ma trój wy -mia ro wy mi mi kro ar chi tek tu ra mi. Wska zy wa na jest ta ka sa ma gę stość mi ne ral na ko ści, a ró żna cha rak te ry sty ka ko ści be -lecz ko wej. TBS mie rzy śred ni wskaź nik miej sco wych od cie ni sza ro ści w dwu wy mia ro wej pro jek cji ob ra zów. TBS uzy -sku je się po po now nej ana li zie ba da nia DXA. Od kąd BMD I TBS oce nia ją to sa mo miej sce w ko ści, me to dy są po rów ny -wal ne. Ba da jąc ludz kie zwło ki za ob ser wo wa no istot ną ko re la cję po mię dzy TBS i 3D pod wzglę dem pa ra me trów mi kro ar -chi tek tu ry ko ści, nie za le żnie od żad nej ko re la cji po mię dzy TBS a BMD. Wy ższe punk ty ozna cza ją moc niej szą i bar dziejod por ną na zła ma nia mi kro ar chi tek tu rę, pod czas gdy ni ższe punk ty wska zu ją na słab sza i bar dziej po dat ną na zła ma niakość. TBS mo żna za sto so wać ja ko ana li zę re tro spek tyw ną po sia da ne go ba da nia DXA, bez po trze by ko lej ne go ob ra zo wa -nia, oraz mo że być bez po śred nio po rów na ne z BMD, od kąd obie me to dy oce nia ją to sa mo miej sce w ko ści. Do da nie wy -ni ku TBS do gę sto ści mi ne ral nej ko ści w oce nia niu ry zy ka zła ma nia zo sta ło udo ku men to wa ne w ba da niach: krzy żo wa -

62

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 22

nych, pro spek tyw nych i przed łu żo nych. Za ob ser wo wa no, że TBS: 1) jest ni ższy u ko biet po me no pau zie ze zła ma nia mioste opo ro tycz ny mi w po rów na niu do ko biet w tym sa mym wie ku i z tym sa mym BMD bez zła ma nia; 2) w po łą cze niuz BMD krę go słu pa da je więk szy wskaź nik zła mań krę go słu pa; 3) jest ni ższy u ko biet ze zła ma niem w po rów na niu do ko -biet bez zła ma nia, nie za le żnie od te go czy ich BMD speł nia kry te ria oste opo ro zy czy oste ope nii; 4) pro spek tyw nie prze -wi du je zła ma nie; 5) od zy sku je 1/3 błęd nie zdia gno zo wa nych zła mań, w od nie sie niu do opar tej na BMD de fi ni cji oste opo -ro zy wg WHO; oraz 6) ró żnie re agu je w za le żno ści od ro dza ju te ra pii ko ści.

Oprócz pre zen ta cji ró żnych ba dań, bę dzie my chcie li prze dys ku to wać za sto so wa nie TBS ja ko ru ty no we na rzę dzie kli -nicz ne uzu peł nia ją ce BMD.

L18FRAX – 2 YEARS OF EXPE RIEN CE WORLD WI DE

Ka nis J. A.WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field Me di cal Scho ol, UK

FRAX® is a com pu ter ba sed al go ri thm (http://www. shef. ac. uk/FRAX) that cal cu la tes the 10-year pro ba bi li ty ofa major frac tu re (hip, cli ni cal spi ne, hu me rus or wrist frac tu re) and the 10-year pro ba bi li ty of hip. Frac tu re risk is cal cu la -ted from age, bo dy mass in dex and di cho to mi zed risk fac tors com pri sing prior fra gi li ty frac tu re, pa ren tal hi sto ry of hip frac -tu re, cur rent to bac co smo king, long -term oral glu co cor ti co id use, rheu ma to id ar th ri tis, other cau ses of se con da ry oste opo -ro sis and al co hol con sump tion. Fe mo ral neck bo ne mi ne ral den si ty (BMD) can be optio nal ly in put to en han ce frac tu re riskpre dic tion. Frac tu re pro ba bi li ty is com pu ted ta king both the risk of frac tu re and the risk of de ath in to ac co unt. Frac tu re pro -ba bi li ty dif fers mar ke dly in dif fe rent re gions of the world [Ka nis et al, 2002a] so that FRAX is ca li bra ted to tho se co un -tries whe re the epi de mio lo gy of frac tu re and de ath is known (cur ren tly mo re than 30 co un tries). In ad di tion to the web si -te, FRAX has be en in cor po ra ted in to the so ftwa re of den si to me ters and is ava ila ble as an ap pli ca tion for the i -pho ne/i -pod.

A ma jor cli ni cal ap pli ca tion of FRAX has be en its in cor po ra tion in to cli ni cal gu ide li nes to pro vi de in te rven tion thre -sholds for tre at ment. The set ting of in te rven tion thre sholds va ries from co un try to co un try sin ce it will de pend on the im -por tan ce of oste opo ro sis, the he ath ca re bud get al lo ca ted, cur rent prac ti ce gu ide li nes and he alth eco no mic con si de ra tions.Se ve ral ap pro aches ha ve be en used in the de ve lop ment of as ses sment gu ide li nes. In the UK, in te rven tion thre sholds ha veset by age ba sed on the frac tu re pro ba bi li ty equ iva lent to that of wo men with a hi sto ry of a prior oste opo ro sis re la ted frac -tu re. In North Ame ri ca, FRAX -ba sed in te rven tion thre sholds for men and wo men with oste ope nia ha ve be en set on thebasis of cost -ef fec ti ve ness. Ir re spec ti ve of the man ner whe re by thre sholds are de ri ved, the de ve lop ment of gu ide li nes basedon frac tu re pro ba bi li ty iden ti fies mo re wo men at high risk who wo uld be ne fit from tre at ment then pre vio us gu ide li nes andco nver se ly, avo ids un ne ces sa ry tre at ment in tho se at low risk.

L18FRAX – 2 LA TA DO ŚWIADC ZEŃ NA CA ŁYM ŚWIE CIE

Ka nis J. A.WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field Me di cal Scho ol, UK

FRAX® jest al go ryt mem kom pu te ro wym (http://www. shef. ac. uk/FRAX), któ ry po zwa la na osza co wa nie 10-let nie gopraw do po do bień stwa zła ma nia głów ne go (bkku, krę go słup, kość ra mie nio wa, nad gar stek) oraz 10-let nie praw do po do bień -stwo zła ma nia bkku. Ry zy ko zła ma nia jest wy li cza ne na pod sta wie wie ku, BMI, dy cho to micz nych czyn ni ków ry zy ka,wśród któ rych wy mie nia się: wcze śniej sze zła ma nie oste opo ro tycz ne, obec ność zła mań bkku u ro dzi ców, ak tu al ny sta tuspa le nia ty to niu, dłu go ter mi no we sto so wa nie gli ko kor ty ko ste ro idów, rzs, in ne przy czy ny wtór nej oste opo ro zy, spo ży wa nieal ko ho lu. Zna na war tość gę sto ści mi ne ral nej szyj ki ko ści udo wej (BMD) zwięk sza mo żli wość pre dyk cji ry zy ka zła ma nia.Praw do po do bień stwo zła ma nia jest wy li cza ne kom pu te ro wo w opar ciu o ry zy ko zła ma nia oraz ry zy ko zgo nu. Praw do po do -bień stwo zła ma nia ró żni się zna czą co w za le żno ści od re gio nu świa ta [Ka nis et al, 2002a] dla te go też FRAX jest ka li bro wa nydla kra jów, w któ rych zna ne są epi de mio lo gia zła mań oraz zgo nów (obec nie jest to wię cej niż 30 kra jów). Oprócz stro ny in -ter ne to wej, FRAX zo stał do łą czo ny do opro gra mo wań den sy to me trów, oraz jest do stęp ny ja ko apli ka cja w i -pho ne/i -pod.

Kli nicz ne za sto so wa nie FRAX ma głów nie na ce lu włą cze nie me to dy do kli nicz nych wy tycz nych, aby umo żli wić wy -zna cze nie pro gu le cze nia. Usta le nie pro gu le cze nia jest za le żne od kra ju, po nie waż bra ne są pod uwa gę: na si le nie oste opo -ro zy, bu dżet przy dzie lo ny na opie kę zdro wot ną, ak tu al ne wy tycz ne oraz prze słan ki eko no micz ne. Wy ko rzy sta no kil ka me tod w ce lu udo sko na le nia wy tycz nych po stę po wa nia. W Wiel kiej Bry ta nii, próg in ter wen cji zo stał wy zna czo ny na pod -sta wie wie ku w opar ciu o praw do po do bień stwo zła ma nia rów no wa żne gru pie ko biet z po przed nim zła ma niem oste opo ro -tycz nym. W Ame ry ce Pół noc nej ze wzglę du na kosz ty usta lo no próg in ter wen cji dla ko biet i mę żczyzn z oste ope nią opar -ty o wy ni ki z FRAX. Nie za le żnie od spo so bu wy zna cze nia pro gu in ter wen cji, prze kształ ce nie wy tycz nych w opar teo praw do po do bień stwo zła ma nia, spo wo du je iden ty fi ka cję więk szej licz by ko biet z wy ższym ry zy kiem, któ re bę dą czer -pa ły ko rzy ści z le cze nia oraz od wrot nie, unik nie się nie po trzeb ne go le cze nia ko biet z ni ższym ry zy kiem.

63

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 23

L19WY STĘ PO WA NIE ZŁA MAŃ W PO PU LA CJI MA ŁO POL SKI W OB SER WA CJI 10-LET NIEJ A PRO GNO ZA RY ZY KA ME TO DĄ FRAX -PL

Czer wiń ski E.1,2, Ku mo rek A.2, Bo ro wy P.2, Mi lert A.1, Ama ro wicz J.1, Gór kie wicz M.3

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne Kra ków, ul. Ko per ni ka 32, www.kcm.pl3 In sty tut Zdro wia Pu blicz ne go, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia, FRAX, BMD, BMI, czyn ni ki ry zy ka

Wstęp. Zła ma nia są naj istot niej szym pro ble mem oste opo ro zy. Iden ty fi ka cja cho rych, któ rym za gra ża zła ma nie, a za -tem wy ma ga ją le cze nia jest klu czo wym za gad nie niem. Sto so wa ne w tym ce lu ba da nie den sy to me trycz ne oka za ło się nie -wy star cza ją ce, ja ko że więk szość zła mań wy stę pu je u osób nie speł nia ją cych den sy to me trycz ne go kry te rium oste opo ro zy.Me to da FRAX umo żli wia ob li cza nie ry zy ka zła ma nia w opar ciu o BMI lub BMD i kli nicz ne czyn ni ki ry zy ka. Bio rącpod uwa gę znacz ne ró żni ce za cho dzą ce po mię dzy ró żny mi po pu la cja mi uzna li śmy za ce lo we we ry fi ka cję za sto so wa nia tejme to dy w pró bie po pu la cji ma ło pol skiej. Ce lem pra cy by ła oce na sku tecz no ści me to dy FRAX w pro gno zo wa niu zła ma -nia na pod sta wie 10-let niej ob ser wa cji pa cjen tów w ma te ria le wła snym.

Ma te riał i me to da. W gru pie ok. 100.000 pa cjen tów Kra kow skie go Cen trum Me dycz ne go (KCM) wy lo so wa no 5092ko biet w wie ku po wy żej 50 r. ż, któ re w la tach 1997-2000 zgło si ły się do KCM ce lem wy ko na nia ba da nia den sy to me trycz -ne go. Peł ną do ku men ta cją me dycz ną obej mu ją cą m.in. wy nik ba da nia den sy to me trycz ne go krę go słu pa lub szyj ki ko ściudo wej dys po no wa no u 3350 osób. Spo śród nich wy lo so wa no gru pę 1024 ko biet, u któ rych prze pro wa dzo no w la tach2009-2010 an kie tę te le fo nicz ną zwra ca jąc szcze gól ną uwa gę na wy stą pie nie no we go zła ma nia w ba da nym okre sie. Dla ka -żdej oso by ob li czy li śmy rów nież 10-let nie ry zy ko zła ma nia sto su jąc me to dę FRAX, da ne dla po pu la cji pol skiej, opie ra jącsię na war to ści BMI oraz BMD dla szyj ki ko ści udo wej (n=886). Dys po nu jąc in for ma cja mi o zła ma niach prze pro wa dzi li -śmy ana li zę na ile sku tecz ne by ło pro gno zo wa nie ry zy ka zła ma nia za po mo cą na rzę dzia FRAX.

Wy ni ki. Śred ni wiek ba da nej gru py 63,8 lat (50-79 lat, SD 6,6). War to ści BMD T -sco re krę go słu pa: śr. -2,3 (-5,9 do4,0; SD 1,4), BMD T -sco re szyj ki śr. -1,5 (-4 do 2,7, SD 1,1). Śred nie BMI w ba da nej gru pie wy no si ło 26,9 (od 17,3do 45,8; SD 4,1). Prze by te zła ma nie oste opo ro tycz ne zgła sza ło 31,6% pa cjen tek (n=324).

Ob li czo ne me to dą FRAX 10-let nie ry zy ko głów ne go (ma jor) zła ma nia oste opo ro tycz ne go na pod sta wie BMI u wszyst -kich ba da nych wy nio sło śr. 6,2% (od 1,6% do 40%, SD 3,6) i dla bkk udo wej (hip) śr. 1,8% (od 0,1% do 23%, SD 1,8).U 886 ko biet, u któ rych dys po no wa no da ny mi BMD T -sco re szyj ki k. udo wej, śred ni FRAX ma jor okre ślo no na po zio -mie 6,2% (1,5% – 50%, SD 4,3), a dla FRAX hip 1,8% (0,0% do 43%, SD 2,6).

Po śr. 11 la tach ob ser wa cji śred nia wie ku osią gnę ła 74.5 lat (od 59 do 89, SD 6,7). No we zła ma nia wy stą pi ły u 22,1%pa cjen tek (n=227), w tym po now ne u 97 pa cjen tek (29,9% w gru pie z prze by tym zła ma niem). Licz ba cho rych z co naj -mniej jed nym zła ma niem wzro sła do 44,3% (n=454), a cał ko wi ta licz ba zła mań z 435 do 725. Pro cent pa cjen tek, u któ -rych wy stą pi ło no we zła mań w gru pie 50-60 lat wy niósł 17.4% vs 25.2 % w gru pie 61-71 lat. Śred nia war tość FRAX wgBMD T -sco re dla za sad ni cze go zła ma nia (ma jor) w gru pie osób, któ re w okre sie ob ser wa cji nie do zna ły no we go zła ma niawy no si ła 5,8% (1,5% – 35%, SD 3,9) a u osób, któ re do zna ły zła ma nia 7,6% (1,9% – 50%, SD 5,1), dla zła ma nia bkkudowej (hip) oso by, któ re nie do zna ły no we go zła ma nia 1,6% (0,0%-16%, SD 2,0%) vs oso by, któ re do zna ły zła ma niaw okre sie ob ser wa cji 2,6% (0,0%-43%, SD 3,9%). Za na li zo wa no rów nież wpływ prze by te go zła ma nia na wy nik FRAX.Otrzy ma no na stę pu ją ce wy ni ki: FRAX T -sco re BMD u osób, któ re prze by ły zła ma nie śr. 9,1% (19%-50%, SD 5,1), oso -by bez prze by te go zła ma nia śr. 4,8% (1,5%-23%, SD 2,8).

Pod su mo wa nie. Licz ba cho rych, któ rzy do zna li co najm niej jed ne go zła ma nia w okre sie 11-let niej ob ser wa cji wzro słaz 31,6% do 44,3% w ca łej gru pie. Śred nie war to ści FRAX T -sco re BMD (ma jor) u pa cjen tek, któ re prze by ły zła ma nie by -ły pra wie 2-krot nie wy ższe w po rów na niu do osób bez zła ma nia (9,1% vs 4,8%). Śred nie war to ści FRAX T -sco re BMD(ma jor) u osób, któ re do zna ły zła ma nia po 11-la tach w po rów na niu do osób, któ re nie ule gły zła ma niu ró żni ły się nie znacz -nie (5,8% vs 7,6%).

64

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 24

L19IN CI DEN CE OF FRAC TU RES IN PO PU LA TION OF MA LO POL SKA IN A 10-YEAR FOL LOW -UP VS. PRO GNO SIS WITH FRAX -PL

Czer wiń ski E.1,2, Ku mo rek A.2, Bo ro wy P.2, Mi lert A.1, Ama ro wicz J.1, Gór kie wicz M.3

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Fa cul ty of He alth Scien ces, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge 2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl3 Epi de mio lo gy and Po pu la tion Stu dies De part ment, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge

Key words: oste opo ro sis, frac tu re risk, FRAX, BMD, BMI, risk fac tors

In tro duc tion. Frac tu res con sti tu te the most im por tant pro blem of oste opo ro sis. Iden ti fi ca tion of pa tients who are at riskof frac tu res and thus sho uld be sub ject to tre at ment is a cru cial is sue. Den si to me tric exa mi na tion that has be en wi de ly usedso far pro ved in suf fi cient be cau se of the fact that ma jo ri ty of frac tu res oc curs in pa tients who do not me et the den si to me -tric cri te rion of oste opo ro sis. FRAX al lows cal cu la ting frac tu re risk on the ba sis of BMI or BMD and cli ni cal risk fac tors.Ta king in to con si de ra tion sub stan tial dif fe ren ces be twe en po pu la tions we de ci ded to ve ri fy the me thod for the po pu la tionof Ma ło pol ska (Les ser Po land). The aim of the stu dy was to eva lu ate the ef fi ca cy of FRAX in pre dic ting frac tu re on theba sis of 10-year ob se rva tion of pa tients of our cli nic.

Ma te rials and me thods. 5092 wo men aged 50 and abo ve we re ran dom ly cho sen from a gro up of 100,000 fe ma le pa -tients of Kra kow skie Cen trum Me dycz ne who ap plied for den si to me tric exa mi na tion from 1997 to 2000. 3,350 pa tientsfrom this gro up had a full me di cal do cu men ta tion in c lu ding spi ne and fe mo ral neck den si to me try exa mi na tion re sults.Next, 1,024 wo men we re ran dom ly cho sen and in 2009 and 2010 a te le pho ne su rvey was per for med that fo cu sed on a newfrac tu re in the stu dy pe riod. For eve ry pa tient we cal cu la ted 11-year frac tu re risk with the on li ne FRAX (http://www. shef.ac. uk/FRAX) for the Po lish po pu la tion ba sed on BMI and BMD in fe mo ral neck (n=886). Using the da ta re gar ding frac -tu res we pre pa red ana ly sis of the ef fi ca cy of frac tu re risk pro ba bi li ty cal cu la ted with FRAX.

Re sults. The stu dy in c lu ded wo men aged on ave ra ge 63.8 (50-79 years, SD 6.6). The ave ra ge BMD T -sco re of spi newas -2.13 (-5.9 to 4.0; SD 1.4), the ave ra ge BMD T -sco re of neck -1.5 (-4 do 2.7, SD 1.1). The ave ra ge BMI in the exa mi -ned gro up was 26.9 (from 17.3 to 45.8, SD 4.1). 31.6% of pa tients re por ted a past frac tu re (n=324).

The ave ra ge 10-year risk of ma jor oste opo ro tic frac tu re cal cu la ted with FRAX on the ba sis of BMI for all the pa tientswas 6.2% (from 1.6% do 40%, SD 3.6) and for the pro xi mal fe mur (hip) it was 1.8 % (from 0.1% do 23%, SD 1.8). Theave ra ge FRAX va lue cal cu la ted on the ba sis of BMD T -sco re in fe mo ral neck of 886 pa tients was 6.2% for ma jor frac tu re(1.5% – 50%, SD 4.3) and for pro xi mal fe mur 1.8% (0.0% to 43%, SD 2.6).

After the ave ra ge ob se rva tion pe riod of 11 years, the me an age was 74.5 (from 59 to 89, SD 6.7). 22.1% of pa tients suf -fe red a new frac tu re (n=227), in c lu ding 97 pa tient for whom it was a next frac tu re (22.9% in the gro up with a pre vio usfrac tu re). The num ber of pa tients with at le ast one frac tu re in cre ased to 44.29% (n=454) and the to tal num ber of frac tu resro se from 435 to 725. The per cen ta ge of pa tients with new frac tu res in the age gro up of 50-60 was 17.4% as com pa redto 25.2% in 61-71 gro up. The me an FRAX va lue ba sed on BMD T -sco re for ma jor frac tu re in the gro up of pa tients whodid not su sta in a frac tu re in the ob se rva tion pe riod was 5.8% (1.5 – 35%, SD 3.9) whi le for pa tients with hi sto ry of frac tu -res it was 7.6% (1.9% –50%, SD 5.1). Cor re spon ding va lu es for the pro xi mal fe mur (hip) we re: 1.6% (0.0%-16%,SD 2.0%) vs. 2.6% (0.0%-43%, SD 3.9%). The in flu en ce of a pre vio us frac tu re on FRAX re sult was ana ly zed and the fol -lo wing was ob se rved: the ave ra ge FRAX ba sed on T -sco re BMD for pa tients with a pre vio us frac tu re was 9.1% (19%-50%,SD 5.1), whi le for pa tients with no hi sto ry of frac tu res it was 4.8% (1.5%-23%, SD 2.8).

Conc lu sion. Num ber of pa tients with at le ast one frac tu re in cre ased from 31.6% to 44.3% in the en ti re gro up. The ave -ra ge va lue of FRAX T -sco re BMD (ma jor) in pa tients who un der went frac tu re was al most 2 ti mes hi gher as com pa red topa tients wi tho ut frac tu re (9.1% vs. 4.8%). The was a small dif fe ren ce be twe en the ave ra ge va lue of FRAX T -sco re (ma jor)in pa tients who su sta ined or not frac tu re after 11 years in com pa ri son with tho se who had on frac tu re (5.8% vs. 7.6%).

L20PO TEN CJAL NE KRY TE RIA DO BO RU PA CJEN TÓW DO LEC ZE NIA OSTE OPO RO ZY: BA DA NIA BOS -2

Ba dur ski J. E.1, Ka nis J. A.2, Jo hans son H.2, Do breń ko A.1, No wak N. A.1, Je zier nic ka E. Z.1, Da ni luk S.1

1 Ze spół Ba daw czy Pol skiej Fun da cji Oste opo ro zy, Bia ły stok2 Ośro dek Współ pra cu ją cy z WHO Uni wer sy tet w Shef field

Sche mat WHO z 2007 ro ku po stę po wa nia wo bec oste opo ro zy pro wa dzą cy do iden ty fi ka cji osób po trze bu ją cych le cze -nia, aby zmniej szyć ry zy ko zła ma nia, sta wia wy móg zna jo mo ści w ka żdym kra ju po zio mu po pu la cyj ne go za gro że nia zła -ma nia mi oste opo ro tycz ny mi. Pod ję to ba da nia oce ny 10-let nie go praw do po do bień stwa głów nych zła mań oste opo ro tycz -nych (RB -10 g. z. op.) i zła mań bio dra (RB -10 b.) na nie wy se lek cjo no wa nej gru pie 1608 ko biet po 40 ro ku ży cia po słu -gu jąc się na rzę dziem FRAX®BMI i FRAX®BMD wzo ro wa nym na epi de mio lo gii zła mań w An glii (wer sja 3.1). Oby dwa

65

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 25

spo so by po dob nie oce ni ły praw do po do bień stwo zła ma nia i w ko lej nych de ka dach ży cia ujaw ni ły ro sną ce RB -10 g. z. op.od ca. 5% w 5 de ka dzie do 25% w 9, śred nio – 11%, oraz RB -10 b. od po wied nio od 0,5% do 13%, śred nio – 3%. Licz bazła mań ro sła do 7 i 8 de ka dy i ma la ła zgod nie z li czeb no ścią gru py wie ko wej. Naj czę ściej zgła sza ny mi czyn ni ka mi ry zy -ka, po za za awan so wa nym wie kiem i ni skim BMI: prze by te uprzed nio zła ma nie, pa le nie pa pie ro sów i wy wiad ro dzin nyzła ma nia bio dra. Ana li za po rów naw cza ba da nych pa ra me trów FRAX osób z i bez zła mań, wy ka za ła zna mien ne sta ty stycz -nie ró żni ce wy łącz nie w wie ku i w dwu krot nie wy ższym RB -10 g. zop. osób ze zła ma nia mi (ca. 18% vs 9%) i RB -10 b.(ca. 5% vs 2.5%). Prze strzeń <po śred nia> po mię dzy śred nim ry zy kiem po pu la cyj nym (RB -10 g. z. op. 11% i RB -10 b. 3%)a ry zy kiem osób ze zła ma nia mi (RB -10 g. z. op. 18% i RB -10 b. 9%) mo gła by po słu żyć ja ko punkt orien ta cyj ny: po ni żejw/w war to ści – ry zy ko <ma łe>, nie wy ma ga ją ce le cze nia, po wy żej ry zy ko <du że> wy ma ga ją ce in ter wen cji, zaś ta <po -śred nia> sta no wi wska za nie do ba da nia BMD i po now nej ana li zy za gro że nia zła ma niem.

Od 2008 ro ku na rzę dzie oce ny ry zy ka zła ma nia FRAX jest sze ro ko sto so wa ne w prak ty ce. Je go kli nicz na uży tecz nośćwy ma ga jed nak usta no wie nia po zio mu RB -10, po wy żej któ re go le cze nie bę dzie uza sad nio ne i re ko men do wa ne. Ce lem ni -niej szej pra cy by ła rów nież ana li za mo żli wych pro gów in ter wen cji w Pol sce. Ana li zo wa no czte ry kry te ria/pro gi: kry te riumA – wg war to ści BMD rów nej lub ni ższej od T -sco re -2.5; kry te rium B – prze by te zła ma nie oste opo ro tycz ne nie za le żnieod wie ku; kry te rium C – próg za le żny od wie ku, i kry te rium D – wszyst kie ko bie ty z uprzed nim zła ma niem oraz te, u któ -rych ry zy ko zła ma nia rów ne jest ry zy ku ko biet po wcze śniej szym zła ma niu przy usta lo nym wg wie ku pro gu.

Do le cze nia kwa li fi ko wa ło by się: wg kry te rium A – 39% ko biet po wy żej 50 r. ż., wg kry te rium D – 35%, zaś wg kry -te riów B i C – 16%. Przy kry te riach B i C za kwa li fi ko wa no by do le cze nia ko bie ty o wy ższym ry zy ku zła ma nia niż w przy -pad ku kry te riów A i D. Za kła da jąc sku tecz ność le cze nia far ma ko lo gicz ne go ja ko re duk cję ry zy ka względ ne go zła ma niao 30%, licz ba re ko men do wa nych do le cze nia w ce lu unik nię cia głów ne go zła ma nia oste opo ro tycz ne go by ła by ni ższaprzy opcji B i C (13 i 14), niż w przy pad ku opcji A i D (18).

Naj więk szą efek tyw ność wy ka zu ją więc pro gi in ter wen cji rów ne ry zy ku ko biet po wcze śniej szym zła ma niu. Sto so wa -nie w prak ty ce kli nicz nej pro gu in ter wen cji lecz ni czej za le żne go od wie ku mo że być za tem wła ściw sze niż jed ne go wspól -ne go pro gu dla wszyst kich ko biet po 50 ro ku ży cia.

L20PO TEN TIAL CRI TE RIA OF PA TIENT SE LEC TION FOR OSTE OPO RO SIS TRE AT MENT: BOS -2 STU DY

Ba dur ski J. E.1, Ka nis J. A.2, Jo hans son H.2, Do breń ko A.1, No wak N. A.1, Je zier nic ka E. Z.1, Da ni luk S.1

1 The Po lish Fo un da tion of Oste opo ro sis Re se arch Te am, Bia ły stok, Po land2 World He alth Or ga ni za tion Col la bo ra ting Cen tre, Uni ver si ty of Shef field, Shef field, Uni ted King dom

WHO oste opo ro sis re port (2007), which pre sents the ra peu tic stra te gy for pa tient iden ti fi ca tion aiming at de cre asingfrac tu re risk, puts a spe cial em pha sis on re co gni zing oste opo ro tic frac tu re risk for each co un try po pu la tion. We eva lu atedef fi ca cy of FRAX®BMI and FRAX®BMD to ols for En glish po pu la tion (ver sion 3.1) for pre dic ting 10-year pro ba bi li ty ofma jor oste opo ro tic frac tu re and of hip frac tu re on a ran dom ly se lec ted gro up of 1608 wo men aged 40 and ol der. Both me -thods sho wed si mi lar re sults of frac tu re pro ba bi li ty as well as the in cre ase of 10-year pro ba bi li ty of ma jor oste opo ro tic frac -tu re in suc ce eding de ca des of age – from apx. 5% in the 5th de ca de to 25% in the 9th de ca de (ave ra ge of 11%). For 10-yearpro ba bi li ty of hip frac tu re it was re spec ti ve ly: from 0.5% to 13% with the ave ra ge of 3%. The num ber of frac tu res in cre -ased until the 7th and 8th de ca de and de cre ased with the si ze of age gro up. The most fre qu en tly re por ted risk fac tors, apartfrom old age and low BMI, we re: pre vio us frac tu re, smo king and fa mi ly hi sto ry of hip frac tu res. Com pa ra ti ve ana ly sis ofFRAX pa ra me ters for pa tients with and wi tho ut pre vio us frac tu res sho wed sta ti sti cal ly si gni fi cant dif fe ren ces on ly in ageand in 2-fold hi gher 10-year pro ba bi li ty of ma jor oste opo ro tic frac tu re in pa tients with pre vio us frac tu res (abo ut 18% ver -sus 9%) and 10-year pro ba bi li ty of hip frac tu re (abo ut 5% ver sus 2.5%). The <me an> ran ge be twe en the ave ra ge po pu la -tion risk (10-year pro ba bi li ty of ma jor oste opo ro tic frac tu re 11% and pre dic ting 10-year pro ba bi li ty of hip frac tu re 3%) andthe risk of pa tients with pre vio us frac tu res (10-year pro ba bi li ty of ma jor oste opo ro tic frac tu re 18% and 10-year pro ba bi li -ty of hip frac tu re 9%) co uld be ap plied as orien ta tion po int: be low the se va lu es – <low> risk with no in te rven tion ne eded,abo ve <high> risk re qu iring in te rven tion, whe re as the <me an> calls for BMD exa mi na tion and re -eva lu ate frac tu re risk.

FRAX, the frac tu re risk as ses sment to ol, has be en wi de ly used sin ce 2008. Yet, its cli ni cal ap pli ca bi li ty ma kes it ne ces -sa ry to es ta blish the 10-year ab so lu te risk le vel, abo ve which tre at ment will be le gi ti ma te and re com men ded. Ano ther aimof this stu dy was to ana ly ze po ssi ble in te rven tion thre shold for Po land. Fo ur cri te ria/thre shold we re ana ly zed: cri te rionA – BMD equ al or lo wer than -2.5 T -sco re; cri te rion B – pre vio us oste opo ro tic frac tu re re gar dless of age; cri te rion C – age --de pen dent thre shold; cri te rion D – all wo men with a pre vio us frac tu re and tho se for whom frac tu re risk equ als the risk ofwo men with a pre vio us frac tu re with the thre shold set ac cor ding to age.

The fol lo wing per cent of pa tients wo uld qu ali fy for tre at ment: for the cri te rion A – 39% of wo men aged 50 and ol der,for the cri te rion D – 35%, for the cri te rion B and C – 16%. In cor po ra ting cri te ria B and C wo uld qu ali fy for tre at ment wo -men with hi gher frac tu re risk than in ca se of cri te ria A and D. As su ming the ef fec ti ve ness of phar ma co lo gi cal tre at ment inre du cing the re la ti ve risk of frac tu re by 30%, the num ber of pa tients re com men ded for tre at ment aiming at ma jor oste opo -ro tic frac tu re pre ven tion wo uld be lo wer in ca se of cri te ria B and C (13 and 14) than for cri te ria A and D (18).

66

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 26

In te rven tion thre sholds that equ al risk of wo men with a pre vio us frac tu re pro ve most ef fec ti ve. Ada pting age -de pen -dent in te rven tion thre shold in cli ni cal prac ti ce may be mo re le gi ti ma te than using a sin gle thre shold for all wo men abo vethe age of 50.

L21THE RA PEU TIC IN TE RVEN TION THRE SHOLDS IN EU RO PE

Jo hans son H., Ka nis J. A., Odén A., McC lo skey E.WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field, UK

In tro duc tion. The aim of this stu dy was to in ve sti ga te the pro por tion of in di vi du als ha ving a ten year pro ba bi li ty offrac tu re abo ve de fi ned thre sholds in dif fe rent Eu ro pe an co un tries.

Me thods. A po pu la tion was si mu la ted ba sed on the di stri bu tion of the risk -sco re among the co horts used by the WHOto de ve lop FRAX (an as ses sment to ol of frac tu re risk) using 10 000 si mu la tions each for eight 5-year age gro ups from theage of 50 years. The 10 year pro ba bi li ty of a ma jor oste opo ro tic frac tu re was cal cu la ted for the si mu la ted po pu la tion forSpa in and the UK, tho ugh da ta for Ger ma ny, Fran ce, Ita ly and Po land will be ava ila ble shor tly. The pro por tion of men andwo men with pro ba bi li ties abo ve de fi ned thre sholds we re cal cu la ted. Two ap pro aches to in te rven tion thre sholds we re used.The first used a fi xed thre shold (e. g. a frac tu re pro ba bi li ty abo ve 15%, ir re spec ti ve of age). The se cond ap pro ach used age --de pen dent in te rven tion thre sholds equ iva lent to a wo man with a prior fra gi li ty frac tu re as used by the Na tio nal Oste opo -ro sis Gu ide li ne Gro up (NOGG) in the UK.

Re sults. With the use of a fi xed in te rven tion thre shold, 1.5% of men and 13.3% of wo men from Spa in aged 50 yearsor mo re had a pro ba bi li ty of a ma jor frac tu re abo ve a fi xed thre shold of 15%. The cor re spon ding fi gu res for the UKwere 2.8% and 28.9%, re spec ti ve ly. The re we re 30-fold mo re in di vi du als abo ve the thre shold in the age -in te rval 85+ thanin the in te rval 50-55 years. When using age -spe ci fic thre sholds equ iva lent to the pro ba bi li ty of a ma jor oste opo ro tic frac -tu re for a wo man with a prior frac tu re, the pro por tion of men and wo men from Spa in aged 50 years or mo re abo ve the thre -shold was 3.3%, and 20.3%, re spec ti ve ly. The re spec ti ve fi gu res for the UK we re 1.2% and 20.5%. The pro por tion ofpeople abo ve the age -spe ci fic thre shold was ra ther sta ble with age.

Conc lu sion. A fi xed in te rven tion thre shold across all ages mar ke dly bia ses tre at ment to wards the el der ly and di sen -fran chi ses young in di vi du als in whom frac tu re pro ba bi li ty exce eds that equ iva lent to a wo man of the sa me age with a priorfra gi li ty frac tu re. When age -spe ci fic thre sholds are used, the pro por tion abo ve the thre shold is fa ir ly sta ble with age andmo re in tu iti ve to cli ni cal prac ti ce.

L21PRÓG IN TER WEN CJI TE RA PEU TYCZ NYCH W EU RO PIE

Jo hans son H., Ka nis J. A., Odén A., McC lo skey E.WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field, UK

Wpro wa dze nie. Ce lem ba dań by ło osza co wa nie sto sun ku licz bo we go osób ma ją cych 10-let nie praw do po dob nień stwozła ma nia w za le żno ści od okre ślo nych pro gów in ter wen cyj nych w ró żnych kra jach Eu ro py.

Me to dy. Po pu la cja by ła sy mu lo wa na na pod sta wie wy stę po wa nia współ czyn ni ków ry zy ka po mię dzy ko hor ta mi uży -ty mi przez WHO do utwo rze nia FRAX (na rzę dzie do oce ny ry zy ka zła ma nia) sto su jąc 10 000 sy mu la cji, ka żda dla 8 pię -cio let nich grup wie ko wych, roz po czy na ją cych się od 50 r. ż.

Dzie się cio let nie praw do po do bień stwo oste opo ro tycz ne go zła ma nia głów ne go zo sta ło wy li czo ne dla sy mu lo wa nychpo pu la cji: dla Hisz pa ni oraz Wiel kiej Bry ta nii, Nie miec, Fran cji, Włoch, jak rów nież w nie dłu gim cza sie dla Pol ski. Ob li -czo no udział mę żczyzn i ko biet z praw do po do bień stwem po wy żej okre ślo ne go pro gu. Po rów na no dwa sto so wa ne pro gi in -ter wen cji. Pierw szy uży wał sta łe go pro gu (np. praw do po do bień stwo zła ma nia po wy żej 15% nie za le żnie od wie ku). Dru giuży wał pro gu in ter wen cji za le żne go od wie ku, rów no wa żne go dla ko biet w tym sa mym wie ku z wcze śniej szym zła ma -niem oste opo ro tycz nym, uży wa ne go przez Na tio nal Oste opo ro sis Gu ide li ne Gro up (NOGG) w Wiel kiej Bry ta nii.

Wy ni ki. Sto su jąc sta ły próg in ter wen cji, 1,5% mę żczyzn oraz 13,3% ko biet z Hisz pa ni w wie ku 50 lat lub wię cej mia -ło praw do po do bień stwo głów ne go zła ma nia po wy żej sta łe go pro gu 15%. Wy ni ki dla Wiel kiej Bry ta nii wy nio sły od po -wied nio: 2,8% oraz 28,9%. W prze dzia le wie ko wym 85+ by ło 30-krot nie wię cej ba da nych po wy żej pro gu, niż w prze dzia -le wie ko wym 50-55 lat. Sto su jąc próg in ter wen cji za le żny od wie ku, któ ry od po wia da praw do po do bień stwu wy stą pie niagłów ne go oste opo ro tycz ne go zła ma nia u ko biet z wcze śniej szym zła ma niem, od se tek mę żczyzn i ko biet z Hisz pa ni w wie -ku rów nym lub po wy żej 50 r. ż., z wy ni kiem po wy żej usta lo ne go pro gu wy niósł: 3,3% oraz 20,3%. Dla Wiel kiej Bry ta niiwy ni ki wy nio sły od po wied nio: 1,2% oraz 20,5%. Od se tek ba da nych po wy żej pro gu za le żne go od wie ku był ra czej sta bil -ny wzglę dem wie ku.

Wnio ski. Sto su jąc usta lo ny próg in ter wen cji nie za le żny od wie ku, oka zu je się, że jest on ukie run ko wa ny na le cze nieosób star szych, po mi ja na to miast oso by młod sze, u któ rych praw do po do bień stwo zła ma nia prze kra cza rów no wa żne mu ry zy -

67

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 27

ko stwier dzo ne u ko biet w tym sa mym wie ku z wcze śniej szym zła ma niem oste opo ro tycz nym. Sto su jąc próg in ter wen cji za le -żny od wie ku od se tek ba da nych po wy żej pro gu jest dość sta bil ny z wie kiem oraz bar dziej czu ły w prak ty ce kli nicz nej.

L22JAK KWA LI FI KO WAĆ DO LEC ZE NIA FAR MA KO LO GICZ NE GO OSTE OPO RO ZY NA POD STA WIE ME TO DY FRAX®? PRO GRAM PO MOST

Przed lac ki J., Księ żo pol ska -Or łow ska K., Grodz ki A., Świr ski A., Mu siał J., Loth E., Te ter P.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, le cze nie, FRAX®

Wstęp. Jed nym z pro ble mów do ty czą cych po stę po wa nia w oste opo ro zie jest spo sób kwa li fi ka cji do le cze nia far ma ko -lo gicz ne go le ka mi prze ciw zła ma nio wy mi. Więk szość ak tu al nych ocen kosz to efek tyw no ści le cze nia w po szcze gól nychkra jach opar ta jest na me to dach ja ko ścio wych. W Pol sce pro po nu je się przy jąć za wska za nie do le cze nia le ka mi prze ciw -zła ma nio wy mi 20% próg 10-let nie go ry zy ka zła ma nia głów nych ko ści (10-RZ) wy li czo ne go na pod sta wie me to dy FRAX®.Nie jest zna na kosz to efek tyw ność ta kiej de cy zji. Nie któ rzy au to rzy pro po nu ją przy jąć ró żne pro gi 10-RZ w za le żno ściod wie ku pa cjen tów.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na przy dat no ści sto so wa nia 20% gra nicz nej war to ści 10-RZ przy kwa li fi ko wa niu do le cze -nia oste opo ro zy le ka mi prze ciw zła ma nio wy mi w od nie sie niu do me to dy ja ko ścio wej sto so wa nej od 5 lat w Kra jo wymCen trum Oste opo ro zy w ra mach pro gra mu PO MOST. Me to da ta zo sta ła opra co wa na na pod sta wie do stęp ne go pi śmien nic -twa. Kosz to efek tyw ność de cy zji po dej mo wa nych na pod sta wie tej me to dy nie jest zna na.

Ma te riał i me to dy. Do ba da nia za kwa li fi ko wa no 1441 osób (177 mę żczyzn i 1264 ko bie ty) w wie ku 68,7±8,1 lat, skie -ro wa nych po raz pierw szy do KCO w okre sie 2 lat: 2006/2007 i 2008/2009, do tych czas nie le czo nych le ka mi prze ciw zła -ma nio wy mi, z do stęp nym wy ni kiem ba da nia DXA bio dra. Za kry te ria kwa li fi ka cji do le cze nia przy ję to w KCO: prze by teoste opo ro tycz ne zła ma nie krę go słu pa i bio dra nie za le żnie od wy ni ku ba da nia DXA oraz prze by te oste opo ro tycz ne zła ma -nie ko ści przed ra mie nia, zła ma nie bio dra u ro dzi ców, prze wle kłe sto so wa nie gli ko kor ty ko idów, wcze sną me no pau zę (<45r. ż.), RZS, wiek ≥65 lat dla ko biet i ≥70 lat dla mę żczyzn z to wa rzy szą cym od po wied nim wy ni kiem ba da nia DXA (T -sco -re) w za kre sie bio dra. U wszyst kich wy li czo no 10-RZ z wy ko rzy sta niem kal ku la to ra bry tyj skie go. Wy ni ki ana li zo wa now 4 pod gru pach, od dziel nie dla mę żczyzn i ko biet w wie ku po ni żej i po wy żej gra nicz nej war to ści bę dą cej sa mo dziel nymwska za niem do ba da nia oste opo ro zy (mę żczyź ni – 70 lat, ko bie ty – 65 lat). Z ana li zy wy klu czo no oso by, u któ rych je dy -nym wska za niem do le cze nia by ło prze by te zła ma nie krę go słu pa (32) i bio dra (2).

Wy ni ki. Na pod sta wie me to dy sto so wa nej w KCO do le cze nia far ma ko lo gicz ne go za kwa li fi ko wa no i pod da no dal szejana li zie 441 osób (50 mę żczyzn i 391 ko biet) w wie ku 73,6±7,1 lat. W gru pie ko biet (367 z 849 ba da nych) w wie ku ≥65lat 10-RZ wy no si ło 23,5±10,8% (me dia na 21%, 7,5-75%). W gru pie ko biet (24/389) w wie ku <65 lat 10-RZ wy no si -ło 18,5±8,8% (me dia na 18,5%, 7,5-40%). W gru pie mę żczyzn (44/101) w wie ku ≥70 lat 10-RZ wy no si ło 14,8±6,3% (me -dia na 13%, 6,6-33%). W gru pie mę żczyzn w wie ku <70 lat (6/68) 10-RZ wy no si ło 23,3±10,0% (me dia na 22%, 8,0-37%).

Wnio ski. Przy sto so wa niu me to dy FRAX® przy kwa li fi ko wa niu pa cjen tów do le cze nia far ma ko lo gicz ne go oste opo ro -zy za sad ne wy da je się przy ję cie ró żnych pro gów kwa li fi ka cyj nych dla mę żczyzn (przy naj mniej w star szym wie ku, gru pamę żczyzn w młod szym wie ku by ła bar dzo ma ła) i ko biet, a w przy pad ku ko biet, sto so wa nie ró żnych prze dzia łów war to -ści 10-RZ w za le żno ści od wie ku, u star szych wy ższych i u młod szych ni ższych war to ści 10-RZ. Na pod sta wie uzy ska -nych wy ni ków mo żna za pro po no wać prze su nię cie gra nicz nej war to ści 10-RZ bę dą cej wska za niem do le cze nia oste opo ro -zy z 20% do (de cy zje ma ją cha rak ter ar bi tral ny): ok. 15% u ko biet w wie ku ≥65 lat, ok. 10% u ko biet w wie ku <65 lati do ok. 10% u mę żczyzn w wie ku ≥70 lat.

L22HOW TO QU ALI FY FOR THE PHAR MA CO LO GI CAL TRE AT MENT OF OSTE OPO RO SIS BA SED ON FRAX®? PO MOST STU DY

Przed lac ki J., Księ żo pol ska -Or łow ska K., Grodz ki A., Świr ski A., Mu siał J., Loth E., Te ter P.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa

Key words: oste opo ro sis, tre at ment, FRAX®

Ob jec ti ves. Ap pro pria te qu ali fi ca tion for the tre at ment of oste opo ro sis with an ti frac tu re me di ci nes is im por tant. Thema jo ri ty of me thods of as ses sment of the cost -ef fec ti ve ness of tre at ment in se ve ral co un tries de pend on the qu ali ta ti ve me -thods of qu ali fi ca tion for it. It is pro po sed in Po land to start the an ti frac tu re tre at ment when 10-year bo ne frac tu re risk ofthe ma in bo nes (10-FR) cal cu la ted with FRAX® to ol is >20%. The cost -ef fec ti ve ness of this de ci sion is unk nown. So meau thors re com mend to use dif fe rent va lu es of the bor der 10-FR for dif fe rent age of pa tients.

68

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 28

Aim. The aim of the stu dy was to as sess the use ful ness of pro po sed 20% 10-FR as the in di ca tor for phar ma co lo gi caltre at ment in com pa ri son to qu ali ta ti ve me thod used in Na tio nal Cen ter of Oste opo ro sis in War saw (KCO) for the last5 years. This me thod was ba sed on the ava ila ble me di cal li te ra tu re. The cost -ef fec ti ve ness of the se de ci sions is unk nown.

Ma te rials and me thods. The stu dy is a part of PO MOST stu dy. The re we re 1441 pa tients (177 ma les and 1264 fe ma -les) aged 68.7±8.1 years, re fer red first to KCO du ring 2 years (2006/2007 and 2008/2009), not tre ated with an ti frac tu re me -di ci nes, with ava ila ble DXA re sults of fe mo ral neck. Cri te ria for the tre at ment we re: oste opo ro tic frac tu re of spi ne and hipir re spec ti ve of DXA re sult, frac tu re of the fo re arm bo nes, hip frac tu re in pa rents in past, chro nic tre at ment with cor ti co ste -ro ids, age 65 years in fe ma les and 70 years in ma les, ear ly me no pau se (<45 years), dia gno sis of rheu ma to id ar th ri tiswith con co mi tant ap pro pria te re sult of DXA of fe mo ral neck (T -sco re). 10-FR was cal cu la ted with Bri tish ver sion ofFRAX®. All re sults we re ana ly zed in 4 sub gro ups, se pa ra te ly for ma les and fe ma les abo ve and be low the age which wasin de pen dent in di ca tion for dia gno stics (70 years in men and 65 years in fe ma les). Pa tients with the frac tu re of the spi ne(32) and hip (2) which we re the on ly in di ca tion for tre at ment we re exc lu ded from ana ly sis.

Re sults. Ba sed on our qu ali ta ti ve me thod used in KCO 441 pa tients (50 ma les and 391 fe ma les) aged 73.6±7.1 yearswe re qu ali fied for phar ma co lo gi cal tre at ment. In gro up of wo men (367 of 849 exa mi ned) aged ≥65 years 10-FR was23.5±10.8% (me dian 21%, 7.5-75%). In gro up of wo men (24/389) aged <65 years 10-FR was 18.5±8.8% (me -dian 18.5%, 7.5-40%). In gro up of men (44/101) aged ≥70 years 10-FR was 14.8±6.3% (me dian 13%, 6.6-33%). In gro upof men (6/68) aged <70 years 10-FR was 23.3±10.0% (me dian 22%, 8.0-37%).

Conc lu sions. When we use FRAX® me thod to qu ali fy the pa tients for phar ma co lo gi cal tre at ment it se ems re aso na bleto ac cept dif fe rent bor der va lu es of 10-FR as in di ca tion for tre at ment for wo men and men (at le ast in ol der age, the num -ber of youn ger men in our stu dy was ve ry low) and in wo men dif fe rent bor der va lu es de pen ding on age, hi gher in ol derwo men and lo wer in youn ger ones. Ba sed on our re sults we pro po se to chan ge the bor der va lue as the in di ca tion for tre at -ment from 20% of 10-FR (all pro po sed de ci sions are ar bi tra ry) to: abo ut 15% in wo men aged ≥65 years, abo ut 10% in wo -men aged <65 years and abo ut 10% in men aged ≥70 years.

L23DE NO SU MAB A BIS FOS FO NIA NY; PO DO BIEŃ STWA I RÓ ŻNI CE

Czer wiń ski E.1,2, Osie le niec J.2

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Kra ków, ul. Ko per ni ka 32, www.kcm.pl

Sło wa klu czo ne: de no su mab, bis fos fo nia ny, oste opo ro za, sku tecz ność, zła ma nia

De no su mab (DSB) i bis fos fo nia ny (BF) na le żą do gru py le ków an ty re sorp cyj nych. DSB jest swo istym mo no klo nal -nym prze ciw cia łem. BF są pro sty mi związ ka mi che micz ny mi, po chod ny mi kwa su pi ro fos fo ro we go. DSB po da wa ny jest pod -skór nie a BF naj czę ściej sto su je się do ust nie, co wią że się z ry zy kiem po wi kłań ze stro ny prze wo du po kar mo we go. BF wy da -la ne są przez ner ki, za tem (zwłasz cza do żyl ne) nie mo gą być sto so wa ne w nie wy dol no ści ne rek (GFR< 30ml/min dla iban dro -nia niu i GFR< 40ml/min dla zo len dro nia nu). DSB na to miast mo że być sto so wa ny nie za le żnie od wy dol no ści ne rek.

DSB dzia ła na dro dze bio lo gicz nej ja ko prze ciw cia ło sku tecz nie eli mi nu jąc po wsta wa nie i ak tyw ność oste okla sta ażdo jego apop to zy. Klu czo wym ele men tem dzia ła nia BF jest ich fi zy ko -che micz ne po wi no wac two do hy drok sy apa ty tu ko ści. BFpo wo du ją zmniej sze nie je go roz pusz czal no ści, co utrud nia ad he zję i na stęp nie re sorp cję ko ści przez oste okla sty. Ak tyw ność oste -okla stów jest ob ni żo na wtór nie, gdy BF jest re sor bo wa ny z hy drok sy apa ty tem ko ści. Po wo du je to trwa łe uszko dze nie me ta bo li -zmu ko mór ko we go oste okla sta. Efekt an ty re sorp cyj ny DSB jest sil niej szy od BF cze go mia rą są: mniej sza czę stość ak ty wa cji,ni ższa licz ba oste okla stów, mniej sza po wierzch nia re sorp cyj na. Ba da nia hi sto mor fo me trycz ne owa riek to mi zo wa nych szczu rówwy ka za ły więk szą ob ję tość ko ści be lecz ko wej i gru bo ści ko ści ko ro wej w gru pie DSB w po rów na niu do BF.

Nie ko rzyst nym me cha ni zmem dzia ła nia DSB i BF jest zwrot ne ha mo wa nie two rze nia ko ści. Uwi dacz nia się to rów no -cze snym ob ni że niem mar ke rów two rze nia z mar ke ra mi re sorp cji ko ści. U pa cjen tów le czo nych DSB za rów no po ziom mar -ke rów re sorp cji, jak i two rze nia ko ści był ni ższy w po rów na niu do osób le czo nych BF. Po za prze sta niu po da wa nia efektdzia ła nia BF utrzy mu je się na wet kil ka lat, pod czas gdy DSB kil ka mie się cy.

Re duk cja ry zy ka zła ma nia krę go słu pa u le czo nych DSB przez 3 la ta wy nio sła 76% i w po rów na niu do BF na le ża łado naj wy ższych, pod czas gdy ry zy ko zła ma nia w gru pie pla ce bo by ło jed nym z naj ni ższych (7%). Re duk cja ry zy ka zła -ma nia krę go słu pa w po szcze gól nych BF wy no si ła: alen dro nian – 47% (pla ce bo 15%), ri se dro nian – 60% (pla ce bo 29%),zo len dro nian – 70% (pla ce bo 10,9%).

69

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 29

L23DE NO SU MAB AND BI SPHO SPHO NA TES; SI MI LA RI TIES AND DIF FE REN CES


1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Col le gium Me di cum2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Kra ków, ul. Ko per ni ka 32, www.kcm.pl

Key words: de no su mab, bi spho spho na tes, oste opo ro sis, ef fi ca cy, frac tu res

De no su mab (DSB) and bi sho sho na tes (BF) be long to the an ti re sorp ti ve me di ca tions. DSB is a spe ci fic mo noc lo nal an -ti bo dy whi le BF are sim ple che mi cal com po unds, py ro pho spho ric acid de ri va ti ves. DSB is ad mi ni ste red sub cu ta ne ouslyand BF are most fre qu en tly gi ven oral ly, which brings the risk of ga stro in te sti nal si de -ef fects. BF are excre ted by kid neysand in ef fect can not be used, espe cial ly in the in tra ve no us form, in ca se of kid ney in suf fi cien cy (GFR< 30ml/min for iban -dro na te and < 40ml/min for zo len dro na te). DSB can be ap plied in de pen den tly of kid ney com pe ten ce.

DSB acts on bio lo gi cal mo de as an an ti bo dy ef fi cien tly eli mi na ting for ma tion and ac ti vi ty of oste oc la sts until its apop -to sis. The key ele ment of BF ac ti vi ty is the ir phy si co -che mi cal af fi ni ty with bo ne hy dro xy la pa ti te. BF di mi nish its so lu bi -li ty which im pe des ad he sion and then bo ne re sorp tion by oste oc la sts. Oste oc last ac ti vi ty is se con da ri ly re du ced; when BFis re sor bed with hy dro xy apa ti te it per ma nen tly da ma ges cell me ta bo lism. An ti re sorp ti ve ef fect of DSB is stron ger than thatof BF, which is evi dent in: lo wer fre qu en cy of ac ti va tion, lo wer num ber of oste oc la sts, smal ler re sorp ti ve sur fa ce. A hi sto -mor pho me tric stu dy of ova riec to mi zed rats sho wed in cre ased vo lu me of tra be cu lar bo ne as well as cor ti cal bo ne thic ke -ning in DSB gro up as com pa red to the BF gro up.

Co upling of bo ne for ma tion is a ne ga ti ve me cha nism of DSB and BF ac ti vi ty. This re sults in de cre ase of both bo ne for -ma tion mar kers and mar kers of re sorp tion. In pa tients tre ated with DSB both mar kers of re sorp tion and for ma tion we relower as com pa red to tho se tre ated with BF. Ef fect of BF the ra py is pre sent for a few years after the end of ad mi ni stra tionwhi le ef fect of DSB is ac ti ve for a few mon ths.

Re duc tion of ver te bral frac tu re risk in the gro up tre ated with DSB for 3 years was 68% and was one of the hi ghest ascom pa red to BF, whi le frac tu re risk in pla ce bo gro up was one of the lo west (7%). Re duc tion of spi nal frac tu re risk for spe -ci fic BF was: alen dro na te 47% (pla ce bo -15%), ri se dro na te 60% (pla ce bo 29%), zo len dro na te 70% (pla ce bo 10,9%).

L24DE NO SU MAB FOR PRE VEN TION OF FRAC TU RES

Cum mings S. R.

De no su mab acts on the RANK -RANK -li gand (RANKL) sys tem. RANKL is a cy to ki ne that binds to its re cep tor,RANK, on the sur fa ce of oste oc last pre cur sors and oste oc la sts. Bin ding RANKL to RANK is es sen tial and suf fi cient to de ve lop and ac ti va te oste oc la sts. In te re stin gly, RANKL is al so es sen tial for lac ta tion sug ge sting that this sys tem evo lvedto mo bi li ze cal cium from the ske le ton to pro vi de milk for new borns.

De no su mab, a ful ly hu man mo noc lo nal an ti bo dy to RANKL, po ten tly in hi bits the dif fe ren tia tion, ac ti vi ty, and su rvi valof oste oc la sts and the re by dra ma ti cal ly de cre ases bo ne re sorp tion. De no su mab ra pi dly de cre ases bo ne re sorp tion by abo -ut 90% (by se rum CTX). This is fa ster and gre ater than se en with alen dro na te. Three years of de no su mab eve ry 6 mon thsin cre ases spi ne BMD abo ut 9% and to tal hip BMD by abo ut 6%. It in cre ases BMD at the se si tes by abo ut 1% mo re thanalen dro na te. Unli ke bi spho spho na tes the ra py, the ef fect of de no su mab is ful ly re ver si ble: after di scon ti nu ation bo ne re sorp -tion in cre ases abo ve ba se li ne le vels and BMD de cre ases. Re sump tion of tre at ment ra pi dly sup pres ses re sorp tion aga in andre sto res BMD.

In the FRE EDOM trial, de no su mab re du ced the risk of ver te bral frac tu res 68%, hip frac tu res 40%, and no nver te bralfrac tu res 20%. The re duc tion in risk of no nver te bral frac tu res was si gni fi can tly gre ater (35% de cre ased risk) in tho se withFN BMD ≤ -2.5 than wo men with hi gher BMD. No ca ses of oste one cro sis of the jaw (ONJ) or aty pi cal fe mo ral frac tu reswe re ob se rved du ring abo ut 10,000 wo man -years of tre at ment. Ana ly ses from FRE EDOM sug gest that de no su mab do esnot in ter fe re with frac tu re he aling, re ma ins ef fec ti ve and sa fe in pa tients with de cre ased re nal func tion. In an exten sion ofFRE EDOM, the ef fi ca cy and sa fe ty of de no su mab ap pe ars to con ti nue at le ast 5 years. Eve ry 6 mon th ly sub cu ta ne ous treat -ment with de no su mab may im pro ve the po or com plian ce ob se rved for pills. De no su mab is a cost -ef fec ti ve tre at ment forwo men with oste opo ro sis.

By ac ting on the fun da men tal pa th ways that con trol oste oc last de ve lop ment and su rvi val, de no su mab has ta ken tre at -ment of oste opo ro sis to the li mit of frac tu re re duc tion that is achie va ble by in hi bi ting bo ne re sorp tion.

70

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 30

L24DE NO SU MAB W ZA PO BIE GA NIU ZŁA MA NIOM

Cum mings S. R.

De no su mab dzia ła na sys tem RANK -RANK -li gand (RANKL). RANKL jest cy to ki ną, któ ra wią że się ze swo im re cep -torem, RANK, znaj du ją cym się na po wierzch ni pre kur so rów oste okla stów oraz oste okla stów. Po łą cze nie RANKL z RANKjest nie zbęd ne i wy star cza ją ce do roz wi nię cia i ak ty wa cji oste okla stów. Co cie ka we, RANKL jest nie zbęd ny do lak ta cji, cosu ge ru je, że sys tem ten roz wi nął się w ce lu uwal nia nia wap nia ze szkie le tu i za opa try wa nia w nie mle ka dla no wo rod ków.

De no su mab, cał ko wi cie ludz kie mo no klo nal ne prze ciw cia ło prze ciw ko RANKL, po ten cjal nie wstrzy mu je ró żni co wa -nie, ak ty wa cję i prze ży cie oste okla stów, przez co znacz nie zmniej sza re sorp cję ko ści. de no su mab szyb ko zmniej sza re sorp -cję ko ści o oko ło 90% (CTX w su ro wi cy). Dzia ła nie to jest szyb sze i więk sze niż po za sto so wa niu alen dro nia nu. Trzy la -ta cią głe go sto so wa nia de no su ma bu co 6 mie się cy zwięk sza BMD w krę go słu pie o oko ło 9%, kość bio dro wa o oko ło 6%.Ob ser wo wa ny wzrost BMD jest o oko ło 1% więk szy niż w przy pad ku alen dro nia nu. W prze ci wień stwie do te ra pii bis fos -fo nia na mi, efekt de no su ma bu jest cał ko wi cie od wra cal ny: po od sta wie niu le ku re sorp cja ko ści wzra sta po wy żej po zio mupod sta wo we go a BMD ob ni ża się. Wzno wie nie te ra pii szyb ko zmniej sza re sorp cję i przy wra ca BMD.

W ba da niach FRE EDOM de no su mab zmniej szył ry zy ko zła mań krę gów o 68%, zła mań bkku (hip) o 40%, po za krę go -we zła ma nia o 20%. Zmniej sze nie ry zy ka po za krę go we go zła ma nia by ło istot nie więk sze (35% zmniej sze nie ry zy ka) u pa -cjen tów z BMD szyj ki ko ści udo wej ≤- 2.5 w po rów na niu do ko biet z wy ższym BMD. Nie stwier dzo no przy pad ków oste -one kro zy ko ści szczę ko wej (ONJ) ani aty po wych zła mań ko ści udo wych w trak cie le cze nia 10,000 pa cjen to lat. Ana li -za wy ni ków FRE EDOM su ge ru je, że de no su mab nie ko li du je z le cze niem zła mań, jest efek tyw ny i bez piecz ny dla pa cjen -tów z nie wy dol no ścią ne rek. W roz sze rze niu FRE EDOM wy ka za no, że efek tyw ność i bez pie czeń stwo sto so wa nia de no su -ma bu jest utrzy ma ne przez co naj mniej 5 lat. Co 6-mie sięcz ne pod skór ne apli ko wa nie de no su ma bu mo że po pra wić sła beprze strze ga nie po da ży le ku w przy pad ku pi gu łek. de no su mab jest opła cal na te ra pią dla ko biet z oste opo ro zą.

Dzia ła jąc na pod sta wo we szla ki kon tro li roz wó ju i prze ży cia oste okla stów, de no su mab wpły wa ko rzyst nie na prze biegoste opo ro zy, zmniej sza jąc licz bę zła mań. Jest to osią gal ne dzię ki ha mo wa niu re sorp cji ko ści.

L25LONG -TERM EF FI CA CY AND SA FE TY OF DE NO SU MAB IN POST ME NO PAU SAL OSTE OPO RO SIS

Pa pa po ulos S.De part ment of En do cri no lo gy & Me ta bo lic Di se ases, Le iden Uni ver si ty Me di cal Cen ter, The Ne ther lands

The re is am ple evi den ce for the sa fe ty and ef fi ca cy of de no su mab at the ti me of re aching the mar ket. This in c lu des da tafrom exten sions of both pha se II and III trials. In the 4-year pha se II stu dy, post me no pau sal wo men with a T -sco re of −1.8to −4.0 (lum bar spi ne) or −1.8 to −3.5 (to tal hip or fe mo ral neck) we re ran do mi zed to de no su mab (1 of 7 dif fe rent do ses),alen dro na te or pla ce bo. After 2 years, sub jects ma in ta ined, di scon ti nu ed, or di scon ti nu ed and then re ini tia ted de no su mab;di scon ti nu ed alen dro na te; or ma in ta ined pla ce bo for an ad di tio nal 2 years. In an exten sion of this stu dy, all sub jects re ceiv -ed open -la bel de no su mab 60 mg eve ry 6 mon ths (Q6M). In the 124 wo men who re ce ived 6 years” de no su mab tre at ment,BMD in cre ased by 13.3% at the lum bar spi ne, 6.1% at the to tal hip and 1.9% at the di stal -third ra dius com pa red with pha se II ba se li ne. Re duc tions in bo ne tur no ver mar kers (BTM) we re su sta ined over the co ur se of con ti nu ous de no su mabtre at ment. The ty pes and in ci den ces of ad ver se events (AEs) du ring the exten sion stu dy we re si mi lar to tho se ob se rv ed du ring the pa rent stu dy. The 3-year FRE EDOM trial es ta bli shed the ef fi ca cy and sa fe ty of de no su mab for the tre at ment ofpost me no pau sal wo men with oste opo ro sis. All par ti ci pants who com ple ted FRE EDOM we re in vi ted to re ce ive de no su mabin an EXTEN SION which con ti nu es to eva lu ate de no su mab ad mi ni stra tion for up to 10 years and re sults are ava ila ble for 5years of tre at ment. In the EXTEN SION, all wo men re ce ive de no su mab eve ry 6 mon ths. For the FRE EDOM de no su mabgro up, the se da ta re flect 5 years of con ti nu ous de no su mab expo su re (long -term gro up). For the FRE EDOM pla ce bo gro -up, they re flect 2 years of de no su mab expo su re (cross -over gro up). A to tal of 4550 wo men en rol led in the EXTEN SION(2343 long -term; 2207 cross -over). Fol lo wing de no su mab ad mi ni stra tion, si mi lar ra pid and lar ge re duc tions in se rum CTXoc cur red in both gro ups. With con ti nu ous de no su mab expo su re, lum bar spi ne and to tal hip BMD fur ther in cre asedfor 5-year cu mu la ti ve ga ins of 13.7% and 7.0%, re spec ti ve ly. In the cross -over gro up, BMD in cre ased at the lum bar spi ne(7.9%) and to tal hip (4.1%), du ring the 2-year de no su mab tre at ment. Year ly in ci den ces of frac tu res we re low and ad ver seevents did not in cre ase with long -term de no su mab ad mi ni stra tion.

71

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 31

L25DŁU GO TER MI NO WY EFEKT I BEZ PIEC ZEŃ STWO STO SO WA NIA DE NO SU MA BU W PO ME NO PAU ZAL NEJ OSTE OPO RO ZIE

Pa pa po ulos S.De part ment of En do cri no lo gy & Me ta bo lic Di se ases, Le iden Uni ver si ty Me di cal Cen ter, The Ne ther lands

Wie lo krot nie udo wod nio no bez pie czeń stwo i efek tyw ność sto so wa nia de no su ma bu przed je go wej ściem na ry nek.W ba da niach ob ję to da ne za rów no z przed łu że nia fa zy II i III ba dań. W czte ro let nim ba da niu fa zy II, ko bie ty w okre sie po -me no pau zal nym z T -sco re: −1.8 do −4.0 (krę go słup lę dźwio wy) lub −1.8 do −3.5 (to tal hip lub fe mo ral neck) by ły ran do -mi zo wa ne to grup: de no su mab (1 z 7 ró żnych da wek), alen dro nian lub pla ce bo. Po 2 la tach ba da ni pod trzy my wa li, za prze -sta wa li, lub za prze sta wa li i po now nie roz po czy na li sto so wa nie de no su mab, za prze sta wa li sto so wa nie alen dro nia nu, lubpod trzy my wa li sto so wa nie pla ce bo przez ko lej ne 2 la ta. W przed łu że niu tych ba dań, wszy scy ba da ni otrzy ma li de no su mab(open -la bel) w daw ce 60 mg co 6 mie się cy (Q6M). Wśród 124 ko biet, któ re przez 6 lat by ły le czo ne de no su ma bem, BMDwzro sło o 13,3% w krę go słu pie lę dźwio wym, 6,1% w ba da niu cał ko wi tym b. n. k. u., i 1,9% w dy stal nej 1/3 ko ści pro mie -nio wej, w po rów na niu do war to ści wyj ścio wych II fa zy. Re duk cja wskaź ni ków prze bu do wy ko ści (BTM) utrzy my wa ła sięw trak cie ca łe go le cze nia de no su ma bem. Ty py i in cy den ty zda rzeń nie po żą da nych (AEs) pod czas przed łu że nia by ły zbli -żo ne do ob ser wo wa nych pod czas ba da nia pier wot ne go. Trzy let nie ba da nia FRE EDOM wy ka za ły efek tyw ność i bez pie -czeń stwo sto so wa nia de no su mab w le cze niu ko biet po me no pau zie ze stwier dzo ną oste opo ro zą. Wszy scy uczest ni cy, któ -rzy ukoń czy li FRE EDOM zo sta li za pro sze ni do dal sze go otrzy my wa nia de no su ma bu (EXTEN SION), co umo żli wi oce nęwpły wu po da ży le ku po 10 la tach sto so wa nia, na to miast są już do stęp ne wy ni ki 5-let nie sto so wa nia le ku. W EXTEN SIONwszyst kie ko bie ty otrzy my wa ły de no su mab co 6 mie się cy. Z gru py de no su mab (FRE EDOM) wy ni ki ba dań od zwier cie dla -ją sku tek pię cio let niej, cią głej po da ży le ku (gru pa dłu go ter mi no wa). Z gru py pla ce bo (FRE EDOM) wy ni ki ba dań od zwier -cie dla ją sku tek dwu let niej, cią głej po da ży le ku w gru pie krzy żo wa nej. W su mie w ba da nu EXTEN SION wzię ło udział4550 ko biet (2343 dłu go ter mi no wo; 2207 gru pa skrzy żo wa na). Po po da wa niu de no su ma bu w oby dwu gru pach za ob ser -wo wa no na gły i du ży spa dek stę że nia CTX. Dzię ki cią głej eks po zy cji na de no su mab, za ob ser wo wa no w cią gu 5 lat dal szywzrost BMD krę go słu pa lę dźwio we go oraz BMD cał ko wi tej b. n. k. u., któ re wy niósł od po wied nio 13,7% i 7%. W gru piecross -over, BMD wzro sło w od cin ku lę dźwio wym krę go słu pa (7,9%) oraz cał ko wi tej b. n. k. u. (4,1%), pod czas dwu let -nie go le cze nia de no su ma bem. Rocz ny wskaź nik czę sto ści zła mań był ni ski i nie uległ zwięk sze niu pod czas dłu go ter mi no -wej po da ży de no su ma bu.

L26WPŁYW RA NE LI NIA NU STRON TU NA PRZE BU DO WĘ KO ŚCI W OSTE OPO RO ZIE

Czer wiń ski E.1,2, Ama ro wicz J.1

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum 2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Kra ków, ul Ko per ni ka 32, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: stront, prze bu do wa ko ści, biop sje ko ści, oste opo ro za

Stront (SR) wpły wa bez po śred nio na ko mór ki kost ne mo dy fi ku jąc ak tyw ność re cep to rów wap nio wych. Po wo du je sty -mu la cję two rze nia pre -oste obla stów, ich ró żni co wa nie, co skut ku je two rze niem ko la ge nu ty pu I oraz mi ne ra li za cją oste -oidu. SR rów no cze śnie mo dy fi ku je dzia ła nie ukła du RANK/RANK Li gand, opóź nia ró żni co wa nie i ob ni ża ak tyw nośćoste okla stów oraz zwięk sza ich apop to zę.

U zdro wych szczu rów po po da niu SR za ob ser wo wa no zwięk sze nie ob ję to ści ko ści be lecz ko wej i ko ro wej oraz wy ższąwy trzy ma łość me cha nicz ną ko ści. W ba da niach hi sto mor fo me trycz nych pre pa ra tów owa rek to mi zo wa nych szczu rów wy -ka za no, że SR zmniej sza re sorp cję ko ści o ok. 30%, ale nie ob ni ża two rze nia ko ści be lecz ko wej. Do dat ko wo stwier dzo nopo pra wę wy trzy ma ło ści me cha nicz nej ko ści.

Ba da nia hi sto mor fo me trycz ne wy ko na ne u 133 pa cjen tek z oste opo ro zą le czo nych SR przez 1-5 lat, wy ka za ły zwięk -sze nie po wierzch ni oste obla stów – 38% (OSB) oraz two rze nie no wej ko ści – 10% (MAR – mi ne ral ap po si tion ra te). Ba -da nie pre pa ra tów w mi kro -to mo gra fii kom pu te ro wej (mCT) wy ka za ło zwięk sze nie gru bo ści ko ro wej ko ści (18%), licz bybe le czek (14%) oraz po pra wę wskaź ni ka mo du łu struk tu ry kost nej.

W bie żą cym ro ku przed sta wio no wy ni ki naj więk sze go do tąd ba da nia hi sto mor fo me trycz ne go po rów nu ją ce go wy ni kile cze nia SR w sto sun ku do alen dro nia nu (AL). Ba da nie obej mo wa ło 268 biop sji wy ko na nych po 6 lub 12 mie sią cach le -cze nia: SR 2g/d (n=179) lub AL 70mg/tydz. (n=89). Ce lem pierw szo rzęd nym ba da nia by ło okre śle nie ró żnic po mię dzytwo rze niem po wierzch ni mi ne ra li za cji wy ra żo nej ja ko pro cent po wierzch ni ko ści MS/BS (MS-mi ne ra li zing sur fa ce/ BS-bo ne sur fa ce). Dru go rzęd nym ce lem by ła oce na in nych pa ra me trów hi sto mor fo me trycz nych jak współ czyn nik two rze niako ści (BFR bo ne for ma tion ra te) i współ czyn nik mi ne ra li za cji (MAR mi ne ral ap po si tion ra te). Po 6 mie sią cach le cze niapo wierzch nia mi ne ra li za cji (MS/BS) w gru pie le czo nych RS wy no si ła 2.94% ±3.73 (n=90), a w gru pie AL 0.20% ±0.29

72

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 32

(n=43), ze zna mien ną ró żni cą 2.73% (p<0.001). Po 12 mie sią cach ró żni ca zwięk szy ła się do 4.65% (p<0.001) z MS/BSwar to ścia mi 4.91% ±4.15 w gru pie SR (n=89) i 0.28% ±0.57 w gru pie AL (n=46). Po mia ry współ czyn ni ka two rze nia ko -ści BFR by ły wy ższe w gru pie SR – po 6 i 12 mie sią cach: 0.021µm3/µm²/dzień ±0.024 oraz 0.033µm3/µm²/dzień ±0.027,w po rów na niu do AL – 0.003µm3/µm²/dzień ±0.003 w obu okre sach, ze zna mien ną ró żni cą w obu przy pad kach (p<0.001).Rów nież współ czyn nik mi ne ra li za cji (MAR) był zna mien nie wy ższy w gru pie SR po 6 mie sią cach (0.630µm/dzień ±0.127,p=0.003) i 12 mie sią cach (0.624µm/dzień ±0.094, p=0.009) w po rów na niu do AL (0.553µm/dzień ±0.108 w obu cza so -okre sach le cze nia). Prze pro wa dzo ne ba da nia hi sto mor fo me trycz ne do ku men tu ją znacz nie wy ższą ak tyw ność ko ścio two -rze nia w gru pie le czo nych SR w po rów na niu do AL, któ ra się zwięk sza po 12 mie sią cach.

Na uwa gę za słu gu ją rów nież do nie sie nia na te mat ko rzyst ne go wpły wu SR na go je nie zła mań ko ści. W mo de lu zwie -rzę cym wy ka za no przy spie sze nie i two rze nie sil niej sze go zro stu. Opi sa no rów nież 4 przy pad ki uzy ska nia zro stu sta wówrze ko mych u pa cjen tów za ży wa ją cych SR.

L26EF FECT OF STRON TIUM RA NE LA TE ON BO NE RE MO DE LING IN OSTE OPO RO SIS

Czer wiń ski E.1,2, Ama ro wicz J.1

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Col le gium Me di cum2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Kra ków, ul. Ko per ni ka 32, www.kcm.pl

Key words: stron tium, bo ne re mo de ling, bo ne biop sy, oste opo ro sis

Stron tium (SR) has a di rect ef fect on bo ne cells by mo di fy ing ac ti vi ty of cal cium re cep tors. It sti mu la tes for ma tion ofpre oste obla sts and the ir dif fe ren tia tion, which re sults in pro duc tion of ty pe I col la gen and mi ne ra li za tion of oste oid. At thesa me ti me SR mo di fies ac ti vi ty of RANK/RANK Li gand pa th way, de lays dif fe ren tia tions and de cre ases ac ti vi ty of oste -oc la sts and in cre ases the ir apop to sis.

After ad mi ni stra tion of SR in he al thy rats an in cre ase of cor ti cal and tra be cu lar bo ne vo lu me was ob se rved as well as anin cre ase of me cha ni cal strength of the bo ne. A hi sto mor pho me tric stu dy of ova riec to mi zed rats sho wed that SR de cre ases bonere sorp tion by 30% but do es not de cre ase tra be cu lar bo ne for ma tion. Mo re over, an in cre ase in bo ne strength was no ted.

A hi sto mor pho me tric stu dy of 133 fe ma le pa tients with oste opo ro sis tre ated with SR for 1-5 years sho wed a 38% in -cre ase of oste oblast sur fa ce (OSB) and a 10% new bo ne for ma tion (MAR – mi ne ral ap po si tion ra te). Mi cro to mo gra phic(CT) sca le as ses sment of bo ne biop sies pro ved thic ke ning of cor ti cal bo ne (18%), in cre ase in the num ber of bo ne tra be -cu lae (14%), and in cre ase of the bo ne struc tu re mo du le in dex.

This year the re sults of the big gest so far hi sto mor pho me tric stu dy on oste opo ro sis which com pa res re sults of SR andalen dro na te (Al) the ra pies we re pre sen ted. 268 biop sies we re per for med – 6 and 12 mon ths after be gin ning of the tre at -ment: SR 2g/day (n=179) or Al 70mg/we ek. (n=89). The pri ma ry aim of the stu dy was to as sess dif fe ren ces be twe en mi -ne ra li za tion sur fa ce pro duc tion expres sed as bo ne sur fa ce per cen ta ge MS/BS (MS-mi ne ra li zing sur fa ce/ BS-bo ne sur fa ce).

Se con da ry aim was to as sess other hi sto mor pho me tric pa ra me ters – BFR (bo ne for ma tion ra te) and MAR (mi ne ral ap -po si tion ra te). After 6 mon ths of tre at ment bo ne mi ne ra li za tion sur fa ce (MS/BS) in the gro up tre ated with RS was 2.94± 3.73% (n=90) and in the Al gro up 0.20 ± 0.2 (n=43), with a si gni fi cant dif fe ren ce 2.73% (p<0.001). After 12 mon ths thedif fe ren ce in cre ased to 4.65% (p<0.001) with MS/BS le vel of 4.91 ± 4.15% in SR gro up (n=89) and 0.28 ± 0.57% in Algro up (n=46). Re sults of the bo ne for ma tion ra te we re hi gher in the SR gro up after 6 and 12 mon ths: 0.021 ± 0.024and 0.033 ± 0.027 µm3/µm²/day, as com pa red to the Al gro up – 0.003 ± 0.003 µm3/µm²/day in both pe riods, with a si gni -fi cant dif fe ren ce in both ca ses (p<0.001). Al so the mi ne ral ap po si tion ra te was si gni fi can tly hi gher in the SR gro up after 6mon ths (0.630 ± 0.127 µm/day, p=0.003) and 12 mon ths (0.624 ± 0.094 µm/day, p=0.009) as com pa red to the Al gro up(0.553 ± 0.108 µm/day in both pe riods of tre at ment).

The per for med hi sto mor pho me tric stu dy pro ves si gni fi can tly hi gher bo ne for ma tion ra te in the gro up tre ated with SRas com pa red to alen dro na te, which even in cre ases after 12 mon ths.

It is al so worth to men tion the in for ma tion re gar ding the be ne fi cial ef fect of SR on frac tu re he aling. Ac ce le ra tion andstra igh te ning of union was de mon stra ted on an ani mal mo del. Mo re over, 4 ca ses of he aling of pseu dar th ro sis after SR the -ra py we re de scri bed.

L27EF FI CA CY OF STRON TIUM RA NE LA TE IN FRAC TU RE RISK RE DUC TION IN THE OL DEST OLD

Riz zo li R.Di vi sion of Bo ne Di se ases, Ge ne va Uni ver si ty Ho spi tals and Fa cul ty of Me di ci ne, Ge ne va, Swit zer land

It is now cle ar ly es ta bli shed that bo ne loss do es not at te nu ate with age, but con ti nu es thro ugho ut the who le li fe. Bo necor tex be co mes thin ner. This, to ge ther with an in cre ased cor ti cal po ro si ty, a de struc tion of tra be cu lar tri di men tio nal struc -

73

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 33

tu re thro ugh tra be cu lae thin ning and per fo ra tion, and mo di fi ca tions of ma te rial le vel pro per ties, ac co unt for age -de pen dentbo ne mi ne ral loss, and con se qu ent in cre ased bo ne fra gi li ty. With aging the re is an in cre ase in bo ne re mo del ling ra te withan im ba lan ce be twe en the amo unts of bo ne de po si ted and de stroy ed, le ading thus to the al te ra tions in bo ne mass, struc tu re andma te rial le vel pro per ties. Prec li ni cal stu dies ha ve shown that stron tium ra ne la te in cre ases ul ti ma te strength, par ti cu lar lythro ugh an in cre ase in pla stic ener gy. Thus, bo ne for med un der stron tium ra ne la te tre at ment is able to wi th stand gre ater de -for ma tion be fo re frac tu re whi le po sses sing si mi lar ela stic pro per ties to nor mal bo ne. In the ol dest old, the ef fi ca cy of stron -tium ra ne la te has be en exten si ve ly explo red using pre plan ned po oled da ta from 1488 pa tients aged 80-100 years in c lu dedin the SO TI and TRO POS trials. After 1 year, stron tium ra ne la te re du ced the risk of ver te bral frac tu re by 59% (P=0.002)and non -ver te bral frac tu re by 41%. This risk re duc tion was ma in ta ined over 5 years: 31% (P=0.010) in ver te bral frac tu resand 27% in non -ver te bral frac tu res (P=0.018). Stron tium ra ne la te was well to le ra ted, with a fa vo ra ble sa fe ty pro fi le. Osteo -po ro sis im pacts gre atly on qu ali ty of li fe, ma in ly due to pa in and ver te bral de for mi ty. Qu ali ty of li fe as ses sment using QU -ALIOST® in the SO TI trial (me an age 69.3 years at in c lu sion) sho wed be ne fi cial ef fects of stron tium ra ne la te on phy si caland emo tio nal pa ra me ters, com pa red with pla ce bo. Stron tium ra ne la te in cre ased the num ber of pa tients free of back pa in(+28% over 4 years vs pla ce bo, P=0.005) and re du ced the pro por tion of pa tients with he ight loss by 20% (P=0.003) in thesa me po pu la tion.

The 3D -mi cro com pu te ri zed to mo gra phy and hi sto mor pho me try ana ly sis of trans i liac bo ne biop sies ha ve de mon stra ted anim pro ve ment in tra be cu lar (tra be cu lar bo ne mass, con nec ti vi ty, mi cro ge ome try) and cor ti cal (cor ti cal thick ness) mi cro struc tu -re. In a fa ce -to -fa ce stu dy, stron tium ra ne la te had si gni fi can tly hi gher ef fects than alen dro na te on di stal ti bia mi cro struc tu re, in c lu ding cor ti cal and tra be cu lar va ria bles, in wo men with post me no pau sal oste opo ro sis after two years of tre at ment.

Sin ce oste opo ro sis re qu ires long -term ma na ge ment in old age, stron tium ra ne la te is par ti cu lar ly su ita ble for el der lyoste opo ro tic pa tients be cau se of its ra pid ac tion, pro ven long -term re duc tion in frac tu re risk, espe cial ly non -ver te bral, andfa vo ra ble sa fe ty pro fi le.

L27SKU TECZ NOŚĆ RA NE LI NIA NU STRON TU W ZMNIEJS ZE NIU RY ZY KA ZŁA MAŃ U OSÓB STAR SZYCH

Riz zo li R.Di vi sion of Bo ne Di se ases, Ge ne va Uni ver si ty Ho spi tals and Fa cul ty of Me di ci ne, Ge ne va, Swit zer land

Po wszech nie wia do mo, że utra ta ma sy kost nej nie ob ni ża się wraz z wie kiem, tyl ko trwa przez ca łe ży cie. Kość ko ro -wa sta je się cień sza. Po wy ższy fakt wraz ze wzro stem po ro wa to ści ko ści ko ro wej, de struk cji trój wy mia ro wej struk tu ry be -le czek kost nych w na stęp stwie ich prze rze dze nia i pęk nięć, oraz mo dy fi ka cją wła ści wo ści ma te ria łu wpły wa ją na za le żnąod wie ku utra tę tkan ki kost nej, a w kon se kwen cji na zwięk szo ną łam li wość ko ści. Wraz z wie kiem do cho dzi do wzro stutem pa prze bu do wy ko ści z jed no cze snym bra kiem rów no wa gi mię dzy ilo ścią two rzo nej i nisz czo nej tkan ki kost nej, co pro -wa dzi do zmian w ma sie ko ści, jej struk tu rze i wła ści wo ściach. Przed kli nicz ne ba da nia wy ka za ły, że ra ne li nian stron tuwpły wa na wzrost wy trzy ma ło ści, a w szcze gól no ści na pla stycz ność tkan ki kost nej. Za tem kość ufor mo wa na pod czas sto -so wa nia ra ne li nia nu stron tu jest zdol na wy trzy mać więk sze od kształ ce nia nim doj dzie do zła ma nia, za cho wu jąc wła ści wo -ści ela stycz ne zbli żo ne do nor mal nej ko ści. U naj star szych pa cjen tów efek tyw ność ra ne li nia nu stron tu zo sta ła do kład niezba da na przy uży ciu da nych po cho dzą cych z za pla no wa nej wcze śniej wy bra nej pu li pa cjen tów: 1488 pa cjen tów w wie -ku 80-100 lat, któ rzy bra li udział w ba da nich SO TI and TRO POS. Po ro ku, ra ne li nian stron tu ob ni żył ry zy ko zła ma nia krę -gu o 59% (p=0,002) oraz nie krę go we go zła ma nia o 41%. Ob ni że nie ry zy ka zła ma nia utrzy my wa ło się przez 5 lat: 31%(p=0,010) w zła ma niach krę gu oraz 27% w zła ma niach po za krę go wych (p=0,018). Ra ne li nian stron tu był do brze to le ro -wa ny, miał ko rzyst ny pro fil bez pie czeń stwa. Oste opo ro za ma du ży wpływ na ja kość ży cia, za zwy czaj z po wo du bó lu i de -for ma cji krę gów. Oce na ja ko ści ży cia, do ko na na przy uży ciu QU ALIOST® w gru pie SO TI (śred ni wiek 69,3 przy włą cze -niu do ba dań), wy ka za ła ko rzyst ny wpływ ra ne li nia nu stron tu na fi zycz ne i emo cjo nal ne pa ra me try, w po rów na niu do pla -ce bo. Ra ne li nian stron tu zwięk szył licz bę pa cjen tów bez bó lu ple ców (+28% przez 4 la ta vs pla ce bo, p=0,005) oraz zmniej -szył licz bę pa cjen tów z ob ni że niem wzro stu o 20% (p=0,003) w tej sa mej po pu la cji.

Ana li za trój wy mia ro wej mi kro kom pu te ro wej to mo gra fii oraz hi sto mor fo me trii biop sji ko ści bio dro wej wy ka za ła po -pra wę w ko ści be lecz ko wej (ma sa ko ści be lecz ko wej, po łą cze nia, mi kro ge ome tria) oraz w mi kro struk tu rze ko ści ko ro wej(gru bość ko ści ko ro wej). W ze bra nym wy wia dzie ra ne li nian stron tu miał sta ty stycz nie istot ny więk szy efekt niż alen dro -nian na mi kro struk tu rę dy stal nej czę ści pisz cze li, bio rąc pod uwa gę za rów no kość ko ro wą jak i be lecz ko wą, u ko biet z po -me no pau zal ną oste opo ro zą po dwóch la tach le cze nia.

Od kąd oste opo ro za wy ma ga dłu go ter mi no wej opie ki u osób w star szym wie ku, ra ne li nian stron tu oka zał się szcze gól -nie przy dat ny w tej gru pie pa cjen tów ze wzglę du na je go szyb kie dzia ła nie, udo wod nio ne dłu go trwa łe zmniej sze nie ry zy -ka zła mań, w szcze gól no ści po za krę go wych, oraz ko rzyst ny pro fil bez pie czeń stwa.

74

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 34

L28SKU TECZ NOŚĆ I BEZ PIEC ZEŃ STWO DŁU GO TER MI NO WE GO LEC ZE NIA OSTE OPO RO ZY RA NE LI NIA NEM STRON TU

Horst -Si kor ska W.Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej Pra cow nia Me ta bo li zmu Ko ściUM Po znań

Oste opo ro za to cho ro ba me ta bo licz na ko ści zwięk sza ją ca ry zy ko zła mań na wet przy nie wiel kim ura zie lub wręcz sa -mo ist nych. Jest cho ro bą prze wle kłą, jed nak ab so lut nie nie wol no po stę pu ją cą. Jed na na pięć pa cjen tek do zna ko lej ne go zła -ma nia już w cią gu 1 ro ku od zła ma nia! (Lind say, JA MA 2001)

Epi de mio lo gicz na pro gno za czę sto ści zła mań krę gów w Eu ro pie wska zu je, że 56% ko biet i 29% mę żczyzn >60 r. ż.nie pod da nych te ra pii do zna zła ma nia oste opo ro tycz ne go (Jo nes G et al. BMJ 1994).

Ce lem te ra pii oste opo ro zy jest za po bie ga nie pierw sze mu i ko lej nym zła ma niom oste opo ro tycz ny mi. Zna jo mość etio -pa to ge ne zy cho ro by uła twia in dy wi du al ny wy bór opty mal ne go le cze nia.

Kość jest tkan ką, któ ra ule ga nie ustan nej prze mia nie me ta bo licz nej. Na prze mien nie za cho dzą ce cy kle re sorp cji, ko -ścio two rze nia i mi ne ra li za cji za pew nia ją ko ści opty mal ne wa run ki speł nia nia funk cji mo to rycz nej i struk tu ral nej. Za rów -no przy spie sze nie, jak i skró ce nie ka żde go cy klu prze mian ko ści mo że mieć nie ko rzyst ne na stęp stwa. Nad mier ne zwol nie -nie prze mian kost nych mo że pro wa dzić do po wsta nia ko ści por ce la no wej, a przy spie sze nie do two rze nia ko ści nie do sta -tecz nie zmi ne ra li zo wa nej. Czyn ni ki wpły wa ją ce na ak tyw ność oste obla stów i oste okla stów re gu lu ją i kon tro lu ją dy na mi -kę pro ce sów prze mian kost nych.

Le ki sto so wa ne w te ra pii oste opo ro zy po win ny przy wra cać za bu rzo ną rów no wa gę mię dzy nad mier ną re sorp cją ko ści,a nie do sta tecz nym ko ścio two rze niem. Ra ne li nian stron tu jest uni ka to wym le kiem wy ka zu ją cym oba te kie run ki dzia ła nia.Zmniej sza ró żni co wa nie pre -oste okla stów do oste okla stów, zwięk sza eks pre sję OPG, sty mu lu je ró żni co wa nie pre oste obla -stów dzia ła jąc po przez re cep tor wap nio wy CaSR, zwięk sza syn te zę ma cie rzy kost nej. Naj wa żniej szym punk tem w oce niesku tecz no ści ka żde go le ku sto so wa ne go u cho rych z oste opo ro zą jest wpływ na re duk cję licz by zła mań o ró żnej lo ka li za -cji. Ba da nia sku tecz no ści le ku wy ka za ły, że w wy ni ku te ra pii ra ne li nia nem stron tu do cho dzi do zmniej sze nia ry zy ka zła -ma nia krę go słu pa i wzro stu BMD w ob rę bie krę gów lę dźwio wych. Ba da nie SO TI prze pro wa dzo ne u 1 649 osób z po przed -nio stwier dzo ny mi zła ma nia mi krę gów wy ka za ło zmniej sze nie ry zy ka no wych zła mań o 49% przy licz bie NNT 9.

Ob ser wo wa no re duk cję no wych zła mań krę gów o 52%, zmniej sze nie ry zy ka zła mań ob wo do wych i wzrost BMDw szyj ce ko ści udo wej.

Ba da nie TRO POS, w któ rym wzię ło udział 5091 osób w wie ku >74 ro ku ży cia wska za ło na re duk cję ry zy ka zła mańo lo ka li za cji ob wo do wej o 16%.

Ba da nie z 2002 ro ku prze pro wa dzo ne przez Meu nie ra u 1977 ko biet z ni ską ma są kost ną w ob rę bie bio dra – BMD neckT <-2,4SD, wy ka za ło, iż w wy ni ku le cze nia ra ne li nia nem stron tu na stą pi ła re duk cja o 36% licz by zła mań w ob rę bie bli -ższe go koń ca ko ści udo wej (b. k. k. u.). (Meu nier P. et al. J Clin End. Me tab 2002).

Szcze gól ną gru pą cho rych, któ rzy czę sto nie są uczest ni ka mi ba dań kli nicz nych są pa cjen ci w po de szłym wie ku. Trud -ność po le ga na czę stej w tym wie ku wie lo cho ro bo wo ści, wy ni ka ją cej z te go wie lo le ko wo ści, więk szej czę sto ści zła mań ni -sko ener ge tycz nych ob cią żo nych naj po wa żniej szy mi po wi kła nia mi. Śmier tel ność po zła ma niu bio dra jest zwią za na z du żąpo dat no ścią na zmia ny za pal ne, od le ży ny, po wi kła nia ser co wo -na czy nio we, za krze po wo -za to ro we. Ob raz cho ro bo wy mo -że w tej stre su ją cej dla pa cjen ta sy tu acji wi kłać de kom pen sa cja cho ro by pod sta wo wej. W tak wy bra nej gru pie cho rych,w tej gru pie wie ko wej (pa cjen ci po 80 ro ku ży cia) ba da nia SO TI i TRO POS wy ka za ły 31% re duk cję ry zy ka zła mań krę -go wych oraz 33% re duk cję zła mań po za krę go wych (bio dra, nad garst ka, mied ni cy, że ber, most ka, oboj czy ka, ra mie nia).

Po pu la cja szcze gól ne go ry zy ka wy stą pie nia oste opo ro zy i jej po wi kłań to przede wszyst kim ko bie ty po me no pau -zie. 50-65 lat to naj częst szy wiek wy stą pie nia zła ma nia oste opo ro tycz ne go. W ba da niu SO TI wy od ręb nio no gru pę 353 ko -biet w tym prze dzia le wie ko wym (50-65 lat) udo wad nia jąc w 4 let niej ob ser wa cji le cze nia ra ne li nia nem stron tu zmniej -sze nie ry zy ka zła mań trzo nów krę gów o 35% (Spi nal Oste opo ro sis The ra peu tic In te rven tion).

Wa żną gru pą cho rych, u któ rych za cho dzi po trze ba za sto so wa nia okre ślo nej te ra pii są pa cjen ci już wcze śniej le cze niprze ciw o ste opo ro tycz nie. Ze wzglę du na po wszech ność za sto so wa nia naj czę ściej po wsta je pro blem sku tecz no ści le cze niapo te ra pii bis fos fo nia na mi. W tej gru pie cho rych po ro ku te ra pii ra ne li nia nem stron tu zwięk sza się licz ba miejsc o du żejak tyw no ści ko ścio twór czej oste obla stów, przy jed no cze snym ogra ni cze niu ak tyw no ści oste okla stów, co w efek cie po wo -du je po pra wę ja ko ści ko ści (B. Bus se, M. Prie mel, B. Job ke J Bo ne and Mi ne ral Re se arch 2007).

W pro wa dzo nym ba da niu po rów naw czym wo bec alen dro nia nu wy ka za no, że ra ne li nian stron tu ma więk szy efektna zwięk sze nie gru bo ści czę ści dy stal nej ko ści pisz cze lo wej. Riz zo li R., La ro che M., Krieg MA. Et all Rhe ma to log Int 2010

Ra ne li nian stron tu i SERM wy ka zu ją też sku tecz ność prze ciw zła ma nio wą u cho rych z oste ope nią. Se eman E et all JBo ne Mi ner Res 2008

Ze wzglę du na wa gę pro ble mu ja ki sta no wi oste opo ro za i jej po wi kła nia oraz nie po ko ją ce da ne epi de mio lo gicz ne, wąt -pli wo ści do ty czą ce wy bo ru opty mal ne go le cze nia bę dą po ja wiać się co raz czę ściej. Zaw sze wy ma ga ją in dy wi du al ne go

75

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 35

roz pa trze nia opar te go na rze tel nej zna jo mo ści wy tycz nych po stę po wa nia oraz do kład nej wie dzy do ty czą cej wcze śniej sze -go i ak tu al ne go sta nu pa cjen ta.

L28EF FI CA CY AND SA FE TY OF THE LONG -TERM STRON TIUM RA NE LA TE OSTE OPO RO SIS TRE AT MENT

Horst -Si kor ska W.Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej Pra cow nia Me ta bo li zmu Ko ści, UM Po znań

L29TE RI PA RA TI DE – EF FECTS ON MI CRO STRUC TU RE OF BO NE

Ste pan J.In sti tu te of Rheu ma to lo gy, Char les Uni ver si ty Fa cul ty of Me di ci ne, Pra gue, Czech Re pu blic

Ana bo lic drugs are aimed to pro mo te the for ma tion of new bo ne to re sto re bo ne struc tu re that has pre vio usly be en lost.PTH pro mo tes dif fe ren tia tion of com mit ted oste oblast pre cur sors in the bo ne mar row and po ssi bly al so in li ning cells, andin cre ases the li fe span of ma tu re oste obla sts and oste ocy tes by pre ven ting apop to sis. PTH ra pi dly re du ces scle ro stin mRNAand pro te in pro duc tion by oste obla sts. A tran sient re duc tion of scle ro stin pro duc tion by oste ocy tes in re spon se to in ter mit -tent PTH co uld re du ce oste oblast apop to sis. The ana bo lic ef fec ti ve ness of PTH re qu ires that it be ad mi ni ste red in ter mit -ten tly to achie ve a ra pid in cre ase in PTH and a ra pid dec li ne to pre exi sting le vels. This in ter mit tent mo de re sults in ac ti va -tion of ge nes re spon ding spe ci fi cal ly to a tran sien tly ac ti va ted si gna ling sys tem. PTH de po sits new bo ne, in cre asing thick -ness of the tra be cu lae and cor tex. Most of the in cre ase in cor ti cal and tra be cu lar thick ness in du ced by PTH is due to mo -de ling and re mo de ling on the en do cor ti cal sur fa ce of the cor tex and on either si de of the tra be cu lae. The ef fect of te ri pa ra -ti de on bo ne mi cro ar chi tec tu re was in ve sti ga ted in si xty -six post me no pau sal wo men with oste opo ro sis (me an age of 68.0years and me an BMD T -sco re of -1.7 at to tal hip and -2.8 at lum bar spi ne; 62% with pre va lent frac tu res) has be en tre ated 20µg/day sub cu ta ne ous TPTD for 24 mon ths. Thir ty -eight stop ped pre vio us ALN tre at ment (10 mg/day or 70 mg/we ek fora me an du ra tion of 63.6 mon ths) and swit ched to TPTD whi le twen ty -eight we re tre at ment na ive (TN) pre vio usly. Iliaccrest bo ne biop sies we re col lec ted at ba se li ne and end po int and we re ana ly zed by two -di men sio nal (2D) co nven tio nal hi -sto mor pho me try (N=35) and three -di men sio nal (3D) mi cro com pu ted to mo gra phy (μCT, N=45). A wi thin -gro up t -test wascar ried out on either untrans for med or log -trans for med da ta de pen ding on the ob se rved di stri bu tion of the da ta and the nor -ma li ty as sump tion. Me an ac ti va tion fre qu en cy, an in di ca tor of bo ne tur no ver was in cre ased from ba se li ne in both TN andALN tre ated pa tients (me an chan ge, me an % chan ge, wi thin -gro up p -va lue: 0.165 cyc les/year, 138%, p=0.002 and 0.212cyc les/year, 359%, p<0.001 for TN and ALN re spec ti ve ly). The mo re ac cu ra te μCT-ba sed 3D in di ces de mon stra ted an in cre -ase in both tra be cu lar and cor ti cal thick ness. The re was no dif fe ren ce in 3D chan ges be twe en the two pa tient gro ups. Fol lo -wing 24 mon ths of te ri pa ra ti de tre at ment, Cr. D, crack sur fa ce den si ty (Cr. S. D) and crack length (Cr. Le) we re de cre ased inpre vio usly ALN tre ated pa tients whi le on ly Cr. Le was re du ced in for mer TN pa tients. The chan ges in mi cro da ma ge ac cu mu -la tion pa ra me ters we re not sta ti sti cal ly dif fe rent be twe en the two gro ups. The re sults show that after 24 mon ths of tre at ment,TPTD the ra py im pro ves bo ne mi cro struc tu re in pa tients, ir re spec ti ve of whe ther they had re ce ived prior ALN an ti re sorp ti vethe ra py. TPTD re du ces mi cro da ma ge ac cu mu la tion in iliac crest biop sies of pa tients pre vio usly tre ated with ALN.

L29TE RY PA RA TYD – WPŁYW NA MI KRO STRUK TU RĘ KO ŚCI

Ste pan J.In sti tu te of Rheu ma to lo gy, Char les Uni ver si ty Fa cul ty of Me di ci ne, Pra gue, Czech Re pu blic

Ce lem sto so wa nia le ków ana bo licz nych jest two rze nie się no wej tkan ki kost nej oraz od bu do wa utra co nej struk tu ry ko -ści. PTH wpły wa na ró żni co wa nie się pre kur so rów oste obla stów w szpi ku kost nym oraz praw do po dob nie w ko mór kachwy ście ła ją cych. Po wo du je wzrost ży wot no ści doj rza łych oste obla stów i oste ocy tów po przez pre wen cję apop to zy. PTHszyb ko re du ku je skle ro sty nę mRNA oraz pro duk cję bia łek przez oste obla sty. Prze mi ja ją ce zmniej sze nie pro duk cji skle ro -sty ny przez oste ocy ty w od po wie dzi na PTH sto so wa ne w try bie prze ry wa nym mo że wpły wać na zmniej sze nie apop to zyoste obla stów. Ana bo licz na efek tyw ność PTH uzy ski wa na jest po przez prze ry wa ny tryb sto so wa nia le ku. W ten spo sóbosią ga ny jest na gły wzrost PTH, na stęp nie na głe je go ob ni że nie do wyj ścio we go po zio mu. Prze ry wa ny tryb po da wa niaPTH skut ku je ak ty wa cją ge nów od po wia da ją cych spe cy ficz nie za przej ścio wą ak ty wa cję sys te mu sy gna li za cyj ne go. PTHtwo rzy no wą kość po przez wzrost gę sto ści ko ści be lecz ko wej i ko ro wej. Wzrost gę sto ści ko ści ko ro wej i be lecz ko wejpod wpły wem PTH wy ni ka z mo de lo wa nia i prze bu do wy we wnętrz nej po wierzch ni ko ści ko ro wej oraz oby dwu po -

76

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 36

wierzch ni ko ści be lecz ko wej. Wpływ te ry pa ra ty du na mi kro ar chi tek tu rę ko ści był ba da ny na 66 ko bie tach w okre sie po -me no pau zal nym ze stwier dzo ną oste opo ro zą (śred ni wiek 68,0; śred ni BMD T -sco re -1,7 w ca łej ko ści udo wej (to tal hip),-2,8 w krę go słu pie lę dźwio wym; 62% ze wcze śniej szy mi zła ma nia mi). Ba da ne oso by przez okres 24 mie się cy by ły pod -da wa ne pod skór nej po da ży TPTD w daw ce wy no szą cej 20 μg/dzień. 38 ba da nych za prze sta ło wcze śniej sze go le cze niaALN (10 mg/dzień lub 70 mg/ty dzień przez śred ni okres 63,6 mie się cy) i roz po czę ło le cze nie TPTD, pod czas gdy 28 nieprzyj mo wa ło wcze śniej po dob nych le ków (ang. tre at ment na ive, TN). Na po cząt ku i na koń cu ba dań wy ko na no biop sjęgrze bie nia ko ści bio dro wej. Wy ni ki biop sji pod da no ana li zie dwu wy mia ro wej kon wen cjo nal nej hi sto mor fo me trii (N=35)oraz trój wy mia ro wej to mo gra fii kom pu te ro wej (μCT, N=45). We wnątrz -gru po wy test t -stu den ta zo stał wy ko na ny na da -nych su ro wych bądź log -trans for mo wa nych, w za le żno ści od za ob ser wo wa nych roz kła dów. Śred nia czę sto tli wość ak ty wa -cji, wskaź nik prze bu do wy ko ści zwięk szy ła się w oby dwu gru pach TN i ALN (śred nia zmia na, śred ni % zmia ny, po ziomistot no ści p: 0.165 cy kli/rok, 138%, p=0,002 oraz 0,212 cy kli/rok, 359%, p<0,001 od po wied nio dla gru py TN i ALN). Do -kład niej sze wskaź ni ki, opar te na ba da niu μCT 3D, wy ka za ły wzrost gę sto ści ko ści be lecz ko wej i ko ro wej w oby dwu gru -pach. Nie za ob ser wo wa no ró żni cy w 3D zmia nach po mię dzy dwie ma gru pa mi ba da nych. Po 24 mie sią cach sto so wa nia te -ry pep ty du Cr. D., gę stość po wierzch ni pęk nię cia (crack sur fa ce den si ty, Cr. S. D), dłu gość pęk nię cia (crack length, Cr. Le),by ły ob ni żo ne w gru pie ALN. W gru pie TN zmniej sze niu ule gła je dy nie dłu gość pęk nię cia (crack length, Cr. Le). Zmia nyw pa ra me trach aku mu la cji mi kro usz ko dzeń po mię dzy gru pa mi nie by ły istot ne sta ty stycz nie. Wy ni ki wska zu ją, że 24-mie -sięcz na te ra pia TPTD po pra wia mi kro struk tu rę tkan ki kost nej u pa cjen tów, nie za le żnie od wcze śniej sze go an ty re sorp cyj -ne go le cze nia ALN. TPTD zmniej sza aku mu la cję mi kro usz ko dzeń w ma te ria łach po bra nych do biop sji z grze bie nia ko ścibio dro wej u pa cjen tów le czo nych wcze śniej ALN.

L30OSTE OPO RO ZA PO STE RY DO WA – MIEJ SCE TE RY PA RA TY DU

Głusz ko P.In sty tut Reu ma to lo gii, War sza wa

Sło wa klu czo we: oste opo ro za po ste ro ido wa, pa to me cha nizm, po stę po wa nie

Prze wle kłe le cze nie gli ko kor ty ko ste ro ida mi (GKS) wią że się ze wzro stem ry zy ka zła mań, któ re na ra sta wraz z wy dłu -ża niem się cza su le cze nia i ku mu la cją daw ki. Znacz ny wzrost ry zy ka zła mań (2-5x) po ja wia się już po pierw szych 3 mie -sią cach le cze nia i nie za wsze jest on wy ni kiem zmniej sza nia się ma sy kost nej (BMD). Me cha nizm ka ta bo licz ne go dzia ła -nia GKS na tkan kę kost ną jest wie lo kie run ko wy: to sty mu la cja apop to zy oste obla stów i oste ocy tów po przez ście żkę sy gna ło wą Wnt i ka spa zę 3, ha mo wa nie apop to zy oste okla stów po przez układ RANK -RANKL oraz dzia ła nia ogól no ustro -jo we pro wa dzą ce do hi po go na dy zmu, ha mo wa nia czyn ni ków wzro sto wych, sprzy ja nie kal ciu rii, zmniej sze nie wchła nia -nia wap nia. Wzrost ry zy ka upad ków wią że się z mio pa tią po ste ro ido wą.

Prak tycz nie wszy scy cho rzy otrzy mu ją cy GKS przez okres po nad 3 mie się cy po win ni pod le gać dzia ła niom pre wen cyj -nym. Po wszech nie za le ca się po da wa nie GKS w naj mniej szych sku tecz nych daw kach z za cho wa niem mo żli wie krót kie gocza su le cze nia. Eli mi na cja do dat ko wych czyn ni ków ry zy ka zła mań (np. pa le nia pa pie ro sów), od po wied nia po daż wap nia(1000-1500 mg/dz) i wi ta mi ny D (> 800 I. U./dz) ce lem utrzy ma nia stę że nia 25 (OH) D w su ro wi cy w gra ni cach 30ng– 80ng/ml jest za le ca na przez więk szość eks per tów.

Po miar ma sy kost nej (BMD) przed wdro że niem le cze nia GKS lub jak naj szyb ciej po je go roz po czę ciu jest nie zbęd ny,ale rów nie istot ne jest okre śle nie in nych współ ist nie ją cych czyn ni ków ry zy ka zła mań, a zwłasz cza we ry fi ka cja ew. już do -ko na nych zła mań ni sko ener ge tycz nych. Daw niej sze uza le żnie nie de cy zji o far ma ko te ra pii oste opo ro zy od den sy to me -trycz ne go okre śle nia wskaź ni ka T lub Z, uzu peł nia ją obec nie al go ryt my wska zu ją ce na ko niecz ność okre śle nia u cho re gobez względ ne go ry zy ka zła mań, np. FIGS lub FRAX. Są też po glą dy wska zu ją ce (ACR), że już wiel kość daw ki GKS i pla -no wa ny czas le cze nia mo gą prze są dzić o po trze bie pre wen cyj ne go wdro że nia bis fos fo nia nu wraz z roz po czę ciem te ra piiGKS. Wiel kość ta kiej „gra nicz nej” daw ki GKS i za sad ność pre wen cji far ma ko lo gicz nej jest obec nie przed mio tem sze ro -kiej dys ku sji eks per tów.

L30GLU CO COR TI CO ID IN DU CED OSTE OPO RO SIS – THE RO LE OF TE RI PA RA TI DE

Głusz ko P.In sty tut Reu ma to lo gii, War sza wa

77

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 37

L31FO UR -YEAR RE SULTS OF A PHA SE 2 STU DY OF THE CA THEP SIN K IN HI BI TOR ODA NA CA TIB IN POST ME NO PAU SAL WO MEN WITH LOW BO NE MI NE RAL DEN SI TY

Lo renc R. S.1, Bin kley N.2, Bo ne H.3, Eisman J.4, Ho sking D.5, Lang dahl B.6, McC lung M.7, Re id I.8, Resch H.9, Ro dri gu ez Por ta les J.10, Pe tro vic R.11, Ro sen berg E.12, Da Si lva C.12, San to ra A.12, Lom bar di A.12

1 Chil dren He alth In sti tu te, War saw, Po land 2 Oste opo ro sis Cli ni cal Cen ter and Re se arch Pro gram and In sti tu te on Aging, Uni ver si ty of Wi scon sin, Ma di son, WI, USA3 Mi chi gan Bo ne and Mi ne ral Cen ter, De tro it, Mi chi gan, USA 4 Ga rvan In sti tu te of Me di cal Re se arch, St Vin cent’s Ho spi tal, UNSW, Syd ney, NSW, Au stra lia5 Not tin gham Ci ty Ho spi tal, Not tin gham, UK6 De part ment of En do cri no lo gy, Aar hus Uni ver si ty Ho spi tal, Aar hus, Den mark7 Ore gon Oste opo ro sis Cen ter, Por t land, Ore gon8 Uni ver si ty of Auc kland, Auc kland, New Ze aland9 St. Vin cent Ho spi tal, Vien na, Au stria10 De part ment of En do cri no lo gy, Scho ol of Me di ci ne, Pon ti fi cia Uni ver si dad Ca tó li ca de Chi le, San tia go, Chi le11 Merck Re se arch La bo ra to ries, Brus sels, Bel gium 12 Merck Re se arch La bo ra to ries, Rah way, NJ, USA

Aim. Ca thep sin K (CatK) is the pri ma ry col la ge na se in oste oc la sts. In a 2-year pha se 2 stu dy and its 1-year exten sion, these lec ti ve ca thep sin K in hi bi tor oda na ca tib (ODN) re du ced bo ne re sorp tion mar kers and pro gres si ve ly in cre ased bo ne mi ne ralden si ty (BMD). The stu dy was exten ded for 2 ad di tio nal years to fur ther as sess ODN ef fi ca cy and long -term sa fe ty.

Me thods. Post me no pau sal wo men with BMD T -sco res be twe en -2.0 and -3.5 at the lum bar spi ne, fe mo ral neck, tro -chan ter or to tal hip re ce ived pla ce bo or ODN at 3, 10, 25 or 50 mg we ekly du ring the 2-year stu dy. In Year 3, par ti ci pantswe re re -ran do mi zed to ODN 50 mg we ekly or pla ce bo. In Years 4/5, wo men who re ce ived pla ce bo or 3 mg ODN inYears 1/2 and pla ce bo in Year 3 we re swit ched to 50 mg ODN for Years 4/5; all others con ti nu ed with the ir Year 3 re gi -men. 141 wo men en te red the exten sion, and 133 com ple ted 4 years. End po ints we re BMD at the lum bar spi ne (pri ma ry),to tal hip and hip sub re gions, and 1/3 ra dius; le vels of bio che mi cal bo ne tur no ver mar kers; and as ses sments of sa fe ty.

Re sults. Du ring year 4, 100 wo men re ce ived 50 mg ODN and 41 re ce ived pla ce bo. Con ti nu ous tre at ment with 50 mgODN for 4 years in du ced si gni fi cant BMD in cre ases from ba se li ne at the spi ne (10.7%), to tal hip (8.3%), fe mo ral neck(8.9%), and tro chan ter (10.3%) and ma in ta ined BMD (-0.1%) at the 1/3 ra dius; BMD chan ges from Year 3 we re 2.8%(spine), 2.5% (to tal hip), 3.9% (fe mo ral neck), and 2.9% (tro chan ter). Se rum CTX re ma ined low at Year 4 (-41%), whe re -as BSAP was re la ti ve ly un chan ged (-2%) from ba se li ne. Wo men who re ce ived ac ti ve tre at ment for 2 years and swit chedto pla ce bo for 2 years expe rien ced bo ne loss, with BMD ne ar ba se li ne for most si tes and de cre ased by 4.5% at the 1/3 ra -dius at the end of Year 4. Le vels of bo ne tur no ver mar kers in wo men who di scon ti nu ed ac ti ve tre at ment after 2 years ro sein the first month off -tre at ment, but all le vels re tur ned to ba se li ne by the end of Year 4. ODN was ge ne ral ly well to le ra ted.

Conc lu sions. 4 years of ODN tre at ment in cre ased lum bar spi ne and hip BMD and was ge ne ral ly well -to le ra ted in post -me no pau sal wo men with low bo ne mass. Bo ne for ma tion mar kers re ma ined re la ti ve ly unaf fec ted. Di scon ti nu ation of ODNafter 2 years of tre at ment was promp tly fol lo wed by re so lu tion of ef fects on bo ne tur no ver and den si ty such that BMD andbo ne bio mar ker le vels at Year 4 we re at or ne ar ba se li ne.

L31WY NI KI CZTE RO LET NIE GO BA DA NIA 2 FA ZY ODA NA KA TI BU, IN HI BI TO RA KA TEP SY NY, U KO BIET PO ME NO PAU ZAL NYCH Z NI SKIM BMD

Lo renc R. S.1, Bin kley N.2, Bo ne H.3, Eisman J.4, Ho sking D.5, Lang dahl B.6, McC lung M.7, Re id I.8, Resch H.9, Ro dri gu ez Por ta les J.10, Pe tro vic R.11, Ro sen berg E.12, Da Si lva C.12, San to ra A.12, Lom bar di A.12

1 Za kład Bio che mii i Me dy cy ny Do świad czal nej, In sty tut „Po mnik – Cen trum Zdro wia Dziec ka”, War sza wa2 Oste opo ro sis Cli ni cal Cen ter and Re se arch Pro gram and In sti tu te on Aging, Uni ver si ty of Wi scon sin, Ma di son, WI, USA3 Mi chi gan Bo ne and Mi ne ral Cen ter, De tro it, Mi chi gan, USA 4 Ga rvan In sti tu te of Me di cal Re se arch, St Vin cent’s Ho spi tal, UNSW, Syd ney, NSW, Au stra lia5 Not tin gham Ci ty Ho spi tal, Not tin gham, UK6 De part ment of En do cri no lo gy, Aar hus Uni ver si ty Ho spi tal, Aar hus, Den mark7 Ore gon Oste opo ro sis Cen ter, Por t land, Ore gon8 Uni ver si ty of Auc kland, Auc kland, New Ze aland9 St. Vin cent Ho spi tal, Vien na, Au stria10 De part ment of En do cri no lo gy, Scho ol of Me di ci ne, Pon ti fi cia Uni ver si dad Ca tó li ca de Chi le, San tia go, Chi le11 Merck Re se arch La bo ra to ries, Brus sels, Bel gium 12 Merck Re se arch La bo ra to ries, Rah way, NJ, USA

78

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 38

L32OSTE OPO RO ZA U MĘ ŻC ZYZN

Mi sio row ski W.Kli ni ka En do kry no lo gii Cen trum Me dycz ne Kształ ce nia Po dy plo mo we go, War sza wa

Wraz ze sta rze niem się po pu la cji, oste opo ro za u mę żczyzn sta je się co raz wa żniej szym pro ble mem zdro wia pu blicz ne -go. Utra ta ma sy kost nej u sta rze ją cych się mę żczyzn sza co wa na jest na oko ło 1% rocz nie, zaś je den na pię ciu mę żczyznpo pięć dzie siąt ce do zna w swo im ży ciu zła ma nia oste opo ro tycz ne go. 30% wszyst kich zła mań bli ższe go koń ca ko ści udo -wej (BKKU) wy stę pu je u mę żczyzn. Z nie wy ja śnio nych do koń ca przy czyn, śmier tel ność w kon se kwen cji zła ma niaBKKU, ale ta kże krę go słu pa i in nych du żych zła mań oste opo ro tycz nych jest u mę żczyzn oko ło 2-krot nie więk sza, niżu ko biet. Cho ciaż świa do mość pro ble mu oste opo ro zy u mę żczyzn wzra sta, jed nak na dal wie dza na ten te mat, oraz prak -tycz ne jej za sto so wa nie po zo sta je nie do sta tecz ne. Wy ra zem te go jest m.in. wy raź nie mniej szy od se tek mę żczyzn, któ rympro po no wa na jest dia gno sty ka czy le cze nie oste opo ro zy. Pa to ge ne za oste opo ro zy u mę żczyzn jest he te ro gen na, wie lo czyn -ni ko wa. Trze ma naj wa żniej szy mi czyn ni ka mi pa to ge ne tycz ny mi de ter mi nu ją cy mi ry zy ko oste opo ro zy u mę żczyzn są:czyn ni ki ge ne tycz ne, ob ni ża nie się wraz z wie kiem stę żeń hor mo nów płcio wych oraz znacz niej szy, jak się wy da je, niżu ko biet udział wtór nych przy czyn oste opo ro zy. Ak tu al ne ba da nia nad uwa run ko wa nia mi ge ne tycz ny mi za rów no BMD,jak oste opo ro zy, co raz moc niej ak cen tu ją zło żo ność i wie lo ge no we uwa run ko wa nia ta kich cech jak BMD, a ta kże praw -do po dob ne ich zró żni co wa nie płcio we. Po dob nie jak u ko biet, ob ni ża ją ce się wraz z wie kiem stę że nie bio do stęp ne go es -tra dio lu ta kże u mę żczyzn sta no wi klu czo wy ele ment utra ty ma sy kost nej i ry zy ka zła mań. Co wię cej, wy da je się, że ist -nie je pro go wa war tość stę że nia es tra dio lu u mę żczyzn po ni żej któ re go ry zy ko zła mań za czy na wy raź nie wzra stać. Stę że -nie te sto ste ro nu rów nież wy ka zu je od wrot ną ko re la cję z ryz kiem zła mań, jed nak praw do po dob nie w znacz nej mie rze jestto dzia ła nie po śred nie, po przez wpływ na czyn ni ki po zasz kie le to we jak ma sa mię śnio wa, rów no wa ga czy ry zy ko upad ków.Trze ma naj wa żniej szy mi wtór ny mi przy czy na mi oste opo ro zy są nad uży wa nie al ko ho lu, prze wle kłe le cze nie gli ko kor ty ko -ida mi i jaw ny hi po go na dyzm, ze szcze gól nym uwzględ nie niem co raz więk szej gru py za gro żo nych naj więk szym ry zy kiemzła mań mę żczyzn z ostrym hi po go na dy zmem in du ko wa nym le cze niem abla cyj nym (ka stra cja chi rur gicz na lub far ma ko lo -gicz na, te ra pia an ty an dro ge no wa) ra ka gru czo łu kro ko we go.

Dzie się cio let nie praw do po do bień stwo zła ma nia mo że u mę żczyzn być sza co wa ne z wy ko rzy sta niem kal ku la to raFRAX™, uwzględ nia jąc klu czo we czyn ni ki ry zy ka iden tycz ne jak u ko biet. Pod kre śle nia wy ma ga fakt, że po dob nie jaku ko biet, ry zy ko zła mań na stęp nych jest istot nie zwie lo krot nia ne przez do ko na ne zła ma nie oste opo ro tycz ne. Dla te go, po -dob nie jak u ko biet, u mę żczyzn na le ży do cho wać jak naj więk szej sta ran no ści w iden ty fi ka cji sub kli nicz nych zła mań krę -gów, roz sze rza jąc dia gno sty kę o ba da nia rtg krę go słu pa lub mor fo me trię den sy to me trycz ną (VFA).

Licz ba le ków za re je stro wa nych do le cze nia oste opo ro zy u mę żczyzn jest mniej sza, niż dla ko biet, zaś ja kość do wo dówna ich sku tecz ność prze ciw zła ma nio wą – gor sza. Le cze nie te sto ste ro nem u mę żczyzn z hi po go na dy zmem po wo du je wzrostgę sto ści mi ne ral nej ko ści, ma sy mię śnio wej i po pra wę skła du cia ła. Efekt ten jest jed nak ogra ni czo ny do cho rych z wyj -ścio wy mi stę że nia mi te sto ste ro nu w su ro wi cy po ni żej 200 ng/ml (7,5 nmol/l). Po dob nie jak u ko biet, bis fos fo nia ny sta no -wią pod sta wę le cze nia oste opo ro zy u mę żczyzn. Po nad to, te ry pa ra tyd (1-34rhPTH) zo stał za re je stro wa ny do le cze nia „cię -żkiej” oste opo ro zy u mę żczyzn: po zła ma niach, z licz ny mi czyn ni ka mi ry zy ka lub nie sku tecz no ścią wcze śniej szej te ra pii.Naj now szą opcję te ra peu tycz ną sta no wi de no su mab, mo no klo nal ne prze ciw cia ło prze ciw ko klu czo wej dla oste okla stycz -nej re sorp cji ko ści cy to ki nie RANKL (re cep tor ac ti va tor of nuc le ar fac tor-κB li gand). W po dwój nie -śle pym, ran do mi zo -wa nym, wie lo ośrod ko wym ba da niu kli nicz nym, obej mu ją cym bli sko 1500 mę żczyzn pod da nych te ra pii abla cyj nej z po -wo du ra ka ster cza, Smith et al. wy ka za li, że le cze nie de no su ma bem (60 mg s. c. co 6 mie się cy) po wo do wa ło po 36 mie -sią cach zna mien ne zmniej sze nie licz by no wych zła mań krę gów (1,5% vs. 3,9% w gru pie pla ce bo, p=0,006). De no su mabjest obec nie za re je stro wa ny do le cze nia oste opo ro zy u mę żczyzn le czo nych abla cyj nie z po wo du ra ka pro sta ty. Za awan so -wa ne są ba da nie kli nicz ne oce nia ją ce sku tecz ność prze ciw zła ma nio wą de no su ma bu i ra ne li nia nu stron tu w sze ro ko trak -to wa nej po pu la cji mę żczyzn z oste opo ro zą. Na le ży więc mieć na dzie ję, że wkrót ce licz ba le ków za re je stro wa nych do le -cze nia oste opo ro zy u mę żczyzn zwięk szy się.

L32OSTE OPO RO SIS IN THE AGING MA LE

Mi sio row ski W.En do cri no lo gy Dept., Me di cal Cen ter for Post gra du ate Edu ca tion, War saw, Po land

With the aging of the po pu la tion, oste opo ro sis in men is be co ming an in cre asin gly im por tant pu blic he alth pro blem.Aging men lo se bo ne mi ne ral den si ty (BMD) at a ra te of ap pro xi ma te ly 1% per year, and one in fi ve men over the age of 50yr will suf fer an oste opo ro tic frac tu re du ring the ir li fe ti me. Of all oste opo ro tic frac tu res, hip frac tu res con tri bu te to thegreat est mor bi di ty and mor ta li ty, and al most 30% of all hip frac tu res oc cur in men. Al tho ugh the re is in cre asing re co gni -

79

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 39

tion of the pro blem of ma le oste opo ro sis, the re re ma in con si de ra ble gaps in know led ge re gar ding this di sor der as well asin the ca re of the se pa tients; for exam ple, men are far less li ke ly than wo men to re ce ive a dia gno sis of oste opo ro sis or treat - ment after a frac tu re. Ma le oste opo ro sis re ma ins a he te ro ge ne ous en ti ty, with mul ti ple un der ly ing cau ses. The re are threepre do mi nant fac tors that con tri bu te to bo ne fra gi li ty in men: ge ne tic fac tors, sex ste ro ids dec li ne with aging and lar ge num -ber of po ssi ble se con da ry cau ses of oste opo ro sis. Re cent stu dies on the ge ne tics of BMD and oste opo ro sis hi gh li ght thecom ple xi ty of the ge ne tics of a tra it such as BMD as well as the fact that the ge nes de ter mi ning BMD are li ke ly at le astpar tly gen der spe ci fic. In aging ma le, dec li ning le vels of bio ava ila ble es tra diol se ems to play a key ro le in bo ne loss andfrac tu re risk. Mo re over, the re is a thre shold es tra diol le vel be low which frac tu re risk in cre ases in men. Te sto ste ro ne mayal so con tri bu te to frac tu re risk, ho we ver it is pro ba ble that a si gni fi cant com po nent of the te sto ste ro ne ef fect on risk of frac -tu re is me dia ted by non ske le tal ef fects, such as on mu sc le mass, ba lan ce, or risk of falls. The three ma jor cau ses of oste -opo ro sis in men are al co hol abu se, glu co cor ti co id excess (chro nic glu co cor ti co id the ra py) and overt hy po go na dism, withspe cial at ten tion to hor mo nal abla tion the ra py for the tre at ment of pro sta te can cer.

The FRAX® to ol for pre dic ting ab so lu te 10-yr frac tu re risk can be used in men with or wi tho ut BMD, and in c lu des keyrisk fac tors iden ti fied from ni ne pro spec ti ve, po pu la tion -ba sed co horts, the sa me as for wo men. The re are now cle ar da tain men, as was pre vio usly re por ted in wo men, that the risk of sub se qu ent frac tu re is mar ke dly in cre ased after a low -trau mafrac tu re. The se fin dings thus in di ca te that as for wo men, a ca re ful frac tu re hi sto ry and ap pro pria te as ses sment for pre exi -sting ver te bral frac tu res, using either ver te bral frac tu re as ses sment by du al ener gy x -ray ab sorp tio me try or spi ne x -rays, ises sen tial in men.

Agents ap pro ved for the tre at ment of the oste opo ro sis in men are fe wer com pa red to tho se ap pro ved for wo men andthe le vel of evi den ce that tre at ment with the se agents de cre ases the risk of frac tu re in men is less than in wo men. Te sto ste -ro ne the ra py in hy po go na dal men, but on ly with pre tre at ment se rum te sto ste ro ne con cen tra tions be low 200 ng/d, is as so -cia ted with cli ni cal ly si gni fi cant in cre ases in bo ne mass and mu sc le strength and im pro ved bo dy com po si tion. As is the ca sein wo men, the ma in stays of the ra py for oste opo ro sis in men are the bi spho spho na tes. In ad di tion, for pa tients at ve ry highrisk of frac tu re, use of te ri pa ra ti de in men has al so be en ap pro ved. The most re cent option is de no su mab, a ful ly mo noc lo -nal an ti bo dy aga inst re cep tor ac ti va tor of nuc le ar fac tor-κB li gand (RANKL). In a do uble -blind, mul ti cen ter stu dy, Smithet al. ran dom ly as si gned men re ce iving an dro gen de pri va tion the ra py for non me ta sta tic pro sta te can cer to re ce ive de no su -mab at a do se of 60 mg sc eve ry 6 mon ths or pla ce bo (734 pa tients in each gro up). At 36 mon ths, pa tients on de no su mabhad a 62% de cre ased in ci den ce of new ver te bral frac tu res (1.5 vs 3.9% in the pla ce bo gro up, p = 0.006). De no su mab ispre sen tly ap pro ved for the tre at ment of the oste opo ro sis in men re ce iving an dro gen de pri va tion the ra py for pro sta te can -cer. Thus, as for wo men, the ra peu tic options for tre ating oste opo ro sis in men are con ti nu ing to expand.

L33ZROST KO ŚCI W OSTE OPO RO ZIE

Glin kow ski W.Ka te dra i Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Na rzą du Ru chu, Cen trum Do sko na ło ści „Te le Or to”War szaw ski Uni wer sy tet Me dycz ny, ul. Lin dleya 4, 02-005 War sza wa

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, go je nie zła mań, zrost kost ny

Go je nie zła mań ko ści jest zło żo nym pro ce sem re ge ne ra cji, w cza sie któ re go na se kwen cję zda rzeń bio lo gicz nych mo -że mieć wpływ wie le czyn ni ków. Do ta kich czyn ni ków za li cza się mię dzy in ny mi wiek, wy stę po wa nie oste opo ro zy orazczyn ni ki me cha nicz ne, w tym sta bil ność oste osyn te zy. Z uwa gi na to, że naj więk szą uwa gę ba da czy przy cią ga pro fi lak ty -ka wy stę po wa nia zła mań w prze bie gu oste opo ro zy to da ne li te ra tu ro we są dość ubo gie w za kre sie do brze udo ku men to wa -nych prac mó wią cych o wpły wie oste opo ro zy na prze bieg go je nia zła ma nia. Trud no ści w pro wa dze niu ba dań kli nicz nychwią żą się do bo rem gru py kon tro l nej dla przy pad ków zła mań oste opo ro tycz nych oraz bra ku zgod no ści, co do sto so wa niazwa li do wa nych na rzę dzi słu żą cych do pa ra me trycz nej oce ny prze bie gu go je nia się zła mań. Nie licz ne pra ce kli nicz ne su -ge ru ją, że ob ni żo na wy trzy ma łość ko ści mo że w istot ny spo sób wpły wać na czas go je nia się zła ma nia. Ist nie ją pra ce eks -pe ry men tal ne na zwie rzę tach, któ re do wo dzą, że nie któ re aspek ty go je nia zła ma nia mo gą ulec zmia nie w prze bie gu go je -nia zła ma nia w prze bie gu oste opo ro zy. Część z nich su ge ru je, że na sam prze bieg go je nia zła ma nia oste opo ro za nie wy -wie ra istot ne go wpły wu, na to miast in ne su ge ru ją, że czas go je nia zła mań ule ga wy dłu że niu. Wpływ na opi sy wa ne ró żni -ce ma brak zgod no ści mię dzy kli ni cy sta mi w oce nie go je nia zła ma nia szcze gól nie, co do kry te riów okre śle nia mo men tu,w któ rym zła ma nie na le ży uznać za wy go jo ne. Ist nie je jed nak mo żli wość wspo ma ga nia dia gno sty ki zra sta nia się zła mańz wy ko rzy sta niem no wo cze snych i kom plek so wych na rzę dzi te le in for ma tycz nych, któ re po zwa la ją na ilo ścio we, pół i lo -ścio we i ja ko ścio we ba da nie prze bie gu go je nia się zła ma nia oraz na wie lo ośrod ko we pro wa dze nie ba dań kli nicz nych.

Sze ro ko na kre ślo ne w pi śmien nic twie są je dy nie za gad nie nia do ty czą ce wpły wu sto so wa nych le ków, co w spo sób po -śred ni mo że ta kże roz ja śnić za gad nie nia go je nia zła ma nia w prze bie gu oste opo ro zy. Sto so wa nie le ków an ty re sorp cyj nychprze wle kle w tym bis fos fo nia nów i in hi bi to rów li gan du RANK mo że od dzia ły wać na re mo de lo wa nie tkan ki kost nej. In ne

80

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 40

le ki i su ple men ty, jak na przy kład: ana lo gi pa ra thor mo nu, mo du la to ry szla ku sy gna ło we go Wnt, ra ne li nian stron tu, pre pa -ra ty wap nio we i fos fo ra no we oraz wi ta mi ny mo gą wpły wać na prze bieg zra sta nia się zła mań. Do tych cza so we da ne li te ra -tu ro we nie po twier dza ją ha mu ją ce go dzia ła nia le ków an ty re sorp cyj nych na go je nie zła mań.

L33FRAC TU RE HE ALING IN OSTE OPO RO SIS

Glin kow ski W.Cha ir and De part ment of Or tho pa edics and Trau ma to lo gy of Lo co mo tor Sys tem, Cen ter of Excel len ce „Te le Or to”Me di cal Uni ver si ty of War saw, ul. Lin dleya 4, 02-005 War saw

Key words: oste opo ro sis, frac tu re he aling, bo ne union

Frac tu re he aling is a com plex pro cess of tis sue re ge ne ra tion. Ma ny fac tors may in flu en ce on the frac tu re he aling ca sca de,na me ly: age, bo ne loss, bio me cha nics, in c lu ding sta bi li ty of oste osyn the sis. The most of pu bli shed li te ra tu re con cerns inoste opo ro tic frac tu re pre va len ce and pre ven tion. A few well do cu men ted pa pers on ly are able to pre sent how oste opo ro sisin flu en ces the frac tu re he aling co ur se. The gro up of sub jects with ty pi cal lo ca tion of oste opo ro tic frac tu res can be har dlycom pa red to sub jects with nor mal qu ali ty and qu an ti ty of bo ne. Dif fi cul ties in cli ni cal trials de sign in this is sue are re la tedto har dly se en frac tu res in ty pi cal oste opo ro tic lo ca tions in no no ste opo ro tic pa tients and lack of con sen sus among or tho -pa edic sur ge ons in the field of frac tu re he aling as ses sment. The qu estion whe ther frac tu res that oc curs in a we aker, oste o -po ro tic bo ne he als dif fe rent way re ma ins not an swe red. Li te ra tu re ad dres sing frac tu re he aling whi le the sub ject is tre atedwith phar ma ceu ti cals is ava ila ble mo re fre qu ent that may cle ar so me aspects of he aling du ring oste opo ro sis. The re are so -me expe ri men tal pa pers sug ge sting that so me aspects of frac tu re he aling pro cess can be al te red in oste opo ro sis. The cli -nical li te ra tu re on oste opo ro tic frac tu res he aling is ra re. So me of tho se ava ila ble sug gest no in flu en ce but others show thehe aling ti me re tar da tion. De scri bed dif fe ren ces may ap pe ar due to de scri bed often lack of con sen sus in frac tu re he aling as ses sment. Par ti cu lar ly it is si gni fi can tly se en in per spec ti ve of de fi ning the end po int of bo ne union. The re is an op por -tu ni ty to en han ce frac tu re he aling dia gno stics uti li zing mul ti fac to rial ana ly sis ba sed on mo dern and com ple xed te le in for -ma tic to ols that al low qu an ti ta ti ve, se mi qu an ti ta ti ve, and qu ali ta ti ve eva lu ation and mul ti cen ter cli ni cal stu dies.

The re are expe ri men tal pa pers on la bo ra to ry ani mals sup por ting the ory that se lec ted me cha ni sms of frac tu re he alingcan be in hi bi ted in oste opo ro tic bo ne. Ho ve wer, po sto va riec to my oste opo ro sis in expe ri ment can not expla in all qu estions.Re cen tly, te le in for ma tic, com ple xed to ols we re de ve lo ped to en han ce mul ti va ria te as ses sment of frac tu re he aling and mo ni to -ring su ita ble for mul ti cen ter cli ni cal stu dies. Phar ma ceu ti cals in flu en ces on frac tu re he aling are wi der de scri bed, that may in di rec tly cle ar is su es of oste opo ro sis and bo ne union. Chro nic use of an ti re sorp ti ves, in c lu ding bi spho spho na tes and RANKli gand in hi bi tors may re tard bo ne re mo de ling. Ho we ver, the cli ni cal li te ra tu re do es not con firm in hi bi ting ef fects of an ti re sorp -ti ves on bo ne union pro cess. Other phar ma ceu ti cals and sup ple ments, li ke: pa ra thor mo ne ana lo gu es, Wnt pa th way mo du la tors,stron tium ra ne la te, cal cium, pho spha tes and vi ta mins are po ten tial frac tu re he aling pro cess mo du la tors as well.

L34ATY PO WE ZŁA MA NIA POD KRĘ TAR ZO WE W TRAK CIE LEC ZE NIA BIS FOS FO NIA NA MI

Ja błoń ski M.Kli ni ka Or to pe dii i Re ha bi li ta cji Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Lu bli nieSa mo dziel ny Pu blicz ny Szpi tal Kli nicz ny Nr 4 w Lu bli nieul. Ja czew skie go 8, 20-095 Lu blin

Sło wa klu czo we: oste opo ro za; bó le; kość udo wa; zła ma nia aty po we; bis fos fo nia ny

Aty po we zła ma nia ko ści udo wej zwy kle do ty czą jej oko li cy pod krę ta rzo wej, cho ciaż mo gą wy stą pić w ka żdej czę ścitrzo nu po ni żej krę ta rza mniej sze go. Zła ma nia te są na stęp stwem bła he go ura zu, jak upa dek z po zy cji sto ją cej, wa dli we ob -cią że nie koń czy ny lub po ja wia ją się zu peł nie po zor nie bez przy czy ny. Nie kie dy kil ku ty go dnio wy okres bó lo wy oko li cypa chwi ny lub czę ściej bocz nej po wierzch ni uda jest ob ja wem pro dro mal nym zda rze nia, a wy ko na ne wów czas zdję cie rent -ge now skie przed sta wia asy me trycz ne, zlo ka li zo wa ne po stro nie bocz nej w war stwie ko ro wej trzo nu ko ści udo wej, po do -kost no we za gęsz cze nie, zwy kle z po zio mą ra dio prze zier ną li nią, jak w ze spo le Lo ose ra -Milk mann’a czy in nych zła ma -niach po wol nych. Prze bieg szcze li ny do ko na ne go zła ma nia aty po we go jest zwy kle po zio my lub sko śny z wy two rze niemni żej scho dzą ce go ostre go koń ca po stro nie przy środ ko wej bli ższe go frag men tu, co su ge ru je współ udział me cha ni zmuskręt ne go. Zmia ny ta kie mo gą wy stą pić jed no cze śnie w obu ko ściach udo wych, któ rych war stwy ko ro we są zwy kle do -brze za zna czo ne.

81

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 41

Wy stą pie nie aty po we go zła ma nia po ni żej krę ta rza ko ści udo wej współ ist nie je czę sto z sze re giem pa to lo gii ogól no -ustro jo wych oraz ich wie lo kie run ko wym le cze niem, w tym oste opo ro zy bis fos fo nia na mi. Zła ma nia ta kie po ja wia ją się jed -nak ta kże u osób nie le czo nych. Do dat ko we ob cią że nia jak cu krzy ca czy sta ny wy ma ga ją ce prze wle kłej gli ko kor ty ko te ra -pii wpły wa ją szko dli wie na me ta bo lizm kost ny i mo żna je ta kże wią zać z po ja wie niem się aty po wych zła mań ko ści udo -wej. Bis fos fo nia ny wpły wa ją na fa zę or ga nicz ną ko ści, mo dy fi ku jąc doj rze wa nie ko la ge nu i je go usie cio wa nie. Le ki tewpły wa ją też nie wąt pli wie na roz kład mi ne ra li za cji tkan ki kost nej, co mo że wpły wać na wła ści wo ści bio me cha nicz nezwłasz cza ob cią ża nych warstw ko ro wych ko ści udo wych. Po nad to te le ki an ty re sorp cyj ne mo gą sprzy jać gro ma dze niu sięmi kro usz ko dzeń w ko ściach, po nie waż spo wal nia ją ich od no wę, co mo że mieć szcze gól ne znacz nie u osób star szych. Niemo żna po nad to wy klu czyć ro li bis fos fo nia nów w po wsta wa niu aty po wych zła mań ko ści udo wej przez ich wpływ na una -czy nie nie ko ści i an gio ge ne zę.

Da ne epi de mio lo gicz ne z ta kich ba dań kli nicz nych pro spek tyw nych (jak np. FIT, FLEX, HO RI ZON) nie wska zu jąna zwięk szo ne ry zy ko sto so wa nia bis fos fo nia nów pod ką tem wy stą pie nia aty po wych zła mań ko ści udo wych, co nie kie dywy da je się jed nak ko ja rzyć czę ściej z rów no cze snym prze wle kłym po da wa niem gli ko kor ty ko ste ro idów. Z uwa gi wsza kżena rzad kość wy stę po wa nia tych nie po żą da nych zda rzeń wnio sko wa nie sta ty stycz ne w tym za kre sie ma ma łą war tość.

Nie usta lo no do tych czas bez po śred nie go związ ku przy czy no wo -skut ko we go mię dzy dłu go trwa łym sto so wa niem bis fos fo nia nów a aty po wy mi zła ma nia mi pod krę ta rzo wy mi. Jed nak ob ser wa cje ostat nich lat wska zu ją, że dłu go trwa łe po -da wa nie tych le ków an ty re sorp cyj nych zwięk sza ry zy ko zła mań aty po wych ko ści udo wej, a sku tecz ne le cze nie ta kich zła -mań, ta kże jesz cze nie do ko na nych, po win no być ope ra cyj ne me to dą kry tą z uży ciem ze spo le nia śród sz pi ko we go.

L34ATY PI CAL SUB TRO CHAN TE RIC FRAC TU RES DU RING BI SPHO SPHO NA TE THE RA PY

Ja błoń ski M.Kli ni ka Or to pe dii i Re ha bi li ta cji Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Lu bli nieSa mo dziel ny Pu blicz ny Szpi tal Kli nicz ny Nr 4 w Lu bli nieul. Ja czew skie go 8, 20-095 Lu blin

Key words: oste opo ro sis; pa in; fe mur; aty pi cal frac tu re; bi spho spho na tes

L35WPŁYW BIS FOS FO NIA NÓW NA RY ZY KO JA ŁO WEJ MAR TWI CY SZC ZĘ KI I RA KA PRZE ŁY KU

Przed lac ki J.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza waKa te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Dia li zo te ra pii i Cho rób We wnętrz nych, War szaw ski Uni wer sy tet Me dycz ny

Sło wa klu czo we: bis fos fo nia ny, ja ło wa mar twi ca szczę ki, le cze nie, oste opo ro za, rak prze ły ku

JA ŁO WA MAR TWI CA SZC ZĘ KIW ostat nich la tach po ja wi ły się pu bli ka cje do ty czą ce mar twi cy ko ści szczę ki (oste one cro sis of the jaw) pod czas sto so -

wa nia bis fos fo nia nów. Wy stę pu je ona wo kół zę bo do łów, mo że przy brać po stać bo le snych znie kształ ceń szczę ki. Znie -kształ co ny ob szar wo kół mar twi czej tkan ki kost nej trud no się goi. Brak go je nia w cią gu 6 ty go dni po mi mo wła ści we go le cze nia sto ma to lo gicz ne go oraz wy klu cze nie cho ro by no wo two ro wej jest wa run kiem roz po zna nia mar twi cy. W miej scachmar twi cy mo że po ja wić się owrzo dze nie, in fek cja, zła ma nie. Zmia ny te opi sy wa ne są szcze gól nie u cho rych z no wo two -ra mi (ok. 94% wszyst kich przy pad ków mar twi cy; ok. 5% pa cjen tów z ra kiem pier si le czo nych bis fos fo nia na mi mia ło mar -twi cę szczę ki), przyj mu ją cych głów nie do żyl ne (ok. 94% przy pad ków) po sta ci bis fos fo nia nów: zo len dro nia nu i pa mi dro -nia nu. Mar twi ca ko ści szczę ki w cza sie le cze nia oste opo ro zy bis fos fo nia na mi wy stę pu je bar dzo rzad ko. Ry zy ko mar twi cyu cho rych z no wo two rem jest więk sze, po nie waż daw ki bis fos fo nia nów sto so wa ne w cho ro bach no wo two ro wych prze kra -cza ją wie lo krot nie daw ki sto so wa ne w oste opo ro zie. Szcze gól nie istot ną ro lę w po wsta wa niu mar twi cy od gry wa(w ok. 69%) eks trak cja zę bów lub in ny za bieg chi rur gicz ny do ty czą cy ko ści szczę ki. In ny mi czyn ni ka mi sprzy ja ją cy mimar twi cy ko ści szczę ki są współ ist nie ją ce: za awan so wa ny wiek, reu ma to idal ne za pa le nie sta wów, cu krzy ca, sto so wa niegli ko kor ty ko idów, nie do bór wi ta mi ny D, ra dio te ra pia, in fek cja ja my ust nej. Nie jest zna na naj mniej sza tok sycz na daw kabis fos fo nia nów. Śred ni i naj krót szy czas trwa nia le cze nia do wy stą pie nia mar twi cy wy no si dla zo len dro nia nu od po wied -nio 1,8 lat i 10 mie się cy, a dla bis fos fo nia nów do ust nych, od po wied nio 4,6 lat i 3 la ta. Mar twi ca mo że po ja wić się jed nakwcze śniej w przy pad ku obec no ści czyn ni ków ry zy ka.

Wy stę po wa nie zmian mar twi czych w szczę ce tłu ma czy się znacz nie szyb szą prze mia ną kost ną w szczę ce w po rów na -niu do in nych ko ści, wy ni ka ją cą z jej więk szej ak tyw no ści me ta bo licz nej (cią gły na cisk na kość, zwłasz cza pod czas je dze -nia). Zmniej sze nie re sorp cji tkan ki kost nej po bis fos fo nia nach mo że być przy czy ną roz ro stu mar twi czej, nie re sor bo wa nejtkan ki.

82

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 42

Cho rzy z oste opo ro zą z pra wi dło wym sta nem uzę bie nia i pra wi dło wą hi gie ną ja my ust nej nie wy ma ga ją ba da nia sto -ma to lo gicz ne go przed roz po czę ciem le cze nia do ust ny mi i do żyl ny mi bis fos fo nia na mi. W cho ro bach no wo two ro wychprzed roz po czę ciem le cze nia do żyl ny mi bis fos fo nia na mi wy ma ga ne jest ba da nie ja my ust nej przez sto ma to lo ga i ba da niera dio lo gicz ne zę bów. Mniej pil ne za bie gi sto ma to lo gicz ne po win ny być wy ko na ne w 3-6 mie się cy po za koń cze niu le cze -nia. U wszyst kich, dla za po bie że nia mar twi cy istot ne jest utrzy ma nie hi gie ny ja my ust nej, za prze sta nie pa le nia ty to niu,ogra ni cze nie pi cia al ko ho lu. Przed roz po czę ciem po da wa nia bis fos fo nia nów wa żne jest wy le cze nie wszel kich sta nów za -pal nych uzę bie nia. Wy da je się ma ło uza sad nio ne od sta wie nie bis fos fo nia nów przed pla no wa ną eks trak cją zę bów, zewzglę du na dłu gi czas pół tr wa nia bis fos fo nia nów w ko ściach. Na le ży dą żyć do le cze nia zę bów, a nie ich usu wa nia.

Le cze nie mar twi cy szczę ki jest po stę po wa niem głów nie sto ma to lo gicz nym. Opu bli ko wa no po je dyn cze przy pad ki ustę -po wa nia mar twi cy szczę ki po le cze niu te ry pa ra ty dem.

RAK PRZE ŁY KUIn for ma cje na te mat zwięk szo ne go ry zy ka ra ka prze ły ku u pa cjen tów sto su ją cych bis fos fo nia ny są roz bie żne. We dług

jed nych au to rów ry zy ka ta kie go nie ma, a wg in nych ry zy ko to wzra sta po 5 la tach le cze nia do ust ny mi bis fos fo nia na mi.W USA opi sa no w 2009 ro ku 21 przy pad ków ra ka prze ły ku wią za ne go z le cze niem bis fos fo nia na mi (wy łącz nie alen dro -nia nem) w cza sie po nad 12-let nie go sto so wa nia alen dro nia nu. W Eu ro pie i Ja po nii opi sa no po je dyn cze przy pad ki ra kaprze ły ku, wią za ne go z ry ze dro nia nem, iban dro nia nem i ety dro nia nem. U nie któ rych pa cjen tów roz po zna no prze łyk Bar re -ta przed roz po czę ciem le cze nia (czyn nik ry zy ka ra ka prze ły ku) i wg au to rów nie po win ni otrzy my wać do ust nych bios fos -fo nia nów. W in nych pu bli ka cjach nie stwier dzo no zwięk szo ne go ry zy ka ra ka prze ły ku u osób z prze ły kiem Bar re ta.

L35THE RISK OF OSTE ONE CRO SIS OF THE JAW AND OESO PHA GE AL CAN CER AFTER TRE AT MENT WITH BI SPHO SPHO NA TES

Przed lac ki J.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza waKa te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Dia li zo te ra pii i Cho rób We wnętrz nych, War szaw ski Uni wer sy tet Me dycz ny

Key words: bi spho spho na tes, oste one cro sis of the jaw, tre at ment, oste opo ro sis, oeso pha ge al car ci no ma

L36RY ZY KO ZŁA MA NIA W REU MA TO IDAL NYM ZA PA LE NIU STA WÓW

Lesz czyń ski P.Kli ni ka Reu ma to lo gii i Re ha bi li ta cji Uni wer sy tet Me dycz ny w Po zna niuOd dział Reu ma to lo gii i Oste opo ro zy Szpi tal im. J. Stru sia w Po zna niu

Oste opo ro za u cho rych na reu ma to idal ne za pa le nie sta wów (RZS) jest zwią za na ze stan dar do wy mi, do brze po zna ny miczyn ni ka mi ry zy ka w po pu la cji ko biet po me no pau zie, czy mę żczyzn w okre sie an dro pau zy. Na to miast isto tą pro ble mucho rych na RZS jest ak tyw ny, nie pod da ją cy się sku tecz ne mu le cze niu pro ces za pal ny. Pro wa dzi on do nad mier nej re sorp -cji tkan ki kost nej na dro dze ak ty wa cji oste okla stów. Efek tem za pa le nia są nie tyl ko zmia ny de struk cyj ne ko ści i sta wów,ale ta kże oste opo ro za miej sco wa i uogól nio na z obec no ścią zła mań.

Ni skie war to ści gę sto ści mi ne ral nej ko ści od po wia da ją ce den sy to me trycz ne mu roz po zna niu oste opo ro zy wy stę pu jąśred nio u oko ło 50% wszyst kich cho rych i po ja wia ją się 5 ra zy czę ściej niż w zdro wej po pu la cji. Na to miast zła ma nia trzo -nów krę go wych i zła ma nia po za krę go we be dąc dra ma tycz nym po wi kła niem są nie zwy kle istot ne spo łecz nie i kli nicz nie.Ich wy stę po wa nie u cho rych na RZS jest zwią za ne z do dat ko wym po gor sze niem ja ko ści ży cia oraz mo że wpły waćna zwięk sze nie śmier tel no ści w tej gru pie cho rych.

Ry zy ko zła mań u cho rych na RZS wzra sta wraz z wie kiem, po zio mem nie peł no spraw no ści i mo żli wo ścią upad ków,dłu gim cza sem trwa nia ak tyw nej cho ro by, wy stę po wa niem wcze snej me no pau zy i wcze śniej szych zła mań oraz ni skichwar to ści gę sto ści mi ne ral nej ko ści. Jed nak obiek tyw ne pa ra me try sto so wa ne w stan dar do wej oce nie pa cjen tów z RZS, jakoce na 28 sta wów DAS 28 (ang. Di se ase Ac ti vi ty Sco re), czy oce na ja ko ści ży cia HAQ (ang. He alth As ses sment Qu estion -na ire), nie za wsze wy ka zu ją istot ną sta ty stycz nie za le żność z ry zy kiem zła mań. Na to miast sto so wa nie le ków mo dy fi ku ją -cych prze bieg RZS (ang. DMARDs), im mu no te ra pii (ang. Bio lo gics) oraz obec ne po da wa nie kor ty ko ste ro idów w mi ni mal -nej bez piecz nej i sku tecz nej daw ce, któ re pro wa dzi do ogra ni cze nia ak tyw no ści pro ce su za pal ne go, mo że zmniej szyć ry -zy ko zła mań szcze gól nie w ob rę bie trzo nów krę go wych. Jed nak z dru giej stro ny prze wle kłe i dłu go trwa łe po da wa nie kor -ty ko ste ro idów, któ re nie ma na ce lu zmniej sze nia ak tyw no ści RZS, jest istot nym czyn ni kiem ry zy ka roz wo ju oste opo ro zyi jej po wi kłań.

Wy stę po wa nie zła mań trzo nów krę go wych sza cu je się na 20-25% po pu la cji pa cjen tów z RZS w śred nim wie ku oko -ło 50-60 lat. Ry zy ko ich wy stą pie nia jest na wet do 6 ra zy wy ższe niż w zdro wej po pu la cji w po dob nym wie ku i ro śnie

83

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 43

z wie kiem cho rych. Zła ma nia trzo nów krę go wych są czę sto igno ro wa ne przez le ka rzy jak i sa mych pa cjen tów, a sto so wa -nie le ków prze ciw za pal nych i prze ciw bó lo wych jest nie rzad ko przy czy ną za nie cha nia pod sta wo wej dia gno sty ki w tym kie -run ku. Stąd da ne epi de mio lo gicz ne są z pew no ścią nie peł ne. Na to miast wy stę po wa nie zła mań po za krę go wych jest sza co -wa ne na oko ło 20-30% i jest po dob ne jak w po pu la cji kon tro l nej.

Zdję cia ra dio lo gicz ne czę ści pier sio wej i lę dźwio wej krę go słu pa są zło tym stan dar dem w dia gno sty ce zła mań. Jed nakz uwa gi na wy so kie kosz ty i daw kę pro mie nio wa nia do brą opcją al ter na tyw ną, któ ra ce chu je się po dob ną czu ło ścią i spe -cy ficz no ścią, szcze gól nie dla zła mań 2 i 3 stop nia wg Ge nan ta jest mor fo me tria me to dą den sy to me trycz ną w czę ści T4 -L4krę go słu pa (ang. Ver te bral Frac tu re As ses sment).

Istot nym wy zwa niem u cho rych na RZS jest sku tecz na pro fi lak ty ka zła mań szcze gól nie trzo nów krę go wych. Jak kol -wiek ta gru pa cho rych, co praw da czę ściej niż w stan dar do wej po pu la cji cho rych na oste opo ro zę sto su je le ki an ty re sorp -cyj ne, ale praw do po dob nie znacz nie rza dziej po bie ra pre pa ra ty wap nia i wi ta mi ny D.

L36FRAC TU RE RISK IN RHEU MA TO ID AR TH RI TIS PA TIENTS

Lesz czyń ski P.Kli ni ka Reu ma to lo gii i Re ha bi li ta cji Uni wer sy tet Me dycz ny w Po zna niuOd dział Reu ma to lo gii i Oste opo ro zy Szpi tal im. J. Stru sia w Po zna niu

Oste opo ro sis in rheu ma to id ar th ri tis pa tients (RA) is con nec ted with stan dard, well known risk fac tors as in post me no -pau sal wo men po pu la tion and men du ring the an dro pau se. The most cru cial pro blem of rheu ma to id ar th ri tis pa tients is acti ve,not re tre ating due to ef fec ti ve tre at ment of in flam ma tion. It le ads to exces si ve re sorp tion of bo ne tis sue on the way of oste oc la sts ac ti va tion. The ef fect of in flam ma tion are not on ly de struc ti ve al te ra tions of bo nes and jo ints, but al so lo cal andge ne ra li zed oste opo ro sis with the pre sen ce of frac tu res.

Low bo ne mi ne ral den si ty cor re spon ding to den si tro me tric de fi ni tion of oste opo ro sis pre sent ave ra ge ly in ap pro xi ma -te ly 50% of all pa tients and ap pe ar 5 ti mes mo re often than in he al thy po pu la tion. On the other hand, ver te bral frac tu resand non -ver te bral frac tu res are so cial and cli ni cal ly si gni fi cant with dra ma tic com pli ca tions. The ir ap pe aran ce in RA pa tients is con nec ted with ad di tio nal de te rio ra tion of qu ali ty of li fe and can in flu en ce on the in cre ase in mor ta li ty in thisgro up of pa tients.

Frac tu re risk of RA pa tients in cre ases with the age, le vel of di sa bi li ty and po ssi bi li ty of falls, long–term ac ti ve di se ase,ap pe aran ce of ear ly me no pau se, ear lier frac tu res and low bo ne mi ne ral den si ty. Ho we ver, ob jec ti ve pa ra me ters used instan dard as ses sment of RA pa tients li ke as ses sment of 28 jo ints DAS (Di se ase Ac ti vi ty Sco re) or He alth As ses sment Qu estion na ire) not al ways in di ca te sta ti sti cal ly si gni fi cant cor re la tion with frac tu re risk. The use of di se ase mo dy fing an -ti -in flam ma to ry drugs (DMARDs), im mu no the ra py (Bio lo gics) and pre sent cor ti co ste ro id use at mi ni mal sa fe and suc cess -ful do se which le ads to li mi ta tion of ac ti vi ty of in flam ma tion pro cess may de cre ase ma in ly ver te bral frac tu re risk. On theother hand, chro nic and long use of cor ti co ste ro ids, which aim is not to re du ce ac ti vi ty of RA is si gni fi cant risk fac tor ofoste opo ro sis and its com pli ca tions.

Pre va len ce of ver te bral frac tu res is es ti ma ted to 20–25 % of RA pa tients with ap pro xi ma te age of 50–60. The risk ofthe se frac tu res is 6 ti mes hi gher than in he al thy po pu la tion in si mi lar age and it grows with the age of pa tients. Ver te bralfrac tu res are often igno red by me di cal do ctors as well as pa tients and the use of an ti -in flam ma to ry and pa in kil ling drugs isnot sel dom the cau se of aban don ba sic dia gno stic to ols. Thus, epi de mio lo gic da ta are on ly es ti ma ted. The pre va len ce ofnon -ver te bral frac tu res is es ti ma ted to ap pro xi ma te ly 20 – 30 % as in con trol led he al thy po pu la tion.

Tho ra cic and lum bar spi ne X -rays are gol den stan dard in frac tu re dia gno stic. Ho we ver, for the at ten tion to high co stsand ra dia tion do se as go od al ter na ti ve option which is cha rac te ri zed by si mi lar sen si ti vi ty and spe ci fi ci ty, ma in ly for frac -tu res of 2nd and 3rd le vel ac cor ding to Ge nant sca le, is spi ne mor pho me try of the re gion T4 -L4 using stan dard den si to me tryme thod (Ver te bral Frac tu re As ses sment).

The es sen tial chal len ge for RA pa tients is ef fec ti ve frac tu re pre ven tion, ma in ly ver te bral frac tu res. Ho we ver, this gro -up of pa tients uses mo re often an ti re sorp ti ve drugs than in stan dard po pu la tion, but pro ba bly it ta kes sub stan tial ly less ra re cal cium and vi ta min D pre pa ra tions.

L37OSTE OPO RO SIS VER SUS FRAC TU RES – COR TI CAL VER SUS TRA BE CU LAR BO NE

Hol zer G.De part ment of Or tho pa edics, Me di cal Uni ver si ty of Vien na, Wa eh rin ger Gu er tel 18 – 20, A -1090 Vien na, Au stria

Oste opo ro tic fra gi li ty frac tu res are cau sed by both cor ti cal thin ning and tra be cu lar bo ne loss. But the ma jo ri ty of whatis me asu red by DE XA and what is af fec ted by oste opo ro sis tre at ment is the tra be cu lar bo ne. Until now the con tri bu tion ofcor ti cal ver sus tra be cu lar bo ne has be en un c le ar and has not be en es ta bli shed. To test the con tri bu tion of cor ti cal ver sus tra -

84

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 44

be cu lar bo ne to bo ne strength at the fe mo ral neck we stu died 18 hu man ca da ver fe murs (5 fe ma le, 4 ma le). In one of a pa -ir tra be cu lar bo ne was re mo ved from the fe mo ral neck pro vi ding one bo ne with in tact and the other wi tho ut any tra be cu -lar struc tu re in the fe mo ral neck. Fe murs we re me asu red geo me tri cal ly, x -ray and DE XA was per for med be fo re bio me cha -ni cal te sting (for ces to frac tu re) using a mo del that al lows the pro duc tion of fe mo ral neck frac tu res. Fe mo ral necks we re thenoste oto mi zed and sli ces ana ly sed for cross -sec tio nal area (CSA) and cross -sec tio nal mo ment of in er tia (CSMI). Re sults we recom pa red with bio me cha ni cal te sting da ta. The dif fe ren ces be twe en for ces ne eded to frac tu re exca va ted and in tact fe murs (Del -ta F/F me an) was 7.0 % on the ave ra ge (ran ge: 4.6 – 17.3 %). Ne ither geo me tri cal da ta, BMD nor CSA or CSMI cor re la tedwith dif fe ren ce of frac tu re lo ad (Del ta F/F me an). So we conc lu de that the re la ti ve con tri bu tion of tra be cu lar ver sus cor ti calbo ne in re spect to bo ne strength in the fe mo ral neck se ems to be mar gi nal. Our da ta de mon stra te the sub or di na te ro le of tra be -cu lar bo ne and its chan ges for frac tu re risk and the ef fects of tre at ment options in pre ven ting frac tu res.

L37OSTE OPO RO ZA A ZŁA MA NIA – KOŚĆ KO RO WA A KOŚĆ BE LECZ KO WA

Hol zer G.De part ment of Or tho pa edics, Me di cal Uni ver si ty of Vien na, Wa eh rin ger Gu er tel 18 – 20, A -1090 Vien na, Au stria

Zła ma nia oste opo ro tycz ne po wsta ją w wy ni ku zmniej szo nej gę sto ści ko ści ko ro wej i utra ty ko ści be lecz ko wej. Jed nakto, co jest do tnię te przez oste opo ro zę oraz jest mie rzo ne w DE XA do ty czy w więk szo ści ko ści be lecz ko wej. Do tych cza so -wo udział ko ści ko ro wej wzglę dem ko ści be lecz ko wej nie był ja sny i nie zo stał usta lo ny. Aby zba dać udział ko ści ko ro wejw sto sun ku do ko ści be lecz ko wej pod wzglę dem wy trzy ma ło ści ko ści w szyj ce ko ści udo wej ob ję li śmy ba da nia mi 18 ludz -kich ko ści udo wych, po cho dzą cych ze zwłok (5 ko biet, 4 mę żczyzn). Jed ną kość udo wą pod da wa no usu nię ciu ko ści be -lecz ko wej z szyj ki ko ści udo wej, dru gą kość udo wą po zo sta wia no nie tknię tą. Ko ści udo we by ły mie rzo ne geo me trycz nie,wy ko na no zdję cie RTG oraz DE XA. Ba da nia te po prze dza ły ba da nie bio me cha nicz ne (sił po wo du ją cych zła ma nie), gdzieza sto so wa no mo del po wo du ję cy zła ma nie szyj ki ko ści udo wej. Szyj ki ko ści udo wej by ły na stęp nie prze ci na ne i na stęp nieuzy ska ne prze kro je pod da no ana li zie cross -sec tio nal area (CSA) i cross -sec tio nal mo ment of in er tia (CSMI). Wy ni ki po -rów na no z wy ni ka mi z ba dań bio me cha nicz nych. Ró żni ce po mię dzy ko ść mi, z któ rych usu nię to kość be lecz ko wą, a ko ść -mi nie na ru szo ny mi pod wzglę dem war to ści si ły po wo du ją cej zła ma nie wy no si ły (Del ta F/F me an): śred nio 7,0% (4,6-17,3%). Za rów no ba da nie geo me trycz ne BMD jak i CSA lub CSMI nie ko re lo wa ły z war to ścią si ły po wo du ją cej zła ma nie(Del ta F/F me an). Wnio sku je my, że względ ny udział ko ści be lecz ko wej w sto sun ku do ko ści ko ro wej pod wzglę dem wy -trzy ma ło ści ko ści w szyj ce ko ści udo wej ma nie wiel kie zna cze nie. Na sze ba da nia wska zu ją na pod rzęd ną ro lę ko ści be -lecz ko wej oraz jej zmian w wy stę po wa niu ry zy ka zła mań, jak rów nież jej pod rzęd ny wpływ na efekt le cze nia w za po bie -ga niu zła mań.

L38LEC ZE NIE ZA CHO WAWC ZE I OPE RA CYJ NE W OSTE OPO RO TYCZ NYCH ZŁA MA NIACH KRĘ GO SŁU PA

Ga sik R.Kli ni ka Neu ro or to pe dii i Neu ro lo gii In sty tu tu Reu ma to lo gii im. Prof. dr hab. med. Ele ono ry Re icher

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, krę go słup, zła ma nie kom pre syj ne, le cze nie

Wstęp. Do gru py naj po wa żniej szych po wi kłań oste opo ro zy na le żą kom pre syj ne zła ma nia krę gów (KZK). Zła ma nia temo gą prze bie gać bez ob ja wo wo. Czę sto jed nak KZK wią że się z po wsta wa niem bó lu, zmia na mi fi zjo lo gicz nych krzy wiznkrę go słu pa oraz wy stę po wa niem ubyt ko wych ob ja wów neu ro lo gicz nych. Wszyst kie KZK wy ma ga ją le cze nia. To wa rzy -szą ce KZK ob ja wy kli nicz ne i ich na tę że nie ukie run ko wu ją wy bór me to dy le cze nia.

Cel pra cy. Ce lem pra cy jest przed sta wie nie spo so bów le cze nia KZK oraz omó wie nie za sad ich wy bo ruMa te riał i me to dy. Pra ca opie ra się na prze glą dzie li te ra tu ry i wła snym do świad cze niu au to ra.Wy ni ki. Zła ma nia kom pre syj ne krę gów mo gą być le czo ne za cho waw czo i ope ra cyj nie. Le cze nie za cho waw cze po win -

no być roz wa ża ne w ka żdym przy pad ku KZK. Obej mu je ono far ma ko te ra pię i me to dy po za far ma ko lo gicz ne. Far ma ko te -ra pię KZK mo żna po dzie lić, w uprosz czo ny spo sób, na przy czy no wą (tzn. le cze nie oste opo ro zy) i ob ja wo wą (tzn. le cze -nie bó lu). W za kre sie me tod za cho waw cze go le cze nia KZK far ma ko te ra pia ma naj więk sze zna cze nie. W za kre sie me todpo za far ma ko lo gicz nych le cze nia KZK sto so wa ne są or te zy (np. gor se ty) oraz wy bra ne me to dy re ha bi li ta cyj ne (np. elek -tro sty mu la cja). Czas trwa nia peł ne go le cze nia za cho waw cze go do mo men tu pod ję cia de cy zji o je go zmia nie nie po wi nienbyć krót szy niż 4 ty go dnie. Za sa da ta nie obej mu je le cze nia bó lu, gdyż pod le ga ono mo dy fi ka cji w za le żno ści od stop niakon tro li je go na tę że nia. W przy pad kach, gdy le cze nie za cho waw cze nie przy no si efek tów ob ja wia ją cych się po pra wąspraw no ści ru cho wej pa cjen tów, mo żna roz wa żyć za sto so wa nie in nych me tod. Me to dy ope ra cyj ne le cze nia KZK po win -ny być ta kże uwzględ nio ne przy wy bo rze spo so bu le cze nia w gru pie pa cjen tów z to wa rzy szą cy mi ob ja wa mi kom pre sji

85

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 45

struk tur ner wo wych krę go słu pa. Szcze gól nie do ty czy to sy tu acji, w któ rych stwier dza się nie ko rzyst ną pro gre sję ubyt ko -wych ob ja wów neu ro lo gicz nych. Po dob nie wska za niem do szyb kie go le cze nia ope ra cyj ne go jest KZK w wy ni ku któ re gopo wsta ją nie fi zjo lo gicz ne krzy wi zny krę go słu pa za sad ni czo zmie nia ją ce pra wi dło wą bio me cha ni kę krę go słu pa lub gdyzła ma nia krę gów są nie sta bil ne. W ra mach le cze nia chi rur gicz ne go naj czę ściej wy ko ny wa ne są za bie gi prze zskór ne po le -ga ją ce na wzmac nia niu struk tu ry trzo nów zła ma nych krę gów (tzn. wer te bro pla sty ka, ky fo pla sty ka, sten to pla sty ka). Znacz -nie rza dziej wy ko nu je się ope ra cje re kon struk cyj ne lub ope ra cje łą czą ce me to dy kla sycz ne i ma ło in wa zyj ne. O wy bo rzeme to dy le cze nia chi rur gicz ne go de cy du je sto pień i ro dzaj zła ma nia oraz stan kli nicz ny pa cjen ta.

Wnio ski. Zła ma nia kom pre syj ne krę gów to wa rzy szą ce oste opo ro zie ma ją ne ga tyw ny wpływ na pra wi dło we funk cjo -no wa nie pa cjen tów. Ne ga tyw ny wpływ KZK mo że ob ja wiać się ja ko ogra ni cze nie spraw no ści fi zycz nej (w tym za wo do -wej). W przy pad kach dłu go utrzy mu ją ce go się bó lu do dat ko wo nie ko rzyst nym zmia nom mo że ule gać spraw ność in te lek -tu al na pa cjen tów. W związ ku z tym le cze nie KZK po win no być wpro wa dza ne tak szyb ko jak to jest mo żli we. Z dru giejstro ny le cze nie za cho waw cze i chi rur gicz ne mu si uwzględ niać cho ro by to wa rzy szą ce, któ rych wy stę po wa nie wzra staw gru pie wie ko wej pa cjen tów na ra żo nych na KZK. Ina czej mó wiąc wy bór me to dy le cze nia, po uwzględ nie niu sta nu kli -nicz ne go, opie ra się na jej efek tyw no ści te ra peu tycz nej po twier dzo nej ba da nia mi kli nicz ny mi, wy stę po wa niu dzia łań nie -po żą da nych (np. po za sto so wa niu NLPZ lub opio idów w le cze niu bó lu) oraz po wi kłań wcze snych (np. krwa wie nie śród o -pe ra cyj ne) lub póź nych (np. zwięk szo ne praw do po do bień stwo zła ma nia krę gów są sied nich u pa cjen tów po wy ko na niu za -bie gu wer te bro pla sty ki).

L38CON SE RVA TI VE AND SUR GI CAL TRE AT MENT OF OSTE OPO RO TIC SPI NAL FRAC TU RES

Ga sik R.Kli ni ka Neu ro or to pe dii i Neu ro lo gii In sty tu tu Reu ma to lo gii im. Prof. dr hab. med. Ele ono ry Re icher

Key words: oste opo ro sis, spi ne, com pres sion frac tu re, tre at ment

L39BO NE MI NE RAL DEN SI TY, OSTE OPO RO SIS AND ITS CON SE QU EN CES IN UKRA INIAN PO PU LA TION

Po vo ro zny uk V.De part ment of Cli ni cal Phy sio lo gy and Pa tho lo gy of Lo co mo tor Ap pa ra tus,In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine, Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

The po pu la tion of the Ukra ine is 46 mil lion pe ople (21 mil lion men and 25 mil lion wo men) whi le the num ber of pe opleaged 50 years and ol der is 17.3 mil lion (37% of the to tal po pu la tion). It is pre dic ted that the po pu la tion of Ukra ine will de cre aseto 33 mil lion pe ople by 2050 and thus 50% of the po pu la tion will be 50 and over and 21% will be 70 and over.

In Ukra ine the es ti ma ted num ber of post me no pau sal wo men with oste opo ro sis risk and oste ope nia com pri ses 7 mil lion(28% of to tal num ber of wo men). Ac cor ding to re se arch car ried out in 2007-2008 by the Ukra inian scien ti fic me di cal cen treusing DXA, it is es ti ma ted that 2 mil lion post me no pau sal wo men (20% wo men and ol der) suf fer from hip oste opo ro sis.Oste ope nia was es ti ma ted in 4.6 mil lion men and 5.8 mil lion wo men.

We de ter mi ned the bo ne mi ne ral den si ty (BMD) of nor mal Ukra inian fe ma le sub jects and com pa red re sults withUSA/Eu ro pe an re fe ren ce da ta. The re se arch was con duc ted at the Ukra inian scien ti fic -me di cal cen tre for the pro blems ofoste opo ro sis, and in c lu ded 353 wo men aged 20-79 years. Co nven tio nal BMD me asu re ments of the spi ne, pro xi mal fe murand ra dial shaft we re de ter mi ned by DXA using a den si to me ter Pro di gy (GE Me di cal sys tems). Age -re la ted chan ges inBMD we re si mi lar in form to tho se of USA/Nor thern Eu ro pe and US/Eu ro pe an re fe ren ce da ta. Ho we ver, BMD da ta of spi ne for sub jects of 50-59 years in our sam ple we re lo wer than pu bli shed va lu es. The pre va len ce of oste opo ro sis and oste -ope nia for fe ma le sub jects was 11% at the fe mo ral neck, and 20% and 24% at the spi ne and ra dial shaft re spec ti ve ly. Theseda ta we re pu bli shed in the An nals of New York Aca de my of Scien ces (2007).

Ana ly sis of oste opo ro tic hip frac tu res oc cur ring from 1997 to 2002 in Vin nit sa (Ukra ine) was per for med. Du ring thispe riod the fre qu en cy of hip frac tu res va ried from 117.1 to 171.1 per 100,000 po pu la tion of 50 years and ol der and was al most twi ce as high in wo men com pa red to men. The se da ta are a bit lo wer in com pa ri son with other Eu ro pe an co un tries,a fact which may in di ca te lack of dia gno sis of the se frac tu res. The in ci den ce of oste opo ro tic frac tu res of the wrist was si gni fi can tly hi gher. The hi ghest fi gu res we re shown in 60-64 year age gro up (wo men 1940.0, men 403.1 per 100,000 po pu la tion), 70-74 years (wo men 1987.0, men 399.3 per 100,000) and 75-79 years (wo men 1986.2, men 422.7 per100,000). This ty pe of frac tu re was al so pre do mi nant among wo men. The in ci den ce of wrist frac tu res in wo men in cre asesfrom 55-59 years to its ma xi mal le vel at the age of 75-79 years with the fol lo wing dec li ne at the age of 80 years and ol derre lia bly exce eding the in ci den ce of frac tu res in men of all age gro ups.

86

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 46

We car ried out a mul ti cen tral stu dy of struc tu ral -func tio nal bo ne sta te of chil dren re si ding in envi ron men tal ly unfrien -dly re gions of Ukra ine, Be la rus, Li thu ania and Mol do va. The re sults show si gni fi cant chan ges of struc tu ral -func tio nal bonesta te of chil dren de pen ding on the ir pla ce of re si den ce.

Thus, Ukra inian po pu la tion is aging ve ry fast and oste opo ro sis is be co ming a re al epi de mic. Oste opo ro sis is bet ter topre vent than to tre at.

L39BMD, OSTE OPO RO ZA I ICH KON SE KWEN CJE W PO PU LA CJI UKRA INY

Po vo ro zny uk V.De part ment of Cli ni cal Phy sio lo gy and Pa tho lo gy of Lo co mo tor Ap pa ra tus,In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine, Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

L40KRU CHOŚĆ (FRA IL TY), SAR KO PE NIA A UPAD KI

Skal ska A.

Fra il ty to stan zwięk szo nej po dat no ści na dzia ła nie en do - i eg zo gen nych czyn ni ków stre so gen nych, wy ni ka ją cy zezmniej sze nia re zerw fi zjo lo gicz nych w na stęp stwie ob ni żo nej wy dol no ści wie lu ukła dów oraz wie lo sys te mo wej dys re gu -la cji, co ogra ni cza zdol ność utrzy ma nia ho me osta zy or ga ni zmu i re ago wa nia na stres. Kon se kwen cje obej mu ją wzrost ry -zy ka ho spi ta li za cji, upad ków i ura zów, ujaw nie nia nie peł no spraw no ści, utra ty sa mo dziel no ści i śmier ci. Fi zycz ny fe no typkru cho ści obej mu je nie za mie rzo ny spa dek wa gi, utra tę ma sy i si ły mię śnio wej, spo wol nie nie cho du, su biek tyw ne uczu ciewy czer pa nia i ma łą ak tyw ność fi zycz ną. Klu czo wym ele men tem kru cho ści jest sar ko pe nia – zwią za na z wie kiem utra tama sy i funk cji mię śni: si ły i ich mo cy. Kon se kwen cją sar ko pe nii jest wzrost ry zy ka upad ków, nie spraw no ści, oste opo ro zy,upo śle dze nia to le ran cji glu ko zy i za bu rzeń ter mo re gu la cji. Naj bar dziej sku tecz ną me to dą za po bie ga nia ze spo ło wi kru cho -ści i utra ty ma sy mię śnio wej jest re gu lar na ak tyw ność fi zycz na obej mu ją ca tre ning si ło wy, wy trzy ma ło ścio wy i rów no wa -gi. Dla po pra wy funk cji ner wo wo -mię śnio wej, si ły mię śnio wej i spraw no ści funk cjo nal nej wa żne jest uzu peł nie nie nie do -bo ru wi ta mi ny D.

L40FRA IL TY, SAR CO PE NIA AND FALLS

Skal ska A.

L41ZA PO BIE GA NIE UPAD KOM W PRAK TY CE

Żak M.Ka te dra Re ha bi li ta cji Kli nicz nejAka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Kra ko wieAl. Ja na Paw ła II 78, 31-571 Kra ków

Sło wa klu czo we: upad ki, pre wen cja, re ha bi li ta cja

Upad ki osób star szych są za li cza ne do tzw. „wiel kich pro ble mów ge ria trycz nych” nie tyl ko dla te go, że są przy czy nądu żej licz by ura zów fi zycz nych, ale rów nież ma ją wpływ na nie peł no spraw ność i śmier tel ność w tej gru pie wie ko wej.Więk szość upad ków jest ra czej na stęp stwem zło żo nych in te rak cji mię dzy osob ni czy mi skłon no ścia mi do upad ku a przy -czy na mi ze wnętrz ny mi, niż skut kiem dzia ła nia po je dyn cze go czyn ni ka. Dla te go prak tycz ny mo del po stę po wa nia zmniej -sza ją ce go ry zy ko upad ków u osób star szych, po wi nien skła dać się z na stę pu ją cych ele men tów: kom plek so wej oce ny ry zy -ka u osób za gro żo nych wie lo krot ny mi upad ka mi i tych, któ re upa dły wię cej niż 1 raz w cią gu ro ku; opra co wa nia i wdro -że nia od po wied nie go pro gra mu re ha bi li ta cji; mo dy fi ka cji ze wnętrz nych przy czyn ry zy ka upad ku oraz od po wied niej edu -ka cji – nie tyl ko osób star szych z gru py ry zy ka, ale rów nież per so ne lu do mów opie ki spo łecz nej, szpi ta li, pra cow ni kówso cjal nych i opie ku nów.

Kom plek so wa oce na ry zy ka upad ków po win na uwzględ niać przy czy ny wcze śniej szych upad ków, a szcze gó ło wy wy -wiad do ty czą cy czę sto ści i oko licz no ści ich wy stę po wa nia po wi nien uwzględ niać py ta nia o miej sce i czas, kie dy do szłodo upad ku, czyn no ści wy ko ny wa ne bez po śred nio przed upad kiem, do le gli wo ści po prze dza ją ce upa dek. Ko niecz na jestrów nież oce na kon dy cji psy chicz nej oraz po zio mu spraw no ści funk cjo nal nej ze szcze gól nym uwzględ nie niem oce ny rów -

87

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 47

no wa gi i cho du w od nie sie niu do dys funk cji po szcze gól nych na rzą dów i ukła dów oraz sto so wa nej far ma ko te ra pii. Z ba -dań wła snych oraz prze glą du pi śmien nic twa wy ni ka, że do sku tecz ne go za po bie ga nia upad kom nie zbęd ne jest okre śle niejak naj do kład niej ich przy czy ny, gdyż ró żnią się one w za le żno ści od płci, wie ku, czy na wet bu do wy cia ła, a naj więk szezna cze nie dla zmniej sze nia ry zy ka upad ków ma ją pro gra my pre wen cyj ne, w któ rych in ter wen cja jest po prze dzo na do kład -ną oce ną da ją cą mię dzy in ny mi ob raz spraw no ści funk cjo nal nej oso by star szej.

Za da niem ze spo łu pro wa dzą ce go re ha bi li ta cję osób za gro żo nych upad ka mi po win no być opra co wa nie in dy wi du al ne -go pro gra mu te ra peu tycz ne go opar te go na ró żnych me to dach fi zjo te ra peu tycz nych, ze szcze gól nym uwzględ nie niem ćwi -czeń zwięk sza ją cych si łę mię śnio wą koń czyn dol nych, po pra wia ją cych rów no wa gę – za le ca ne są mię dzy in ny mi ćwi cze -nia sen so mo to rycz ne, a ta kże pro wa dze nie przez fi zjo te ra peu tę tre nin gu na uki pod no sze nia się po ewen tu al nym upad ku.Ba da nia do wo dzą, że pro gram za po bie ga nia upad kom osób star szych po wi nien być wzbo ga co ny o na ukę pod no sze nia siępo upad ku, gdyż wie le osób, któ re upad ną i nie do zna ją żad ne go ura zu fi zycz ne go nie jest wsta nie wstać sa mo dziel niepo upad ku, na ra ża jąc się tym sa mym na kon se kwen cje dłu go trwa łe go prze by wa nia na pod ło dze.

Wpływ ró żnych czyn ni ków na ry zy ko upad ków mo że być zmniej sza ny, rów nież dzię ki od po wied niej wie dzy, na te matich wy stę po wa nia oraz spo so bów ich uni ka nia, dla te go tak wa żny jest prze kaz od po wied nich in for ma cji. W prak tycz nymmo de lu za po bie ga nia upad kom za da niem per so ne lu me dycz ne go – po za ich stan dar do wy mi obo wiąz ka mi – po win no byćre ali zo wa nie pro gra mów edu ka cyj nych. Se sje edu ka cyj ne po win ny być pro wa dzo ne za rów no in dy wi du al nie, jak i gru po -wo, a jak wy ni ka z ba dań ma to szcze gól ne zna cze nie w przy pad ku pen sjo na riu szy pla có wek opie ki in sty tu cjo nal nej.

Za po bie ga nie upad kom osób star szych, na le ży do naj trud niej szych wy zwań dla wie lu spe cja li stów, dla te go przed sta -wio ny po wy żej prak tycz ny mo del po stę po wa nia pre wen cyj ne go po zwa la zmniej szać licz bę upad ków przy ści słej współ -pra cy ró żnych spe cja li stów.

L41PRAC TI CAL AP PRO ACH TO FALLS -PRE VEN TION IS SUE

Żak M.Cha ir of Cli ni cal Re ha bi li ta tionUni ver si ty Scho ol of Phy si cal Edu ca tionAl. Ja na Paw la II 78, 31-571 Kra kow, Po land

Key words: falls, falls pre ven tion, phy si cal re ha bi li ta tion

In ci den tal falls among the el der ly are com mon ly con stru ed as one of the „ge ria tric giants” in mo dern he alth ca re. Noton ly are they di rec tly re spon si ble for a lar ge num ber of in ju ries, but often le ad to se rio us phy si cal di sa bi li ty and in cre asedmor bi di ty in this age gro up. A vast ma jo ri ty of in ci den tal falls re sult from a com plex in te rac tion be twe en an in di vi du al pro -pen si ty and a num ber of me dia ting fac tors, ma ny of them of both envi ron men tal and si tu atio nal cha rac ter, ra ther than froma sin gle, easi ly iden ti fia ble cau se.

Any prac ti cal ap pro ach aimed at de cre asing the exi sting risk of falls in the el der ly sho uld the re fo re com pri se the fol lo -wing key com po nents: com plex risk as ses sment in the in di vi du als con si de red most pro ne to such ad ver si ty (i. e. in c lu si veof tho se who ha ve su sta ined mo re than one fall wi thin a year); task -orien ted, phy si cal re ha bi li ta tion pro gram me, prag ma -tic gu ide li nes for the ne ces sa ry mo di fi ca tions of envi ron men tal me dia ting fac tors and ade qu ate, pro blem -orien ted edu ca -tion/in struc tion, al so exten ded to the me di cal/nur sing staff in all fa ci li ties.

Com plex risk as ses sment sho uld al so ta ke due con si de ra tion of the ac tu al cau ses of all pre vio us falls. In te rviews with the fal -lers sho uld ad dress in de ta il all at ten dant cir cum stan ces, in c lu si ve of the ty pe of ac ti vi ties im me dia te ly pre ce ding a fall, as wellas any con co mi tant me di cal com pla ints and any re gu lar ly ad mi ni ste red me di ca tion. It is al so es sen tial to es ta blish in di vi du al func -tio nal ca pa bi li ty and men tal con di tion, with par ti cu lar em pha sis on an in di vi du al sen se of ba lan ce and wal king ef fi cien cy. Riskas ses sment pro ce du re sho uld al so ma ke due al lo wan ces/ad ju st ments for gen der, age and in di vi du al bo dy bu ild as the fac tors di -rec tly im pac ting the ac tu al cau se of a fall. Prag ma ti cal ly de si gned co un ter me asu res, best de ve lo ped in to a com plex falls -pre ven -tion pro gram me, are be lie ved to be by far the most ef fec ti ve for ap pre cia bly re du cing ove rall risk.

Eve ry te am in char ge of phy si cal re ha bi li ta tion of the el der ly at risk sho uld stri ve to de ve lop a pro gram me spe ci fi cal lyta ilo red to ad dress in di vi du al ne eds, dra wing exten si ve ly upon di ver se phy sio the ra peu tic me thods, with spe cial fo cus ontho se bo osting up mu sc le strength in the legs and im pro ving an in di vi du al sen se of ba lan ce (func tio nal ly -orien ted, pro gres -si ve re si stan ce exer ci se re gi men be ing most fa vo ured). Spe cial em pha sis sho uld be put on ef fec ti ve in struc tion on how toget up ef fec ti ve ly after su sta ining a fall. Re se arch shows this abi li ty is most so ught after amongst all fal lers, as this ef fec -ti ve ly sa fe gu ards them aga inst ma ny ad ver se con se qu en ces of hel ples sly ly ing on the flo or for a long ti me, often una ble tosum mon as si stan ce.

Com plex edu ca tion on the ve ry na tu re of in ci den tal falls and the most ef fec ti ve me asu res for the ir pre ven tion sho uldthe re fo re ro uti ne ly be of fe red to all me di cal per son nel, with a view to en han cing the ir stan dard, hands -on abi li ties in ad -dres sing this is sue on a da ily ba sis. This wo uld al so in cre ase the ir awa re ness that in ci den tal falls are in de ed a chal len gingand ra ther com plex is sue in ne ed of con si stent and al so com plex re so lu tion.

88

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 48

L42OCE NA PRZY DAT NO ŚCI TE STU „TAN DEM WALK” ORAZ „TI MED UP AND GO” W OCE NIE RY ZY KA UPAD KÓW U PA CJEN TÓW Z OSTE OPO RO ZĄ

Ku mo rek A.1, Mi lert A.2, Bo ro wy P.1, Czer wiń ski E.1,2

1 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl2 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum

Sło wa klu czo we: upad ki, oste opo ro za, te sty funk cjo nal ne, test Ti med Up and Go, test Tan dem Walk

Wstęp. Upad ki u osób star szych są przy czy ną 90-100% zła mań. Pro wa dzi to do zna czą ce go ob ni że nia spraw no ścifunk cjo nal nej oraz ja ko ści ży cia. Naj bar dziej za gro żo ne upad kiem są te oso by, któ re już upa dły.

Cel. Ce lem ba da nia by ła oce na przy dat no ści dwóch po pu lar nych te stów funk cjo nal nych sto so wa nych do ce ny spraw -no ści lo ko mo cyj nej osób star szych: Ti med Up and Go test (TUG) oraz Tan dem Walk (TW) w oce nie ry zy ka upad ku u pa -cjen tów z roz po zna ną oste opo ro zą.

Ma te riał i Me to dy. Ba da nia prze pro wa dzo no w okre sie VI – XII 2009 ro ku na gru pie 97 pa cjen tek Kra kow skie go Cen -trum Me dycz ne go. Kry te ria włą cze nio we sta no wi ły: płeć żeń ska, wiek pow. 65 ro ku ży cia, roz po zna na oste opo ro -za na pod sta wie ba da nia DXA, prze by te upad ki zgła sza ne w wy wia dzie oraz chęć udzia łu w ba da niu. Wśród 100 ochot ni -czek prze pro wa dzo no te sty funk cjo nal ne: TUG oraz TW, zgod nie z wy tycz ny mi me to do lo gi czy ny mi. Uzy ska ne wy ni kiopra co wa no sta ty stycz nie przy uży ciu pa kie tu Sta ti sti ca v. 8.0.

Wy ni ki. Śred ni wiek osób uczest ni czą cych w ba da niu wy no sił 73 la ta (65-89 lat, SD 5,6), a war tość śred nia wskaź ni -ka BMI wy no si ła 27,0 (25,6-42,9, SD=4.7). Ana li za wy kre sów cza sów wy ko na nia te stów wy ka za ła brak roz kła du nor mal -ne go – za rów no w ca łej gru pie, jak też w pod gru pach wzglę dem prze by te go upad ku w ostat nim ro ku. Me dia na cza su wy -ko na nia te stu TUG test wy nio sła 12,5s. (7,71-31,19s., 25%-75% (10.65-16.48)), a me dia na cza su wy ko na nia te stu TW– 14.6s (6.46-30.96s, 25%-75% (11,99-18,61)). Wy ni ki obu te stów ana li zo wa no w od nie sie niu do upad ków prze by tychw cią gu ro ku po prze dza ją ce go ba da nie. W ba da nej gru pie upa dek w ostat nim ro ku wy stą pił u 58 osób, u po zo sta łych 39nie wy stą pił. W gru pie, w któ rej nie wy stą pi ły upad ki w ro ku po prze dza ją cym ba da nie me dia na cza su wy ko na nia te stuTUG wy no si ła 13.39s (7.87-31.19s, 25%-75% (10.65-17.64)) a te stu TW 16.45s (9.62-30.96s, 25%-75% (13.43-20.53)).W gru pie po rów naw czej uzy ska no na stę pu ją ce wy ni ki me dia ny: dla te stu TUG – 12.2s (7.71-24.6s, 25%-75% (10.06-14.8)), dla te stu TW – 13.4s (6.46-29.6s, 25%-75% (11.6-17.3)). Ró żni ca war to ści me dian mię dzy gru pą upa da ją cą i nie -upa da ją cą dla te stu TUG wy no si t=-0.801 (p=0.42) a dla te stu TW t=-2.56 (p=0.01). Ró żni ca jest zna mien na sta ty stycz nieje dy nie w przy pad ku te stu TW, na to miast dla te stu TUG jest na gra ni cy istot no ści sta ty stycz nej.

Wnio sek. Oso by po 65 ro ku ży cia, zgła sza ją ce prze by ty upa dek w cią gu ro ku po prze dza ją ce go prze pro wa dze nie te -stów TUG oraz TW uzy ska ły ni ższe war to ści obu te stów niż oso by nie upa da ją ce, jed na kże test TW wy da je się być wła -ściw szym na rzę dziem do oce ny ry zy ka upad ków pa cjen tów z oste opo ro zą.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na z gran tu nr K/ZDS/001072 Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go.

L42EF FI CA CY OF „TAN DEM WALK” AND „TI MED UP AND GO” TE STS IN FALL RISK EVA LU ATION IN OSTE OPO RO TIC PA TIENTS

Ku mo rek A.1, Mi lert A.2, Bo ro wy P.1, Czer wiń ski E.1,2

1 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl2 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Fa cul ty of He alth Scien ces, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge

Key words: falls, oste opo ro sis, func tio nal te sts, Ti med Up and Go Test, Tan dem Walk Test

Ob jec ti ves. Falls of the el der ly cau se 90-100% of frac tu res and le ad to a con si de ra ble de cre ase of func tio na li ty and thequ ali ty of li fe. The gro up most se ve re ly en dan ge red with falls is tho se who ha ve al re ady su sta ined falls.

Aim. The aim of the stu dy is to as sess the ef fi ca cy of the Ti med Up and Go test (TUG) and the Tan dem Walk test (TW),two te sts that are used in dia gno sing mo bi li ty of the el der ly. We used the se te sts to as sess fall risk in pa tients with dia gno sedoste opo ro sis.

Ma te rial and Me thods. The stu dy was per for med be twe en Ju ne and De cem ber 2009 among 97 pa tients of Kra kowMe di cal Cen tre. In c lu sion cri te ria com pri sed: fe ma le gen der, age abo ve 65 years, oste opo ro sis dia gno sed on the ba sis ofden si to me tric exa mi na tion, pre vio us falls re por ted in the me di cal hi sto ry, wil lin gness to par ti ci pa te in the stu dy. Among 100vo lun te ers TUG and TW te sts we re per for med in ac cor dan ce with me tho do lo gi cal gu ide li nes. The re sults we re ana ly zed inthe sta ti stics so ftwa re pac ka ge Sta ti sti ca v. 8.0.

89

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 49

Re sults. The ave ra ge age of the pa tients was 73 years (65-89 years, SD 5.6), the ave ra ge va lue of BMI fac tor was 27.0(25.6-42.9, SD=4.7). The ana ly sis of charts pre sen ting the ti me ne ces sa ry to com ple te the te sts show the lack of nor mal di -stri bu tion, both in the en ti re gro up and sub gro ups, in re la tion a fall su sta ined in the year pre ce ding the stu dy. The me dianti me of per for ming the TUG test was 12.5 se conds (7.71-31.19s, 25%-75% (10.65-16.48)), and the me dian ti me of per for -ming the TW test was 14.6s (6.46-30.96s, 25%-75% (11.99-18.61)). The re sults of the abo ve -men tio ned te sts we re ana lyz -ed in re la tion to a fall su sta ined in the year pre ce ding the stu dy. The stu dy gro up com pri sed 58 pa tients who re por ted fallsin the pre ce ding year and 39 non -fal lers. The me dian ti me of the TUG test for fal lers was 13.39s (7.87-31.19s, 25%-75%(10.65-17.64)) and the me dian ti me of the TW test was 16.45s (9.62-30.96s, 25%-75% (13.43-20.53)). The gro up of non -fal -lers achie ved the fol lo wing me dian va lu es: the TUG test – 12.2s (7.71-24.6s, 25%-75% (10.06-14.8)) and the TW test – 13.4s(6.46-29.6s, 25%-75% (11.6-17.3)). The dif fe ren ce in me dian va lu es of the Ti med Up & Go test for pre vio us -year fal lersand non -fal lers was t=-0.801 (p=0.42) and Tan dem Walk test t=-2.56 (p=0.01). The dif fe ren ce in sta ti sti cal ly si gni fi cant on -ly in ca se of Tan dem Walk test, whe re as for Ti med up and Go test it bor ders si gni fi can ce thre shold.

Conc lu sion. The pa tients aged 65 and abo ve who re por ted a fall in the year prior to the stu dy achie ved lo wer TUG andTW test re sults as com pa red to non -fal lers. Ne ver the less, TW test se ems to be a mo re re lia ble to ol in pre dic ting fall risk inpa tients with oste opo ro sis.

The stu dy is par tly sup por ted by Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge of Kra kow as a grant nr K/ZDS/001072.

L43OSTE OAR TH RI TIS: RO LA UWA RUN KO WA NIA GE NE TYCZ NE GO I PRZE CIĄ ŻE NIA STA WU

Ba dur ski J. E.Cen trum Oste opo ro zy i Cho rób Kost no -Sta wo wych, Bia ły stok

Oste oar th ri tis (OA) ko lan czę ściej do ty ka osób oty łych i ko biet, gdzie za gro że nie ro śnie wraz ze wzro stem wskaź ni kama sy cia ła (BMI) (choć nie do ty czy to na ogół OA bio der). Oso by z roz po zna ną OA cha rak te ry zu ją się wy ższą gę sto ściąko ści (BMD) od ró wie śni ków i to nie za le żnie od lo ka li za cji zmian OA. Ba da nia epi de mio lo gicz ne wska zu ją na zmniej szo -ne ry zy ko zła ma nia u osób z OA, w tym rów nież zła ma nia bli ższe go koń ca ko ści udo wej (b. k. k. u). Oso by z OA od zna -cza ją się kon sty tu tyw nie uwa run ko wa ną ma syw ną/atle tycz ną/pyk nicz ną bu do wą cia ła. Ana li za czyn ni ków ry zy ka OAwska zu je na zwią za ne i nie zwią za ne z za wo dem lub spor tem, prze cią że nie sta wów – oprócz ura zów, me ni scec to mii, za bu -rzeń ukształ to wa nia sta wów (dys pla zja sta wu bio dro we go, ko la no: va rus/val gus) i czyn ni ka ra so we go/ge ne tycz ne go – ja -ko na naj czę ściej od no to wy wa ne przy czy ny OA.

Kon fron tu jąc da ne epi de mio lo gicz ne OA i oste opo ro zy (OP) uwi dacz nia ją się ró żni ce skut ków prze cią że nia (OA) i nie -do stat ku ob cią że nia (OP) kość ca. Sto su jąc ska lę BMI – od le wej, bar dzo ni skiej, rzę du 18 kg/m2 po przez pra wi dło wą 25kg/m2 do pra wej, prze kra cza ją cej 30 kg/m2 – im bar dziej w pra wo, tym więk sza BMD i skłon ność do OA i mniej zła mań,i od wrot nie – im da lej w le wo, tym ni ższa BMD i wię cej zła mań. Su ge ru je to pre dys po zy cje ge ne tycz ne.

W ko ści osób z guz ka mi He ber de na (ge ne tycz nie uwa run ko wa na OA), wy ższej BMD to wa rzy szy wzrost czyn ni kówwzro sto wych w po rów na niu z oso ba mi zdro wy mi. Rów nież cór ki ma tek z guz ka mi He ber de na wy ka zy wa ły wy ższą szczy -to wą ma sę ko ści w szyj ce k. udo wej w po rów na niu do ró wie śni czek.

Przy czyn wy ższej BMD u osób z OA szu ka się w me cha ni zmie za wia du ją cym kie run ka mi ró żni co wa nia się ko mó rek me zen -chy mal nych zrę bu (KMZ) szpi ku kost ne go do mio cy tów, adi po cy tów, chon dro cy tów lub oste obla stów. Pod le ga on sta łym, co -dzien nym, trwa ją cym ca łe ży cie od dzia ły wa niom czyn ni ków wzro sto wych (np. TGF-β, IGF -1) hor mo nów (np. es tro ge nów, in su -li ny, ty rok sy ny, pa ra thor mo nu, kor ty zo lu) i ob cią że nia me cha nicz ne go. Klu czo wą ro lę w oste oge ne zie od gry wa dro ga prze wo dze -nia sy gna łów Wnt/β-ka te ni na, któ ra po przez po bu dza nie (Ru nx2, Dlx5, Msx2, Osx) lub ha mo wa nie (C/EBPβ/δ, C/EBPα i PPARγ)od po wied nich ge nów i bia łek prze kaź ni ko wych blo ku je roz wój KMZ do adi po ge ne zy i chon dro ge ne zy. Pro mu je oste oge ne zę na -si la jąc ró żni co wa nie się i pro li fe ra cję oste obla stów, ha mu je ich apop to zę i na si la mi ne ra li za cję oste oidu. β-ka te ni na zwięk sza jącsto su nek OPG do RANKL ha mu je oste okla sto ge ne zę. Brak β-ka te ni ny kie ru je roz wo jem KMZ w stro nę chon dro ge ne zy.

Jed nym z naj sil niej szych re gu la to rów ró żni co wa nia się KMZ jest ob cią że nie, re je stro wa ne i prze ka zy wa ne w oste ocy -tach. Ha mu je ono syn te zę skle ro sty ny, któ ra po przez zwią za nie ko re cep to ra LRP5/6, peł ni ro lę in hi bi to ra ście żki Wnt/β-kaγ ni na. Czy li: przy ob cią że niu nie od dzia łu je skle ro sty na i prze wa ża oste oge ne za, przy bra ku ob cią że nia – syn te ty zu jei wy dzie la się skle ro sty na, ha mu je Wnt/β-ka te ni nę ukie run ko wu jąc roz wój KMZ po przez re cep tor ją dro wy PPARγ na adi -po ge ne zę i – w za le żno ści od wie ku – na chon dro ge ne zę. Eks pre sja PPARγ w KMZ szpi ku kost ne go ro śnie z wie kiem, pro -mu jąc ró żni co wa nie się adi po cy tów sprzy ja oste okla sto ge ne zie. W chon dro cy cie zaś chrząst ki sta wo wej ak ty wa cja PPARγha mu je eks pre sję naj istot niej szych kom po nen tów de gra da cji chrząst ki w OA – ge nów IL -1β, TNF-α, me ta lo pro te inaz,PGE -2 oraz syn te ta zy tlen ku azo tu.

Od mien nie niż w ca łym kość cu za cho wu je się dwu fa zo wa prze bu do wa ko ści pod chrzę snej pod wpły wem prze cią że -nia. We wcze snej fa zie prze wa ża nad mier na re sorp cja, w za awan so wa nej OA – nad miar two rze nia. Chon dro pro tek cyj nedzia ła nie le ków an ty re sorp cyj nych za le ży od fa zy OA.

Uwa run ko wa na ge ne tycz nie wy ższa BMD + ob cią że nie ko ści i sta wów sprzy ja OA.

90

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 50

L43OSTE OAR TH RI TIS: RO LE OF THE GE NE TIC PRE DI SPO SI TION AND JO INT OVER LO AD

Ba dur ski J. E.Cen ter of Oste opo ro sis and Oste oar ti cu lar di se ases, Bia ły stok

The over we ight and fe ma le gen der are at gre ater risk of oste oar th ri tis (OA) of kne es due to the hi gher bo dy mass in dex (BMI)(al tho ugh this do es not usu al ly re fer to OA of hips). Pa tients with dia gno sed OA ha ve hi gher than age -spe ci fic BMD re gar dlessof whe re OA chan ges are lo ca li zed. Epi de mio lo gy stu dies de mon stra te that pa tients with OA ha ve lo wer frac tu re risk in c lu dingpro xi mal fe mur frac tu res. The most cha rac te ri stic fe atu re of OA pa tients is cor pu lent/ath le tic/he avy set phy si que. Ana ly sis of theOA risk fac tors in di ca te the most com mon cau ses of OA are: jo int over lo ad (re la ted and not re la ted with pro fes sion or prac ti cedsport), in ju ry, me ni scec to my, jo int de for ma tion (hip dys pla sia, knee: va rus/val gus de for mi ty) and ra cial/ge ne tic fac tors.

Com pa ring epi de mio lo gi cal da ta of OA and oste opo ro sis (OP) show the dif fe ren ce in the ef fect of over lo ad (OA) and lackof lo ad (OP) on the bo nes. Using the BMI sca le – from left, ve ry low, of abo ut 18 kg/m2, thro ugh the cor rect va lue of 25 kg/m2

to the ri ght, exce eding 30 kg/m2 – the mo re to the ri ght, the hi gher BMD and OA pro ba bi li ty and less frac tu res and vi ce ver sa– the mo re to the left, the lo wer BMD and mo re frac tu res. This in di ca tes ge ne tic pre di spo si tion.

In pa tients with He ber den’s no des (ge ne ti cal ly con di tio ned OA) hi gher BMD is ac com pa nied by in cre ase of growth fac -tors as com pa red to he al thy pe ople. Al so, dau gh ter’s of pa tients with He ber den’s no des sho wed hi gher pe ak bo ne mass in thefe mo ral neck as com pa red to pa tients the sa me age.

The cau se of hi gher BMD in pa tients with OA may be re la ted to the me cha nism ma na ging dif fe ren tia tion of bo ne mar -row me sen chy mal stro mal cells to my ocy tes, adi po cy tes, chon dro cy tes or oste obla sts. It is sub ject to con stant, eve ry day, li -fe -long in flu en ce of growth fac tors (e. g. TGF-β, IGF -1), hor mo nes (e. g. es tro gen, in su lin, thy ro xi ne, pa ra thy ro id hor mo ne,cor ti sol) and me cha ni cal lo ad. The key ro le in oste oge ne sis is play ed by Wnt/β-ca te nin si gna ling pa th ways, which by ac ti va -ting (Ru nx2, Dlx5, Msx2, Osx) or sup pres sing (C/EBPβ/δ, C/EBPα and PPARγ) gi ven ge nes and pa th way pro te ins blocks thede ve lop ment of me sen chy mal stro mal cells in to do adi po ge ne sis and chon dro ge ne sis. It pro mo tes oste oge ne sis by au gmen -ting dif fe ren tia tion and pro li fe ra tion of oste obla sts, im pe des its apop to sis and en han ces mi ne ra li za tion of oste oid. β-ca te ninsup pres ses oste oc la sto ge ne sis by in cre asing OPG and RANKL ra tio. Lack of β-ca te nin con trols de ve lop ment of me sen chy -mal stro mal cells in the di rec tion of chon dro ge ne sis.

Lo ad, re gi ste red and trans mit ted in oste ocy tes, is one of the stron gest dif fe ren tia tion re gu la tors of me sen chy mal stro -mal cells. It de ters scle ro stin syn the sis, which, by bin ding co -re cep tor LRP5/6, acts as in hi bi tor of Wnt/β-ca te nin pa th way.Thus, lo ad im pe des scle ro stin ac ti vi ty and oste oge ne sis pre do mi na tes; in ca se of re du ced lo ad – scle ro stin is syn the si zedand se cre ted, which hin ders Wnt/β-ca te nin di rec ting the de ve lop ment of me sen chy mal stro mal cells by nuc le ar re cep torPPARγ to adi po ge ne sis, and – de pen ding on age – to chon dro ge ne sis. PPARγ expres sion in bo ne mar row me sen chy malstro mal cells in cre ases with age pro mo ting dif fe ren tia tion of adi po cy tes fo sters oste oc la sto ge ne sis. Ac ti va tion of PPARγ inar ti cu lar car ti la ge chon dro cy te im pe des expres sion of cru cial com po nents of car ti la ge de gra da tion in OA – IL -1β ge nes,TNF-α, me tal lo pro te ina se, PGE -2 and syn the sis of ni tro gen oxi de.

Two -pha se re mo de ling of sub chon dral bo ne acts uni qu ely un der lo ad. Over -re sorp tion pre va ils in the ear ly pha se, whi le inad van ced OA – exces si ve for ma tion. Chon dro pro tec ti ve ef fect of an ti re sorp ti ve me di ca tions de pends on the pha se of OA.

Ge ne ti cal ly con di tio ned hi gher BMD and lo ad on bo nes and jo ints fo sters OA.

L44GLU CO SA MI NE SUL FA TE FOR STRUC TU RE MO DI FI CA TION IN OSTE OAR TH RI TISS: FACT OF FAN TA SY?

Re gin ster J.-Y.Uni ver si ty of Liège, Liège -Bel gium

The go al of phar ma co lo gi cal tre at ment of oste oar th ri tis (OA) is usu al ly to con trol symp toms, which is tra di tio nal lyaccom pli shed by use of non -spe ci fic symp to ma tic agents such as pu re anal ge sics or non -ste ro idal an ti -in flam ma to ry drugs.Com po unds are be ing se ar ched for that they may exert spe ci fic ef fects on oste oar th ri tis pro ces ses, thus pro vi ding both spe ci fic symp tom -mo di fy ing ef fects and struc tu re -mo di fy ing ef fects, even tu al ly in ter fe ring with the pro gres sion of the di -se ase. Glu co sa mi ne sul fa te (1500 mg QD) is the on ly drug that has con si sten tly shown both struc tu re and symp tom mo di -fy ing ef fects in knee OA. Glu co sa mi ne sul fa te is the on ly drug for which pre li mi na ry re sults are ava ila ble on the de lay ofne ed for to tal jo int re pla ce ment. The me cha nism of ac tion of glu co sa mi ne sul fa te has be en re cen tly elu ci da ted and is re la -ted to the in hi bi tion of the IL -1 in tra cel lu lar si gnal ling pa th way and thus IL -1-sti mu la ted ge ne expres sion. In the cur rentcli ni cal prac ti ce gu ide li nes, glu co sa mi ne sul fa te is sco red with hi ghest le vel of evi den ce, strength of re com men da tion andtrial qu ali ty, for the tre at ment of OA symp toms. The use of other glu co sa mi ne (HCL) is not re com men ded. In long -termfol low -up, up to 5 years, of pa tients pre vio usly tre ated du ring 3 years with glu co sa mi ne sul fa te for knee OA, glu co sa mi nesul fa te re du ced the ne ed for lo wer limb jo int sur ge ry, re sul ted in a si gni fi can tly slo wer pro gres sion in jo int struc tu re chan -ges, in du ced a long -la sting symp to ma tic ef fect, pro mo ted a bet ter qu ali ty of li fe and a lo wer uti li za tion of he alth re so ur ces.

91

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 51

L44ZA STO SO WA NIE SIARC ZA NU GLU KO ZA MI NY DO MO DY FI KA CJI STRUK TUR W OSTE OAR TRO ZIE: FAKT CZY FAN TAZ JA?

Re gin ster J.-Y.Uni ver si ty of Liège, Liège -Bel gium

Ce lem far ma ko lo gicz ne go le cze nia oste oar tro zy (OA) jest za zwy czaj kon tro la ob ja wów, któ re za zwy czaj jest re ali zo -wa ne przy uży ciu nie spe cy ficz nych środ ków ta kich jak: le ki prze ciw bó lo we, nie ste ro ido we le ki prze ciw za pal ne. Po szu ki -wa ne są związ ki, któ re mo gą po wo do wać spe cy ficz ne dzia ła nie na pro ces oste oar tro zy, wpły wa jąc jed no cze śnie na mo dy -fi ka cję ob ja wów i mo dy fi ka cję struk tu ry oraz ewen tu al ne za kłó ce nie pro ce su pro gre sji cho ro by. Siar czan glu ko za mi ny(1500 mg QD) jest je dy nym le kiem, któ ry wy ka zu je jed no cze sne mo dy fi ku ją ce dzia ła nie na struk tu rę i ob ja wy w sta wieko la no wym (OA). Siar czan glu ko za mi ny jest rów nież je dy nym le kiem, któ re go wstęp ne wy ni ki ma ją wpływ na opóź nie -nie ko niecz no ści cał ko wi tej wy mia ny sta wu. Me cha nizm dzia ła nia siar cza nu glu ko za mi ny zo stał ostat nio wy ja śnio ny. Jeston zwią za ny z in hi bi cją we wnątrz ko mór ko we go szla ku sy gna li za cji IL -1, co skut ku je in hi bi cją sty mu la cji eks pre sji ge nówIL -1. We dług obo wią zu ją cych wy tycz nych siar czan glu ko za mi ny jest le kiem o naj bar dziej udo wod nio nym dzia ła niuw lecze niu ob ja wów OA. Sto so wa nie in nych glu ko za mi nów (HCL) nie jest za le ca ne. W ob ser wa cji dłu go ter mi no wej, do5 lat, pa cjen tów z oste oar tro zą sta wów ko la no wych, pod da nych le cze niu przez okres 3 lat siar cza nem glu ko za mi ny za ob -ser wo wa no zmniej sze nie ko niecz no ści wy ko na nia za bie gów chi rur gicz nych koń czyn dol nych, istot ne zwol nie nie pro gre -sji zmian struk tu ral nych w sta wie, dłu go utrzy mu ją cy się efekt zmniej sze nia ob ja wów, co skut ko wa ło po pra wą ja ko ści ży cia i rzad szym ko rzy sta niem z usług opie ki zdro wot nej.

L45PRZE GLĄD MIĘ DZY NA RO DO WYCH RE KO MEN DA CJI LEC ZE NIA ZA CHO WAWC ZE GO CHO RO BY ZWY ROD NIE NIO WEJ STA WÓW

Szcze pań ski L.Wy dział Fi zjo te ra pii Wy ższej Szko ły Spo łecz no -Przy rod ni czej im. Win cen te go Po la w Lu bli nie

Sło wa klu czo we: cho ro ba zwy rod nie nio wa sta wów, nie ste ro ido we le ki prze ciw za pal ne, chon dro pro tek cja, wi sko su ple men ta cja

Ist nie ją licz ne me to dy le cze nia cho ro by zwy rod nie nio wej sta wów (ch. z. s.), jed nak ich sku tecz ność jest bar dzo ogra -ni czo na bądź dys ku syj na. W mia rę po ja wia nia się do nie sień o no wych do świad cze niach kli nicz nych re ko men da cje me todwy bra nych przez ko mi sje po wo ła ne przez to wa rzy stwa na uko we ule ga ją ostat nio czę ścio wym mo dy fi ka cjom. Na dal po le -ca ne są me to dy nie far ma ko lo gicz ne, ale oka zu je się, że więk szość z nich ma war tość ogra ni czo ną lub nie pew ną. Nie wy -ka za no, by le cze nie ru chem mo gło po pra wić stan ana to micz ny chrząst ki sta wo wej. Wy raź ną po pra wę funk cji i zmniej sze -nie bó lu mo żna osią gnąć tyl ko nie któ ry mi me to da mi fi zy ko te ra peu tycz ny mi jak za bie ga mi ciepl ny mi, TENS czy aku punk -tu rą. Nie ste ro ido we le ki prze ciw za pal ne (n. l. p. z.) u więk szo ści cho rych dzia ła ją sku tecz niej od ace ta mi no fe nu. Sku tecz -ność prze ciw bó lo wa wszyst kich n. l. p. z. jest po dob na, ale re ak cje osob ni cze ró żne. Gli ko kor ty ko ste ro idy znaj du ją za sto -so wa nie w do raź nie sto so wa nych po je dyn czych in iek cjach do sta wo wych, ale dzia ła nie trwa zwy kle naj wy żej pa rę ty go dnipo wstrzyk nię ciu. Po da wa nie pre pa ra tów kwa su hia lu ro no we go głów nie do sta wu ko la no we go (wi sko su ple men ta cja) re -du ku je ból i po pra wia funk cję. Efekt le cze nia se rią za strzy ków po ja wia się po pa ru ty go dniach i trwa przez pa rę mie się cy.Ostat nie ba da nia kli nicz ne nad tak zwa ny mi le ka mi mo dy fi ku ją cy mi prze bieg cho ro by zwy rod nie nio wej (siar czan glu ko -za mi ny, siar czan chon dro ity ny, dia ce re ina i pia skle dy na) wy ka za ły ich wy raź ne dzia ła nie ob ja wo we. Są też do nie sie nia su -ge ru ją ce ich ko rzyst ny wpływ na chrząst kę sta wo wą. Licz ne in ne me to dy lecz ni cze ma ją praw do po dob nie war tość pla ce -bo. Pro wa dzo ne są ba da nia nad war to ścią za sto so wa nia licz nych in nych środ ków far ma ko lo gicz nych w le cze niu ch. z. s.

L45IN TER NA TIO NAL RE COM MEN DA TIONS OF NON -SUR GI CAL MA NA GE MENTS OF OSTE OAR TH RI TIS – A SU RVEY

Szcze pań ski L.Wy dział Fi zjo te ra pii Wy ższej Szko ły Spo łecz no -Przy rod ni czej im. Win cen te go Po la w Lu bli nie

Key words: oste oar th ri tis, non -ste ro idal an ti -in flam ma to ry drugs, chon dro pro tec tion, vi sco sup ple men ta tion

The me thods of the tre at ment of oste oar th ri tis (OA) are nu me ro us. The ir ef fi ca cy is li mi ted or un cer ta in. Re cen tly there sults of ma ny cli ni cal trials we re pu bli shed. The re com men da tions of the tre at ment of OA we re par tial ly mo di fied. All

92

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 52

non -phar ma co lo gi cal me thods are still re com men ded but it was ap pe ared that the ef fi ca cy of ma jo ri ty of them is li mi ted orun cer ta in. In suf fi cient evi den ce was fo und that exer ci se the ra py can be an ef fec ti ve ma na ge ment ap pro ach for chon dro pro -tec tion. Re cent trials fa iled to con firm the ef fi ca cy of ma ny phy sio the ra peu tic mo da li ties. So me symp to ma tic im pro ve mentscan be ob ta in tre ating by he at, TENS or acu punc tu re. Ace ta mi no fen is less ef fec ti ve in re du cing of pa in then non -ste ro idal an -ti -in flam ma to ry drugs (NSA IDs). The ef fi ca cy of all NSA IDs is si mi lar. Exa cer ba tions of OA can be tre ated by in tra ar ti cu larin jec tions of gli ko cor ti co ste ro ids. On ly a few in jec tions can be do ne du ring one year. Im pro ve ment la sts no mo re than a fewwe eks. Vi sco sup ple men ta tion by in tra ar ti cu lar 3 – 5 in jec tions (ma in ly to the knee jo int) of hy alu ro nic acid or its de ri va ti vescan re du ce pa in and im pro ve jo int func tions for a few mon ths. Re cent trial con firm the symp to ma tic ef fi ca cy of „di se ase mo -di fy ing oste oar th ri tis drugs”: glu co sa mi ne sul fa te, chon dro iti ne sul fa te, dia ce re in and pia sc le din. So me evi den ces of re tar dingthe pro gres sion of OA by the se drugs we re no ted. The re are ma ny me thods of tre ating OA pro ba bly ha ving on ly va lue of pla -ce bo. Nu me ro us in ve sti ga tions are con duc ted for se ar ching of new and bet ter mo da li ties for tre ating OA.

L46WSKA ZA NIA DO ALO PLA STY KI W CHO RO BIE ZWY ROD NIE NIO WEJ STA WU BIO DRO WE GOI KO LA NO WE GO – ZA GAD NIE NIA FOR MAL NE

Gó rec ki A., Mał dyk P.

Szyb ko ro sną ce licz by pa cjen tów ocze ku ją cych na alo pla sty kę sta wu bio dro we go lub ko la no we go i udo wod nio na sku -tecz ność kli nicz na tych ope ra cji po wo du ją wzrost licz by te go ty pu ope ra cji wy ko ny wa nych w Pol sce.

Po wsta ła więc po trze ba po łą cze nia w ca łość ja ko wy tycz ne funk cjo nu ją cych w na szym Kra ju po je dyn czych do ku men -tów opra co wa nych przez kra jo we go spe cja li stę w na szej dzie dzi nie, jak wska za nia i prze ciw wska za nia do pro te zo pla sty kista wu bio dro we go i ko la no we go, wa run ki ka dro wo -lo ka lo we dla prze pro wa dze nia tych ope ra cji oraz za sa dy po stę po wa -nia oko ło ope ra cyj ne go. Opra co wa nie mia ło słu żyć Kra jo we mu Nad zo ro wi Spe cja li stycz ne mu, Pol skie mu To wa rzy stwuOr to pe dycz ne mu i Trau ma to lo gicz ne mu, Na ro do we mu Fun du szo wi Zdro wia, to wa rzy stwom ubez pie cze nio wym, a ta kżeośrod kom prze pro wa dza ją cym oma wia ne ope ra cje.

Ze spół or to pe dów z udzia łem kra jo we go spe cja li sty w za kre sie or to pe dii i trau ma to lo gii na rzą du ru chu oraz Pre ze saPTO iTr ze brał obo wią zu ją ce do tej po ry w na szym Kra ju ogól ne za sa dy kwa li fi ko wa nia i re ali za cji pla no wej alo pla sty kista wu bio dro we go i ko la no we go.

Wy ty czo na ście żka kwa li fi ka cyj no -ope ra cyj na obej mu je skie ro wa nie przez le ka rza POZ pa cjen ta na kwa li fi ka cjędo spe cja li sty z za kre su or to pe dii i trau ma to lo gii na rzą du ru chu, pro ce du rę kon sul ta cji i wpi sa nia pa cjen ta na li stę ocze ku -ją cych na ope ra cję w ośrod ku, któ ry prze pro wa dza ta kie ope ra cje oraz tryb i wa run ki pla no we go przy ję cia do szpi ta la, a ta -kże za sa dy opie ki po ope ra cyj nej – łącz nie z oce ną przed - i po ope ra cyj ną pa cjen ta wg ska li Har ri sa.

W opra co wa niu uję to wy ma ga nia ka dro we i lo ka lo we dla ośrod ków prze pro wa dza ją cych ope ra cje pier wot ne i re wi zyj -ne, ta kże z uwzględ nie niem licz by wy ko ny wa nych ope ra cji przez ośro dek.

Wszel kie pro ce du ry przed ope ra cyj ne, typ wsz cze pia nej pro te zy oraz po stę po wa nie po ope ra cyj ne za le żą od stan dar dówobo wią zu ją cych w ośrod ku le czą cym, co na le ży pod kre ślić. Obo wiąz ko wy mi są jed nak pro fi lak ty ka żyl nej cho ro by za krze po -wo-za to ro wej oraz pro fi lak ty ka an ty bio ty ko wa, zgod nie z obo wią zu ją cy mi ofi cjal ny mi „Za sa da mi” w tych za kre sach.

Opra co wa nie uzu peł nio ne o do dat ko we da ne w wy ni ku współ pra cy Ze spo łu Or to pe dów i Przed sta wi cie li Mi ni ster stwaZdro wia i NFZ, jak np. ko dy ICD -9 i ICD -10 oraz in ne in for ma cje, wy da ne zo sta nie w for mie do ku men tu praw ne go Mi -ni stra Zdro wia. Ob li ga to ryj ne wpro wa dze nie do prak ty ki tre ści do ku men tu we wszyst kich za kła dach opie ki zdro wot nej po -win no do pro wa dzić do opty ma li za cji wy dat ków fi nan so wych na tę gru pę le czo nych, do po pra wy wy ni ków le cze nia orazzmniej sze nia licz by po wi kłań. Do ku ment bę dzie ta kże po sia dał war tość są do wo -le kar ską.

L46IN DI CA TIONS FOR AL LO PLA STY IN HIP AND KNEE OSTE OAR TH RI TIS -PRAC TI CAL IS SU ES

Gó rec ki A., Mał dyk P.

L47DY LE MA TY W OCE NIE SKU TECZ NO ŚCI I BEZ PIEC ZEŃ STWA LE KÓW AN TY RE SORP CYJ NYCH W BA DA NIACH KLI NICZ NYCH


1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum 2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Pod sta wą do pusz cze nia da ne go pre pa ra tu do le cze nia oste opo ro zy jest udo wod nie nie je go sku tecz no ści w za po bie ga -niu zła ma niom z rów no cze snym bez pie czeń stwem sto so wa nia. Zgod nie z Evi den ce Ba sed Me di ci ne (EBM) naj bar dziej

93

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 53

wia ry god nych do wo dów do star cza ją ba da nia kli nicz ne, ran do mi zo wa ne z gru pą pla ce bo. Na tej pod sta wie do pusz czo nodo sto so wa nia bis fos fo nia ny: alen dro nian, ri ze dro nian, iban dro nian, zo len dro nian oraz in ne le ki jak: stront i de no su mab.

Ba da nia kli nicz ne ró żnią się za sad ni czo kry te ria mi włą cze nia pa cjen tów, któ re w ró żnym stop niu uwzględ nia ją istot ne czyn -ni ki ry zy ka zła ma nia jak: prze by te zła ma nie, BMD, wiek, a naj czę ściej nie uwzględ nia ją zła mań u ro dzi ców, czy ry zy ka upad -ku. Sku tecz ność te ra pii okre śla się po rów nu jąc ry zy ko zła ma nia w gru pie kon tro l nej do gru py le czo nej, a nie ste ty z nie zna nychprzy czyn ist nie je ogrom na zmien ność ry zy ka zła ma nia w gru pach kon tro l nych po cho dzą cych na wet z tych sa mych po pu la cji.W ba da niach kli nicz nych wy ka za no, że zmniej sze nie ry zy ka zła ma nia krę go słu pa wy no si dla alen dro nia niu 47%, ri ze dro nia -niu 49%, iban dro nia nu 62%, zo len dro nia nu 70%, de no su ma bu 68%, stron tu 41%. Po da ne war to ści ozna cza ją względ ne zmniej -sze nie ry zy ka, tzw. RRR (re la ti ve risk re duc tion). Du żo rza dziej in for mu je się o bez wględ nej re duk cji ry zy ka, czy li ARR (ab so -lu te risk re duc tion). Nie ste ty wyj ścio we ry zy ko zła ma nia w gru pach kon tro l nych ba dań kli nicz nych ró żni ło się zna czą co od 7%w gru pie de no su ma bu do 29% w gru pie zo len dro nia nu. Jesz cze trud niej sza jest in ter pre ta cja czę sto ści zła mań po za krę go wych,gdyż za le żą one w więk szej mie rze od upad ku. I tak, naj więk sze ba da nie ukie run ko wa ne na okre śle nie re duk cji ry zy ka zła ma niabkk udo wej HIP wy ka za ło 40% re duk cję ry zy ka zła mań bkk udo wej u osób re kru to wa nych na pod sta wie BMD, ale nie wy ka za -ło sku tecz no ści, je że li by ły bra ne pod uwa gę kli nicz ne czyn ni ki ry zy ka (CRF) bez BMD. Po wszech nie uzna na re duk cja ry zy kazła ma nia bkk udo wej dla alen dro nia nu na po zio mie 51% opie ra się na za le d wie 33 przy pad kach (22 pla ce bo v. 11 Al.). Z ko leiiban dro nian i stront wy ka za ły sku tecz ność tyl ko przy ni skim BMD szyj ki ko ści udo wej tj. T -sco re ≤ -3,0.

Ty go dnio we daw ki alen dro nia nu i ri ze dro nia nu, mie sięcz na daw ka iban dro nia nu, jak i iban dro nian do żyl ny zo sta ły za -re je stro wa ne na pod sta wie tzw. Brig ding Con cept, a nie sku tecz no ści prze ciw zła ma nio wej. Przy ję to, że je że li wzrost BMDjest po dob ny i re duk cja mar ke rów jest po dob na dla da nej sub stan cji, ale sto so wa nej w in nej for mie, to sku tecz ność prze -ciw zła ma nio wa tej for my po da wa nia po win na być po dob na jak daw ki za re je stro wa nej. Nie mo żna nie za uwa żyć, że o ilezmniej sze nie BMD zwięk sza ry zy ko zła ma nia, to o ty le wzrost BMD nie jest wia ry god nym wskaź ni kiem zwięk sze nia sku -tecz no ści prze ciw zła ma nio wej.

Bez pie czeń stwo w ba da niach kli nicz nych trud no jest po rów nać do prak ty ki co dzien nej, po nie waż we wszyst kich ba -da niach kry te ria wy łą cze nia eli mi nu ją wie le scho rzeń, z któ ry mi cho rzy zgła sza ją się do le cze nia. O ile w ba da niach kli -nicz nych 66-88% pa cjen tów kon ty nu uje le cze nie przez okres 3 lat z ok. 80-90% za ży wa niem le ku wg wska zań, to w prak -ty ce co dzien nej po ro ku kon ty nu uje le cze nie ok. 45% pa cjen tów.

Obec nie wie le uwa gi po świę ca się me to dzie FRAX. W ba da niach stron tu wy ka za no, że re duk cja ry zy ka zła ma nia jestta ka sa ma u osób z ni skim, jak i z wy so kim 10-let nim bez względ nym ry zy kiem zła ma nia wg FRAX. Na to miast w ba da -niach de no su ma bu stwier dzo no, że re duk cja ry zy ka zła ma nia jest więk sza u osób z wy ższym ry zy kiem zła ma nia. Co cie -ka we oba te prze ciw staw ne wnio ski są in ter pre to wa ne ja ko za le ta dla obu pre pa ra tów.

Pod su mo wu jąc na le ży stwier dzić, że jak kol wiek ba da nia kli nicz ne do star cza ją nam jed no znacz nych do wód sku tecz no -ści prze ciw zła ma nio wej le ku (zwłasz cza dla zła mań krę go słu pa), to nie ma my prze sła nek do bo ru le ku dla kon kret ne go pa -cjen ta uwzględ nia jąc je go wiek, BMD i kli nicz ne czyn ni ki ry zy ka zła ma nia wg al go ryt mu FRAX.

L47DI LEM MAS IN THE AS SES SMENT OF EF FI CA CY AND SA FE TY OF AN TI RE SORP TI VE ME DI CA TIONS IN CLI NI CAL TRIALS


1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases Fa cul ty of He alth Scien ces, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge 2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Do cu men ted sa fe ty and ef fi ca cy in frac tu re pre ven tion al low a spe ci fic mo le cu le to be re gi ste red for the tre at ment ofoste opo ro sis. Ac cor ding to Evi den ce Ba sed Me di ci ne (EBM) the most tru sted evi den ce is pro vi ded by ran do mi zed and pla -ce bo -con trol led cli ni cal trials. On this ba sis the fol lo wing bi spho spho na tes we re re gi ste red: alen dro na te, ri se dro na te, iban -dro na te, zo len dro na te as well as such me di ca tions as: stron tium and de no su mab.

Cli ni cal trials dif fer si gni fi can tly in in c lu sion cri te ria, which ta ke in to con si de ra tion va rio us frac tu re risk fac tors, e. g.un der went frac tu res, BMD, age, whi le usu al ly di sre gar ding frac tu res in pa rents of fall risk. Ef fi ca cy of the ra py is as ses sedby com pa ring the frac tu re risk in the con trol gro up to the tre ated gro up but, for an unk nown re ason, the re is a gre at va rie -ty of frac tu re risk in the con trol gro up, even from the sa me po pu la tion. It was de mon stra ted in cli ni cal trials that the de cre -ase of spi nal risk frac tu re for alen dro na te is 47%, for ri se dro na te – 49%, iban dro na te 62%, zo len dro na te – 70%, de no su -mab – 68%, stron tium 41%. The gi ven va lu es si gni fy re la ti ve risk re duc tion (RRR), whi le ab so lu te risk re duc tion (ARR)oc curs in fre qu en tly. Unfor tu na te ly, the pri ma ry frac tu re risk in the con trol gro up dif fers con si de ra bly, from 7% in de no su -mab gro up to 29% in zo len dro na te gro up. The in ter pre ta tion of non -ver te bral frac tu re fre qu en cy is mo re dif fi cult be cau seit gre atly de pends on falls. The re fo re, the big gest stu dy de si gned to de ter mi ne the re duc tion of pro xi mal fe mur frac tu res(the HIP stu dy) sho wed a 40% re duc tion in pa tients cho sen on the ba sis of BMD and no si gni fi cant re duc tion when ta kingin to con si de ra tion cli ni cal risk fac tors (CRF) wi tho ut BMD. Ge ne ral ly ac cep ted 51% re duc tion of pro xi mal fe mur frac tu -res of alen dro na te is ba sed on as lit tle as 33 ca ses (22 pla ce bo v. 11 Al.). On the other hand iban dro na te and stron tium show -ed ef fi ca cy on ly in ca se of low fe mo ral neck BMD, i. e. T -sco re ≤ -3.0.

94

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 54

We ekly do ses of alen dro na te and ri se dro na te, mon th ly do se of iban dro na te as well as iv iban dro na te we re re gi ste red onthe ba sis of the so -cal led Brid ging Con cept, and not as an ef fect of an ti -frac tu re ef fi ca cy. It was as su med that if the in cre -ase of BMD is si mi lar and mar ker re duc tion is si mi lar for the gi ven sub stan ce in a dif fe rent form, then an ti -frac tu re ef fi ca -cy of this form sho uld be si mi lar to the re gi ste red do sa ge. It is al so worth no ti cing that whi le lo we ring of BMD in cre asesfrac tu re risk, the in cre ase of BMD is not a re lia ble in di ca tor of gre ater an ti -frac tu re ef fi ca cy.

Sa fe ty in cli ni cal trials is hard to com pa re with eve ry -day prac ti ce sin ce exc lu sion cri te ria eli mi na te ma jo ri ty of co mor -bi di ties with which pa tients ap ply for tre at ment. Whi le in cli ni cal trials 66-88% of pa tients con ti nue tre at ment for 3 yearswith 80-90% com plian ce, in eve ry -day prac ti ce on ly 45% of pa tients con ti nu es the tre at ment after a year.

Cur ren tly a lot of at ten tion is tur ned to wards FRAX me thod. In stron tium eva lu ation it was de mon stra ted that frac tu rerisk re duc tion is the sa me in pa tients with low or high 10-year ab so lu te frac tu re risk cal cu la ted with FRAX. Whi le in a de -no su mab stu dy it was shown that frac tu re risk re duc tion is hi gher in pa tients with hi gher frac tu re risk. What is in te re stingis that the se con tra dic ting conc lu sions are in ter pre ted in fa vor of both me di ca tions.

To sum up, de spi te the fact that cli ni cal trials pro vi de firm evi den ce of an ti -frac tu re ef fi ca cy of a me di ca tion (espe cial -ly for spi nal frac tu res) the re are no in di ca tions re gar ding me di ca tion se lec tion for a spe ci fic pa tient ack now led ging his age,BMD and cli ni cal frac tu re risk fac tors as as ses sed with FRAX.

L48WY ZWA NIA CO DZIEN NEJ PRAK TY KI LE KAR SKIEJ – RO LA RZADS ZYCH SCHE MA TÓW DAW KO WA NIA W TE RA PII OSTE OPO RO ZY

Se we ry nek E.Za kład Za bu rzeń En do kryn nych i Me ta bo li zmu Kost ne go, Ka te dry En do kry no lo gii, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi

Oste opo ro za jest prze wle kłą cho ro bą ukła du kost ne go cha rak te ry zu ją cą się ob ni że niem wy trzy ma ło ści ko ści, co z ko lei pro wa dzi do zwięk szo ne go ry zy ka zła mań. Wy ka za no, iż na oste opo ro zę cho ru je obec nie po wy żej 30% ko bietpo me no pau zie (WHO, 1994), a oko ło 20% pa cjen tów sta no wią mę żczy zni. Ce lem le cze nia oste opo ro zy jest za po bie ga niepo wsta wa niu ni sko ener ge tycz nych zła mań ko ści oraz po pra wa ja ko ści ży cia pa cjen tów. Spo śród do stęp nych opcji te ra peu -tycz nych klu czo wą ro lę od gry wa ją bis fos fo nia ny, le ki o naj le piej po zna nych wła ści wo ściach, któ rych sku tecz ność te ra peu -tycz na i bez pie czeń stwo sto so wa nia zo sta ły po twier dzo ne w licz nych ba da niach kli nicz nych i z te go wzglę du za le ca ne sąja ko le ki pierw sze go rzu tu. Sku tecz ność do ust nych pre pa ra tów mo że być ogra ni czo na z uwa gi na ni ską bio do stęp ność orazpo wi kła nia i nie po żą da ne ob ja wy ze stro ny prze wo du po kar mo we go. Al ter na ty wę sta no wi po da wa nie bis fos fo nia nów pa ren te ral nie, w tym for ma do żyl na iban dro nia nu. Za le tą po da wa nia do żyl ne go iban dro nia nu jest peł na bio do stęp nośći wy so ka sku mu lo wa na rocz na daw ka le ku wy no szą ca 12mg (ACE – an nu al cu mu la ti ve expo su re), krót ki czas in iek cjii dość dłu ga, 3-mie sięcz na prze rwa po mię dzy po da nia mi, co nie utrud nia cho rym co dzien nej ak tyw no ści oraz po pra wiaprze strze ga nie te ra pii dlu go ter mi no wej. Do dat ko wo do bra to le ran cja le ku i sku tecz ność w po sta ci zmniej szo ne go ry zy kazła mań w znacz ny spo sób mo że wpły nąć na ja kość ży cia cho rych oraz pre fe ren cje. Iban dro nian jest obec nie je dy nym bis -fos fo nia nem trze ciej ge ne ra cji do stęp nym w for mie do ust nej i do żyl nej. Da je to uni kal ną mo żli wość za rów no te ra pii pa -ren te ral nej, jak i do ust nej tym sa mym le kiem.

L48CHAL LEN GES OF DA ILY CLI NI CAL PRAC TI CE – THE RO LE OF LESS FRE QU ENT DO SA GE SCHE DU LES IN OSTE OPO RO SIS THE RA PY

Se we ry nek E.De part ment of En do cri ne Di sor ders and Bo ne Me ta bo lism, Cha ir of En do cri no lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Łódź

Oste opo ro sis is a chro nic di se ase of the osse ous sys tem, cha rac te ri sed by de cre ased strength of bo ne tis sue, what – inturn – le ads to in cre ased frac tu re risk. It has be en de mon stra ted that oste opo ro sis af fects now mo re than 30% of wo menafter me no pau se (WHO, 1994), ho we ver, the di se ase is in 20% al so ob se rved in men. Any sub ject with dia gno sed oste opo -ro sis re qu ires, be si de pre ven tion, the ap pli ca tion of pro per tre at ment. Out of the ava ila ble the ra peu tic options, the key ro -le is play ed by bi spho spho na tes, me di cal agents with best iden ti fied pro per ties, the the ra peu tic ef fi ca cy and sa fe ty of whichha ve be en con fir med in ma ny cli ni cal stu dies. The re fo re, they are re com men ded as first li ne drugs for oste opo ro sis. Theef fi ca cy of oral pre pa ra tions may be li mi ted, due to low bio ava ila bi li ty, com pli ca tions and ad ver se ef fects from the ga stro -in te sti nal tract, thus the pa ren te ral ad mi ni stra tion of bi spho spho na tes is a va lu able al ter na ti ve in c lu ding the in tra ve no us ad mi ni stra tion of iban dro na te. The ad van ta ges of in tra ve no us iban dro na te ad mi ni stra tion in c lu de full bio ava ila bi li ty andhigh ACE (an nu al cu mu la ti ve expo su re), amo un ting to 12 mg, short in jec tion ti me pe riods and the re la ti ve ly long, 3-monthin te rvals be twe en sub se qu ent ad mi ni stra tions are unqu estio na ble ad van ta ges of this the ra py mo de, as well as the fact thatthe the ra py is not a con stra int for pa tient’s eve ry day ac ti vi ty and im pro ves the com plian ce. Ad di tio nal ly, a go od to le ran ce ofthe drug and its high the ra peu tic ef fi ca cy, pro ven by ap pre cia bly re du ced frac tu re ri sks, may si gni fi can tly im pro ve the qu ali -

95

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 55

ty of li fe of the pa tients suf fe ring from oste opo ro sis. Iban dro na te is now the on ly bi spho spho na te of the third ge ne ra tion, avai - la ble in both oral and in tra ve no us form, pro vi ding a uni que po ssi bi li ty of in tra ve no us and oral the ra py with the sa me drug.

L49JAK ZA MIE NIĆ MO TY WA CJĘ W DE TER MI NA CJĘ? WSKA ZÓW KI PRAK TYCZ NE DLA LE KAR ZY LEC ZĄ CYCH CHO RYCH Z OSTE OPO RO ZĄ

San tor ski J.

Współ pra ca pa cjen ta, za pa mię ta nie i prze strze ga nie za le ceń, kon se kwent na re ali za cja wy ma ga ją ce go sce na riu szaprzyj mo wa nia le ku raz w mie sią cu, ale z za sto so wa niem się do do kład nej in struk cji, za le ży od sze re gu czyn ni ków, na któ -re mo że mieć wpływ le karz.

Z per spek ty wy mo de lu trzech ele men tów współ pra cy, któ re skła da ją się na prze bieg ka żde go spo tka nia/wi zy ty pa cjen -ta, na je go za an ga żo wa nie i współ pra cę skła da ją się:• na wią za nie kon tak tu (jak le karz się do stra ja)• tryb po dej mo wa nia de cy zji• usta le nia

Aby mo ty wa cja pa cjen ta za mie ni ła się w de ter mi na cję, kry tycz ną ro lę od gry wa trze ci ele ment mo de lu – ta kie po twier -dza nie usta leń i ta ki sce na riusz, plan „zry tu ali zo wa ne go” dzia ła nia, któ ry ma zna mio na „atrak to ra zmia ny”.

Na ca ło ścio wy ob raz czyn ni ków de cy du ją cych o za an ga żo wa niu pa cjen ta skła da się „ilo czyn” trzech czyn ni ków:• po trze ba (mo ty wa cja opar ta na uję ciu za dań/ce lów pa cjen ta „ję zy kiem ko rzy ści” w fa zie po dej mo wa nia de cy zji)• wia ra (su biek tyw ne praw do po do bień stwo re ali za cji ce lów te ra peu tycz nych więk sze niż ze ro, a naj le piej wy so kie

– dzię ki po czu ciu zro zu mie nia ze stro ny le ka rza, ja ko ści kon tak tu z nim)• re ali stycz ny, pro sty p l a n dzia ła nia, „atrak tor zmia ny”

L49HOW TO TURN MO TI VA TION IN TO DE TER MI NA TION – PRAC TI CAL GU IDE LI NES FOR DO CTORS TRE ATING OSTE OPO RO TIC PA TIENTS

San tor ski J.

L50OCE NA MA SY SZKIE LE TO WEJ I ME TA BO LIZ MU KOST NE GO U DZIE CI Z OTY ŁO ŚCIĄ PRO STĄ – UDZIAŁ PRO CE SU ZA PAL NE GO I ADI PO CY TO KIN

Abra mo wicz P.1, Kon stan ty no wicz J.1, Bia ło koz -Ka li now ska I.1, We rpa chow ska I.2, Ja mioł kow ski J.3, Kacz mar ski M.2, Pio trow ska -Ja strzęb ska J.1

1 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku 2 Kli ni ka Pe dia trii, Ga stro en te ro lo gii i Aler go lo gii Dzie cię cej, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku 3 Za kład Zdro wia Pu blicz ne go, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Sło wa klu czo we: dzie ci, mło dzież, oty łość, ma sa kost na, adi po cy to ki ny, hsCRP, RANK -li gand, pa ra thor mon

Wstęp. Do tych cza so we ba da nia wska zu ją na po wią za nia mię dzy oty ło ścią i za bu rzo nym me ta bo li zmem tkan ki kost -nej u dzie ci, cho ciaż ich wy ni ki po zo sta ją sprzecz ne. Udo ku men to wa no wpływ adi po cy to kin oraz ukła du RANK/RANKL/OPG na me ta bo lizm kost ny w oty ło ści.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na me ta bo li zmu kost ne go u dzie ci i mło dzie ży z oty ło ścią, tj. okre śle nie in te rak cji mię dzystę że nia mi adi po cy to kin, ma są kost ną oraz ak tyw no ścią pro ce sów ko ścio two rze nia i re sorp cji kost nej, z uwzględ nie niemczyn ni ków ate ro gen nych.

Ma te riał i me to dy. Ba da niem ob ję to 40 dzie ci i mło dzie ży w wie ku 7,1–17,6 lat z oty ło ścią pro stą (BMI SDS:3,12±1,6). Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 30 zdro wych osób, do bra nych pod wzglę dem wie ku, wy so ko ści cia ła oraz stop niadoj rza ło ści płcio wej, bez oty ło ści (BMI SDS: -0,31±0,7). W oby dwu gru pach oce nio no za war tość mi ne ra łu kost ne go(BMC) i gę stość mi ne ral ną ko ści (BMD) w od cin ku lę dźwio wym krę go słu pa (BMD Spi ne) i ca łym szkie le cie (BMD To -tal) oraz skład cia ła (bo dy com po si tion) z uży ciem dwu ener ge tycz nej ab sorp cjo me trii rent ge now skiej (DXA). U wszyst -kich ba da nych oce nio no li pi do gram, stę że nia wap nia cał ko wi te go (Ca to tal), 25-hy drok sy cho le kal cy fe ro lu (25OHD), pa -ra thor mo nu (PTH), lep ty ny, adi po nek ty ny, oste okal cy ny (OC), oste opro te ge ry ny (OPG), RANK li gand (RANKL), orazCRP o wy so kiej czu ło ści (hsCRP).

Wy ni ki. W gru pie dzie ci z oty ło ścią wy ka za no istot nie wy ższe stę że nia: lep ty ny (p<0,001), hsCRP (p<0,001), Ca to -tal (p=0,012) oraz PTH (p<0,001), a ni ższe – adi po nek ty ny (p=0,005) i OC (p=0,12). Oty li pa cjen ci de mon stro wa li znacz -

96

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 56

nie wy ższą ma sę kost ną (BMD To tal, BMD Spi ne BMC i wskaź ni ki Z -sco re) w po rów na niu z gru pą kon tro l ną. Wy ka za noistot ny zwią zek po mię dzy za awan so wa niem oty ło ści, a stę że niem hsCRP, któ re ko re lo wa ło do dat nio ze stę że nia mi: lep ty ny(r=0,55; p<0,001), RANKL (r=0,25; p=0,035), PTH (r=0,36; p=0,004), cho le ste ro lu cał ko wi te go (r=0,38; p=0,001) i tri gli ce -ry dów (r=0,39; p=0,001), zaś ujem nie ze stę że niem frak cji HDL cho le ste ro lu (r=-0,26; p=0,03). Ak tyw ność PTH do dat nio ko -re lo wa ła ze stę że niem lep ty ny, a ujem nie ze stę że niem adi po nek ty ny. Układ RANK/RANKL/OPG nie miał związ ku z na si le -niem oty ło ści i stę że nia mi adi po cy to kin. Nie stwier dzo no ró żnic mię dzy gru pa mi w za kre sie stę że nia 25OHD.

Wnio ski. Wy ni ki na szych ba dań po twier dza ją udział sta nu za pal ne go w pa to ge ne zie oty ło ści i jed no cze sne nie ko rzyst -ne od dzia ły wa nie adi po cy to kin i hsCRP na me ta bo lizm kost ny w okre sie roz wo jo wym. Wy ższe stę że nie PTH i Ca to talmo że wska zy wać na prze wle kłą pod wy ższo ną ak tyw ność przy tar czyc ja ko je den z klu czo wych me cha ni zmów od po wie -dzial nych za na si lo ną re sorp cję kost ną u osób oty łych, po mi mo stwier dza nej u nich więk szej ma sy kost nej. Pod wy ższo nestę że nie wap nia przy ob ni żo nym po zio mie adi po nek ty ny do dat ko wo mo że sprzy jać pro ce som ate ro gen nym w oty ło ści jużw wie ku roz wo jo wym. Do kład ny pa to me cha nizm za bu rzo nej funk cji przy tar czyc u dzie ci z oty ło ścią pro stą wy ma ga po -głę bio nej ana li zy.

L50THE PA THO GE NIC RO LE OF ADI PO CY TO KI NES AND IN FLAM MA TION IN AL TE RED BO NE ME TA BO LISM IN OBE SE CHIL DREN

Abra mo wicz P.1, Kon stan ty no wicz J.1, Bia ło koz -Ka li now ska I.1, We rpa chow ska I.2, Ja mioł kow ski J.3, Kacz mar ski M.2, Pio trow ska -Ja strzęb ska J.1

1 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku 2 Kli ni ka Pe dia trii, Ga stro en te ro lo gii i Aler go lo gii Dzie cię cej, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku 3 Za kład Zdro wia Pu blicz ne go, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Key words: chil dho od obe si ty, den si to me try, adi po cy to ki nes, hsCRP, bo ne me ta bo lism, pa ra thor mo ne

Ob jec ti ves. As so cia tions be twe en chil dho od obe si ty and di stur bed bo ne me ta bo lism ha ve be en exten si ve ly stu died.Both adi po cy to ki nes and RANK/RANKL/OPG pa th ways ha ve be en shown to in flu en ce bo ne me ta bo lism in obe se pa tientsal tho ugh pu bli shed da ta re ma in in con si stent. So me of pu bli shed re ports show evi den ce of pro tec ti ve ro le of fat mass andadi po si ty in the ma in te nan ce of ske le tal mass, whe re as others fa il to sup port this sta te ment or even de mon stra te an in cre -ased fra gi li ty in obe se in di vi du als du ring growth.

Aim. The aim of the stu dy was to as sess bo ne me ta bo lism in obe se chil dren and to eva lu ate in te rac tions be twe en adi -po cy to ki nes le vels and bo ne for ma tion/re sorp tion in re la tion to bo ne mass and bo dy com po si tion of the se chil dren.

Ma te rials and me thods. For ty obe se chil dren and ado le scents aged 7.1–17.6 years we re stu died (BMI SDS: 3.12±1.6)and com pa red with 30 non -obe se con trols (BMI SDS: -0.31±0.7) mat ched for age, gen der, he ight and pu ber tal sta ge. Bo -ne mi ne ral con tent (BMC), den si ty (BMD) in lum bar re gion and the who le ske le ton, and bo dy com po si tion, we re de ter mi -ned using du al -ener gy X -ray ab sorp tio me try me thod (DXA). Se rum fa sting li pids, to tal cal cium (Ca to tal), 25-hy dro xy cho -le cal ci fe rol (25OHD), pa ra thor mo ne (PTH), lep tin, adi po nec tin, oste ocal cin (OC), oste opro te ge rin (OPG), RANK -li gand(RANKL) and high -sen si ti vi ty CRP (hsCRP) we re me asu red.

Re sults. Hi gher le vels of lep tin (p<0.001), hsCRP (p<0.001), Ca to tal (p=0.012), PTH (p<0.001) we re fo und in chil -dren with obe si ty. Se rum adi po nec tin and OC we re si gni fi can tly lo wer in obe se in di vi du als (p=0.005 and p=0.12, re spec -ti ve ly). To tal and spi ne BMD and BMC we re con si de ra bly hi gher in obe se gro up than in con trols. We fo und strong as so -cia tion be twe en adi po si ty and hsCRP le vel which cor re la ted po si ti ve ly with lep tin (r=0.55; p<0.001), RANKL (r=0.25;p=0.035), PTH (r=0.36; p=0.004), to tal cho le ste rol (r=0.38; p=0.001) and tri gly ce ri des (r=0.39; p=0.001). Fur ther mo re,PTH ac ti vi ty cor re la ted po si ti ve ly with lep tin and in ver se ly with adi po nec tin le vels. The re was no dif fe ren ce in RANK/RANKL/OPG pa th way ac ti vi ties be twe en obe se and con trol gro ups, and no cor re la tions we re fo und be twe en its ac ti vi tyand adi po cy to ki nes le vels either. Con cen tra tion of 25OHD in both gro ups was com pa ra ble.

Conc lu sions. The se re sults sup port the view of the ro le of mild in flam ma tion in obe si ty. Chro nic in flam ma tion with al -te red adi po cy to ki nes le vels may be re spon si ble for in a de qu ate bo ne me ta bo lism in chil dho od obe si ty. Hi gher PTH and Cato tal con cen tra tions in obe se in di vi du als may re flect chro nic pa ra thy ro id hy pe rac ti vi ty as a key me cha nism le ading to bonere sorp tion in the se pa tients de spi te exce eded ske le tal mass. Co in ci den ce of hy per cal ce mia and de cre ased adi po nec tin se ems an ad di tio nal im por tant risk fac tor of athe ro sc le ro sis du ring growth. Mo re re se arch is ne eded to un der stand the ro leof pa ra thy ro id ac ti vi ty in chil dren with obe si ty.

97

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 57

L51WPŁYW WZO RÓW SPO ŻY CIA WAP NIA Z PRO DUK TÓW MLECZ NYCH NA GĘ STOŚĆ MI NE RAL NĄ TKAN KI KOST NEJ I WY STĘ PO WA NIE RY ZY KA ZŁA MA NIA KO ŚCI U KO BIET. PRO JEKT MO DAF

Wą do łow ska L., So baś K., Człap ka -Ma ty asik M., Sło wiń ska M., Szcze pań ska J., Nie dźwiedz ka E.Uni wer sy tet War miń sko -Ma zur ski w Olsz ty nie

Sło wa klu czo we: gę stość mi ne ral na ko ści (BMD), pro duk ty mlecz ne, ry zy ko zła ma nia ko ści, spo ży cie, wapń

Wstęp. Po sta wio no hi po te zę, że więk sze spo ży cie pro duk tów mlecz nych i wap nia ko rzyst nie wpły wa na ma sę i składcia ła i zmniej sza ry zy ko zła ma nia ko ści.

Cel. Wy ło nie nie cha rak te ry stycz nych wzo rów spo ży cia wap nia z pro duk tów mlecz nych przez ko bie ty oraz po rów na -nie wy stę po wa nia czyn ni ków ry zy ka zła ma nia ko ści o ró żnych wzo rach spo ży cia wap nia.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 712 ko biet w wie ku 29-59 lat. Oce nę sta tu su tkan ki kost nej wy ko na no u 170 ko biet.Me to dą czę sto tli wo ści spo ży cia żyw no ści (kwe stio na riusz ADOS -Ca) okre ślo no zwy cza jo we spo ży cie wap nia z pro duk tówmlecz nych, a na stęp nie z dzien nej die ty (DD; mg/oso bę/dzień). Za po mo cą ana li zy czyn ni ko wej i sku pień wy ło nio no cha rak -te ry stycz ne wzo ry spo ży cia wap nia z pro duk tów mlecz nych przez ko bie ty. Gę stość mi ne ral ną tkan ki kost nej (BMD, mg/cm2)i za war tość skład ni ków mi ne ral nych ko ści (BMC, mg/cm) zmie rzo no me to dą dwu ener ge tycz nej ab sorp cjo me trii rent ge now -skiej (DXA). Ba da nia zre ali zo wa no w ra mach pro jek tu MO DAF (Nr N N312 2862 33) fi nan so wa ne go przez MNiSW.

Wy ni ki. U ko biet wy ło nio no 3 wzo ry spo ży cia wap nia, któ re na zwa no: „mlecz ny z na tu ral ny mi na po ja mi mlecz ny mi”(S1; 19% pró by), „prze cięt ny” (S2; 68%), „se ro wo -jo gur to wy” (S3; 13%). Ko bie ty S1 mia ły naj bar dziej uroz ma ico nywzór spo ży cia pro duk tów mlecz nych, a śred nia za war tość wap nia w ich DD wy no si ła 1082 mg/dzień i by ła bli ska ilo ścire ko men do wa nej. Mniej wap nia za wie ra ły DD ko biet S3 (973 mg/dzień), a naj mniej DD ko biet S2 (391 mg/dzień). Mię -dzy ko bie ta mi z ró żnych grup wie ko wych (29-39, 40-49, 50-59 lat) nie wy ka za no ró żnic w BMD i BMC. Sta tus mie siącz -ko wa nia ko biet nie wpły wał na BMD i BMC. T -sco re BMD od -1 do -2,5 mia ło 6% ko biet, a po ni żej -2,5 miał 1% ko biet.Naj czę ściej wy stę pu ją cy mi czyn ni ka mi zwięk sza ją cy mi ry zy ko zła ma nia ko ści by ły u ko biet ko lej no: bó le kost ne (75%),nie do sta tecz ne spo ży cie wap nia z DD (42%) i pa le nie pa pie ro sów (25%). BMD ko biet bar dziej za le ża ło od wy stę po wa niaży wie nio wych czyn ni ków ry zy ka zła ma nia ko ści niż po za ży wie nio wych. W ana li zie ko re spon den cji stwier dzo no, że wzo ryspo ży cia wap nia ko biet S1 i S3 by ły zwią za ne ze spo ży wa niem pro duk tów mlecz nych w wie ku przed szkol nym i szkol nymoraz wy so kim BMD (gór ny ter cyl). Ko bie ty S1 by ły w mniej szym stop niu ob cią żo ne czyn ni ka mi zwięk sza ją cy mi ry zy ko zła -ma nia, a czę ściej mia ły czyn ni ki zmniej sza ją ce ry zy ko zła ma nia ko ści. Od wrot ną za le żność stwier dzo no u ko biet S2. Wię cejko biet S1 w po rów na niu z S2 spo ży wa ło co dzien nie pro duk ty mlecz ne w wie ku szkol nym (77% vs. 56%), a mniej ko biet S1niż S2 ak tu al nie spo ży wa ło nie do sta tecz ną ilość wap nia z DD (5% vs 54%). Mniej ko biet S3 w po rów na niu z S2 spo ży wa łoak tu al nie so ki wzbo ga co ne w wapń (67% vs. 72%) i nie do sta tecz ną ilość wap nia z DD (10% vs. 54%).

Wnio ski. Wy ni ki su ge ru ją, że spo ży wa nie przez ko bie ty du żych ilo ści ró żno rod nych pro duk tów mlecz nych i re ko men -do wa nej ilo ści wap nia oraz co dzien ne spo ży wa nie pro duk tów mlecz nych w dzie ciń stwie i mło do ści mo że ko rzyst nie wpły -wać na gę stość tkan ki kost nej i zmniej szać ry zy ko zła ma nia ko ści w do ro sło ści.

L51EF FECTS OF PAT TERNS OF CAL CIUM IN TA KE FROM DA IRY PRO DUCTS ON BO NE MI NE RAL DEN SI TY AND THE OC CUR REN CE OF FRAC TU RE RISK IN WO MEN. THE MO DAF PRO JECT

Wą do łow ska L., So baś K., Człap ka -Ma ty asik M., Sło wiń ska M., Szcze pań ska J., Nie dźwiedz ka E.De part ment of Hu man Nu tri tion, Uni ver si ty of War mia and Ma zu ry, Olsz tyn, Po land

Key words: bo ne mi ne ral den si ty (BMD), da iry pro ducts, frac tu re risk, in ta ke, cal cium

Ob jec ti ves. It is hy po the si sed that a hi gher in ta ke of da iry pro ducts and cal cium has a fa vo ura ble ef fect on bo dy weightand com po si tion and re du ces the risk of frac tu re.

Aim. To di stin gu ish cha rac te ri stic pat terns of cal cium in ta ke from da iry pro ducts by wo men and to com pa re the oc cur -ren ce of frac tu re risk fac tors for dif fe rent pat terns of cal cium in ta ke.

Ma te rial and Me thods. The re se arch in vo lved 712 wo men aged 29-59. The as ses sment of the bo ne tis sue sta tus wasper for med in 170 wo men. The fo od con sump tion fre qu en cy me thod (ADOS -Ca qu estion na ire) was used to de ter mi ne thecu sto ma ry cal cium in ta ke from da iry pro ducts and then from da ily diet (DD; mg/per son/day). Using fac tor and clu ster ana -ly ses, cha rac te ri stic pat terns of cal cium in ta ke from da iry pro ducts by wo men we re de ter mi ned. Bo ne mi ne ral den si ty(BMD, mg/cm2) and bo ne mi ne ral con tent (BMC, mg/cm) we re me asu red by du al -ener gy x -ray ab sorp tio me try (DXA).The re se arch was con duc ted as part of the MO DAF pro ject (No. N N312 2862 33) fi nan ced by the Mi ni stry of Scien ce andHi gher Edu ca tion.

98

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 58

Re sults. Three pat terns of cal cium con sump tion we re es ta bli shed for wo men, re fer red to as: „milk with na tu ral milkbe ve ra ges” (S1; 19% of the sam ple), „ave ra ge” (S2; 68%), „che ese -yoghurt” (S3; 13%). S1 wo men re ve aled the most va -ried pat tern of da iry pro duct in ta ke, and the ave ra ge con tent of cal cium in the ir DD was 1082 mg/day, clo se to the re com -men ded amo unt. DD of S3 wo men con ta ined less cal cium (973 mg/day), and DD of S2 wo men con ta ined the le ast (391mg/day). No dif fe ren ces in BMD and BMC we re fo und be twe en wo men from va rio us age gro ups (29-39, 40-49 and 50-59years old). Men stru ation sta tus of wo men did not af fect BMD or BMC. T -sco re BMD be twe en -1 and -2.5 was fo und for 6%of wo men, and be low 2.5 for 1% of wo men. The most fre qu en tly oc cur ring fac tors in cre asing frac tu re risk in wo men were:bo ne pa in (75%), in suf fi cient cal cium in ta ke from DD (42%) and smo king (25%). BMD of wo men de pen ded mo re on theoc cur ren ce of die ta ry fac tors of frac tu re risk than on non -die ta ry fac tors. A cor re spon den ce ana ly sis re ve aled that pat ternsof cal cium in ta ke of S1 and S3 we re re la ted to con sump tion of da iry pro ducts at pre scho ol and scho ol age and to high BMD(up per ter ci le). S1 wo men we re to a les ser de gree bur de ned with fac tors in cre asing frac tu re risk and most fre qu en tly hadfac tors re du cing frac tu re risk. An op po si te re la tion was fo und for S2 wo men. Mo re S1 wo men in com pa ri son to S2 con su -med da iry pro ducts eve ry day at scho ol age (77% vs. 56%) and less S1 then S2 wo men cur ren tly con su med in suf fi cientamo unts of cal cium in the ir DD (5% vs. 54%). Less S3 wo men in com pa ri son to S2 wo men cur ren tly con su med ju ice en ri ched with cal cium (67% vs. 72%) and had in suf fi cient amo unts of cal cium in the ir DD (10% vs. 54%).

Conc lu sions. The re sults sug gest that the con sump tion by wo men of lar ge amo unts of va rio us da iry pro ducts and re com men ded amo unts of cal cium, as well as eve ry day con sump tion of da iry pro ducts in the ir chil dho od and youth can ha ve a fa vo ura ble ef fect on bo ne den si ty and can re du ce frac tu re risk in adul tho od.

L52EFEK TYW NOŚĆ UZU PEŁ NIA NIA NIE DO BO RÓW WI TA MI NY D U OSÓB Z OTY ŁO ŚCIĄ PO PR ZEZ STY MU LA CJĘ JEJ SYN TE ZY SKÓR NEJ PRO MIE NIA MI UVB W PO RÓW NA NIU Z PO DA ŻĄ DO UST NĄ W ZA LE CA NEJ DAW CE

Wą sow ski M., Mar ci now ska -Su cho wier ska E.Kli ni ka Me dy cy ny Ro dzin nej, Cho rób We wnętrz nych i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści CMKP

Sło wa klu czo we: wi ta mi na D, oty łośc, syn te za skór na wi ta mi ny D

Wstęp. U osób oty łych nie do bo ry wi ta mi ny D są częst sze, niż w po pu la cji osób z na le żną ma są cia ła. Przy czyn upa -tru je się w zmniej sze niu bio do stęp no ści wi ta mi ny D spo wo do wa nym wzro stem jej ma ga zy no wa nia w tkan ce tłusz czo weji/lub nie do sta tecz nej syn te zie skór nej wit. D. Ze wzglę du na nie ko rzyst ne na stęp stwa nie do bo ru wit. D wy ja śnie nia wy ma -ga spo sób su ple men ta cji wit. D z uwzględ nie niem ma sy cia ła i efek tyw no ści syn te zy skór nej.

Cel. Oce na efek tyw no ści uzu peł nia nia nie do bo rów wi ta mi ny D u osób oty łych po przez sty mu la cję jej skór nej syn te zypro mie nia mi UVB lub po daż do ust ną w za le ca nej daw ce z uwzględ nie niem ma sy cia ła.

Ma te riał i me to dy. Do ba dań za kwa li fi ko wa no oso by oty łe (OBE) z BMI > 30 kg/m2 (n = 39, 24 ko biet, 15 mę żczyzn,śred nia wie ku 40,9 lat). U 19 osób (12 ko biet, 7 mę żczyzn, śred nia wie ku 38,5 lat), sto so wa no su ple men ta cję wi ta mi ny Dpo przez jej skór ną syn te zę (OBE -UVB), a 20 oso bom (12 ko biet, 8 mę żczyzn, śred nia wie ku 43,3 la ta) po da wa no do ust -nie wi ta mi nę D (OBE -DO USTN). Gru pę kon tro l ną (KONTR) sta no wi ły oso by zdro we z na le żną ma są cia ła (n=30, 23 ko -bie ty, 7 mę żczyzn, śred nia wie ku 30,6 lat), u któ rych sty mu lo wa no UVB syn te zę skór ną wi ta mi ny D (n=15) (UVB --KONTR) lub po da wa no ją do ust nie (KONTR -DO USTN). Wi ta mi nę D do ust nie po da wa no w ilo ści 15 IU/kg m. c.: gru -pa OBE 1350-2500 IU, gru pa KONTR 800-1000 IU. Czas po da ży wy no sił 4 dni i rów nał się cza so wi na świe tlań UVB.

Me to dy ka: U wszyst kich osób ozna czo no stę że nie 25-hy drok sy wi ta mi ny D (25OHD) w krwi przed na świe tla niemUVB oraz po 4, 7, 14 i 21 dniach. Na stęp nie lam pą Me di sun 700 na świe tla no ca łą po wierzch nię cia ła pro mie nio wa niemUVB 311 nm przez 4 ko lej ne dni. Przed wła ści wym na świe tla niem usta la no in dy wi du al ną daw kę ru mie nio wą (MED).W ce lu wy łą cze nia wpły wu pro mie nio wa nia sło necz ne go ba da nia pro wa dzo no od po cząt ku li sto pa da do koń ca mar ca.

Wy ni ki. Śred nie stę że nie 25 (OH) D wy no si ło w gru pie OBE 16,16 ng/ml, a KONTR, 18,06 ng/ml. Da ne te wska zu -ją na obec ność nie do bo rów wi ta mi ny D w gru pie OBE – nie co więk sze ani że li u osób z pra wi dło wą ma są cia ła. Sty mu la -cja syn te zy skór nej wi ta mi ny D, pro mie nia mi UVB spo wo do wa ła wzrost stę że nia 25 (OH) D w su ro wi cy krwi za rów now gru pie OBE -UVB, jak i KONTR -UVB, któ ry był pro por cjo nal ny do cza su na świe tlań. Wzro sty stę że nia 25 (OH) Dw sto sun ku do war to ści wyj ścio wej ob ser wo wa no w obu gru pach, by ły naj więk sze w 14. dniu po na świe tla niu (OBE --UVB 6,32 ng/ml, w KONTR -UVB 5,92 ng/ml). Przy ro sty 25 (OH) D w gru pie OBE -UVB nie ró żnią się istot nie w od -nie sie niu do war to ści wyj ścio wych uzy ska nych w gru pie UVB -KONTR, co wska zu je, że syn te za skór na wi ta mi ny Du osób oty łych nie jest za bu rzo na. Czas na świe tlań skó ry pro mie nia mi UVB, za pew nia ją cy zna mien ny wzrost stę żeń 25(OH) D (w sto sun ku do war to ści wyj ścio wych) wy no si łącz nie ok. 12 mi nut. Ana li za przy ro stów stę żeń 25 (OH) D w su -ro wi cy krwi w po szcze gól nych prze dzia łach cza so wych wy ka za ła, że by ły one więk sze w gru pie OBE -UVB w po rów na -niu z gru pą OBE -DO USTN.

Wnio ski. 1. Syn te za skór na wi ta mi ny D u osób oty łych jest efek tyw na. 2. Czas na świe tla nia UVB, za pew nia ją cy zna -mien ny wzrost 25 (OH) D w sto sun ku do war to ści wyj ścio wych, wy no si łącz nie ok. 12 min. 3. Su ple men ta cja do ust na wi -

99

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 59

ta mi ny D w za le ca nej daw ce z uwzględ nie niem ma sy cia ła u osób oty łych wy da je się być mniej sku tecz ną me to dą uzu peł -nia nia nie do bo rów wi ta mi ny D, ani że li sty mu la cja jej syn te zy pro mie nio wa niem UVB.

L52THE EF FEC TI VE NESS OF VI TA MIN D DEF FI CIEN CY SUP PLE MEN TA TION IN OBE SE PA TIENTS BY STI MU LA TION OF CU TA NE OUS SYN THE SIS WITH UVB IR RA DIA TION COM PA RED WITH ORAL SUP PLE MEN TA TION IN RE COM MEN DED DO SE

Wą sow ski M., Mar ci now ska -Su cho wier ska E. Kli ni ka Me dy cy ny Ro dzin nej, Cho rób We wnętrz nych i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści CMKP

Key words: obe si ty, vi ta min D, cu ta ne ous syn the sis of vi ta min D

Ob jec ti ves. Vi ta min D de fi cien cy is a mo re com mon phe no me non in obe se pa tients. This is most li ke ly due to the factthat bio ava ila bi li ty of vi ta min D is de cre ased be cau se of its in cre ased sto ra ge in fat tis sue and de cre ased cu ta ne ous syn the -sis. The con se qu en ces of vi ta min D de fi cien cy are se rio us and thus it is ne ces sa ry to expla in me thods of sup ple men ta tionthat ta ke in to con si de ra tion bo dy mass and the ef fec ti ve ness of cu ta ne ous syn the sis.

Aim. The pur po se of this stu dy was to de ter mi ne how ef fec ti ve is the cu ta ne ous sy the sis of vi ta min D in obe se pa tientsvia UVB cu ta ne ous syn the sis sti mu la tion or via oral in ta ke in the re com men ded do se ba sed on bo dy we ight.

Ma te rials and me thods. 39 obe se pa tients with BMI > 30 kg/m2 (n=39, 24 wo men, 15 men, me an age 40.9y) we re qu ali fied for the stu dy. 19 pa tients (12 wo men, 7 men, me an age 38.5y) re ce ived vi ta min D sup ple men ta tion by the UVBcu ta neu os syn the sis sti mu la tion (OBE -UVB), and the other 20 pa tients (12 wo men, 8 men, me an age 43.3y) re ce ived oraldo se of vi ta min D (OBE -DO USTN). The con trol gro up (KONTR) was com po sed of he al thy pe ople with nor mal we ight(n=30, 23 wo men, 7 men, me an age 30.6y) who al so we re ir ra dia ted with UVB (UVB -KONTR) or we re gi ven oral do seof vi ta min D (KONTR -DO USTN). Vi ta min D we re gi ven with the do se per kg of bo dy we ight (15 IU/kg): OBE 1350-2500IU, KONTR 800-1000 IU. The oral do sing and the UVB ir ri da tion la sted fo ur days.

25 (OH) D con cen tra tion was me asu red be fo re the ir ri da tion or oral do sing and 4, 7, 14, 21 days after wards. Then in useof Me di sun 700 lamp the who le bo dy was ir ra dia ted with UVB 311 nm for 4 days. Mi ni mal ery the ma do se (MED) was es ta -bli shed for each pa tient. The stu dies we re per for med from No vem ber to March to mi ni ma li se the in flu en ce of sun expo su re.

Re sults. Me an con cen tra tion of 25 (OH) D in obe se pa tients was 16.16 ng/ml, and in con trol 18.06 ng/ml. The se da tashow that vi ta min D de fi cien cy is sli gh tly hi gher in OBS than in the con trol gro up. The sti mu la tion of the vi ta min D cu ta ne oussyn the sis by the UVB ir ra dia tion led to in cre ase of 25 (OH) D con cen tra tions in both gro ups. It was pro por tio nal to the ti me ofUVB ra dia tion. The in cre ase of 25 (OH) D in the re la tion to the star ting va lue was ob se rved in both gro ups, the lar gest one in 14day after expo su re (in OBE -UVB 6.32 ng/ml, in KONTR -UVB 5.92 ng/ml). The in cre ases after UVB irra dia tion in obe se (OBE --UVB gro up) did not dif fer sub stan tia ly from the se in nor mal we ight (KONTR -UVB). This sug ge sts that cu ta ne ous syn the sis ofvi ta min D is ef fec ti ve. The in cre ase of 25 (OH) D in obe se was sli gh tly hi gher than in the gro up with nor mal we ight.

Conc lu sions. 1. The cu ta ne ous syn the sis of vi ta min D in obe se is ef fec ti ve. 2. UVB expo su re ti me, that gu aran te es anin cre ase of 25 (OH) D in re la tion to star ting va lu es, is abo ut 12 mi nu tes. 3. Ba sed on the ana ly sis of 25 (OH) D con cen tra -tions it se ems, that oral sup ple men ta tion of vi ta min D in the re com men ded do se for 4 days in obe se pa tients is less ef fec -ti ve than the cu ta ne ous syn the sis in the sa me ti me.

L53ANA LI ZA STĘ ŻEŃ 25-OH WIT. D W SU RO WI CY KO BIET CHO RU JĄ CYCH NA REU MA TO IDAL NE ZA PA LE NIE STA WÓW W ZA LE ŻNO ŚCI OD AK TYW NO ŚCI CHO RO BY I STOP NIA EKS PO ZY CJI NA ŚWIA TŁO SŁO NECZ NE

Gru szec ka K.1, Świer kot J.1, Ma tu szew ska A. 2, No wak B.2

1 Ka te dra i Kli ni ka Reu ma to lo gii i Cho rób We wnętrz nych AM Wro cław 2 Ka te dra i Za kład Far ma ko lo gii AM Wro cław

Sło wa klu czo we: reu ma to idal ne za pa le nie sta wów, 25-0H wit. D

Wstęp. Reu ma to idal ne za pa le nie sta wów (RZS) jest prze wle kłą au to im mu no lo gicz ną cho ro bą na rzą du ru chu. Zewzglę du na dłu go trwa łe utrzy mu ją ce się wy so kie stę że nia cy to kin pro za pal nych wpły wa ją cych na me ta bo lizm tkan ki kost -nej cho ro ba ta za li cza na jest do czyn ni ków ry zy ka oste opo ro zy. Jed no cze śnie wi ta mi na D i jej ak tyw ne me ta bo li ty po za po -wszech nie zna ną ro lą w re gu la cji go spo dar ki wap nio wo -fos fo ra no wej wpły wa ją na układ au to im mu no lo gicz ny w za kre sieto le ran cji wła snych tka nek i pro ce sów prze ciw za pal nych.

Cel. Ce lem pra cy by ło osza co wa nie stę żeń me ta bo li tu wit. D w prób ce po pu la cyj nej ko biet cho ru ją cych na reu ma to -idal ne za pa le nie sta wów i prze ana li zo wa nie ich zmian w za le żno ści od ak tyw no ści cho ro by i po ry ro ku. Wy ni ki pra cy ma -

100

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 60

ją być po moc ne w po szu ki wa niu za le żno ści po mię dzy RZS i me ta bo li ta mi wit. D a ta kże od po wie dzieć na py ta nie o ce lo -wość su ple men ta cji wit. D w tej gru pie cho rych.

Ma te riał i me to dy. 22 ko bie ty cho ru ją ce na reu ma to idal ne za pa le nie sta wów w wie ku 30-72 lat. Ozna czeń do ko na nome to dą ELI SA (DRG In ter na tio nal Inc.) dwu krot nie u ka żdej z 22 ko biet. Pierw sze go po mia ru do ko na no przed włą cze -niem le cze nia (me to trek sat w daw ce 15-20 mg/tyg). Dru gie go po 6 mie sią cach te ra pii. Za mie sią ce o ni skim na tę że niu pro -mie nio wa nia sło necz ne go przy ję to okres po mię dzy li sto pa dem a kwiet niem, za sło necz ne mie sią ce przy ję to czas od ma jado paź dzier ni ka. Ak tyw ność reu ma to idal ne go za pa le nia sta wów mie rzo no wskaź ni kiem DA S28 (war tość za le żna od OB,ilo ści bo le snych i obrzęk nię tych sta wów, VAS). Za wy so ką ak tyw ność uzna no zgod nie z za le ce nia mi EU LAR war to ści po -wy żej 5,1. Prze ana li zo wa no stę że nie me ta bo li tu wit. D u 22 pa cjen tek z wy so ką ak tyw no ścią rzs przed roz po czę ciem te ra pii i po 6 mie sią cach le cze nia me to tre xa tem w daw ce 15-20 mg/tyg oraz stę że nia w gru pie z DA S28 > 5,1 SD (29 po mia rów) i < 5,1 SD (15 po mia rów).

Wy ni ki. Nie stwier dzo no istot nych sta ty stycz nie ró żnic w stę że niu 25OH wit. D w za le żno ści od po ry ro ku. Śred niestę że nie w mie sią cach let nich wy no si ło 41,78 nmol/L (SD 37,89), a zi mo wych 43,09 nmol/L (SD 19,83). Acz kol wiek u 16ko biet stwier dzo no wzrost stę żeń w mie sią cach let nich (u 11 z nich w stop niu istot nym sta ty stycz nie) zwra ca ją uwa gę prze -wa ża ją ce ni skie po zio my w ca łej ba da nej prób ce po pu la cyj nej. Wy ni ki w za kre sie nor my (> 75 nmol/L) uzy ska no tyl kow 2 (9,09%) po mia rach let nich i zi mo wych, de fi cyt (30-75 nmol/L) w 17 (77,27%) let nich i 14 (63,63%) zi mo wych. Po wa żny de fi cyt (<30 nmol/L) wy kry to w 6 (27,27%) zi mo wych i 3 (13,63%) let nich po mia rach.

W ana li zie stę żeń 25OH wit. D pod czas le cze nia rzs stwier dzo no istot ny sta ty stycz nie wzrost stę że nia po 6 mie sią cachte ra pii (ze śred niej war to ści 44,62 nmol/L do 53,75 nmol/L, SD 27,76; 28,21).

Śred nie stę że nie 25OH wit. D u pa cjen tek z wy so ką ak tyw no ścią cho ro by wy no si ło 43,44 nmol/L 18,5 SD i by ło istot -nie sta ty stycz nie ni ższe niż w prób kach po bra nych w okre sie zmniej sze nia ak tyw no ści. W gru pie rzs z DA S28 < 5,1 stwier -dzo no po ziom 54,45 nmol/L 26,91 SD.

Wnio ski. Stwier dzo no ob ni żo ne war to ści stę że nia 25OH wit. D u pa cjen tek cho ru ją cych na reu ma to idal ne za pa le niesta wów nie za le żnie od po ry ro ku. Wy so ka ak tyw ność rzs wy ka zu je ko re la cję z po głę bia niem się nie do bo ru wit. D. Sku -tecz na te ra pia rzs zmniej sza de fi cyt 25OH wit. D. Na le ży roz wa żyć pro wa dze nie su ple men ta cji wit. D u cho rych na reu -ma to idal ne za pa le nie sta wów.

L53SE RUM CON CEN TRA TION OF 25-OH -VI TA MIN D IN WO MEN WITH RHEU MA TO ID AR TH RI TIS

Gru szec ka K.1, Świer kot J.1, Ma tu szew ska A.2, No wak B.2


Key words: rheu ma to id ar th ri tis, 25-OH vitD

Ob jec ti ves. Rheu ma to id ar th ri tis (RA) is a chro nic in flam ma to ry di se ase af fec ting mu scu lo ske le tal sys tem. As we ob se rve long stan ding high con cen tra tion of pro -in flam ma to ry cy to ki nes in RA pa tients, RA be longs to risk fac tors of oste -opo ro sis. Vi ta min D and its me ta bo li tes in flu en ce bo ne me ta bo lism and can mo du la te the ac ti vi ty of im mu no lo gi cal sys -tem by its in flu en ce on to le ran ce and an ti -in flam ma to ry pro ces ses.

Aim. The aim of the stu dy was the as ses sment of se rum of vi ta min D me ta bo li te in wo men with RA.Ma te rials and me thods. 22 fe ma les with es ta bli shed dia gno sis of RA aged 30-72 years en te red the stu dy. 25-OH -

vi ta min D se rum con cen tra tion was me asu red using com mer cial ELI SA te sts. The me asu re ments we re per for med twi ce:be fo re the in tro duc tion of me tho tre xa te (MTX; do se ran ge: 15-20mg we ekly) and 6 mon ths after the first do se of MTX.We as su med that mon ths be twe en No vem ber and April are mon ths with low sun expo su re (win ter mon ths), and mon ths be -twe en May and Octo ber are mon ths with high sun expo su re (sum mer mon ths). RA ac ti vi ty was me asu red with ESR -DA -S28 (Di se ase Ac ti vi ty Sco re 28). High di se ase ac ti vi ty was de fi ned ac cor ding to EU LAR gu idan ce as DA S28>5.1. The re sults of se rum con cen tra tion of bo ne me ta bo lism mo du la tors we re gro uped on the ba se of DA S28 in two gro ups: DA -S28>5.1 (29 me asu re ments) and DA S28≤5.1 (15 me asu re ments).

Re sults. The re was no si gni fi cant dif fe ren ce in se rum 25-OH -vi ta min D con cen tra tion be twe en mon ths with low andhigh sun expo su re (43.09±19.83nmol/L vs 41.78±37.89nmol/L). Ho we ver, in 16 pa tients the re was an in cre ase of se rum 25-OH -vi ta min D con cen tra tion in month with high sun expo su re (11/16 re ached the sta ti sti cal si gni fi can ce). Mostof the me asu re ments re ve aled low se rum 25-OH -vi ta min D con cen tra tions: on ly 2 (9.09%) me asu re ments in sum mer andwin ter mon ths re ve aled con cen tra tions abo ve the bor der li ne of nor mal ran ge (>75nmol/L), low le vels (30-75nmol/L) we re re ve aled in 17 (77.27%) me asu re ments in sum mer mon ths and 14 (63.63%) in win ter mon ths, ve ry low le vels(<35nmol/L) in 6 (27.27%) me asu re ments in win ter mon ths and 3 (13.63%) in sum mer mon ths. After six mon ths of MTXtre at ment we ob se rved si gni fi cant in cre ase of se rum con cen tra tion of 25-OH -vi ta min D (44.62±27.76nmol/Lvs. 53.75±28.21nmol/L). In pa tients with ac ti ve RA 25-OH -vi ta min D se rum con cen tra tion was si gni fi can tly lo wer than inpa tients with lo wer di se ase ac ti vi ty (43.44±18.5nmol/L vs. 54.45±26.91nmol/L).

101

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 61

Conc lu sions. The re was low 25-OH -vi ta min D se rum con cen tra tion in de pen dent of sun expo su re in pa tients with RA.High RA ac ti vi ty de epens the de fi cien cy of 25-OH -vi ta min D.

L54ZWIĄ ZEK SPRAW NO ŚCI FUNK CJO NAL NEJ PO LEK Z WY STĘ PO WA NIEM UPAD KÓW I ZŁA MAŃ: BA DA NIE EPI DE MIO LO GICZ NE

Wik tor K.1, Plu skie wicz W.2, Grzesz czak W.2, Cze kaj ło A.3, Droz dzow ska B.2

1 KCR S.A. War sza wa 2 Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny w Ka to wi cach 3 Ne fro lux, Sie mia no wi ce Ślą skie

Sło wa klu czo we: spraw ność funk cjo nal na, upad ki, zła ma nia, test „Wstań i idź”

Wstęp. Wzrost śred niej dłu go ści ży cia wią że się ze wzro stem licz by cho rych z oste opo ro zą i ze wzro stem licz by zła -mań, któ rych wio dą cą przy czy ną są upad ki mo gą ce wy ni kać z ob ni żo nej spraw no ści funk cjo nal nej.

Cel. Oce na spraw no ści funk cjo nal nej i jej wpływ na wy stę po wa nie upad ków i zła mań u ko biet w wie ku ≥55 lat w re -pre zen ta tyw nej lo so wo wy bra nej prób ce po pu la cyj nej.

Ma te riał i me to dy. Gru pę ba da ną sta no wi ło 625 ko biet z po wia tu ra ci bor skie go (śred ni wiek 66,3+/-7,8). Da ne o upad -kach, zła ma niach i in ne ze bra no w opar ciu o kwe stio na riusz. Spraw ność funk cjo nal ną oce nio no za po mo cą te stów IADL(sa mo dziel ność [pkt]) i „Wstań i idź” (spraw ność ru cho wa [sek]), a stan szkie le tu me to dą den sy to me trycz ną DXA. Do ko -na no ana li zy sta ty stycz nej.

Wy ni ki. 56% ko biet ma ob ni żo ną spraw ność ru cho wą oce nia ną te stem „Wstań i idź” (tj. czas >10sek), sa mo dziel nośćoce nia na te stem IADL jest ob ni żo na u 14% ko biet (≤23pkt). Czę stość upad ków i zła mań do ty czy oko ło 30% ko biet. Śred -nia licz ba upad ków w ostat nim ro ku wy no si 1,54+/-0,94. Licz ba upad ków oraz zła mań ko re lu je z gor szym wy ni kiem te -stów IADL i „Wstań i idź”. Wy ni ki den sy to me trycz ne od po wia da ją nor mom wie ko wym (Z -sco re od -0,005 do 0,52).Spraw ność funk cjo nal na u ko biet, któ re do zna ły upad ku lub zła ma nia jest istot nie gor sza w po rów na niu do ko biet bezupad ków i bez zła mań. Czyn ni ka mi o zna mien nym wpły wie zwięk sza ją cy mi ry zy ko upad ku są: ob ni żo na sa mo dziel ność,obec ność de pre sji, obec ność ja kiej kol wiek cho ro by. Czyn ni ka mi zna mien nie zwięk sza ją cy mi ry zy ko zła ma nia są: wiek,war tość T -sco re dla BMD krę ta rza oraz prze by ty upa dek.

Wnio ski. Spraw ność funk cjo nal na ko biet w wie ku ≥55 lat jest istot nym czyn ni kiem wpły wa ją cym na wy stę po wa nieupad ków i zła mań w stop niu więk szym niż stan szkie le tu ob ra zo wa ny me to dą den sy to me trycz ną.

L54AS SO CIA TION OF PO LISH WO MEN FUNC TIO NAL CA PA BI LI TIES WITH FALLS AND FRAC TU RES: EPI DE MIO LO GIC STU DY

Wik tor K.1, Plu skie wicz W.2, Grzesz czak W.2, Cze kaj ło A.3, Droz dzow ska B.2

1 KCR S.A. War sza wa 2 Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny w Ka to wi cach 3 Ne fro lux, Sie mia no wi ce Ślą skie

Key words: func tio nal ca pa bi li ties, falls, frac tu res, „Stand up & go” test

Ob jec ti ves. The in cre ase of me an li fe length cau ses an in cre ase in num ber of pa tients with oste opo ro sis and frac tu res.The ma in cau se of frac tu res are falls which can be the re sult of re du ced func tio nal ca pa bi li ties.

Aim. An as ses sment of func tio nal ca pa bi li ties and the ir in flu en ce on falls and frac tu res oc cur ren ce in wo men agedover 55 years old in a re pre sen ta ti ve ran dom ly se lec ted po pu la tion sam ple.

Ma te rials and me thods. The stu dy gro up con si sted of 625 wo men (me an age 66,3+/-7.8 years). Falls, frac tu res and other da ta we re col lec ted ba sing on a qu estion na ire. Func tio nal as ses sment was car ried out with the use of IADL test (in de pen den ce [po ints]) and „Stand up & go” test (mo bi li ty [sec]). Ske le tal sta tus was as ses sed with DXA. The sta ti sti cal ana ly sis was per for med.

Re sults. 56% of stu died wo men ha ve re du ced mo bi li ty es ti ma ted by „Stand up & go” test (ti me >10sec), func tio nal in -de pen den ce le vel es ti ma ted by IADL test is re du ced among 14% of wo men (≤23 po ints). The fre qu en cy of falls and frac -tu res oc cur ren ce con cerns aro und 30% of wo men. Me an num ber of falls du ring last year is 1.54+/-0.94. The num ber offalls or of frac tu res cor re la tes with wor se re sults IADL and „Stand up & go” te sts. Den si to me tric da ta we re ade qu ate to age(Z -sco re from -0.005 to 0.52). Func tio nal ca pa bi li ties of wo men who fell or wo men with frac tu res we re si gni fi can tly worsein com pa ri son to wo men wi tho ut falls and frac tu res. The si gni fi cant fac tors in cre asing the risk of fall are: re du ced func tio -nal in de pen den ce, pre sen ce of de pres sion, pre sen ce of con co mi tant di se ase. The si gni fi cant fac tors in cre asing the risk offrac tu res are: age, T -sco re va lue for tro chan ter BMD and hi sto ry of fall.

102

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 62

Conc lu sions. Func tio nal ca pa bi li ties of wo men aged over 55 years old are the si gni fi cant fac tor ha ving hi gher in flu en -ce on falls and frac tu res oc cur ren ce than the ske le tal sta tus as ses sed by DXA.

L55FE AR OF FALLS IS AN IN DE PEN DENT RISK FAC TOR FOR FRAC TU RES

Yan ko vskaya L.

Key words: frac tu re, fe ar of falls, risk fac tors

Ob jec ti ves. Frac tu res of bo nes of the pe ri phe ral ske le ton are due to the com bi na tion of a fall and re du ced bo ne strength.Mul ti ple falls can le ad to the fe ar of fal ling syn dro me which may be co me an ac ces so ry risk fac tor for falls.

Aim. The aim of the stu dy was to es ta blish the re la tion ship be twe en age, fe ar of falls with other risk fac tors and thechan ce of frac tu re in el der ly pe ople.

Ma te rials and me thods. A sin gle scre ening stu dy in a re pre sen ta ti ve sam ple of 1417 in di vi du als aged 65-74 years wasper for med. All sub jects per for med the ada pted IOF oste opo ro sis risk test, which es ti ma ted risk fac tors for falls and fe ar offal ling. The cha ir ri sing test (CRT) per for man ce ti me was used as a cri te rion of mu sc le strength in lo wer extre mi ties. Theba lan ce test (BT) in se mi tan dem -tan dem po si tion per for man ce ti me was used as a cri te rion of the ca pa ci ty to ma in ta in bodyba lan ce and sta bi li ty. Sta ti sti cal ana ly sis of the re sults was do ne with the help of the pro gram „STA TI STI KA 7.0”.

Re sults. Va rian ce ana ly sis (ANO VA) sho wed that age was an in de pen dent fac tor con tri bu ting to re du ced mu sc lestrength in lo wer extre mi ties ac cor ding to Schef fe -test after 70 years (F=5,1; p<0.001), and ac cor ding to LSD -test age(p<0,03) in flu en ces the per for ming of CRT after 67 years.

20% had a bro ken bo ne after a mi nor fall after 50 years, of the se 58% had the fe ar of fal ling, whi le among in di vi du alswi tho ut a bro ken bo ne in hi sto ry the fe ar of fal ling was lo wer – in 16% (p<0,0001). In the pre sen ce of the fe ar of fal lingthe chan ce of frac tu re in cre ases 7-fold in tho se with low trau ma tic frac tu res in past hi sto ry as com pa red to tho se wi tho utfrac tu res (Chi2=163,4; p<0,00001; odds ra tio unit cha ins=6,9). We es ta bli shed re la tion ships be twe en fe ar of fal ling and in suf -fi cient (less than 10 mi nu tes) da ily stay in the fresh air (χ2=32,99; p<0,001), which may con tri bu te to the de ve lop ment of vi ta min D de fi cien cy, be twe en the fe ar of fal ling and low (less than 30 mi nu tes) da ily phy si cal ac ti vi ty (χ2=42,22; p<0,001).Re stric tion of phy si cal ac ti vi ty due to the fe ar of falls le ads to pro gres si ve mu scu lar atro phy and re du ced mu scu lar ac ti vi ty.This is con fir med by the re ve aled re la tion ships be twe en the ti me of CRT per for man ce and pa tient’s phy si cal ac ti vi ty (χ2=70,6;p=0,004), as well as be twe en the ti me of CRT per for man ce and da ily stay in the fresh air (χ2=81,5; p=0,0003). Pa tients” phy -si cal ac ti vi ty is re la ted to the ti me of BT per for man ce (χ2=63,2; p=0,002), and the ti me of BT per for man ce has re la tion shipwith da ily stay in the fresh air (χ2=66,9; p=0,0006) and frac tu res in the past hi sto ry (χ2=61,5; p=0,003).

Conc lu sions. Age is an in de pen dent fac tor con tri bu ting to re du ced mu sc le strength in lo wer extre mi ties after 67 years.In di vi du als who ha ve suf fe red low trau ma tic frac tu res de ve lop the fe ar of fal ling syn dro me which in cre ases the chan ce ofre pe ated frac tu res. The fe ar of fal ling in el der ly pe ople re sults in re du ced da ily phy si cal ac ti vi ty and stay in the fresh airwhich con tri bu tes to re du ced mu sc le strength and ca pa ci ty to ma in ta in ba lan ce and thus is an ad di tio nal in de pen dent riskfac tor for falls and frac tu res.

L55LĘK PRZED UPAD KIEM JA KO IN DY WI DU AL NY CZYN NIK RY ZY KA ZŁA MA NIA

Yan ko vskaya L.

Key words: zła ma nie, lęk przed upad kiem, czyn ni ki ry zy ka

L56AK TU AL NE RE ZUL TA TY OPE RA CYJ NE GO LEC ZE NIA ZŁA MA NIA BLI ŻS ZE GO KOŃ CA KO ŚCI UDO WEJ (B. K. K. U.).

Mar cin kow ska M., Dyt feld J., Waw rzy niak A., Horst -Si kor ska W.Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Po zna niu

Sło wa klu czo we: zła ma nie bli ższe go koń ca ko ści udo wej, le cze nie chi rur gicz ne

Wstęp. Ni sko ener ge tycz ne zła ma nia ko ści są kon se kwen cją oste opo ro zy, a do dat ko wo zwięk sza ją ry zy ko wy stą pie niako lej nych zła mań. Zda rze nia te po wo du ją przej ścio we lub trwa łe ogra ni cze nie spraw no ści i nie za le żno ści cho rych orazzwięk sza ją śmier tel ność w ka żdej gru pie wie ko wej za rów no ko biet jak mę żczyzn. Ro kow ni czo naj bar dziej ob cią ża ją ce jest

103

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 63

zła ma nie b. k. k. u. W ba da niach wła snych pro wa dzo nych w la tach 2003- 2006 w rocz nej ob ser wa cji po dob nej gru py cho -rych stwier dzo no 43% śmier tel ność wśród pa cjen tów po zła ma niu b. k. k. u.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu wy bra nych pa ra me trów przed i po zła ma niu na ro ko wa nie co do prze ży cia 12mie się cy po ope ra cyj nym le cze niu zła ma nia bkku.

Ma te riał i me to dy. Ba da ną gru pę sta no wi ło 120 ko biet w wie ku od 55 do 90 lat (śred nio 76,9) le czo nych ope ra cyj niez po wo du zła ma nia ni sko ener ge tycz ne go b. k. k. u. pod da ne ob ser wa cji w la tach 2008-2010. Au tor ską an kie tę do ty czą cąsta nu zdro wia, sty lu i ja ko ści ży cia prze pro wa dzo no w trak cie po by tu na od dzia le, ok. 4 ty go dni po po wro cie do do mu orazw rok po zła ma niu. An kie tę wy peł nia li pa cjen ci, ewen tu al nie z po mo cą le ka rza, a in for ma cje do ty czą ce cza su wdro że niale cze nia ope ra cyj ne go od mo men tu wy stą pie nia zła ma nia uzy ski wa no z do ku men ta cji me dycz nej. Oce nie pod da wa no na -stę pu ją ce pa ra me try z okre su przed zła ma niem: ak tyw ność, sa mo ob słu gę lub ko niecz ność cza so we go lub sta łe go ko rzy sta -nia z po mo cy osób dru gich, sa mo dziel ne miesz ka nie lub dzie le nie lo ka lu z in ny mi oso ba mi. Ana li zo wa no ta kże czasod mo men tu zła ma nia do wdro że nia le cze nia ope ra cyj ne go. Nie ana li zo wa no me tod le cze nia za bie go we go.

Wy ni ki. Po ana li zie po dzie lo no cho re na 2 gru py. Gru pę A sta no wi ły pa cjent ki, któ re prze ży ły 12 mie sięcz ny okres ob -ser wa cji po zła ma niu bkku, gru pę B ko bie ty, któ re zmar ły. W trak cie rocz nej ob ser wa cji zmar ło 25 ko biet, co sta no wi -ło 20,8 % ba da nej gru py. Śred ni wiek pa cjen tek z gru py A wy no sił 73 la ta, w gru pie B 80,5 ro ku.

Z gru py A 95% ba da nych zgła sza ło, iż przed zda rze niem by ły w peł ni sa mo dziel ne wo bec 72% ko biet gru py B.W okre sie przed zła ma niem sa mo dziel nie miesz ka ło 33% ba da nych z gru py A wo bec 47% z gru py B.Czas od mo men tu zła ma nia b. k. k. u. do cza su wdro że nia le cze nia ope ra cyj ne go w gru pie A wy no sił do 72h w 75,8%

pa cjen tów dla po rów na nia w gru pie B 68%. Po wy żej 7 dni po zda rze niu ope ro wa nych by ło 6,3% pa cjen tek gru py A vs 16%w gru pie B.

Wnio ski. 1. Wy ka za no zmniej sze nie śmier tel no ści pa cjen tek po zła ma niu bkku w po rów na niu do sta nu z lat 2003-2006. 2. Ak tyw ność i sa mo dziel ność w prze ci wień stwie do sa mot ne go za miesz ka nia są ko rzyst ny mi czyn ni ka mi pro gno -stycz ny mi. 3. Wcze sna in ter wen cja chi rur gicz na ma zna cze nie dla po pra wy ro ko wa nia

L56CUR RENT RE SULTS OF SUR GI CAL TRE AT MENT OF HIP FRAC TU RES

Mar cin kow ska M., Dyt feld J., Waw rzy niak A., Horst -Si kor ska W.Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Po zna niu

Key words: hip frac tu re, sur gi cal tre at ment

Ob jec ti ves. Low -ener gy frac tu res po se se rio us cli ni cal con se qu en ce of oste opo ro sis and are risk fac tor for sub se qu entfrac tu res. They cau se suf fer, li mit pa tient’s fit ness and in de pen den ce and in cre ase the mor ta li ty in each age gro up, both inmen and wo men. The most re le vant pro gno stic fac tor is a hip frac tu re. In own stu dies (be twe en 2003 – 2006) 43% an nu almor ta li ty ra te in pa tients after sur gi cal tre at ment of hip frac tu re was ob se rved.

Aim. The aim of this stu dy was to as sess the con tri bu tion of se lec ted fac tors pre sent both be fo re and after hip frac tu reon the pro gno sis for 12–month su rvi val after sur gi cal tre at ment of hip frac tu re.

Ma te rials and me thods. The stu dy gro up con si sted of 120 wo men aged 55 to 90 years (me an 76.9) tre ated sur gi cal ly forlow -ener gy hip frac tu re and mo ni to red in 2-year pe riod (2008-2010). The so ur ce of da ta on he alth sta tus and qu ali ty of li fefrom be fo re and after the event was the au thors” qu estion na ire com ple ted by pa tients. It was con duc ted du ring ho spi tal stay,appr. one month after re tur ning ho me and a year after the frac tu re. In for ma tion con cer ning the ti me pe riod from on set of frac -tu re to im ple men ta tion of sur gi cal tre at ment was ob ta ined from me di cal re cords. The fol lo wing pa ra me ters we re as ses sed: mor -ta li ty, in de pen dent and lo ne ly li ving be fo re the in ju ry and the ti me from frac tu re to im ple men ta tion of tre at ment.

Re sults. In a year after frac tu re 25 (20.8%) wo men died. Sub se qu ent ana ly ses we re ma de in two gro ups: A – pa tientswho su rvi ved a 12-month ob se rva tion pe riod after hip frac tu re, and B – wo men who ha ve died.

The me an age of pa tients in gro up A was 73 years, in gro up B 80.5 years.95% of gro up A re por ted that prior to the event they had be en ful ly in de pen dent. 72% of gro up B pa tients had not

re qu ired ad di tio nal as si stan ce of third par ties be fo re frac tu re. 33% of gro up A and 47% in gro up B li ved alo ne be fo re frac -tu re. Ti me from the frac tu re to im ple men ta tion of sur gi cal tre at ment was 72h in 75.8% of pa tients in gro up A and 68% ingro up B. In 6.3% of the pa tients in gro up A vs 16% in gro up B sur ge ry was per for med mo re than 7 days after the event.

Conc lu sions. 1. The re is shown a re duc tion in mor ta li ty of pa tients after hip frac tu re in com pa ri son to the years 2003-2006. 2. Self -re lian ce be fo re hip frac tu re is the fa vo ura ble pre dic tor of 12 month” su rvi val after hip frac tu re 3. Ear ly sur -ge ry helps to im pro ve su rvi val ra tes.

104

B1:Layout 1 2011-09-02 12:12 Strona 64

P01WPŁYW CECH SO CJO EKO NO MICZ NYCH, ZDRO WOT NYCH I TRY BU ŻY WIE NIA NA ZA WAR TOŚĆ WAP NIA W DIE TACH MIESZ KAŃ CÓW MA ŁYCH MIAST W WIE KU 75-80 LAT. PRO JEKT SEN FO OD – BA DA NIA WSTĘP NE

Sło wiń ska M. A.

Uni wer sy tet War miń sko -Ma zur ski, Ka te dra Ży wie nia Czlo wie ka, ul. Slo necz na 44A

Sło wa klu czo we: ce chy so cjo eko no micz ne, zdro wot ne, tryb ży wie nia, wapń, oso by star sze

Cel. Ce lem ba dań by ło wy od ręb nie nie cech so cjo eko no micz nych, zdro wot nych i try bu ży wie nia sprzy ja ją cych więk -szej za war to ści wap nia w die tach osób star szych miesz ka ją cych w ma łych mia stach.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia prze pro wa dzo no wśród 702 osób (242 mę żczyzn i 460 ko biet) w wie ku 77,2÷2,0 za miesz -ka łych w ma łych mia stach Pol ski pół noc no -wschod niej. Ana li zo wa no 18 cech so cjo eko no micz nych, zdro wot nych i try buży wie nia, któ re ze bra no za po mo cą stan da ry zo wa ne go kwe stio na riu sza wie lo ra kie go wy bo ru. Za war tość ener gii i wap niaw die tach okre ślo no u 456 osób me to dą wy wia du 24-go dzin ne go w dwu krot nym po wtó rze niu. W ana li zie sta ty stycz nejwy ko rzy sta no ta be le wie lo dziel cze i re gre sję lo gi stycz ną.

Wy ni ki. Me dia na (Me) spo ży cia ener gii i wap nia wy no si ła u ko biet od po wied nio 1390kcal i 434mg, a mę żczyzn od -po wied nio 1607kcal i 446mg. Oso by spo ży wa ją ce wapń >Me czę ściej de kla ro wa ły wy stę po wa nie cho rób prze wle kłych(86% vs 79% pró by), brak zę bów (55% vs 43% pró by), sto so wa nie su ple men tów die ty (39% vs 30%), spo ży wa nie mi ni -mum 3 po sił ków dzien nie (48% vs 40%) oraz czę ściej spo ży wa ły ener gię >Me (62% vs 28%). W mo de lu re gre sji lo gi -stycz nej po twier dzo no współ za le żność spo ży cia wap nia z dwie ma ce cha mi ży wie nio wy mi. Ilo raz szans więk sze go spo ży -cia wap nia (>Me) wy no sił dla spo ży cia ener gii (>Me) 4,37 (95% CI: 3,04-6,27), a dla sto so wa nia su ple men tów 1,67(95% CI: 1,14-2,43).

Wnio ski. Spo ży cie wap nia przez star szych miesz kań ców ma łych miast w ma łym stop niu za le ża ło od cech so cjo eko -no micz nych, zdro wot nych i try bu ży wie nia. Więk sze mu spo ży ciu wap nia sprzy ja ła więk sza war tość ener ge tycz na die tyi sto so wa nie su ple men tów.

Pra ca na uko wa fi nan so wa na ze środ ków na na ukę w la tach 2009-2012 ja ko pro jekt ba daw czy.

P01EF FECT OF SO CIO ECO NO MIC, HE ALTH AND NU TRI TIO NAL CHA RAC TE RI STICS ON THE CAL CIUM CON TENT IN DIETS OF IN HA BI TANTS OF SMALL TOWNS AGED 75-80. SEN FO OD PRO JECT – PRE LI MI NA RY STU DIES

Sło wiń ska M. A.Uni wer sy tet War miń sko -Ma zur ski, Ka te dra Ży wie nia Czlo wie ka, ul. Slo necz na 44A

Key words: so cio eco no mic, he alth, nu tri tio nal, cal cium, el der ly

Aim. The aim of the re se arch was to di stin gu ish so cio eco no mic, he alth and nu tri tio nal cha rac te ri stics which pro mo tehi gher cal cium con tent in diets of the el der ly li ving in small towns.

Ma te rials and me thods. The re se arch was car ried out among 702 per sons (242 men and 460 wo men) aged 77.2÷2.0,in ha bi ting small towns in north -eastern Po land. The ana ly sis co ve red 18 so cio eco no mic, he alth and nu tri tio nal cha rac te ri -stics, which we re col lec ted by me ans of a stan dar di zed mul ti ple cho ice qu estion na ire. The ener gy and cal cium con tents indiets we re de ter mi ned for 456 per sons using a 24 ho ur in te rview me thod, in two re pli ca tions. The sta ti sti cal ana ly sis in clu -ded con tin gen cy ta bles and lo gi stic re gres sion.

Re sults. The ener gy and cal cium in ta ke me dian (Me) for wo men was 1390kcal and 434mg, re spec ti ve ly, and for men– 1607kcal and 446mg, re spec ti ve ly. Per sons with cal cium in ta ke >Me mo re often dec la red in ci den ces of chro nic di se ases(86% vs 79% of the sam ple), mis sing te eth (55% vs 43% of the sam ple), use of diet sup ple ments (39% vs 30%), con sump -tion of a mi ni mum of 3 me als a day (48% vs 40%), and the ir ener gy in ta ke was mo re fre qu en tly >Me (62% vs 28%). Thelo gi stic re gres sion mo del con fir med the in ter re la tion of cal cium in ta ke and two nu tri tio nal cha rac te ri stics. The odds ra tiofor the hi ghest cal cium in ta ke (>Me) for the ener gy in ta ke (>Me) was 4.37 (95% CI: 3.04-6.27), and for the use of sup ple -ments – 1.67 (95% CI: 1.14-2.43).

Conc lu sions. The cal cium in ta ke of el der in ha bi tants of small towns to a small extent de pen ded on so cio eco no mic, he alth and nu tri tio nal cha rac te ri stics. A hi gher cal cium in ta ke was pro mo ted by hi gher ener gy con tent of the diet and useof sup ple ments.

This stu dy was fi nan ced from re so ur ces al lo ca ted for scien ce in 2009-2012 as a re se arch pro ject.

105

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 1

P02RE LA TION SHIP BE TWE EN VI TA MIN D AND PHY SI CAL PER FOR MAN CE IN COM MU NI TY DWEL LING EL DER LY MEN

Straz die ne V.2, Ta mu la itie ne M.1,3, Ma sta vi ciu te A.1,3, Alek na V.1,2

1 Vil nius Uni ver si ty, Fa cul ty of Me di ci ne, Vil nius, Li thu ania2 Sta te Re se arch In sti tu te Cen tre for In no va ti ve Me di ci ne, Vil nius, Li thu ania3 Na tio nal Oste opo ro sis Cen ter, Vil nius, Li thu ania

Key words: vi ta min D, short phy si cal per for man ce bat te ry, el der ly men

In tro duc tion. Vi ta min D de fi cien cy is com mon in the el der ly po pu la tion and is as so cia ted with po or phy si cal per form -an ce. Vi ta min D may ha ve at tri bu te to mu sc le strength thro ugh a hi gh ly spe ci fic nuc le ar re cep tor in mu sc le tis sue.

Aim: To in ve sti ga te the as so cia tion be twe en vi ta min D le vel and phy si cal per for man ce in ol der men.Ma te rials and me thods. This was a pi lot cross -sec tio nal stu dy on com mu ni ty dwel ling men aged 60 years and mo re

who vi si ted Na tio nal Oste opo ro sis Cen ter in Vil nius, Li thu ania. Se rum vi ta min D was me asu red by au to ma ted im mu no as -say (Co bas E411, Ro che Dia gno stic). The stan dard thre shold was used for vi ta min D le vels of opti mal (≥30 ng/ml), in suf -fi cient (20-29 ng/ml), de fi cient (<20 ng/ml), se ve re de ple tion (<10 ng/ml). Phy si cal per for man ce was as ses sed by the shortphy si cal per for man ce bat te ry (SPPB). The SPPB con si sts of stan ding ba lan ce ta sks, fi ve re pe ated cha ir stand test and the4-m walk test. Each of the three per for man ce com po nents we re me asu red in se conds and a sco re ran ging from 0 to 4 wasas si gned. The sum of three sco res com po sed the to tal SPPB sco re ran ging from 0 to 12. Sta ti sti cal ana ly sis was car ried outusing SPSS ver sion 18.0 for Win dows. Pe ar son cor re la tion co ef fi cient was used to eva lu ate the re la tion ship be twe en va ria -bles. Si gni fi can ce le vel was de fi ned as 0.05.

Re sults. A to tal of 115 men with a me an age 72.1 ± 6.8 years we re in ve sti ga ted. Age was sta ti sti cal ly si gni fi can tly ne -ga ti ve ly as so cia ted with the to tal sco re of SPPB (Pe ar son cor re la tion co ef fi cient = -0.3; p = 0.02), and no as so cia tion wasob se rved be twe en age and vi ta min D le vel. Opti mal le vel of se rum 25 (OH) D was fo und in 7 (6.1%) sub jects. Thir ty fo urmen (29.5%) had vi ta min D in suf fi cien cy, 47 sub jects (40.9%) – de fi cien cy and 27 men (23.5%) had vi ta min D se ve re de ple -tion. Hi ghest SPPB sco re (10.3 ± 1.6) was in sub jects with opti mal vi ta min D le vel, and lo west (9.3 ± 1.9) – in se ve re vi ta -min D de ple tion. The re was no sta ti sti cal ly si gni fi cant cor re la tion be twe en vi ta min D le vel and to tal SPPB sco re. Each of threeshort phy si cal per for man ce bat te ry com po nents was ana ly zed se pa ra te ly. The vi ta min D le vel sho wed an in ver se as so cia tionwith ti me to com ple te fi ve re pe ated cha ir stand test on ly in vi ta min D de fi cient sub jects (r = -0.3; p = 0.05).

Conc lu sions. The se rum vi ta min D was sta ti sti cal ly si gni fi can tly ne ga ti ve ly as so cia ted with ti me to com ple te fi ve repe -ated stand test in ol der men.

P03VI TA MIN D -DE FI CIEN CY AND IN SUF FI CIEN CY IN PE OPLE OF RE GIONS OF UKRA INE

Po vo ro zny uk V., Ba lat ska N., Muts V.De part ment of Cli ni cal Phy sio lo gy and Pa tho lo gy of Lo co mo tor Ap pa ra tus,In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine, Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

In tro duc tion. Vi ta min D plays an im por tant ro le in ske le tal de ve lop ment, bo ne he alth ma in te nan ce, and neu ro mu scu -lar func tion. Be cau se the si gns and symp toms of vi ta min D de fi cien cy are non spe ci fic, it often go es unre co gni zed anduntre ated.

Aim. To de ter mi ned the fre qu en cy of vi ta min D -de fi cien cy and in suf fi cien cy in pe ople of dif fe rent age, not pre vio uslytre ated with vi ta min D, who li ving in dif fe rent re gions of Ukra ine (west, cen tre, east) and to de ter mi ne fac tors as so cia tedwith low vi ta min D con cen tra tion.

Me thods. The re we re exa mi ned 450 pa tients from dif fe rent re gions of Ukra ine (me an age 57.0±13.7 yrs.). 25 (OH) vi ta min D and PTH le vel eva lu ated by Elec sys 2010. BMD was exa mi ned by ul tra so und den si to me try (HO LO GIC, Sa ha -ra). Ca and vi ta min D -in ta kes le vel was de ter mi ned by three days fo od fre qu en cy qu estion na ire.

Re sults. The stu dy sho wed that 85.4% exa mi ned pe ople had de fi cien cy of vi ta min D, 13.9% – in suf fi cien cy and 0.7%nor mal le vel of 25 (OH) vi ta min D. The me an le vel of 25 (OH) vi ta min D was (42.66±16.68) nmol/l in pe ople of we sternre gion, (27.08±14.96) nmol/l in cen tral and (29.64±14.58) nmol/l in eastern re gion of Ukra ine. The dif fe ren ce be twe en thegro ups wasn’t si gni fi cant. 9.9% pe ople had hi gher le vel of PHT. It im por tant to show the we ak ne ga ti ve cor re la tion be -tween PHT and 25 (OH) vi ta min D (r=-0.11, p=0.049); po si ti ve si gni fi cant cor re la tion be twe en 25 (OH) vi ta min D and Ca --in ta kes (r=0.13, p=0.012) in exa mi ned pa tient It wasn’t de ter mi ned any si gni fi cant cor re la tion be twe en 25 (OH) vi ta min Dle vel and BMD (r=-0.06, p=0.27) and Stif f ness (r=0.17, p=0.71).

106

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 2

Conc lu sion. 85.4% exa mi ned pe ople had de fi cien cy of vi ta min D, 13.9% – in suf fi cien cy and 0.7% nor mal le vel of 25(OH) vi ta min D. The re is no si gni fi cant dif fe ren ce in me an le vel of 25 (OH) vi ta min D in pa tients from re se ar ched re -gions. 9.9% pe ople had hi gher than ma xi mum tar get le vel of PHT. It was de ter mi ned si gni fi cant cor re la tion be twe en 25(OH) vi ta min D and PTH; al so 25 (OH) vi ta min D and da ily Ca -in ta kes. No cor re la tions be twe en 25 (OH) vi ta min D le -vel and ul tra so und den si to me try da ta.

P04OCE NA SKU TECZ NO ŚCI SU PLE MEN TA CJI CHO LE KAL CY FE RO LU W DAW CE 5000UI/DO BĘ U CHO RYCH Z OSTE OPO RO ZĄ I OB NI ŻO NYM PO ZIO MEM 25 (OH) D3

Bo ro wy P.1, Czer wiń ski E.1,2

1 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Kra ków, ul. Ko per ni ka 322 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, wi ta mi na D3, su ple men ta cja

Cel. Ce lem na sze go ba da nia by ła oce na sku tecz no ści i bez pie czeń stwo 14 dnio wej, do ust nej daw ki 5000 UI cho le kal -cy fe ro lu sto so wa ne go 1 raz dzien nie w le cze niu po me no pau zal nych pa cjen tek z oste opo ro zą.

Ma te riał i me to da. Do ba da nia za pro szo no 63 pa cjent ki w wie ku 55 – 79 lat. Osta tecz nie ba da niem ob ję to 8 pa cjen -tek speł nia ją ce kry te ria włą cze nia, u któ rych stwier dzo no po ziom 25 (OH) D3 po ni żej 16ng/ml (44nmol/l).

Wy ni ki i wnio ski. W trak cie 15 dnio we go le cze nia uzy ska li śmy wzrost po zio mu 25 (OH) D3 u wszyst kich cho rych dowar to ści za le ca nych (od 56nmol/dl do 88,6nmol/dl). Pro cen to wy wzrost po zio mu wi ta mi ny 25 (OH) D3 wy no sił od 46,5%– 146,5%. Nie ob se ro wa no dzia łań nie po żą da nych le ku i za bu rzeń go spo dar ki wap nio wo -fos fo ra no wej. Wszyst kie pa cjent -ki kon ty nu owa ły udział w ba da niu. Wy da je się, że daw ka 5 tys. IU cho le kal cy fe ro lu na do bę jest bez piecz na, do brze to le -ro wa na i sku tecz na w le cze niu nie do bo rów D3. Pro po no wa ne le cze nie mo że być za sto so wa ne u cho rych ze świe żo roz po -zna ną oste opo ro zą, przed roz po czę ciem le cze nia an ty re sorb cyj ne go, po nie waż po zwa la szyb ko uzu peł nić nie do bo ry D3.

P04EF FI CA CY OF CHO LE CAL CI FE ROL SUP PLE MEN TA TION OF 5000UI/DAY IN OSTE OPO RO TIC PA TIENTS WITH LOW LE VEL OF 25 (OH) D3


1 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Kra ków, ul. Ko per ni ka 322 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Fa cul ty of He alth Scien ces, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge

Key words: oste opo ro sis, vi ta min D3, sup ple men ta tion

In tro duc tion. 30 to 80% of the adult po pu la tion of Eu ro pe suf fers from vi ta min D de fi cien cy. Se ve re de fi cien cy is de fi ned as con cen tra tion of 25 (OH) D3 be low 10ng/l (25nmol/l) and it af flicts 2-30% of the po pu la tion of Asia and Eu ro pe.In ma jo ri ty of the ca ses it is asymp to ma tic and dia gno sed as a re sult of dif fe ren tial dia gno sis of oste opo ro sis. The ide al le vel of vi ta min D for an adult is 30-80 ng/ml (75-200 nmol/l) the re fo re any lo wer le vel sho uld be con si de red a de fi cien cy.Cur rent gu ide li nes re com mend ge ne ral re gi mes for tre ating D3 de fi cien cy de pen ding on the cau se of the il l ness, ho we ver,no co ur se of ac tion re gar ding do sa ge, ti me and the me thod of ad mi ni stra tion is gi ven. Fur ther mo re, the re are no spe ci ficstu dies in re spect of po ssi ble ne ga ti ve si de ef fects and the risk of over do sing dif fe rent pre pa ra tions of vi ta min D.

Aim. The aim of the stu dy was to eva lu ate the ef fi ca cy and sa fe ty of a 14-day, oral do sa ge of 5000 UI cho le cal ci fe rolad mi ni ste red on ce a day to post me no pau sal wo men with oste opo ro sis.

Ma te rial and me thods. 63 pa tients aged 55-79 we re in vi ted to the stu dy. Even tu al ly 8 pa tients who met the in c lu sioncri te rion of 25 (OH) D3 le vel be low 16ng/ml (44nmol/l) en te red the stu dy.

Re sults. In the co ur se of the 15-day tre at ment we achie ved an in cre ase of 25 (OH) D3 le vel to the re com men ded le vel(from 56nmol/dl to 88,6nmol/dl) in all the pa tients. The per cen ta ge in cre ase of 25 (OH) D3 le vel was 46,5% – 146,5%. None ga ti ve si de ef fects or cal cium -pho spho rus ho me osta sis di stur ban ces we re ob se rved. All the pa tients en te red the stu dyexten sion. The re sults im ply that the do sa ge of 5,000 IU of cho le cal ci fe rol a day is sa fe, ve ry well to le ra ted and ef fi cientin tre ating vi ta min D3 de fi cien cy. The pro po sed tre at ment may be im ple men ted in pa tients with re cen tly dia gno sed oste -opo ro sis, be fo re an an ti -re sorp ti ve tre at ment is star ted, in view of the fact that it qu ic kly in cre ases vi ta min D3 le vel to thede si ra ble le vel.

107

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 3

P05WPŁYW PA LE NIA TY TO NIU NA ME TA BO LIZM KOST NY U KO BIET CIĘ ŻAR NYCH

Cheł chow ska M.1, Ma cie jew ski T.2, Am brosz kie wicz J.1, Ga jew ska J.1, La skow ska -Kli ta T.1

1 In sty tut Mat ki i Dziec ka, Za kład Ba dań Prze sie wo wych 2 In sty tut Mat ki i Dziec ka, Kli ni ka Po ło żnic twa i Gi ne ko lo gii

Sło wa klu czo we: mar ke ry ob ro tu kost ne go, pa le nie ty to niu, cią ża

Wstęp. Do nie sie nia do ty czą ce szko dli we go wpły wu dy mu ty to nio we go na me ta bo lizm kost ny nie są jed no znacz ne,szcze gól nie w od nie sie niu do ko biet cię żar nych. W ba da niach prze pro wa dzo nych in vi tro oraz na mo de lu zwie rzę cym wy -ka za no ob ni że nie ak tyw no ści oste obla stów pod wpły wem za rów no ni ko ty ny jak i in nych skład ni ków dy mu ty to nio we go.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu pa le nia ty to niu na stę że nia wy bra nych bio che micz nych mar ke rów two rze nia i re -sorp cji ko ści w su ro wi cy krwi ko biet cię żar nych.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 80 zdro wych ko biet cię żar nych, bę dą cych pod opie ką Po rad ni Gi ne ko lo gicz no --Po ło żni czej In sty tu tu Mat ki i Dziec ka. Na pod sta wie ba dań an kie to wych i ozna czeń ko ty ni ny w su ro wi cy krwi, ko bie typo dzie lo no na dwie gru py: gru pę pa lą cych ty toń i gru pę abs ty nen tek ty to nio wych. W gru pie ko biet pa lą cych zna la zły siępa cjent ki de kla ru ją ce pa le nie pa pie ro sów w licz bie co najm niej 5 sztuk/do bę przez okres co naj mniej 2 lat w okre sie przed -kon cep cyj nym, kon ty nu ują ce pa le nie w prze bie gu cią ży. Stę że nia ko ty ni ny, kost nej frak cji fos fa ta zy za sa do wej (BALP)oraz izo en zy mu 5b wi nia no opor nej kwa śnej fos fa ta zy (TRA P5b) ozna cza no me to da mi im mu no en zy ma tycz ny mi, na to -miast wi ta mi ny D, pa ra thor mo nu (PTH), oste okal cy ny (OC) i usie cio wa ne go te lo pep ty du ko la ge nu ty pu I (CTX) me to dąelec tro che mi lu mi ne scen cji. Po ziom Ca, P i cał ko wi tej fos fa ta zy al ka licz nej (ALP) mie rzo no go to wy mi ze sta wa mi han dlo -wy mi na ana li za to rze bio che micz nym Co bas In te gra (Ro che Szwaj ca ria).

Wy ni ki. W ca łej gru pie ko biet stwier dzo no ni skie po zio my wi ta mi ny D (23,6 ± 8,3 ng/ml), pa ra thor mo nu (16,2 ± 6,8pg/ml), oste okal cy ny (13,2 ± 3,9 ng/ml) oraz wap nia (2,06 ± 0,27 mmol/l). W przy pad ku wap nia war to ści ni ższe niż re fe -ren cyj ne ob ser wo wa no u 55% pa cjen tek, głow nie u cię żar nych pa lą cych ty toń (50% vs 25%). W su ro wi cy krwi ko biet pa -lą cych śred nie stę że nia mar ke rów ko ścio two rze nia: oste okal cy ny, fos fa ta zy za sa do wej i jej kost nej frak cji by ły ni ższeod ob ser wo wa nych u cię żar nych nie pa lą cych (OC: 12,4 ± 4,2 vs 13,5 ± 3,7 ng/ml; ALP: 45,0 ± 16,0 vs 49,4 ± 14,6 U/L;BALP: 17,9 ± 5,7 vs 19,4 ± 5,8 U/L), jed na kże ró żni ce te by ły sta ty stycz nie nie istot ne. Za rów no w gru pie pa la czek jaki abs ty nen tek ty to nio wych stwier dzo no do dat nią ko re la cję po mię dzy stę że nia mi fos fa ta zy za sa do wej i jej kost nej frak cji(pa lą ce: r=0.65; nie pa lą ce: r=0.46; p<0.05). Stę że nia mar ke rów re sorp cji ko ści: TRA P5b i CTX nie ró żni ły się w obu ba -da nych gru pach.

Wnio ski. Uzy ska ne re zul ta ty wska zu ją, że w pierw szej po ło wie cią ży u du żej czę ści ba da nych ko biet wy stę pu ją nie -do bo ry wap nia oraz wi ta mi ny D i pa ra thor mo nu. Wy da je się jed nak, iż pa le nie ty to niu w po cząt ko wym okre sie cią ży niewpły wa istot nie na mar ke ry me ta bo li zmu kost ne go. Przed sta wia ne wy ni ki ma ją cha rak ter pi lo ta żo wy i bę dą kon ty nu owa -ne w więk szej li czeb nie gru pie ko biet we wszyst kich try me strach cią ży oraz u ich po tom stwa.

P05THE EF FECT OF SMO KING ON BO NE ME TA BO LISM IN PRE GNANT WO MEN

Cheł chow ska M.1, Ma cie jew ski T.2, Am brosz kie wicz J.1, Ga jew ska J.1, La skow ska -Kli ta T.1

1 In sty tut Mat ki i Dziec ka, Za kład Ba dań Prze sie wo wych 2 In sty tut Mat ki i Dziec ka, Kli ni ka Po ło żnic twa i Gi ne ko lo gii

Key words: tur no ver mar kers, to bac co smo king, pre gnan cy

In tro duc tion. The im por tan ce of ci ga ret te smo king in re la tion to bo ne me ta bo lism re ma ins un cer ta in, espe cial ly in pre -gnant wo men. Ni co ti ne and non -ni co ti ne to bac co smo ke com po nents ha ve be en shown to de press oste oblast ac ti vi ty ina num ber of in vi tro and ani mal stu dies.

Aim. The aim of the stu dy was to es ti ma te the ef fect of to bac co smo king on se rum le vels of so me bio che mi cal bo nefor ma tion and re sorp tion mar kers in pre gnant wo men.

Ma te rials and me thods. Eigh ty he al thy pre gnant wo men, pa tients of Cli ni cal De part ment of Ob ste trics and Gy ne co -lo gy In sti tu te of Mo ther and Child, we re di vi ded in to two gro ups: smo king and to bac co abs ti nent ac cor ding to qu estion na -ire dec la ra tion and se rum co ti ni ne con cen tra tion. The cur rent smo kers we re de fi ned as tho se who had smo ked 5 ci ga ret tesper day for 2 years be fo re con cep tion and con ti nu ed smo king du ring pre gnan cy. Se rum con cen tra tions of co ti ni ne, bo ne --spe ci fic al ka li ne pho spha ta se (BALP) and iso en zy me 5b of tar tra te -re si stant acid pho spha ta se (TRA P5b) we re de ter mi nedby im mu no en zy ma tic me thod, whe re as vi ta min D, pa ra thor mo ne (PTH), oste ocal cin (OC) and C -ter mi nal te lo pep ti de ofty pe I col la gen (CTX) by elec tro che mi lu mi ne scen ce me thod. Le vels of Ca, P and to tal al ka li ne pho spha ta se (ALP) we reme asu red using com mer cial ly ava ila ble kits on Co bas In te gra bio che mi cal ana ly ser (Ro che, Swit zer land).

108

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 4

Re sults. In all stu died wo men we ob se rved low con cen tra tions of vi ta min D (23,6 ± 8,3 ng/ml), pa ra thor mo ne (16,2± 6,8 pg/ml), oste ocal cin (13,2 ± 3,9 ng/ml) and cal cium (2,06 ± 0,27 mmol/l). In the ca se of Ca, va lu es lo wer than re fe -ren ces we re con fir med in 55 %, ma in ly in gro up of smo king pre gnant wo men (50% vs 25%). In se rum of smo king mo thersthe me an con cen tra tions of mar kers of bo ne for ma tion: oste ocal cin, to tal al ka li ne pho spha ta se and bo ne -spe ci fic al ka li nepho spha ta se we re lo wer as com pa red to tho se of non -smo king ones (OC: 12,4 ± 4,2 vs 13,5 ± 3,7 ng/ml; ALP: 45,0 ± 16,0vs 49,4 ± 14,6 U/L; BALP: 17,9 ± 5,7 vs 19,4 ± 5,8 U/L), but the dif fe ren ce was not sta ti sti cal ly si gni fi cant. In the gro upof smo kers as well as in to bac co abs ti nent we fo und po si ti ve cor re la tion be twe en le vels of to tal al ka li ne pho spha ta se andits bo ne iso en zy me (smo king: r=0.65; non -smo king: r=0.46; p<0.05). Se rum con cen tra tions of mar kers of bo ne re sorp tion:TRA P5b i CTX we re not dif fer in both stu died gro ups.

Conc lu sions. Our re sults in di ca te that in the most stu died wo men de fi cien cies of cal cium, vi ta min D and pa ra thor mo -ne we re ob se rved in ear ly ge sta tion. Ho we ver, it se ems that to bac co smo king not af fec ted mar kers of bo ne me ta bo lism inthe be gin ning of pre gnan cy. Fur ther stu dies will be con ti nu ed in lar ger gro up of wo men in all tri me sters of pre gnan cy andin the ir chil dren.

P06BA DA NIE EPI DE MIO LO GICZ NE OSTE OPO RO ZY U PO LEK: BA DA NIE RAC -OST -POL

Plu skie wicz W.1, Droz dzow ska B.1, Cze kaj ło A.2, Grzesz czak W.1, Adam czyk P.1

1 Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny w Ka to wi cach 2 Ne fro lux, Sie mia no wi ce Ślą skie

Sło wa klu czo we: epi de mio lo gia, zła ma nia, czyn ni ki ry zy ka, ko bie ty

Cel. Ce lem ba da nia by ła oce na w lo so wej prób ce epi de mio lo gicz nej wy stę po wa nia czyn ni ków ry zy ka oste opo ro zy,zła mań oste opo ro tycz nych, 10-cio let nie go ry zy ka zła mań, sto so wa nej te ra pii oraz osza co wa nie licz by ko biet wy ma ga ją -cych le cze nia w re gio nie i ca łej Pol sce.

Ma te riał i me to dy. Ba da nie prze pro wa dzo no u ko biet w wie ku po nad 55 lat lo so wo wy bra nych spo śród 17500 miesz -ka nek po wia tu ra ci bor skie go. Do ba da nia za pro szo no 1750 ko biet. Da ne zbie ra no w kwe stio na riu szu, a po miar den sy to -me trycz ny apa ra tem Lu nar do ty czył koń ca bli ższe go ko ści udo wej. 10-let nie ry zy ko zła mań ob li cza no sto su jąc al go rytmFRAX dla bia łej po pu la cji ame ry kań skiej i nie miec kiej oraz przy po mo cy no mo gra mu Ga rvan.

Wy ni ki. Zgło si ło się 625 ko biet. Śred ni wiek to 66,4±7,8 lat, me nar che 14,1±1,7 lat, me no pau za 49,0±4,8 lat,wzrost 155,5±6,0 cm, m. c. 75,5±14,2 kg, BMI 31,2±5,5 kg/m2. Zła ma nia oste opo ro tycz ne zgło si ło 176 ko biet (28,16%),a zła ma nie przed ra mie nia by ło naj częst sze (108 u 94 ba da nych). Zła ma nie koń ca bli ższe go ko ści udo wej u ro dzi ców mia -ło miej sce u 47 osób (34 mat ki i 13 oj ców, 7,52%). In ne czyn ni ki ry zy ka to: upad ki w ostat nim ro ku (324 u 211 ko biet),wtór na oste opo ro za (n=74, 11,84%), pa le nie (n=70, 11,36%), RZS (n=40, 6,4%), ste ry dy (n=30, 4,8%), al ko hol(n=4, 0,64%). Śred nia war tość T -sco re dla szyj ki k. udo wej: -1,26±0,92, a dla ca łe go bio dra -0,48±1,19. T -sco re mniej szyniż -2,5 dla szyj ki za no to wa no u 59 ko biet (9,55%), a dla ca łe go bio dra u 23 osób (3,72%). 10-let nie ry zy ko dla ja kie go -kol wiek zła ma nia wg al go ryt mu FRAX dla po pu la cji ame ry kań skiej lub nie miec kiej i wg no mo gra mu Ga rvan wy nio słood po wied nio 12,08±6,02%, 8,41±6,1%, 18,1±13,1%. Dla ry zy ka zła mań koń ca bli ższe go ko ści udo wej od po wied nie war -to ści to: 2,44±4,06%, 2,48±4,06 i 5,37±9,64%. Te ra pię an ty re sorp cyj ną sto so wa ło 97 ko biet (15,52%), a naj czę ściej po da -wa no alen dro nian so du (n=42, 6,72%). 94 osób po bie ra ły wapń (15,04%), a 84 wi ta mi nę D (13,44%). HRT zle co no u 135ko biet (21,6%).

Wnio ski. Przy wy ko rzy sta niu da nych epi de mio lo gicz nych osza co wa no licz bę ko biet wy ma ga ją cych te ra pii w ca łejPol sce opie ra jąc się na T -sco re szyj ki lub ca łe go bio dra <-2,5 lub prze by tym ja kim kol wiek zła ma niu oste opo ro tycz nym.Te ra pii wy ma ga od po wied nio: 557.743, 221.049 i 2.228.561 ko biet.

P06EPI DE MIO LO GIC STU DY ON OSTE OPO RO SIS IN PO LISH WO MEN: RAC -OST -POL STU DY

Plu skie wicz W.1, Droz dzow ska B.1, Cze kaj ło A.2, Grzesz czak W.1, Adam czyk P.1

1 Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny w Ka to wi cach 2 Ne fro lux, Sie mia no wi ce Ślą skie

Key words: epi de mio lo gy, frac tu re, oste opo ro sis, risk fac tors, wo men

Aim. The aim of epi de mio lo gic stu dy was to es ta blish the pre va len ce of risk fac tors for oste opo ro sis, oste opo ro tic frac tu -res, ten -year frac tu re risk, the ra py used and to pre dict num ber of wo men re qu iring the ra py for di strict and who le co un try.

Ma te rials and me thods. The stu dy was con duc ted in wo men aged over 55 y. from a di strict of Ra ci borz, Po land. Inwho le di strict was 17,500 such wo men and we ran dom ly se lec ted 10% of them. 1750 wo men we re in vi ted. We col lec ted

109

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 5

da ta in struc tu red qu estion na ire and BMD was me asu red at pro xi mal fe mur using Lu nar DPX. Ten -year frac tu re risk wascal cu la ted using FRAX al go ri thm for US Cau ca sian and Ger man po pu la tion, and Ga rvan no mo gram.

Re sults. 625 wo men we re stu died (35.7%) of in vi ted sub jects. Me an age was 66.4±7.8 y., me nar che 14.1±1.7 y, me no -pau se 49.0±4.8 y, he ight 155.5±6.0 cm, we ight 75.5±14.2 kg, BMI 31.2±5.5 kg/m2. Oste opo ro tic frac tu re was re por tedby 176 wo men (28.16%), and fo re arm frac tu re was the most com mon (108 frac tu res in 94 wo men). Pa ter nal hip frac tu rewas pre sent in 47 sub jects (34 mo ther and 13 fa ther), 7.52%. Other risk fac tors in c lu ded: falls in last 12 mon ths (324 fallsin 211 wo men), se con da ry risk fac tors (n=74, 11.84%), smo king (n=70, 11.36%), rheu ma to id ar th ri tis (n=40, 6.4%), ste ro -id use (n=30, 4.8%), al co hol use (n=4, 0.64%). Me an FN T -sco re was -1.26±0.92 and to tal hip T -sco re -0.48±1.19. T -sco re lessthan -2.5 for FN was in 23 wo men (3.72%) and for to tal hip T -sco re in 59 wo men (9.54%). Ten -year frac tu re risk va lu eswe re for any frac tu re for US, Ger man and Ga rvan 12.08±6.02%, 8.41±6.1% and 18.1±13.1%, re spec ti ve ly. For hip frac tu -re ade qu ate va lu es we re: 2.44±4.06%, 2.48±4.06 and 5.37±9.64%. An ti re sorp ti ve the ra py for oste opo ro sis (exc lu dingHRT) was used in 97 wo men (15.52%), and the most com mon ly used was alen dro na te (n=42, 6.72%). 94 wo men re por teduse of cal cium (15.04%) and 84 vit. D (13.44%). HRT was pre scri bed in 135 wo men (21.6%).

Conc lu sions. Using ava ila ble sta ti sti cal da ta we es ti ma ted the num ber of wo men re qu iring the ra py for oste opo ro sis inwho le Po land ba sed on oste opo ro tic T -sco re <-2.5 for FN or to tal hip and prior any oste opo ro tic frac tu re. A to tal of 557,743or 221,049 or 2,228,561 of wo men re qu ired the ra py, re spec ti ve ly.

P07OSTE OPO RO SIS RISK FAC TORS PRE VA LEN CE IN POST ME NO PAU SAL WO MEN WITH AR TE RIAL HY PER TEN SION

Ke zhun L., Yan ko vskaya L., Ka raul ko I.Grod no Sta te Me di cal Uni ver si ty, Be la rus

Key words: oste opo ro sis, post me no pau sal wo men, ar te rial hy per ten sion, risk fac tors.

Ob jec ti ves. The stu dy of age ef fect on the pre va len ce of oste opo ro sis (OP) risk fac tors de ve lop ment in post men stru alwo men with ar te rial hy per ten sion (AH) is of par ti cu lar in te rest.

Aim. To eva lu ate age ef fect on cli ni cal fac tors (CF) and ri sks for OP de ve lop ment in post me no pau sal wo men with AH.Ma te rials and me thods. We ha ve in ve sti ga ted 76 post me no pau sal wo men with AH who we re di vi ded in to 2 age

groups: gro up I – wo men aged 45–55 (n=37), gro up II – aged 56–65 (n=39). The gro ups we re com pa ra ble by sy sto lic anddia sto lic ar te rial pres su re (SAP and DAP) and by the he re di ty of car dio va scu lar di se ases (CVD). Se ve ral an th ro po me tricpa ra me ters and bo dy mass in dex (BMI) ha ve be en eva lu ated. By me ans of qu estion na ire su rvey using the Ada pted In ter -na tio nal Oste opo ro sis Risk Test (IOF) CF and OP ri sks in the as ses sed fe ma les ha ve be en ana ly zed. Sta ti sti cal ana ly sis wasper for med by me ans of „STA TI STI KA 7.0” pro gram me.

Re sults. Wo men in both gro ups had I -II sta ge AH and sho wed no sta ti sti cal ly sub jects in CVD or OP pa ra me ters.As ses sment of CF of OP pre va len ce in both gro ups sho wed the fol lo wing dif fe ren ces: gro up II sho wed hi gher pre va -

len ce (17.9% vs. 2.7% in gro up I; p<0.03) of OP he re di ty (frac tu res or dia gno sed OP in pa rents); lo wer da iry pro ducts in -ta ke (15.7% vs. 2.7% re spec ti ve ly; p<0.04); vi su al di stur ban ces (71.8% and 32.4% (p<0.001); bac ka che (92.3% vs. 63.2%;p<0.003), the se we re the fac tor con tri bu ting to the in cre ased amo unt of me di ca tions ta ken by fe ma les in gro up II – 2.6±1.6as com pa red to gro up I – 1.8±1.2 (p<0.004). The fact is pro ved by the es ta bli shed mo de ra te cor re la tion (r=0.34; p<0.05)be twe en vi su al ana log pa in sca le and the amo unt of ta ken me di ca tions in gro up II on ly. Psy cho tro pic drugs we re ta ken on -ly by gro up II re spon dents – 5.3%. High pre va len ce ac com pa nied by se con da ry OP was mar ked in both gro ups (27.0%and 30.8% re spec ti ve ly). High OP risk (mo re than 3 CF) had 24.6% of the re spon dents, mo de ra te risk – 37.7% (2–3 CF),low risk – 24.6% (1CF); dif fe ren ces in both gro ups we re not fo und. Hi sto ry of frac tu res in mi nor trau mas had 7.9% of post -me no pau sal wo men.

Conc lu sions. In post me no pau sal wo men with AH un der 56 years of age pre va len ce OP de ve lop ment is not age -de pen -dent. With ol der age fe ma les show lo wer da iry pro ducts in ta ke, vi su al di stur ban ces, bac ka che, OP he re di ty (frac tu res ordia gno sed OP in pa rents) and in cre ased me di ca tions in ta ke.

Post me no pau sal wo men with AH ha ving high OP risk (32.5%) re qu ire pro phy lac tic OP me di ca tions.

110

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 6

P08PRE VA LEN CE OF RISK FAC TORS OF OSTE OPO RO SIS, RISK OF FRAC TU RES AND QU ALI TY OF LI FE IN IN DI VI DU ALS WHO HA VE SU RVI VED FE MO RAL NECK FRAC TU RE

Sa ry che va A.Grod no sta te me di cal uni ver si ty

Key words: QL (qu ali ty of li fe), IQLI (in te gral QL in dex)

Aim. The aim of the stu dy was to es ti ma te the pre va len ce of cli ni cal risk fac tors for oste opo ro sis and cal cu la te a 10-year pro ba bi li ty of a ma jor oste opo ro sis -re la ted frac tu re and to as sess the qu ali ty of li fe (QL) in tho se who ha ve su rvi veda fe mo ral neck frac tu re.

Ma te rials and me thods. In Fe bru ary 2011 we qu estio ned 12 sub jects (11 fe ma les and 1 ma le) aged 72,7±13,3 yearswho suf fe red fe mo ral neck frac tu re in 2008-2009 yr. All sub jects per for med the ada pted IOF oste opo ro sis risk test (18 qu -estions). The QL was es ti ma ted by me ans of the com pu te ri sed NA IF me thod. The in te gral QL in dex (IQLI) in c lu ding sixcon sti tu ents - phy si cal mo bi li ty, emo tio nal sta te, se xu al func tion, so cial sta tus, co gni ti ve func tion and eco no mic sta tus - wascal cu la ted in per cents. QL was con si de red sli gh tly re du ced if IQLI amo un ted 75-100%, mo de ra te ly re du ced if IQLI was 50-74,9% and con si de ra bly re du ced if IQLI was lo wer than 49,9%. A 10-year frac tu re risk was as ses sed by FRA XTM (po lishpo pu la tion) which in c lu ded eva lu ation of the bo dy mass in dex (BMI) and pre sen ce of cli ni cal risk fac tors for a frac tu re(den si to me try was not per for med). The risk of a ma jor oste opo ro tic frac tu re hi gher than 11% was con si de red high. Sta ti -sti cal ana ly sis of the re sults was do ne with the help of the pro gram „STA TI STI KA 7.0”.

Re sults. 11 sub jects we re non -wor king pen sio ners, on ly one in di vi du al was still at work. 25% sub jects had hi gher edu -ca tion, 75% had spe cia li zed se con da ry edu ca tion. The most com mon so ma tic pa tho lo gy was ar te rial hy per ten sion – 78%,less com mon – ische mic he art di se ase – 46%. No ne of the re spon dents had con di tions le ading to se con da ry oste opo ro sisor to ok glu co cor ti co ste ro ids in the past. All sub jects had pa ins in the back, bo nes and vi su al im pa ir ment.

Non mo di fia ble risk fac tors of oste opo ro sis in c lu ded bo ne frac tu res after a mi nor trau ma after 50 years – 75%, he ightre duc tion of 3 cm and mo re after 40 years – 67%, frac tu re of fe mo ral neck in pa rents – 8%, me no pau se be fo re 45 years inwo men – 46%, ova riec to my be fo re 50 years – 9%. Mo di fia ble risk fac tors in c lu ded fe ar of fal ling – 83%, low da ily phy -si cal ac ti vi ty – 58%.

50 % re spon dents co uldn’t stand milk and da iry pro ducts, 42% stay ed in the fresh air for less than 10 mi nu tes da ilywhich re sul ted in in suf fi cient cal cium in ta ke and vi ta min D pro duc tion, 8% we re smo kers.

BMI ave ra ged 25,1±2,9 kg/m2. A 10-year risk by FRAX™ for ma jor oste opo ro tic frac tu re ave ra ged 14,5±9,1%, for hipfrac tu re 6,4±5,4%.

IQLI in the gro up was mo de ra te ly re du ced – 50,8±7,7%, and in 6 sub jects – con si de ra bly re du ced due to low phy si calmo bi li ty and emo tio nal sta te.

Conc lu sions. Thus in di vi du als with a fe mo ral neck frac tu re in the past hi sto ry we re pre sent with mo di fia ble risk fac torsfor oste opo ro sis, high 10-year risk of frac tu res and re du ced QL. All re spon dents ne eded ad mi ni stra tion of an ti -oste opo ro -tic agents, cal cium and vi ta min D ir re spec ti ve of the re sults of den si to me try.

P09PO RÓW NA NIE RY ZY KA ZŁA MA NIA NI SKO ENER GE TYCZ NE GO OB LIC ZO NE GO ZA PO MO CĄ AL GO RYT MU FRAX VS NGUY ENA NA PRZY KŁA DZIE POL SKICH KO BIET Z OSTE OPO RO ZĄ PO ME NO PAU ZAL NĄ

Dyt feld J., Mar cin kow ska M., Igna szak -Szcze pa niak M., Horst -Si kor ska W.Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej, Pra cow nia Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, UM Po znań

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, zła ma nie, czyn ni ki ry zy ka

Wstęp. O ry zy ku kli nicz nym oste opo ro zy sta no wią zła ma nia ni sko ener ge tycz ne. Iden ty fi ka cja licz nych kli nicz nychczyn ni ków ry zy ka zła ma nia mo że po móc pra wi dło wo kwa li fi ko wać do le cze nia. Po mo cą mo gą słu żyć tzw. kal ku la to ry ry -zy ka zła ma nia – re ko men do wa ny przez WHO FRAX lub/oraz al go rytm Nguy ena. Ró żni ce po mię dzy ni mi po le ga ją nauwzględ nie niu in nych czyn ni ków ry zy ka, z cze go naj wa żniej szą od ręb no ścią wy da je się być uwzględ nie nie upad kóww kal ku la to rze Nguy ena.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na zgod no ści dwóch kal ku la to rów ry zy ka w kwa li fi ka cji do le cze nia prze ciw zła ma nio we go.Ma te riał i me to dy. W ba da niu wzię ło udział 212 ko biet (śr. wiek 67,4 ± 8,6 lat), pa cjen tek Po rad ni En do kry no lo gicz -

nej przy Sa mo dziel nym Szpi ta lu Kli nicz nym nr 2 w Po zna niu, z roz po zna ną nie le czo ną oste opo ro zą, w tym 143 z prze by -tym zła ma niem ni sko ener ge tycz nym lub ubyt kiem wzro stu> 4cm. U cho rych prze pro wa dzo no wy wiad pod ką tem czyn ni -ków ry zy ka zła ma nia oraz ba da nie przed mio to we. Wy ko na no den sy to me trię bli ższe go koń ca ko ści udo wej (bkku) me to dą

111

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 7

112

rent ge now skiej ab sorp cjo me trii dwu wiąz ko wej (du al X–ray ab sorp tio me try – DE XA) apa ra tem LU NAR (Lu nar DPX -L,Lu nar Inc.). Na stęp nie do ko na no kal ku la cji 10- ry zy ka zła ma nia dla ko biet bez prze by te go zła ma nia oraz ze zła ma niemprzy uży ciu dwóch kal ku la to rów: FRAX (hip/ma jor, wer sja bry tyj ska) oraz Nguy ena. War to ści ry zy ka po rów na no oraz od -nie sio no je do pro gów te ra peu tycz nych re ko men do wa nych w Pol sce: 3% dla ry zy ka zła ma nia bkku oraz 20% dla cał ko wi -te go ry zy ka zła ma nia.

Wy ni ki. Wśród ko biet bez prze by te go zła ma nia, ry zy ko zła ma nia bkku wg FRAX -hip wy nio sło 1,7±2,7%, a wg Nguy -ena – 3,6% ± 3,9, ry zy ko ja kie go kol wiek zła ma nia wg FRAX -ma jor 8,1±4,7%, na to miast wg Nguy ena – 14,8 ± 7,3%. By -ły to war to ści istot nie ni ższe w po rów na niu ry zy kiem ob li czo nym dla ko biet po prze by tym zła ma niu. Dla oce ny czu ło ścime to dy li czo no ry zy ko zła ma nia u ko biet po prze by tym oste opo ro tycz nym zła ma niu ko ści; dla ko biet po zła ma niu 20%próg ry zy ka kwa li fi ku ją cy do le cze nia prze kro czy lo 9,0% pa cjen tek, je śli ry zy ko ob li czo no przy po mo cy FRAX ma jor,wo bec 67,8% wg Nguy ena. Zgod ność obu me tod, ja ko od se tek ko biet kwa li fi ko wa nych do le cze nia jed no cze snie przezobie me to dy wy niósł dla ca łej gru py 6,6% je śli bra no pod uwa gę ry zy ko ja kie go kol wiek zła ma nia, a 22,1% je śli ry zy kozła ma nia bkku.

Wnio ski. 1. Upad ki są istot nym czyn ni kiem ry zy ka zła ma nia ni sko ener ge tycz ne go, nie uję tym w re ko men do wa nym przezWHO kal ku la to rze FRAX. 2. Wśród Po lek w wie ku po me no pau zal nym ry zy ko wy li czo ne za po mo cą bry tyj skiej wer sji kal -ku la to ra FRAX po zwa la na wy od ręb nie nie je dy nie nie wiel kie go od set ka ko biet (9%), kto re mi mo prze by te go zła ma nia kwa -li fi ku ją się do le cze nia prze ciw o ste opo ro tycz ne go. 3. Na le ży roz wa żyć wpro wa dze nie pol skiej wer sji kal ku la to rów ry zy kazła mań. 4. Zgod ność obu kal ku la to rów w kwa li fi ka cji do le cze nia prze ciw zła ma nio we go w Pol sce jest ni ska.

P09COM PA RI SON OF 10-YEAR FRAC TU RE RISK CAL CU LA TED BY FRAX OR NGUY EN AL GO RI THM IN PO LISH WO MEN WITH POST ME NO PAU SAL OSTE OPO RO SIS

Dyt feld J., Mar cin kow ska M., Igna szak -Szcze pa niak M., Horst -Si kor ska W.Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej, Pra cow nia Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, UM Po znań

Key words: oste opo ro sis, frac tu re, risk fac tors

Ob jec ti ves. Low -ener gy frac tu res de ter mi ne the bur den of oste opo ro sis. Pro per iden ti fi ca tion of cli ni cal risk fac tors forfrac tu re may help to qu ali fy for tre at ment. As si stan ce may be gi ven from frac tu re risk cal cu la tors – FRAX and Nguy enalgo ri thm. They dif fer in ta king in to ac co unt al ter na ti ve risk fac tors, of which the most di stinc ti ve are falls, ta ken in to ac co unt in Nguy en cal cu la tor.

Aim. To eva lu ate the con for mi ty of two risk cal cu la tors in qu ali fi ca tion for an ti -frac tu re tre at ment.Ma te rials and me thods. The stu dy in c lu ded 212 wo men (me an age 67.4 ± 8.6 years), pa tients of the En do cri no lo gy

Out pa tient Cli nic at the Uni ver si ty Ho spi tal No. 2 in Po znan, dia gno sed with oste opo ro sis. The gro up in c lu ded 143 fe ma -les with a hi sto ry of low -ener gy frac tu re and/or he ight de fi cit > 4cm. The pa tients we re in te rvie wed for risk fac tors for frac -tu re, each of them un der went Phy si cal exa mi na tion. Du al X -ray ab sorp tio me try (DE XA) of the pro xi mal fe mur (hip) wasper for med with LU NAR de vi ce (Lu nar DPX -L, Lu nar Inc.). The cal cu la tion of 10- year frac tu re risk was do ne both forwo men with and wi tho ut a hi sto ry of frac tu re using two cal cu la tors: FRAX (hip / ma jor, UK ver sion), and Nguy en. Riskva lu es we re then com pa red and re fer red to re com men ded in Po land thre sholds for tre at ment: >3% for hip frac tu re risk and>20% for the ab so lu te frac tu re risk.

Re sults. Among wo men wi tho ut a hi sto ry of frac tu re, hip frac tu re risk cal cu la ted by FRAX -hip and Nguy en was 1.7± 2.7%, and 3.6% ± 3.9, re spec ti ve ly. Any frac tu re risk was 8.1 ± 4,7% by FRAX ma jor, and 14.8 ± 7.3% by Nguy en. Riskva lu es we re si gni fi can tly lo wer than tho se cal cu la ted for wo men with a hi sto ry of frac tu re. To as sess the sen si ti vi ty of theme thod risk was cal cu la ted in wo men with a hi sto ry of frac tu re; 20% thre shold to qu ali fy for tre at ment was sur pas sedby 9.0% of pa tients if the risk was cal cu la ted using the FRAX ma jor, com pa red to 67.8% by Nguy en. Con for mi ty of bothme thods, de fi ned as the per cen ta ge of wo men equ al ly eli gi ble to be tre ated by both me thods was in who le stu diedgroup 6.6% for any frac tu re risk, and 22,1% for hip frac tu re risk.

Conc lu sions. 1. Falls are a si gni fi cant risk fac tor for low -ener gy frac tu res, not in c lu ded in WHO -re com men ded FRAXcal cu la tor 2. Among Po lish post me no pau sal wo men frac tu re risk cal cu la ted with UK ver sion of FRAX al lows to in den ti fyon ly a small (9%) per cen ta ge of wo men who, due to a hi sto ry of frac tu re, are any how eli gi ble for an tio ste opo ro tic tre at -ment 3. In tro duc tion of Po lish ver sion of a frac tu re risk cal cu la tor sho uld be con si de red. 4. Con for mi ty of FRAX and Nguy -en’s cal cu la tors in qu ali fi ca tion for the an ti -frac tu re tre at ment in Po land is low.

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 8

P10OCE NA ZGOD NO ŚCI WY NI KÓW RĘCZ NE GO KAL KU LA TO RA FRA XTM Z WER SJĄ ON LI NE

Mi lert A.1, Ku mo rek A.2, Ama ro wicz J.1, Bo ro wy P.1, Osie le niec J.2, Holc man K.3, Lu rzyń ska M.3, Czer wiń ski E.1,2, Gór kie wicz M.4

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum 2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl 3 Ko ło Na uko we Stu den tów KO STEK przy Za kła dzie Cho rób Ko ści i Sta wów, UJ CM4 In sty tut Zdro wia Pu blicz ne go, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia, FRAX, czyn ni ki ry zy ka

Wstęp. Al go rytm FRAX do stęp ny on -li ne (http://www. shef. ac. uk/FRAX/) w for mie kal ku la to ra, po zwa la na ob li cze -nie 10-let nie go ry zy ka zła ma nia bkk udo wej oraz głów nych zła mań oste opo ro tycz nych. Jest to szcze gól nie przy dat new prak ty ce kli nicz nej, pod czas po dej mo wa nia de cy zji te ra peu tycz nych do ty czą cych pa cjen tów z oste opo ro zą nie mniejjed nak wy ma ga kom pu te ra pod łą czo ne go do sie ci, ale zda rza ją się sy tu acje, gdy le karz czy pa cjent nie ma ta kiej mo żli wo -ści. W tym ce lu opra co wa no ręcz ny kal ku la tor FRAX.

Cel. Ce lem ba da nia jest we ry fi ka cja war to ści ob li czeń do ko na nych ręcz nym kal ku la to rem FRAX w po rów na niu do ob -li czeń on li ne.

Ma te riał i me to dy. 10-let nie ry zy ko zła ma nia oce nia no przy po mo cy wer sji elek tro nicz nej oraz pa pie ro wej u 600 pa cjen -tek Kra kow skie go Cen trum Me dycz ne go. Gru pę ba da ną sta no wi ły ko bie ty po wy żej 65 ro ku ży cia, miesz ka ją ce sa mo dziel niew Kra ko wie w śro do wi sku do mo wym, któ re 10 lat te mu zgło si ły się do tu tej szej Po rad ni Le cze nia Oste opro zy. Ka żda z osóbuczest ni czą cych w ba da niu mia ła pod czas wi zy ty przed 10 la ty wy ko ny wa ne ba da nie DXA szyj ki ko ści udo wej oraz prze pro -wa dzo ną an kie tę KCM za wie ra ją cą py ta nia o czyn ni ki ry zy ka zła ma nia oste opo ro tycz ne go uwzględ nio ne w kal ku la to rzeFRAX. Po 10 la tach skon tak to wa no się te le fo nicz nie z ty mi oso ba mi i za py ta no o prze by te zła ma nia w cią gu ostat nich 10 lat.

Wy ni ki. Wy ni ki wstęp nej ana li zy sta ty stycz nej uzy ska nych wy ni ków wska zu ją, że:1. błę dy po peł nia ne pod czas sto so wa nia (tj. wpro wa dza nia da nych) wer sji elek tro nicz nej jak i pa pie ro wej nie prze kra -

cza ją 5%,2. ró żni ce w uzy ska nych wy ni kach mię dzy FRAX on -li ne i ręcz nym kal ku la to rem FRAX nie zmie nia ją de cy zji te ra -

peu tycz nej,3. nie ma związ ku mię dzy uzy ska ny mi wy ni ka mi a oso bą ba da ją cą.Wnio ski. Ręcz ny kal ku la tor FRAX jest wia ry god nym na rzę dziem do sza co wa nia 10-let nie go ry zy ka zła ma nia oste -

opo ro tycz ne go, przy dat nym w prak ty ce kli nicz nej w przy pad ku bra ku do stę pu do kal ku la to ra FRAX on -li ne.

P10COM PA RI SON OF RE SULTS OF THE HAND -HELD FRAX CAL CU LA TOR AND THE ON LI NE FRAX

Mi lert A.1, Ku mo rek A.2, Ama ro wicz J.1, Bo ro wy P.1, Osie le niec J.2, Holc man K.3, Lu rzyń ska M.3, Czer wiń ski E.1,2, Gór kie wicz M.4

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Fa cul ty of He alth Scien ces, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge 2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl3 Stu dents” Scien ti fic As so cia tion KO STEK, De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Fa cul ty of He alth Scien ces,

Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge4 Epi de mio lo gy and Po pu la tion Stu dies De part ment, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge

Key words: oste opo ro sis, frac tu re risk, FRAX, risk fac tors

In tro duc tion. FRAX al go ri thm ava ila ble on -li ne (http://www. shef. ac. uk/FRAX/) in the form of a cal cu la tion to ol,al lows to cal cu la te 10-year frac tu re pro ba bi li ty of the pro xi mal fe mur and ma jor oste opo ro tic frac tu res. It is espe cial ly valu -able in cli ni cal prac ti ce when ta king the ra peu tic de ci sions re gar ding oste opo ro tic pa tients. Ne ver the less, it re qu ired ac cessto a com pu ter and in ter net con nec tion but the re are si tu ations when a do ctor or pa tient do es not ha ve such an op por tu ni tyand this is why the hand -held cal cu la tor was de ve lo ped bu ild.

Aim. The aim of the stu dy was to com pa re the re sults of the hand -held and on li ne FRAX cal cu la tor.Ma te rials and me thods. 10-year frac tu re risk was eva lu ated in 600 pa tients of Kra kow skie Cen trum Me dycz ne by

me ans of the on li ne and hand -held FRAX cal cu la tor. The exa mi ned gro up con si sted of com mu ni ty -dwel ling wo menaged 65 and abo ve li ving in Kra kow who ap plied to the cli nic 10 years ago when they un der went a DXA exa mi na tion offe mo ral neck and fil led in a su rvey re gar ding oste opo ro tic frac tu re risk fac tors iden ti fied in FRAX to ol. After 10 years thepa tients we re con tac ted and com ple ted a te le pho ne su rvey on the sub ject of past frac tu red.

113

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 9

Re sults. Re sults of the in i tial sta ti sti cal ana ly sis il lu stra te that:1. er rors com mit ted when using (i. e. en te ring the da ta) the on li ne and hand -held ver sion do not exce ed 5%;2. dif fe ren ces in the re sults of on li ne and hand -held FRAX do not chan ge the the ra peu tic de ci sion;3. the re is no re la tion be twe en the re sults and the in ve sti ga tor.Conc lu sions. Hand -held FRAX cal cu la tor is a re lia ble to ol to eva lu ate 10-year oste opo ro tic frac tu re risk, which is very

va lu able in cli ni cal prac ti ce when FRAX on -li ne is not at hand.

P11KWA LI FI KA CJA DO BA DA NIA W KIE RUN KU OSTE OPO RO ZY – CZY EDU KA CJA JEST SKU TECZ NA? PRO GRAM PO MOST

Przed lac ki J.1,2, Księ żo pol ska -Or łow ska K.2, Grodz ki A.1, Ce lej M.1, Twar dow ska M.2, Kacz mar ska D.2, Szu ba P.2

1 Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa; 2 Ka te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Dia li zo te ra pii i Cho rób We wnętrz nych, WUM

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, dia gno sty ka, FRAX

Wstęp. Jed nym z ele men tów pra wi dło we go po stę po wa nia w oste opo ro zie jest wła ści wa kwa li fi ka cja do ba da nia w kie -run ku tej cho ro by. Ze wzglę du na ogra ni czo ny do stęp do me tod dia gno stycz nych, w tym den sy to me trii, ba da nia po win nybyć wy ko ny wa ne je dy nie u osób, u któ rych wy stę pu je do te go uza sad nie nie. Na sze wcze śniej sze ob ser wa cjez lat 2006/2007 wy ka za ły, że wie lu pa cjen tów kie ro wa nych do Kra jo we go Cen trum Oste opo ro zy (KCO) nie mia ło wska -zań do dia gno sty ki w kie run ku oste opo ro zy.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na za sad no ści pierw szo ra zo we go skie ro wa nia pa cjen tów do spe cja li stycz ne go cen trum oste -opo ro zy w 2 rocz nych okre sach ob ser wa cji: 2006/2007 i 2008/2009. Pro cen to wy wzrost licz by uza sad nio nych wska zańmógł by świad czyć o sku tecz no ści pro wa dzo nej w Pol sce edu ka cji w tym wzglę dzie, a je go brak po wi nien mo bi li zo waćśro do wi ska opi nio twór cze do bar dziej sku tecz ne go dzia ła nia, głów nie wśród Le ka rzy Ro dzin nych.

Ma te riał i me to dy. Ba da nie bę dą ce frag men tem pro gra mu PO MOST prze pro wa dzo no w gru pie pa cjen tów do tych czasnie le czo nych le ka mi o ak tyw no ści prze ciw zła ma nio wej. Zo sta li oni skie ro wa ni po raz pierw szy do KCO głów nie przez Le -ka rzy Ro dzin nych w ra mach umo wy z NFZ z re gio nu wo je wódz twa ma zo wiec kie go w okre sie 1 ro ku 2006/2007 (950 pa -cjen tów; 128 mę żczyzn i 828 ko biet, w wie ku 63,5±9,6 lat) i w ana lo gicz nym okre sie 2008/2009 (1764 pa cjen tów; 201mę żczyzn i 1563 ko bie ty, w wie ku 62,7±10,7 lat). Nie są zna ne au to rom pra cy sto so wa ne przez le ka rzy kie ru ją cych me to -dy kwa li fi ka cji pa cjen tów do ba da nia, zwłasz cza w dru gim okre sie ob ser wa cji, kie dy zna na już by ła me to da FRAX®.Przy ana li zie za sad no ści wska zań do kwa li fi ka cji do ba da nia wy ko rzy sta no me to dę ja ko ścio wą sto so wa ną w KCO, przyj -mu jąc za wska za nie: prze by te zła ma nie oste opo ro tycz ne ko ści, prze by te zła ma nie bio dra u ro dzi ców, prze wle kłe le cze niegli ko kor ty ko ida mi, wiek: dla ko biet 65 lat, a dla mę żczyzn 70 lat, wcze sną me no pau zę (<45 r. ż.) i roz po zna nie RZS.W przy pad ku me to dy FRAX® (oce na kli nicz na, bez wy ni ku ba da nia DXA) sto so wa no wer sję bry tyj ską, a za próg kwa li fi -ku ją cy do roz po czę cia ba dań przy ję to 10-let nie ry zy ko zła ma nia głów nych ko ści (10-RZ) >10% (śred nie i wy so kie ry zy -ko), jak pro po nu ją nie któ re to wa rzy stwa oste opo ro tycz ne. W okre sie 2006-2009 od by wa ły się w Pol sce kra jo we i mię dzy -na ro do we zjaz dy po świę co ne oste opo ro zie, licz ne szko le nia, uka zy wa ły się pu bli ka cje do ty czą ce po stę po wa nia w oste opo -ro zie, zo sta ła opra co wa na me to da FRAX.

Wy ni ki. W 2006/2007 ro ku 576 pa cjen tów spo śród 950 skie ro wa nych do KCO (60,6%) mia ło wska za nia do roz po czę -cia ba da nia wg me to dy ja ko ścio wej, a w 2008/2009 ro ku 1050 spo śród 1764 (59,5%) (NS). W 2006/2007 ro ku 10-RZ wy -no si ło 9,8±7,0% (635 pa cjen tów z ni skim 10-RZ, 236 ze śred nim i 79 z wy so kim), w 2008/2009 ro ku 9,4±6,3% (1227 pa -cjen tów z ni skim 10-RZ, 408 ze śred nim i 129 z wy so kim). Zgod nie z me to dą FRAX w 2006/2007 ro ku kry te ria kwa li fi -ka cji do ba da nia w kie run ku oste opo ro zy (10-RZ>10%) speł ni ło 315 pa cjen tów spo śród 950 (33,2%), a w 2008/2009 ro -ku 537 spo śród 1764 (30,4%) (NS).

Wnio ski. W okre sie po mię dzy 2006/2007 i 2008/2009 ro kiem, po mi mo pro wa dzo nych wie lu dzia łań edu ka cyj nych nieosią gnię to po stę pu w kwa li fi ka cji pa cjen tów do dia gno sty ki oste opo ro zy. Jed nym z te go po wo dów mo że być brak jed no -li tej po wszech nie za ak cep to wa nej pro po zy cji po stę po wa nia w oste opo ro zie wy pra co wa nej przez ca łe śro do wi sko oste opo -ro tycz ne w Pol sce i zbyt sła by prze pływ in for ma cji do Le ka rzy Ro dzin nych głów nie kie ru ją cych pa cjen tów do spe cja li -stycz nych cen trów oste opo ro zy. Ko niecz ne są dal sze wy sił ki edu ka cyj ne na tym po lu.

114

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 10

P11QU ALI FI CA TION FOR DIA GNO SIS OF OSTE OPO RO SIS – IS EDU CA TION EF FEC TI VE? PO MOST STU DY

Przed lac ki J.1,2, Księ żo pol ska -Or łow ska K.2, Grodz ki A.1, Ce lej M.1, Twar dow ska M.2, Kacz mar ska D.2, Szu ba P.2

1 Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa; 2 Ka te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Dia li zo te ra pii i Cho rób We wnętrz nych, WUM

Key words: oste opo ro sis, dia gno stics, FRAX

Ob jec ti ves. Ap pro pria te qu ali fi ca tion for dia gno sis of oste opo ro sis is im por tant. Dia gno stics ought to be per for med inpa tients with re aso na ble in di ca tions on ly be cau se of the re stric ted ava ila bi li ty of so me pro ce du res, bo ne den si to me tryamong other. Our pre vio us ob se rva tions (2006/2007) sho wed that si gni fi cant num ber of pa tients did not ha ve any in di ca -tion for dia gno sis whi che ver me thod was used.

Aim. The aim of the stu dy was to as sess the fre qu en cy of re aso na ble in di ca tions for the dia gno stic pro ce du res in pa -tients re fer red to the oste opo ro sis cen ter first in two 1-year pe riods, 2006/2007 and 2008/2009. The in cre ase of the num -ber of re aso na ble in di ca tions co uld express the ef fec ti ve edu ca tion in this field but the lack of it ought to mo bi li ze our envi -ron men tal mul ti pliers for mo re ef fec ti ve ef forts among Fa mi ly Do ctors espe cial ly.

Ma te rials and me thods. The stu dy is the part of the PO MOST stu dy and was per for med in pa tients not tre ated withan ti frac tu re me di ci nes. They we re re fer red to Na tio nal Cen ter of Oste opo ro sis (KCO) ma in ly by Fa mi ly Do ctors frommazo vian re gion du ring 2006/2007 (950 pa tients; 128 ma les and 828 fe ma les, aged 63.5±9.6 years) and 2008/2009 (1764pa tients; 201 ma les and 1563 fe ma les, aged 62.7±10.7 years). We don’t know the me thods of qu ali fi ca tion for dia gno sis ofoste opo ro sis used by Fa mi ly Do ctors, espe cial ly in the se cond pe riod when FRAX was known al re ady. We used in KCOqu ali ta ti ve me thod of qu ali fi ca tion for dia gno sis of oste opo ro sis; cri te rions for dia gno sis we re: oste opo ro tic bo ne frac tu rein past, hip frac tu re in pa rents in past, chro nic tre at ment with cor ti co ste ro ids, age 65 years in fe ma les and 70 years inma les, ear ly me no pau se (<45 years), dia gno sis of rheu ma to id ar th ri tis. We used Bri tish ver sion of FRAX (wi tho ut DXAre sults), and 10-year frac tu re risk of the ma in bo nes (10-FR) >10% (me dium and high 10-FR) was ta ken as the in di ca tionfor dia gno sis, as was pro po sed by our po lish oste opo ro sis so cie ties. The re we re ma ny dif fe rent forms of oste opo ro sis edu -ca tion be twe en 2006 and 2009: na tio nal and in ter na tio nal con gres ses, edu ca tio nal me etings, me di cal pu bli ca tions, FRAXto ol was pro po sed.

Re sults. In 2006/2007 576 pa tients among 950 (60.6%) re fer red to KCO had in di ca tion for dia gno stic pro ce du res ba -sed on our qu ali ta ti ve me thod, and in 2008/2009 1050 among 1764 (59.5%) (NS). In 2006/2007 10-FR was 9.8±7.0% (635pa tients with low 10-FR, 236 with me dium and 79 with high), and in 2008/2009 9.4±6.3% (1227 pa tients with low 10-FR, 408 with me dium and 129 with high). Ac cor ding to FRAX, 315 pa tients among 950 (33.2%) in 2006/2007, and 537among 1764 (30.4%) in 2008/2009 (NS) met dia gno stic cri te rions for oste opo ro sis (10-RZ>10%).

Conc lu sions. The re was no im pro ve ment in qu ali fi ca tion for dia gno stic pro ce du res be twe en 2006/2007 and 2008/2009,de spi te ma ny edu ca tio nal ef forts in Po land. One its expla na tion may be the lack of wi de ly ac cep ted pro po si tion of dia gno -stic pro ce du res de ve lo ped by all oste opo ro sis so cie ties and pro ba ble too we ak trans mis sion of in for ma tion to Fa mi lyDoctors who re fer the pa tients to spe cia list cen ters ma in ly. The re is a ne ed for fur ther edu ca tio nal ef fort.

P12OCE NA STA NU WIE DZY NA TE MAT OSTE OPO RO ZY WŚRÓD KO BIET W OKRE SIE POST ME NO PAU ZAL NYM

Zyg munt A.1,2, Ła goń ska M.1, Woj cie szek M.1, Szew czyk A.1, Cy niak -Ma gier ska A.1,2, Woj cie chow ska -Dur czyń ska K.1,2, Le wiń ski A.1,2

1 Kli ni ka En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi; 2 In sty tut Cen trum Zdro wia Mat ki Po lki w Ło dzi

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, me no pau za

Wstęp. Wie dza na te mat cho ro by, jej czyn ni ków ry zy ka, ob ja wów i na stępstw ma wpływ nie tyl ko na sku tecz ność le -cze nia, ale ta kże od gry wa istot ną ro lę w pro fi lak ty ce cho ro by.

Cel. Ce lem pra cy by ło zba da nie sta nu wie dzy na te mat oste opo ro zy wśród ko biet w okre sie post me no pau zal nym. Ma te riał i me to dy. Prze ba da no 203 ko biet, pa cjen tek Kli ni ki En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych, Uni wer sy te -

tu Me dycz ne go w Ło dzi. Gru pę I sta no wi ło 95 ko biet cho rych na oste opo ro zę. Gru pę II sta no wi ło 108 ko biet, u któ rychnie roz po zna no cho ro by (gru pa kon tro l na). Ba da nie mia ło cha rak ter an kie to wy.

Wy ni ki. Więk szość cho rych (ok. 75%), by ła świa do ma czyn ni ków ry zy ka oste opo ro zy. Po zo sta łe oso by (ok. 25%) nieumia ły wska zać czyn ni ków pre dys po nu ją cych, bądź wska zy wa ły je błęd nie. Stan wie dzy na te mat oste opo ro zy u ko biet z obugrup był po dob ny. Oso by cho re zde cy do wa nie wię cej sta ra ły się do wie dzieć o swo jej cho ro bie (po przez po szu ki wa nie in for -

115

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 11

ma cji w cza so pi smach/ga ze tach), jed nak nie za wsze by ło to rów no znacz ne z po zy ska niem więk szej wie dzy na te mat cho ro by.Naj wa żniej szym źró dłem in for ma cji by ła roz mo wa z le ka rzem, w tym le ka rzem pod sta wo wej opie ki zdro wot nej.

Wnio ski. Roz po zna nie cho ro by i jej le cze nie nie wią za ło się ze wzro stem sta nu wie dzy na te mat le czo nej cho ro by, como gło mieć zna cze nie w sto so wa niu się do za le ceń le kar skich. Po ło że nie na ci sku na edu ka cję mo że za tem istot nie zwięk -szyć sku tecz ność sto so wa ne go le cze nia.

P13WPŁYW DE NO SU MA BU (DMAB) NA GĘ STOŚĆ MI NE RAL NĄ KO ŚCI (BMD) I ZŁA MA NIA W ZA LE ŻNO ŚCI OD CZYN NO ŚCI NE REK

Ja mal S. A.1, Ljung gren O.2, Steh man -Bre en C.3, Cum mings S. R.4, McC lung M. R.5, Go ema ere S.6, Ebe ling P. R.7, Fra nek E.8, Yang Y.3, Bo onen S.9, Eg bu na O. I.3, Mil ler P.10

1 Uni ver si ty of To ron to, Ka na da; 2 Up psa la Uni ver si ty Ho spi tal, Szwe cja; 3 Am gen Inc., Tho usand Oaks, CA; 4 Uni ver si ty of Ca li for nia, San Fran ci sco USA; 5 Ore gon Oste opo ro sis Cen tre, USA; 6 Ghent Uni ver si ty Ho spi tal, Bel gia; 7 Uni ver si ty of Mel bo ur ne, Au stra lia; 8 Cen tral ny Szpi tal Kli nicz ny MSWiA, Pol ska; 9 Leu ven Uni ver si ty, Bel gia; 10 Uni ver si ty of Co lo ra do He alth Scien ces Cen ter, USA

Wstęp. Czę stość wy stę po wa nia oste opo ro zy i prze wle kłej cho ro by ne rek (PChN) wzra sta z wie kiem, nie ma jed nak wie -lu da nych do ty czą cych le cze nia oste opo ro zy przy współ ist nie ją cej PChN. Ce lem tej ana li zy by ła oce na sku tecz no ści i bez pie -czeń stwo sto so wa nia pre pa ra tu DMAb u osób z ró żnym po zio mem czyn no ści ne rek, któ re wzię ły udział w ba da niu FRE -EDOM; 3-let nim ran do mi zo wa nym ba da niem kli nicz nym fa zy III z udzia łem 7808 ko biet z oste opo ro zą po me no pau zal ną.

Me to dy. Szyb kość fil tra cji kłę busz ko wej (eGFR) okre ślo no za po mo cą rów na nia Cock cro fta -Gaul ta, a sta dium PChNzo sta ło zde fi nio wa ne wg wy tycz nych Na tio nal Kid ney Fo un da tion. Ba da no m.in. czę stość no wych zła mań, zmia ny BMD, stę -że nie kre aty ni ny i wap nia w su ro wi cy, a ta kże czę stość wy stę po wa nia dzia łań nie po żą da nych po 36 mie sią cach ob ser wa cjiu osób przyj mu ją cych DMAb lub pla ce bo, stra ty fi ko wa nych wg po zio mu czyn no ści ne rek. Uży to mo de li re gre sji li nio wejsko ry go wa nych o zła ma nia, któ re wy stą pi ły po 45. ro ku ży cia, ist nie ją ce zła ma nia krę gów, sa mo oce nę sta nu zdro wia, wyj -ścio wy po bór wap nia, ak tu al ne pa le nie pa pie ro sów, BMD T -sco re szyj ki ko ści udo wej i czas, ja ki upły nął od me no pau zy.Do okre śle nia ewen tu al nych ró żnic w efek tach le cze nia w za le żno ści od eGFR okre śla no in te rak cje mię dzy pod gru pa mi.

Wy ni ki. Więk szość (97%) ko biet na le ża ła do ra sy kau ka skiej. Śred nia wie ku pa cjen tek wy no si ła 72,3 ±5,2 la ta, śred -nia ma sa cia ła 63,8 ± 10,41 kg, śred nie stę że nie kre aty ni ny w su ro wi cy 70,8 ± 15,3 mmol/l, a śred nie stę że nie wap nia 2,44±0,11mmol/l. U 73 ko biet stwier dzo no war tość eGFR w za kre sie od 15 do 29 ml/min (4. sta dium PChN), 2817 ko biet od 30do 59 ml/min (3. sta dium PChN), 4069 ko biet od 60 do 89 ml/min (2. sta dium PChN), a 842 ko bie ty mia ły eGFR ≥ 90ml/min (1. sta dium PChN/pra wi dło wa czyn ność ne rek).

Wpływ DMAb na zła ma nia krę gów i po zo sta łe zła ma nia oraz BMD w okre sie 36 mie się cy wg sta dium czyn no ści ne -rek wzglę dem pla ce bo był po dob ny we wszyst kich sta diach PChN. W te ście in te rak cji wy ni ku le cze nia -w pod gru pach niestwier dzo no zna mien no ści sta ty stycz nych, co wska zu je, że po ziom czyn no ści ne rek nie wpły wa na zmniej sze nie ry zy kazła mań i na ró żni cę śred nich od set ko wych zmian BMD u osób le czo nych DMAb -em w po rów na niu do pla ce bo. Zmia nystę że nia kre aty ni ny, wap nia i czę sto ści wy stę po wa nia cię żkich dzia łań nie po żą da nych i zgo nów by ły po dob ne w gru pieprzyj mu ją cej ba da ny lek i w gru pie pla ce bo i nie ró żni ły się w ró żnych sta diach PChN.

Wnio ski. DMAb sku tecz nie zmniej sza ry zy ko zła mań i zwięk sza BMD u ko biet z prze wle kłą cho ro bą ne rek (sta -dium 1-4) uczest ni czą cych w ba da niu FRE EDOM. Brak ró żnic w za kre sie ner ko wych i po za ner ko wych dzia łań nie po żą -da nych w gru pie przyj mu ją cej DMAb w po rów na niu do gru py pla ce bo su ge ru je, że nie ma ko niecz no ści do sto so wy wa niadaw ki le ku w sta diach 1-4 PChN.

116

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 12

P14LEC ZE NIE DO ŻYL NE OSTE OPO RO ZY IBAN DRO NIA NEM W MA TE RIA LE KLI NI KI OR TO PE DIII RE HA BI LI TA CJI W LA TACH 2009-2010

Ra wo T., Desz czyń ski J.Kli ni ka Or to pe dii i Re ha bi li ta cji II WL War szaw ski Uni wer sy tet Me dycz nyCen trum Oste opo ro zy NZOZ „Lek med”, War sza wa

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, le cze nie do żyl ne oste opo ro zy, iban dro nian, bis fos fo nia ny do żyl ne

Cel. Oce na re tro spek tyw na pa cjen tek le czo nych do żyl nie iban dro nia nem w 2009 i 2010 z po wo du oste opo ro zy po me -no pau zal nej i nie to le ran cji le cze nia do ust ne go.

Me to dy. Pa cjent ki le czo ne przy naj mniej 4 daw ka mi iban dro nia nu w 2009 i 2010, za pro szo no na ba da nie kon tro l ne.Wy ni ki DXA i ba dań la bo ra to ryj nych sprzed roz po czę cia le cze nia uzy ska no z hi sto rii cho rób. Ze bra no wy wiad Oce nio nory zy ko zła mań z wy ko rzy sta niem kal ku la to ra FRA XTM. Wy ko na no ba da nie DXA.

Wy ni ki. Licz ba pa cjen tek 432 (382 kon ty nu uje le cze nie). 50 zre zy gno wa ło. Licz ba pa cjen tek, któ rym po da no mi ni -mum 4 daw ki do żyl ne iban dro nia nu – 325. Na za pro sze nie od po wie dzia ło 120. Ba da nie w mar cu 2011. Śred ni wiek pa -cjen tek – 71 lat (SD 7,7; min. 53; max. 87). Śred nia licz ba da wek iban dro nia nu – 5,39 (9-4) Me dia na i śred nia BMDprzed le cze niem – 0,66 g/cm2 (IQR 0,62; 0,70) i 0,66g/cm2 (SD 0,08). Me dia na i śred nia T -Sco re – -2,80 (IQR -3,12; -2,55)i -2,83 (SD 0,55). W trak cie le cze nia wzro sła o 1,49% me dia na BMD (IQR -2,15; 4,48). Zwięk szy ła się me dia na i śred niadla T -Sco re od po wied nio -2,78 (IQR -3,12; -2,42) i -2,80 (SD 0,59). Śred nia war tość BMD nie zmie ni ła się. W trak cie le -cze nia stwier dzo no 15 no wych zła mań (8 po za krę go wych, 4 krę go słu pa i 0 bli ższe go koń ca ko ści udo wej). To le ran cja by -ła do bra, naj czę ściej zgła sza ny mi dzia ła nia mi nie po żą da ny mi by ły: za pa le nie ży ły w miej scu po da nia (7) i uogól nio ne bó -le cia ła (7).

Wnio ski. Do żyl ny iban dro nian jest sku tecz ną i bez piecz ną opcją le cze nia dla pa cjen tek ze złą to le ran cją bis fos fo nia -nów do ust nych.

P14IN TRA VE NO US TRE AT MENT OF OSTE OPO RO IS WITH USE OF IBAN DRO NA TE IN MA TE RIAL OF DE PAR TA MENT OF OR THO PE DIC SUR GE RY AND RE HA BI LI TA TION 2009-2010

Ra wo T., Desz czyń ski J.De par ta ment of Or tho pe dic Sur ge ry and Re ha bi li ta tion, 2’nd Me di cal Fa cul dy, War saw Me di cal Uni ver si tyOste opo ro sis Cen ter NZOZ „Lek med”, War saw

Key words: oste opo ro sis, in tra ve no us tre at ment of oste opo ro sis, iban dro na te, in tra ve no us bi sph spho na tes

Aim. Re tro spec ti ve eva lu ation of fe ma le pa tients with post me no pau sal oste opo ro sis and in to le ran ce of oral agents,treated with in tra ve no us iban dro na te be twe en 2009 and 2010.

Me thods. Pa tients tre ated in 2009 and 2010 with at le ast fo ur do ses of iban dro na te we re eva lu ated. The pre -tre at mentden si to me try and la bo ra to ry test ha ve be en ob ta ined from pa tient hi sto ry. Pa tients we re in te rvie wed. The frac tu re risk withuse of FRA XTM to ol was eva lu ated and con trol den si to me try (DXA) has be en per for med.

Re sults. To tal num ber of pa tients tre ated in 2009-2010 – 432 (382 are con ti nu ing the tre at ment). 50 pa tients re si gnedfrom the tre at ment. The num ber of pa tients tre ated with at le ast 4 in tra ve no us ad mi ni stra tions – 325. 120 pa tients re pliedfor in vi ta tion to eva lu ation. Eva lu ation in March 2011. The me an age of pa tients 71 years (SD 7.7; min. 53; max. 87). Theme an num ber of iban dro na te in jec tions was 5.39 (9-4). Be fo re the tre at ment the me dian and me an BMD we re ap pro pria -te ly 0.66 g/cm2 (IQR 0.62; 0.70) and 0,66g/cm2 (SD 0.08). The me dian and me an T -Sco re we re -2.80 (IQR -3.12; -2.55)and -2.83 (SD 0.55). Du ring the iban dro na te tre at ment the me dian BMD in cre ased by 1.49% (IQR -2.15; 4.48) whi le theme an va lue of BMD did not chan ge. The me dian and me an T -Sco re in cre ased as well and we re ap pro pria te ly -2.78 (IQR -3.12; -2.42) and -2.80 (SD 0.59). 15 new frac tu res du ring the stu dy (8 frac tu res of di stal ra dius and 4 ver te bral frac tu res).The tre at ment to le ran ce was go od. The most often ad ver se events we re phle bi tis at the si te of in jec tion (7 ca ses) and ge ne -ral bo dy pa ins (7 ca ses).

Conc lu sion. In our opi nion in tra ve no us iban dro na te is ef fec ti ve and sa fe option for oste opo ro sis tre at ment for wo menwith bad to le ran ce of oral bi spho spho na tes.

117

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 13

P15EF FECT OF ZO LEN DRO NIC ACID IN TRE AT MENT OF POST ME NO PAU SAL OSTE OPO RO SIS

Po vo ro zny uk V., Gry go rie va N., Vaу da V., Ba lat ska N., Dze ro vych N., Kli mo vic kii F.De part ment of Cli ni cal Phy sio lo gy and Pa tho lo gy of Lo co mo tor Ap pa ra tus, In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine, Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

In tro duc tion. Zo len dro nic acid is a new bi spho spho na te used for tre at ment of post me no pau sal oste opo ro sis. We ha veba sed our fin dings on re sults of in tra ve no us in fu sions of zo le dro nic acid in 252 ca ses, 61 of which – se con da ry.

Aim. To de ter mi ne the ef fi ca cy and sa fe ty of in tra ve no us in fu sions of zo le dro nic acid, and ef fects on ver te bral pa in,bo ne mi ne ral den si ty (BMD) in post me no pau sal wo men with oste opo ro sis.

Ob ject. 89 post me no pau sal wo men with oste opo ro sis aged 50-79 years (ave ra ge age – 65.3±0.8 years) we re exa mi ned. Me thods. Eva lu ation of pa in syn dro me and li fe qu ali ty was ma de with qu estion na ires. BMD was de ter mi ned with

Du al -ener gy X -ray ab sorp tio me ter „Pro di gy” (GE Me di cal sys tems). 5 mg of zo le dro nic acid (Ac la sta, „No var tis”) was ad mi ni stra ted by in tra ve no us in jec tion. Du ring the com plex tre at ment pa tients re ce ived 1 ta blet of cal cium com bi ned me -di ci ne (Cal cium – 500 mg, Vit. D – 400 IU) 2 ti mes a day du ring 12 mon ths. Exa mi na tion was per for med be fo re and afterthree, six, ni ne and twe lve mon ths of tre at ment co ur se.

Re sults. A re lia ble de cre ase of ver te bral pa in syn dro me by vi su al ana lo gue sca le was ob se rved after three mon ths. Thepa in syn dro me de cre ased and im pro ve ment of li fe qu ali ty du ring all pe riod of tre at ment. The BMD of spi ne si gni fi can tlyafter three (0.043±0.055 g/cm2; F=-7.5; p=0.0000), six (0.048±0.054 g/cm2; F=-7.2; p=0.0000), ni ne (0.073±0.051 g/cm2;F=-9.4; p=0.0000) and twe lve (0.070±0.057 g/cm2; F=-8.5; p=0.0000) mon ths. We did not find si gni fi cant dif fe ren ce in pa -tients de pen ding on age (50-59, 60-69 and 70-79 years) and sta te of bo ne (oste opo ro sis or oste ope nia).

Conc lu sion. In tra ve no us in fu sions of zo le dro nic acid (5 mg) we re shown to be ef fec ti ve ly in cre asing BMD, de cre asingpro no un ced ver te bral pa in syn dro me and im pro ving li fe qu ali ty in post me no pau sal wo men with oste opo ro sis.

P16KWA SY AMI NO ME TY LE NO BIS FOS FO NO WE – SYN TE ZA I ZA STO SO WA NIE W LEC ZE NIU OSTE OPO RO ZY

Chmie lew ska E.1, Ka far ski P.1, Wie trzyk J.2

1 Po li tech ni ka Wro cław ska Wy dział Che micz ny Za kład Che mii Bio or ga nicz nej 2 In sty tut Im mu no lo gii i Te ra pii Do świadcz la nej Pol skiej Aka de mii Na uk Za kład On ko lo gii Do świad czal nej

Sło wa klu czo we: kwa sy ami no me ty le no bis fos fo no we, oste opo ro za, le cze nie

Wstęp. Bis fos fo nia ny sta no wią wa żną kla sę związ ków che micz nych, któ re zna la zły za sto so wa nie w le cze niu cho róbzwią za nych z upo śle dze niem me ta bo li zmu wap nia, ta kich jak m in. cho ro ba Pa ge ta, oste opo ro za, szpi czak, oste oli za po łą -czo na z hi per kal ce mią zło śli wą, po nie waż wy ka zu ją du że po wi no wac two do wap nia i dla te go od kła da ją się w ko ściach.Bis fos fo nia ny sta no wią naj wa żniej szą gru pę le ków an ty re sorp cyj nych. Ule ga ją ad sorp cji na krysz ta łach hy drok sy apa ty tu,co jest po wo dem ich dłu gie go okre su pół tr wa nia w ko ściach. Nie opi sa no jed nak w związ ku z tym żad ne go dłu go trwa łe -go, nie po żą da ne go efek tu. Dzia ła nie bis fos fo nia nów po le ga na in hi bi cji syn te ta zy pi ro fos fo ra ny far ne zy lu. Na po wierzch -niach re sorp cyj nych bis fos fo nia ny ha mu ją czyn ność oste okla stów. Mi mo iż do kład ny mo le ku lar ny me cha nizm dzia ła niabis fos fo nia nów nie zo stał w peł ni po zna ny sa dzi się, że bis fos fo nia ny mo gą bez po śred nio od dzia ły wać na doj rza łe oste -okla sty ha mu jąc ich ak tyw ność re sorp cyj ną na sku tek za bu rzeń w ich ul tra struk tu rze. Bis fos fo nia ny, od dzia łu jąc bez po -śred nio na oste okla sty lub też po śred nio przez ha mo wa nie oste okla sto ge ne zy, nie tyl ko ha mu ją re sorp cję tkan ki kost nej,lecz ta kże dzia ła jąc na oste obla sty mo gą po bu dzać ko ścio two rze nie przy spie sza jąc apop to zę oste okla stów. Bis fos fo nia nyha mu ja pro li fe ra cję i zmniej sza ją pro cent ob umie ra nia ko mó rek ma kro fa go wych w te stach in vi tro. Po ka za no, że efektdzia ła nia ami no me ty le no bis fos fo nia nów na ko mór ki ma kro fa go we po le ga na in duk cji apop to zy.

Cel. Ce lem pra cy jest syn te za no wych N -mo dy fi ko wa nych po chod nych kwa su ami no me ty le no bis fos fo no we go o ukie -run ko wa nych wła ści wo ściach fi zy ko che micz nych i ak tyw no ści bio lo gicz nej, ana lo gów in ka dro nia nu ja ko po ten cjal nychle ków prze ciw oste opo ro zie, a ta kże ba da nia nad ak tyw no ścią cy to tok sycz ną bis fos fo nia nów oste ogen nych wo bec li niimy sich ko mó rek ma kro fa go po dob nych (J774E). My sia li nia ma kro fa go po dob na J774 uży wa na do te stu jest sze ro ko sto -so wa na li nią do zin ter pre to wa nia ak tyw no ści bis fos fo nia nów.

Ma te riał i me to dy. Struk tu ra prze strzen na łań cu cha bocz ne go R2 wy zna cza ko mór ko wy wpływ bis fos fo nia nów i ichwzględ ną sku tecz ność ja ko in hi bi to rów re sorp cji ko ści. Dzia ła nie bis fos fo nia nów za le ży mię dzy in ny mi od ro dza ju rod ni -ków przy wę glu kwa su bis fos fo no we go, dłu go ści łań cu chów ali fa tycz nych oraz pod staw ni ków w łań cu chach bocz nych.Ka żdy bis fos fo nian po sia da swój wła sny pro fil ak tyw no ści, zde ter mi no wa ny przez in dy wi du al ne wła ści wo ści łań cu chabocz ne go. Re ak cja syn te zy ami no me ty le no bis fos fo nia nów po le ga na trzy -skład ni ko wej re ak cji kon den sa cji po mię dzy ami -ną I - lub II -rzę do wą, or tom rów cza nem trie ty lo wym i fos fo ry nem die ty lo wym. Re ak cja nie wy ma ga uży cia sil nie tok sycz -

118

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 14

nych re agen tów. Su ro we es try ami no me ty le no bis fos fo nia nów pod da je się hy dro li zie kwa sem sol nym otrzy mu jąc od po -wied nie kwa sy ami no me ty le no bis fos fo no we. Ba da nia skry nin go we ak tyw no ści bis fos fo nia nów wy ko na no przy uży ciu te -stu MTT, mie rzą ce go za ha mo wa nie pro li fe ra cji ko mó rek do ce lo wych w 72-go dzin nej ho dow li in vi tro. W ba da niach za -sto so wa no my sią ma kro fa go po dob ną li nie ko mór ko wą (J774E). Ja ko kon tro lę za sto so wa no in ka dro nian w ta kich sa mychstę że niach jak ba da ne związ ki. Wy ni ki do świad czeń w po sta ci ID50 (daw ka po wo du ją ca za ha mo wa nie pro li fe ra cji 50%po pu la cji ko mó rek no wo two ro wych) oraz pro cen tu za ha mo wa nia pro li fe ra cji wy zna czo no dla ka żde go związ ku. War to ściIC50 wy zna czo no na pod sta wie trzech nie za le żnych eks pe ry men tów.

Wy ni ki. Zsyn te ty zo wa li śmy po nad sto ami no me ty le no bis fos fo nia nów o zró żni co wa nej struk tu rze i zba da li śmy ich ak -tyw ność an ty pro li fe ra cyj ną na my sich ma kro fa gach (li nia J774). W te ście MTT wy bra no związ ki o naj wy ższej ak tyw no -ści. Ak tyw ność wie lu jest wy ższa niż in ka dro nia nu sto so wa ne go ja ko zwią zek re fe ren cyj ny. Wie le ami no me ty le no bis fos -fo nia nów wy ka zy wa ło ak tyw ność zbli żo ną do in ka dro nia nu, a nie któ re nie wy ka zy wa ły ak tyw no ści nie zbęd nej do okre -śle nia war to ści ID50 w za sto so wa nych stę że niach. Obec nie trwa ją ba da nia wy bra nych bis fos fo nia nów na pro ces ko ścio -two rze nia u owiec.

Wnio ski. Obec nie w far ma ko lo gicz nym le cze niu oste opo ro zy naj wię cej uwa gi po świę ca się le kom o wła ści wo ściachan ty re sorp cyj nych, głów nie bis fos fo nia nom. Uda ło się zsyn te zo wać kwa sy ami no me ty le no bis fos fo no we o in te re su ją cychwła ści wo ściach an ty oste opo ro tycz nych. Zo sta ły one skie ro wa ne do ba dań bio lo gicz nych w le cze niu in du ko wa nej oste opo -ro zy u owiec. Uzy ska ne wy ni ki ba dań in vi vo są za do wa la ją ce.

P16AMI NO ME THY LE NE BI SPHO SPHO NIC ACIDS – SYN THE SIS AND THE IR AC TI VI TY IN TRE AT MENT OF OSTE OPO RO SIS

Chmie lew ska E.1, Ka far ski P.1, Wie trzyk J.2

1 Po li tech ni ka Wro cław ska Wy dział Che micz ny Za kład Che mii Bio or ga nicz nej 2 In sty tut Im mu no lo gii i Te ra pii Do świadcz la nej Pol skiej Aka de mii Na uk Za kład On ko lo gii Do świad czal nej

Key words: ami no me thy le ne bi spho spho nic acids, oste opo ro sis, tre at ment

Ob jec ti ves. Bi spho spho na tes are an im por tant class of drug mo le cu les, used to tre at oste opo ro sis, Pa get’s di se ase, andhy per cal ce mia due to ma li gnan cy be cau se they are po wer ful in hi bi tors of bo ne re sorp tion. Bi spho spho na tes ha ve be co methe most im por tant class of an ti re sorp ti ve drugs, not on ly for the tre at ment of Pa get’s di se ase, but al so for other di se asesthat invo lve exces si ve oste oc last -me dia ted bo ne re sorp tion, such as tu mor -in du ced oste oly sis and hy per cal ce mia and oste opo -ro sis. They act by in hi bi ting the en zy me far ne syl di pho spha te syn tha se. De spi te this, the mo le cu lar mo de of the ir ac tion is stillnot cle ar. The re is sub stan tial evi den ce that BPs can ha ve a di rect ef fect on oste oc la sts by me cha ni sms that may le ad to oste -oc last cell de ath by apop to sis. BPs can al so in hi bit pro li fe ra tion and cau se cell de ath in ma cro pha ges in vi tro. The re is shownthat the to xic ef fect of BPs on ma cro pha ges is al so due to the in duc tion of apop to tic, ra ther than ne cro tic, cell de ath.

Aim. The aim of our stu dies is syn the sis the ami no me thy le ne bi spho spho nic acids, ana logs of in ca dro na te, as po ten tialantio ste opo ro sis drugs. The aim of the se stu dies is the pre se lec tion in vi tro of BPs in the mo del cell li ne to cho ose po tent com -po unds. The mo use ma cro pha ge -li ke cell li ne J774 used in this stu dy is a co nve nient mo del to iden ti fy the ac ti vi ty of BPs.

Ma te rials and me thods. Al tho ugh the struc tu re of the R2 si de cha in is the ma jor de ter mi nant of an ti re sorp ti ve po ten cy,both pho spho na te gro ups are al so re qu ired for the drugs to be ac ti ve. The sim plest pro ce du re for pre pa ra tion of ami no me -thy le ne bi spho spho na tes re lays on three -com po nent re ac tion be twe en pri ma ry or se con da ry ami ne, trie thyl or tho for ma teand die thyl pho sphi te, fol lo wed by acid hy dro ly sis. The in vi tro cy to to xic ef fect of all agents was exa mi ned after 72-ho ursof expo su re of the cul tu red cells to va ry ing con cen tra tions of the te sted com po unds, using the MTT as say. The in vi troresults we re pre sen ted in terms of in hi bi to ry con cen tra tion 50% (IC50) va lu es. The IC50 is the con cen tra tion of te stedagent, which in hi bits the pro li fe ra tion of 50% of the can cer cell po pu la tion. Ave ra ge IC50 va lu es for each pre pa ra tion werecal cu la ted using da ta from three in de pen dent expe ri ments.

Re sults. We syn the si zed abo ve hun dred ami no me thy le ne bi spho spho na tes with struc tu ral va rie ty and te sted the ir an ti -pro li fe ra ti ve ac ti vi ty on the mo use ma cro pha ges cell li ne J774. We cho ose the most po tent com po unds se lec ted in this exa mi na tion. Its ac ti vi ty is hi gher that that of re fe ren tial com po und in ca dro na te. So me com po unds ha ve the best pro fi le ofac ti vi ty (in hi bi tion of pro li fe ra tion ob se rved in do se -de pen dent man ner). The re are al so ma ny com po unds with si mi lar ac ti vi ty to that of in ca dro nian Now we are te sting the most ac ti ve com po unds in vi vo.

Conc lu sions. No wa days in phar ma co the ra py of oste opo ro sis the most com mon are an ti re sorp ti ve drugs, ma in ly bi spho spho na tes.

We syn the si sed the ami no me thy le ne bi spho spho nic acids suc cess ful ly and they ha ve in te re sting an tio ste opo ro sis ac ti vi -ty. The most ac ti ve bi spho spho na tes we re te sted.

119

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 15

P17THE AN NU AL AGE -AD JU STED IN CI DEN CE OF HIP FRAC TU RES IN GO MEL AREA IN THE RE PU BLIC OF BE LA RUS IN 2007-2010

Ra ma nau H.Re pu bli can Re se arch Cen tre for Ra dia tion Me di ci ne and Hu man Eco lo gy

Key words: hip frac tu re, oste opo ro sis, epi de mio lo gy

Ob jec ti ves. Low -trau ma frac tu res in el der ly pe ople are a ma jor pu blic he alth pro blem. The most com pli ca ted so cial --me di cal con se qu en ces can be ob se rved in par ti cu lar un der hip frac tu res.

Aim. The ob jec ti ve of this stu dy was to de fi ne the cur rent hip frac tu re ra tes at per sons over age 50 re si ding in Go melci ty and Go mel area for the pe riod of 2007-2010.

Ma te rials and me thods. For es ti ma tion of the an nu al age -ad ju sted in ci den ce of hip frac tu res the re was used the al go -ri thm to cal cu la te all di se ase ca ses in c lu ding: col lec tion of in for ma tion abo ut emer gen cy calls on low -trau ma frac tu res ofthe pro xi mal hu me rus, ve ri fi ca tion of hip frac tu re ca ses at pa tients trans por ted by emer gen cy te ams in to me di cal in sti tu -tions pro vi ding sta tio na ry help and cal cu la tion of the an nu al age -ad ju sted in ci den ce pa ra me ters ba sed on the sta ti sti cal da -ta of ave ra ge an nu al urban and ru ral po pu la tion by ages with the in te rval of 5 years. The hip frac tu re ca se was ad mit ted tobe ve ri fied if a di schar ge li sts of the pa tient who left the ho spi tal con ta ined the fol lo wing ma in dia gno sis S72 (ICD -10)with com ple tion of or tho pe dic sur ge ry, ske le tal trac tion or im mo bi li za tion.

Re sults. The stu dy was pro vi ded in the re gion with the po pu la tion of abo ut 570.6 tho usand pe ople, out of them overage 50 – 176,1 tho usand (30.9%). To tal ly 726 pa tients, 487 (67.1%) fe ma les and 239 (32.9%) ma les, we re trans por ted tothe ho spi tal for tre at ment of an acu te hip frac tu re in 2007-2010. The ge ne ral num ber of frac tu res in 2007 ma de up 182,in 2008 – 186, in 2009 – 200 and in 2010 – 158, and the re was not mar ked sta ti sti cal ly si gni fi cant de cre ase of in ci den cepa ra me ters (p>0.05). The ave ra ge pa ra me ters of the an nu al age -ad ju sted in ci den ce for the in di ca ted pe riod ma de up at ma lesaged 50-54 from 35, 1/100 000 up to 278, 4/100 000 at ma les aged over 80. The si mi lar pa ra me ters at fe ma les ma deup 12, 8/100 000 and 558, 2/100 000, ac cor din gly. The ra tio of in ci den ce pa ra me ters at ma les and fe ma les aged over 50was equ al to: ma le: fe ma le=1: 1.3. Un der the com pa ri son of in ci den ce pa ra me ters be twe en urban and ru ral po pu la tion therewas not ob ta ined sta ti sti cal ly si gni fi cant dif fe ren ces (p>0.05). The re we re not mar ked dif fe ren ces be twe en the pa ra me tersof the an nu al age -ad ju sted in ci den ce at ma les and fe ma les except for age gro up over 80 (p=0.017).

Conc lu sions. The an nu al age -ad ju sted in ci den ce of hip frac tu re at re si dents of Go mel area aged over 50 in 2007-2010ma de up 35.1–278.4/100 000 in men and 12.8–558.2/100 000 in wo men. Hip frac tu res in ma le po pu la tion aged 50-80 canbe met with the sa me fre qu en cy as among fe ma les.

P18THE RO LE OF QU ALI TY OF LI FE IN DI CA TORS IN AN TI RE SORP TI VE THE RA PY ES TI MA TION

Tru shi na A.Be la ru sian Me di cal Aca de my of Post gra du ate Edu ca tion

Key words: Oste opo ro sis, me no pau se, qu ali ty of li fe

Ob jec ti ves. At the mo ment the term „qu ali ty of li fe” (QL) is not on ly а ge ne ra li zed re pre sen ta tion of phy si cal, psy cho -lo gi cal and so cial com po nents of hu man’s he alth, but al so is a to ol in ma ny cli ni cal re se ar ches.

Aim. Es ti ma tion of alen dro na te and stron tium ra ne la te the ra py of wo men with the post me no pau sal oste opo ro sis (OP)un der QL stu dy.

Ma te rials and me thods. 74 wo men with post me no pau sal OP, that hadn’t re ce ived any an tio ste opo ro tic tre at ment, wereexa mi ned. Me an age of wo men is 58,6 ± 4,7. Me an age of me no pau se be gin ning is 48,2 ± 4,0, du ra tion of me no pau seis 10,4 ± 5,0. Con trol set in c lu ded 23 wo men of post me no pau sal age wi tho ut OP, equ ata ble to in dex gro up in age (58.7± 2.3; р = 0.936), edu ca tion and so cial sta tus. In dex gro up pa tients we re di vi ded in to two sub gro ups. The first sub gro upwas ta king alen dro na te (70 mg/we ek) and the se cond sub gro up was ta king stron tium ra ne la te (2 g/day). All wo men we reta king 1000 mg of ele men tal cal cium and 800 IU of vi ta min D3 da ily. The fol low -up pe riod to ok 12 mon ths. Me asu ing po -ints: be fo re the ra py, after 3, 6 and 12 mon ths of the ra py. Ge ne ral qu estion na ire SF–36 (0 – the worst, 100 – the best QL)and spe cial qu estion na ire QU ALEF FO -41 (0 – the best, 100 – the worst QL) we re used to es ti ma te QL. Bo ne den si ty wasme asu red at the be gin ning of the stu dy and after 12 mon ths using DXA scans and was com pa red to con trol set.

Re sults. Ac cor ding to QU ALEF FO -41 to tal sco re (TS) cal cu la ted be fo re the the ra py, si gni fi cant dif fe ren ces of QL atthe oste opo ro sis we re re ve aled. The se dif fe ren ces va ry when OP is com pli ca ted by ver te bral frac tu res and hip frac tu res (TS= 53.2 ± 21.9 %, р=0.008) and when it’s not (TS = 42.1 ± 10.4 %, р=0.0007) in com pa ri son with the con trol set (TS= 25.8± 8.6 %, р=0.0002).

120

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 16

QL in di ca tors we re in cre ased in the gro up that was ta king alen dro na te as well as in the gro up that was ta king stron tiumra ne la te in com pa ri son with con trol set. After 3 mon ths ac cor ding to SF -36, si gni fi cant growth was re ve aled on 7 sca lesout of eight (exc lu ding sca le „so cial func tio ning (SF)”, р=0.627). That was a con se qu en ce of alen dro na te in ta ke. The samere sult was got as a con se qu en ce of stron tium ra ne la te in ta ke (exc lu ding sca le „emo tio nal func tio ning”, р=0.114).

In 6 mon ths after the tre at ment be gin ning QL im pro ve ment was ob se rved on the sca les „phy si cal func tio ning (FF)”(р=0.028), „pa in (P)” (р=0.0003), SF (р=0.021), and „men tal he alth (MH)” (р=0.016). After 6 mon ths QL in di ca tors we reim pro ved on the sca les FF (р=0.007), „ro le phy si cal func tio ning” (р=0.006), P (р=0.003), „ge ne ral he alth” (р=0.019), „vi ta li ty” (р=0.026) and MH (р=0.005) due to stron tium ra ne la te in ta ke.

After 12 mon ths QL was im pro ved on all eight SF -36 sca les as a re sult of both alen dro na te and stron tium ra ne la te in ta ke (р<0.01). No sta ti sti cal ly chan ges of QL in di ca tors we re re ve aled in con trol set on all ti me in te rvals (р>0.05).

Conc lu sions. Com pli ca ted oste opo ro sis as well as not com pli ca ted by frac tu res one is at ten ded by the pa tients’QL de cre ase. SF -36 and QU ALEF FO -41 can be used as ear ly eva lu ation cri te ria of im pact of an tio ste opo ro sis the ra py alongwith stan dard la bo ra to ry -to ol me thods.

P19OPÓŹ NIO NY ZROST KOST NY PO PRZE BY TYM ATY PO WYM ZŁA MA NIU POD KRĘ TA RZO WYM W TRAK CIE TE RA PII ALEN DRO NIA NEM

Czer wiń ski E.1, 2, Osie le niec J.2, Lo ranc A.3, Ama ro wicz J.1

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl3 Od dział Chi rur gii Ura zo wo -Or to pe dycz nej Re gio nal ny Szpi tal, Ko ło brzeg

Wstęp. Aty po we zła ma nia pod krę ta rzo we po dłu go trwa łym le cze niu bis fos fo nia na mi, mi mo że rzad ko stwier dza ne na -le żą do trud nych sy tu acji kli nicz nych. Na pod sta wie me ta na li zy du żych ba da niach kli nicz nych z za sto so wa niem bis fos fo -nia nów osza co wa no czę stość zła mań aty po wych na 2.3/ 10 000 pa cjen to -lat. Opóź nio ny zrost kost ny w prze bie gu tych zła -mań po zo sta je nie wy ja śnio nym za gad nie niem [1].

Cel. Pre zen ta cja przy pad ku pa cjent ki w trak cie dłu go let niej te ra pii bis fos fo nia na mii z aty po wym zła ma niem pod krę ta -rzo wym i opóź nio nym zro stem kost nym.

Opis przy pad ku. 68-let nia pa cjent ka, przy ję ta do Kra kow skie go Cen trum Me dycz ne go po prze by tym w lip cu 2010 rbez u ra zo wym zła ma niu pod krę ta rzo wym pra wej ko ści udo wej (zła ma nie aty po we), po prze dzo nym przez ok. 6 mie się cybó lem pra we go uda. W le cze niu zła ma nia za sto so wa no ze spo le nie śród sz pi ko we gwoź dziem blo ko wa nym, po 6 mie sią -cach od za bie gu w Rtg kon tro l nym obec ne opóź nie nie zro stu kost ne go. Do ko na no szcze gó ło wej ana li zy da nych z wy wia -du, ba dań ob ra zo wych i la bo ra to ryj nych ce lem iden ty fi ka cji po ten cjal nych przy czyn zła ma nia.

W wy wia dzie oste ope nia od ok. 2001, przez oko ło 6 lat le czo na alen dro nia nem, wcze śniej przez 10 lat HTZ z po wo -du ob ja wów wy pa do wych. Wśród czyn ni ków ry zy ka zła ma nia oste opo ro tycz ne go (oce nia ne wg FRAX) stwier dzo no je dy -nie nad czyn ność tar czy cy (le czo na ope ra cyj nie w 2007r), obec nie nie do czyn ność gru czo łu. Wśród scho rzeń współ to wa -rzy szą cych cho ro ba nie do krwien na ser ca, hi per cho le ste ro le mia do tych czas nie le czo na, nad ci śnie nie tęt ni cze. W ba da niuDXA z wrze śnia 2010r BMD Neck = 0.633 g/cm2 T -sco re =-2.0 SD, BMD L1 -L4= 0.897 g/cm2 T -sco re = – 1.4 SD. W ak -tu al nych ba da niach la bo ra to ryj nych stwier dzo no m.in. znacz ny nie do bór wi ta mi ny D3 w su ro wi cy (25 (OH) D =17.0ng/ml), zmniej szo ne do bo we wy da la nie wap nia z mo czem (1.8 mmol/24h), przy pra wi dło wych stę że niach w su ro wi cywap nia fos fo ru i PTH oraz zwięk szo ne stę że nie ICTP i frak cji kost nej fos fa ta zy al ka licz nej. Od sta wio no u cho rej alen dro -nian, zwięk szo no su ple men ta cję wi ta mi ny D3 i wap nia. Po zo sta je w dal szej ob ser wa cji.

Dys ku sja. Opie ra jąc się na ra por cie ASBMR [2] u pa cjent ki stwier dzo no na stę pu ją ce czyn ni ki ry zy ka wy stą pie nia„aty po we go” zła ma nia pod krę ta rzo we go: oste ope nia w mo men cie roz po czę cia te ra pii bis fos fo nia na mi, sto so wa nie alen -dro nia nu przez ok. 6 lat (mi mo bra ku da nych wska zu ją cych na roz po zna nie oste opo ro zy), wcze śniej sza dłu go trwa ła te ra -pia HTZ, nie do bór wi ta mi ny D3.

Po da wa na w li te ra tu rze ni ska czę stość zła mań aty po wych w prze bie gu te ra pii bis fos fo nia na mi (2.3/ 10 000 pa cjen to --lat) opar ta jest na da nych z ba dan kli nicz nych, gdzie cho rzy pod le ga li do kład nej dia gno sty ce ma ją cej na ce lu wy klu cze -nie wtór nych przy czyn ob ni że nia gę sto ści mi ne ral nej ko ści w tym np. oste oma la cji. Praw do po dob nie w co dzien nej prak -ty ce wie lu pa cjen tów ma roz po czy na ną te ra pię bis fos fo nia na mi tyl ko na pod sta wie ba da nia den sy to me trycz ne go bez wy -klu cze nia wtór nych przy czyn ni skiej gę sto ści mi ne ral nej ko ści, z te go po wo du czę stość zła mań aty po wych mo że być więk -sza niż osza co wa na w gru pie uczest ni ków ba dań kli nicz nych. 1. Black DM, Kel ly MP, et al. Bi spho spho na tes and frac tu res of the sub tro chan te ric or dia phy se al fe mur. N Engl J Med.

2010 May 13; 362 (19): 1761-71.2. Sha ne E, Burr D, Ebe ling PR et. al. Aty pi cal sub tro chan te ric and dia phy se al fe mo ral frac tu res: re port of a task for ce

of the Ame ri can So cie ty for Bo ne and Mi ne ral Re se arch. J Bo ne Mi ner Res. 2010 Nov; 25 (11): 2267-94.

121

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 17

P19DE LAY ED UNION AFTER ATY PI CAL SUB TRO CHAN TE RIC FRAC TU RE UN DER ALEN DRO NA TE TRE AT MENT: CA SE RE PORT

Czer wiń ski E.1, 2, Osie le niec J.2, Lo ranc A.3, Ama ro wicz J.1

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Col le gium Me di cum Ja giel lo nian Uni ver si ty, Kra ków2 Kra kow Me di cal Cen tre, Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl3 De part ment of Or tho pa edics and Trau ma to lo gy, Re gio nal Ho spi tal, Ko ło brzeg

In tro duc tion. Aty pi cal sub tro chan te ric frac tu res after long -term alen dro na te tre at ment, de spi te its ra re oc cur ren ce, aredif fi cult to han dle. A me ta -ana ly sis of lar ge cli ni cal trials of bi spho spho na tes shows the fre qu en cy of aty pi cal frac tu resat 2.3/10,000 pa tient -years [1]. De lay ed union after aty pi cal sub tro chan te ric frac tu res still ne eds cla ri fi ca tion.

Aim. The aim of this stu dy is to pre sent the ca se of a pa tient on a long -term alen dro na te tre at ment with an aty pi cal sub -tro chan te ric frac tu re and de lay ed union.

Ca se pre sen ta tion. In Ju ly 2010 a wo man aged 68 ap plied to Kra kow skie Cen trum Me dycz ne with an atrau ma tic sub -tro chan te ric frac tu re of the ri ght fe mur which had be en pre ce ded with 6 mon ths of pa in in the ri ght thigh. The ho spi tal pro ce du res in c lu ded in tra me du lar fi xa tion with a loc ked na il. Six we eks after the sur ge ry de lay ed union was ob se rved.A tho ro ugh ana ly sis of me di cal hi sto ry, lab re sults and ima ging stu dy was per for med in or der to iden ti fy the cau se of frac tu re.

Pa tient hi sto ry sin ce 2001 in c lu des: 6 years of alen dro na te in ta ke for oste ope nia, 10 years of hor mo ne re pla ce ment the -ra py (HRT) due to me no pau sal symp toms (hot flu shes). The on ly dia gno sed oste opo ro tic frac tu re risk fac tor (ba sed onFRAX) was hy per thy ro idism (sur gi cal in te rven tion in 2007) and cur ren tly – hy po thy ro idism. Con co mi tant di se ases in c lu -de: ischa emic he art di se ase, untre ated hy per cho le ste ro le mia, ar te rial hy per ten sion. The cur rent den si to me tric me asu re mentsho wed: neck BMD = 0.633 g/cm2 T -sco re =-2.0 SD Z -sco re = -0.3 SD, BMD L1 -L4= 0.897 g/cm2 T -sco re = – 1.4 SD. La -bo ra to ry te sts sho wed a sli ght vi ta min D de fi cien cy in se rum (25 (OH) D =17.0 ng/ml), lo we red uri na ry cal cium excre tion(1.8 mmol/24h), nor mal cal cium, pho spho rus and PTH con cen tra tion le vels in se rum as well as in cre ased le vel of ICTPand bo ne al ka li ne pho spha ta se frac tion. Alen dro na te tre at ment was di scon ti nu ed and cal cium and vi ta min D3 sup ple men -ta tion was in cre ased. The pa tient re ma ins un der me di cal su per vi sion.

Di scus sion. Ta king in to con si de ra tion the ASBMR [2] re port the pa tient ful fils the cri te ria of an aty pi cal frac tu re thatis: oste ope nia at the star ting po int of bi spho spho na te the ra py, ad mi ni stra tion of alen dro na te for 6 years (de spi te no dia gno -sis of oste opo ro sis), pre vio us HRT the ra py, in suf fi cien cy of vi ta min D3.

The men tion low fre qu en cy of aty pi cal frac tu res un der bi spho spho na tes (2.3/10,000 pa tient -years) is ba sed on cli ni caltrials in which se con da ry ef fects of low BMD (e. g. oste oma la cia) we re con si de red as an exc lu sion cri te rion.

Pro ba bly in eve ry day prac ti ce ma ny pa tients are dia gno sed with bi spho spho na te the ra py in den si to me try exa mi na tionwi tho ut exc lu sion of se con da ry ef fects of BMD, which is why the fre qu en cy of aty pi cal frac tu res may be hi gher than es ti -ma ted in cli ni cal trials. 1. Black DM, Kel ly MP, et al. Bi spho spho na tes and frac tu res of the sub tro chan te ric or dia phy se al fe mur. N Engl J Med.

2010 May 13; 362 (19): 1761-71.2. Sha ne E, Burr D, Ebe ling PR et. al. Aty pi cal sub tro chan te ric and dia phy se al fe mo ral frac tu res: re port of a task for ce

of the Ame ri can So cie ty for Bo ne and Mi ne ral Re se arch. J Bo ne Mi ner Res. 2010 Nov; 25 (11): 2267-94.

P20IM PLI KA CJA STY MU LA CJI UKŁA DU PRZED SION KO WE GO W TE RA PII N. A. P. W LEC ZE NIU OSTE OPO RO ZY I OGRA NIC ZA NIU RY ZY KA UPAD KÓW

Horst R.1, Mę tel S.2,3, Trąb ka R.2,4, Ma ic ki T.4,5, Szwar czyk R.5

1 Uni ver si ty of Mar burg, Phy sio the ra pie pra xis und We iter bil dung sin sti tut In gel he im2 Za kład Fi zjo te ra pii UJCM3 Ka te dra Fi zjo te ra pii Kra kow ska Aka de mia4 Kra kow skie Cen trum Re ha bi li ta cji5 Kli ni ka Re ha bi li ta cji UJCM

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, przed sio nek, te ra pia N. A. P.

Wstęp. Udo wod nio no, że ćwi cze nia fi zycz ne są efek tyw ne w le cze niu oste opo ro zy, np.: Tai Chi, tre ning rów no wa gi,ćwi cze nia z opo rem. Jed nak nie wie le mó wi się o po trze bie tre nin gu ukła du przed sion ko we go u tych pa cjen tów.

U osób star szych, po wy żej 65 r. ż., o 45% zmniej sza się licz ba rzę sek przed sion ko wych. Wpły wa to na kon tro lę po stu -ral ną, po nie waż funk cją rzę sek przed sion ko wych ja ko me cha no re cep to rów, jest ak ty wa cja an ty gra wi ta cyj nych sy ner giimię śnio wych. Utrzy ma nie funk cji afe rent nych, sen so rycz nych ukła dów wej ścia (przed sion ko we go, wzro ko we go, pro prio -cep tyw ne go) jest nie zbęd ne dla utrzy ma nia rów no wa gi. Stra te gie tre nin go we dla uspraw nie nia rów no wa gi i zmniej sze nia

122

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 18

ry zy ka upad ków po win ny uwzględ niać sty mu la cję ukła du przed sion ko we go. Po przez ogra ni cze nie do pły wu bodź ców pro -prio cep tyw nych i wzro ko wych zwięk szo ne zo sta ją wy ma ga nia dla ukła du przed sion ko we go. Mo że to zo stać osią gnię teprzez wy ko rzy sta nie za ło że nia te ra pii N. A. P.: se lek tyw ne kre owa nie sy tu acji te ra peu tycz nej. Bodź ce pro prio cep tyw nemo gą zo stać ogra ni czo ne po przez za sto so wa nie nie sta bil ne go pod ło ża, wzro ko we przez po le ce nie pa cjen to wi, aby w trak -cie wcho dze nia po scho dach niósł du ży przed miot al bo po przez za ciem nie nie po miesz cze nia.

Przy wy bo rze spe cy ficz nych stra te gii uspraw nia ją cych uwzględ nia się na stę pu ją ce za ło że nia te ra pii N. A. P.1. Zmia ny struk tu ral ne na stę pu ją w trak cie wy ko ny wa nia ak tyw no ści funk cjo nal nych, np. pod czas zmia ny po zy cji z sie -

dzą cej do sto ją cej. W tym przy pad ku pa cjent uczy się osio we go usta wie nia sta wów (ali gn ment), a na ko ści wy wie ra nyjest na cisk nie zbęd ny do ich prze bu do wy.

2. Pla stycz ność struk tur osią ga się dzię ki pro ce som ada pta cji, np. ob cią że nie bar ków pa cjen ta w trak cie przej ścia z sia dudo po zy cji sto ją cej. Po nad to, w trak cie tej ak tyw no ści ruch gło wy do przo du sty mu lu je za rów no układ przed sion ko wy,jak i eks cen trycz ną kon tro lę sy ner gii wy prost nych wy ma ga na dla kon tro li po stu ral nej.Ćwi cze nie, któ re opi sa no po wy żej, mo że być rów nież w ła twy spo sób wy ko ny wa ne pod czas za jęć gru po wych, co po -

zy tyw nie wpły wa na utrzy ma nie wię zi spo łecz nych. Tre ning na bie żni ru cho mej, po przez po zy tyw ny efekt na funk cjo no -wa nie płuc i ser ca, zwięk sza wy trzy ma łość. Jed na kże w tym przy pad ku układ przed sion ko wy mu si ada pto wać się ina czejw po rów na niu do cho du w na tu ral nym śro do wi sku.

Wnio ski. Pod czas opra co wy wa nia efek tyw nych stra te gii te ra peu tycz nych dla pa cjen tów z oste opo ro zą na le ży wziąćpod uwa gę wie le ró żnych aspek tów. Tre ning si ło wy, wy trzy ma ło ścio wy i przed sion ko wy pod czas wy ko ny wa nia ak tyw no -ści funk cjo nal nych zwięk sza ko or dy na cję ru cho wą, jed no cze śnie wpły wa jąc na uspraw nie nie rów no wa gi sta tycz nej i dy -na micz nej. N. A. P. ofe ru je al ter na tyw ne stra te gie te ra peu tycz ne za po bie ga ją ce upad kom.

P20IM PLI CA TION FOR VE STI BU LAR STI MU LA TION IN N. A. P.-TRE AT MENT OF OSTE OPO RO SIS AND RE DU CING RISK OF FAL LING

Horst R.1, Mę tel S.2,3, Trąb ka R.2,4, Ma ic ki T.4,5, Szwar czyk R.5

1 Uni ver si ty of Mar burg, Phy sio the ra pie pra xis und We iter bil dung sin sti tut In gel he im2 Za kład Fi zjo te ra pii UJCM3 Ka te dra Fi zjo te ra pii Kra kow ska Aka de mia4 Kra kow skie Cen trum Re ha bi li ta cji5 Kli ni ka Re ha bi li ta cji UJCM

Key words: oste opo ro sis, ve sti bu lar, N. A. P. the ra py

Ob jec ti ves. Phy si cal exer ci se has pro ven to be ef fec ti ve in tre at ment of oste opo ro sis, for exam ple: Tai Chi, re si stan ceand ba lan ce tra ining. Ho we ver, lit tle has be en sa id abo ut the ne ed for ve sti bu lar tra ining for the se pa tients.

El der ly per sons, over the age of 65, ha ve a 45% loss of ve sti bu lar ha irs. This has an ef fect on po stu ral con trol, as theve sti bu lar ha irs func tion as me cha no re cep tors for ac ti va tion of an ti gra vi ty mu sc le sy ner gies. Func tion of sen so ry af fe rentin put (ve sti bu lar, vi su al, pro prio cep ti ve) is es sen tial for ma in ta ining ba lan ce. Tra ining star te gies to im pro ve ba lan ce and re -du ce risk of fal ling sho uld en ta il sti mu la tion of the ve sti bu lar sys tem. By re du cing pro prio cep ti ve and vi su al in put, hi gherde mands are pla ced on the ve sti bu lar sys tem. This may be achie ved by use of the N. A. P.-tre at ment prin ci ple: se lec ti vestruc tu ring of the the ra py si tu ation. Pro prio cep ti ve in put can be re du ced by using unsta ble sur fa ces, vi su al in put by ha vingthe pa tient car ry ob jects whi le clim bing sta irs or dar ke ning the envi ron ment.

N. A. P. tre at ment prin ci ples are con si de red in cho sing spe ci fic tre at ment stra te gies.1. Struc tu res are for med by func tio nal ac ti vi ties, for exam ple with the ac ti vi ty sit to stand. He re the pa tient can le arn to

ke ep his jo ints in ali gn ment and the bo nes re ce ive pres su re ne eded for re mo del ling. 2. Pla sti ci ty of struc tu res is achie ved by the pro cess of ada pta tion, for exam ple by ad ding we ight on to the pa tient´s shoul -

ders whi le per for ming the ac ti vi ty sit to stand. Mo ving the he ad for ward in spa ce al so sti mu la tes the ve sti bu lar sys temas well as the ec cen tric con trol of the exten sor sy ner gies as ne eded for po stu ral con trol.Exer ci ses, such as this, can easi ly be per for med in lar ger gro ups, which has a po si ti ve ef fect on so cial in te rac tion.Tre ad mill tra ining has a po si ti ve ef fect on lung and he art func tion for en du ran ce. Ho we ver, in this si tu ation the ve sti -

bu lar sys tem ne eds to adapt dif fe ren tly than for wal king in a na tu ral envi ron ment.Conc lu sions. Ma ny dif fe rent aspects ne ed to be ta ken in to con si de ra tion for de ve lo ping ef fec ti ve tre at ment stra te gies

for pa tients with oste opo ro sis. Strength, en du ran ce and ve sti bu lar tra ining wi thin func tio nal ac ti vi ties en han ce co or di na -tion and he re with sta tic and dy na mic ba lan ce. N. A. P. may of fer, al ter na ti ve tre at ment stra te gies to pre vent falls.

123

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 19

P21OCE NA RY ZY KA UPAD KÓW U CHO RYCH Z WY BRA NY MI EN DO KRY NO PA TIA MII

Zyg munt A.1,2, Szy ma nek M.1, Woj cie chow ska -Dur czyń ska K.1,2, Za sa da K.2,3, Ko kosz ko A.2,3, Fa biś J.4, Le wiń ski A.1,2

1 Kli ni ka En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi; 2 In sty tut Cen trum Zdro wia Mat ki Po lki w Ło dzi 3 Za kład En do kry no lo gii On ko lo gicz nej, Ka te dra En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych, Uni wer sy tet Me dycz ny

w Ło dzi; 4 Kli ni ka Ar tro sko pii, Chi rur gii Ma ło in wa zyj nej i Trau ma to lo gii Spor to wej, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi

Sło wa klu czo we: Ry zy ko upad ków, nad czyn ność tar czy cy, nie do czyn ność tar czy cy, ze spół me ta bo licz ny

Wstęp. Upad ki są zna nym czyn ni kiem ry zy ka zła mań oste opo ro tycz nych. Czę stość upad ków zwięk sza się z wie kiem,jed na kże mo gą one wy ni kać ta kże z in nych czyn ni ków ta kich jak ma sa cia ła, osła bie nie si ły mię śnio wej, za bu rze nia rów -no wa gi, za bu rze nia czyn no ści na rzą dów zmy słu.

Ty re otok sy ko za na si la pro ce sy re sorp cji ko ści i mo że pro wa dzić do oste opo ro zy. W nie do czyn no ści tar czy cy oraz w ze -spo le me ta bo licz nym nie ob ser wu je się ubyt ku ma sy kost nej, jed na kże w nie do czyn no ści tar czy cy stwier dza no zwięk szo -ną czę stość zła mań, a w ze spo le me ta bo licz nym – nie do bór wi ta mi ny D.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na ry zy ka upad ków u osób z wy bra ny mi, naj częst szy mi en do kry no pa tia mi.Ma te riał i me to dy. Prze ba da no 70 ko biet, pa cjen tek Kli ni ki En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych Uni wer sy te tu

Me dycz ne go w Ło dzi, cho ru ją cych na nad czyn ność tar czy cy (Gru pa I, n=20), nie do czyn ność tar czy cy (Gru pa II, n=20)oraz ze spół me ta bo licz ny (Gru pa III, n=30). Śred nia wie ku wy nio sła od po wied nio (50,0 vs. 40,8 vs. 51,1 lat).

Ba da nie po le ga ło na wy peł nie niu an kie ty do ty czą cej sta nu zdro wia oraz prze pro wa dze niu te stu Ti net ti, oraz te stu„wstań i idź”.

Wy ni ki. War tość te stu Ti net ti wy no si ła w po zy cji sie dzą cej od po wied nio (13,8 vs. 13,1 vs. 11,8), a w trak cie cho dze -nia (10,8 vs. 10,6 vs. 9,6). War to ści te stu „wstań i idź” wy nio sły od po wied nio (8,2 vs. 8,4 vs. 9,8). Naj więk sze ry zy koupad ków stwier dzo no w gru pie osób z ze spo łem me ta bo licz nym (Gru pa III). W gru pie tej od no to wa no ta kże naj więk sząlicz bę zła mań oste opo ro tycz nych.

Wnio ski. Nad czyn ność tar czy cy, choć ko ja rzy się z przy czy ną oste opo ro zy wtór nej, nie jest je dy ną en do kry no pa tią, o któ -rej na le ży my śleć w dia gno sty ce oste opo ro zy. Oty łość wy stę pu ją ca czę sto w ze spo le me ta bo licz nym mo że wpły wać na ogól -ną spraw ność i ko or dy na cję ru cho wą pa cjen tów, przy czy nia jąc się do zwięk szo ne go czyn ni ka ry zy ka upad ków i zła mań.

P21AS SES SMENT OF THE RISK OF FAL LING IN PA TIENTS WITH SE LEC TED EN DO CRI NO PA THIES

Zyg munt A.1,2, Szy ma nek M.1, Woj cie chow ska -Dur czyń ska K.1,2, Za sa da K.2,3, Ko kosz ko A.2,3, Fa biś J.4, Le wiń ski A.1,2

1 Kli ni ka En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi; 2 In sty tut Cen trum Zdro wia Mat ki Po lki w Ło dzi 3 Za kład En do kry no lo gii On ko lo gicz nej, Ka te dra En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych, Uni wer sy tet Me dycz ny

w Ło dzi; 4 Kli ni ka Ar tro sko pii, Chi rur gii Ma ło in wa zyj nej i Trau ma to lo gii Spor to wej, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi

Key words: risk of fal ling, hy per thy ro idism, hy po thy ro idism, me ta bo lic syn dro me

Ob jec ti ves. Fal ling is a known risk fac tor of oste opo ro tic frac tu res. In ci den ce of col lap ses in cre ases with age, ho w ever,they may al so re sult from other fac tors such as bo dy mass, mu sc le we ak ness, di stur ban ces of ba lan ce, dis func tion of senseor gans.

Thy re oto xi co sis en han ces the proc ces ses of bo ne re sorp tion and may le ad to oste opo ro sis. In the hy po thy ro idism andme ta bo lic syn dro me the re is no bo ne mass loss, ho we ver an in cre ased in ci den ce of frac tu res is ob se rved in hy po thy ro idism,and a vi ta mi ne D de fi cien cy – in me ta bo lic syn dro me.

Aim. The aim of our work was to eva lu ate the risk of fal ling in pa tients with se lec ted, the most fre qu ent en do cri no pa thies.Ma te rials and me thods. The su dy po pu la tion con si sted of 70 wo men, ho spi ta li zed in En do cry no lo gy and Me ta bo lic

Di se ases Cli nic, Me di cal Uni ver si ty of Lodz, suf fe ring from hy per thy ro idism (Gro up I, n=20), hy po thy ro idism (Gro up II,n=20) and me ta bo lic syn dro me (Gro up III, n=30). The me an age of pa tients was 50,0 vs 40,8 vs 51,1 years re spec ti ve ly.

The stu dy was ba sed on fil ling a qu estion na ire con cer ning he alth sta tus and per for ming Ti net ti test, and „stand up andgo” test.

124

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 20

Re sults. The va lu es of Ti net ti test in sit ting po si tion we re 13,8 vs 13,1 vs 11,8 re spec ti ve ly, and du ring wal king 10,8vs 10,6 vs 9,6. The va lu es of „stand up and go” test we re 8,2 vs. 8,4 vs. 9,8 re spec ti ve ly. The gre atest risk of fal ling wasob se rved in the gro up of pa tient with me ta bo lic syn dro me (Gro up III). In this gro up the lar gest num ber of oste opo ro tic frac -tu res was al so no ted.

Conc lu sions. Al tho ugh it is hy per thy ro idism that is as so cia ted with the cau se of se con da ry oste opo ro sis, it is not theon ly en do cri no pa thy that sho uld be con si de red in the dia gno sis of oste opro sis. Obe si ty, fre qu en tly oc cu ring in me ta bo licsyn dro me, may af fect the ge ne ral mo bi li ty and co or di na tion, re sul ting in the in cre ased risk of fal ling and frac tu res.

P22OCE NA WPŁY WU WSKAŹ NI KÓW STA NU ODŻY WIE NIA NA PRE DYK CYJ NOŚĆ MAR KE RÓW ME TA BO LIZ MU KOST NE GO WZGLĘ DEM MI NE RAL NEJ GĘ STO ŚCI KO ŚCI U CHO RYCH LEC ZO NYCH PO WTAR ZA NĄ HE MO DIA LI ZĄ

Młot -Mi chal ska M., Grze go rzew ska A.Ka te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Trans plan to lo gii i Cho rób We wnętrz nych, Uni wer sy tet Me dycz ny im. K. Mar cin kow skie go w Po zna niu

Sło wa klu czo we: he mo dia li za, mar ke ry me ta bo li zmu kost ne go, mi ne ral na gę stość ko ści, stan odży wie nia

Wstęp. Mi ne ral na gę stość ko ści (BMD) wy ka zu je po wią za nie z mar ke ra mi me ta bo li zmu kost ne go, jak i sta nu odży -wie nia. Wpływ po wią zań obu grup mar ke rów na pre dyk cyj ność mar ke rów me ta bo li zmu kost ne go w od nie sie niu do BMDnie jest ja sny.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na po ten cjal ne go wpły wu po wią zań mar ke rów me ta bo li zmu kost ne go i odży wie nia na pre -dyk cyj ność mar ke rów kost nych wzglę dem BMD u cho rych le czo nych po wta rza ną he mo dia li zą (HD).

Ma te riał i me to dy. Ba da nie prze pro wa dzo no u 60 cho rych le czo nych HD (26 ko biet, 34 mę żczyzn, wiek 54,8 ± 15,3lat, dłu gość dia li zo wa nia 36,9; 6,1-279,6 mie się cy). BMD zmie rzo no me to dą po dwój ne go pro mie nio wa nia rent ge now skie -go w szyj ce ko ści udo wej (FN) i od cin ku L2 -L4 krę go słu pa (LS). Ozna czo no mar ke ry me ta bo li zmu kost ne go (pa ra thor -mon - PTH, fos fa ta za al ka licz na - ALP, izo en zym kost ny ALP - BALP, frag men ty po wsta łe z de gra da cji C -te lo pep ty du łań -cu cha al pha ko la ge nu ty pu I - CTx, izo en zym 5b wi nia no opor nej kwa śnej fos fa ta zy 5b - TRA P5b, oste opro te ge ry na - OPGi jej li gand - OPGL), an tro po me trycz ne i bio che micz ne pa ra me try sta nu odży wie nia oraz wskaź ni ki z nim zwią za ne.

Wy ni ki. Ana li za ko re la cji ujaw ni ła licz ne po wią za nia mię dzy mar ke ra mi me ta bo li zmu kost ne go a pa ra me tra mi sta nuodży wie nia oraz wskaź ni ka mi z nim zwią za ny mi: PTH ko re lo wał ujem nie (-) z lep ty ną; ALP - do dat nio (+) z ho mo cy ste -iną (Hcy) i adi po nek ty ną (ADPN), (-) z cał ko wi tą zdol no ścią wią za nia że la za (TIBC); BALP - (+) z ADPN, (-) z TIBC;OPGL - (-) z bez tłusz czo wą ma są cia ła (LBM); CTx - (+) z kre aty ni ną, Hcy, (-) z ob wo dem bio der, wskaź ni kiem ta -lia/wzrost i ma sy cia ła (BMI), lep ty ną; TRA P5b - (+) z Hcy, ADPN, (-) z LBM, ob wo dem ta lii i bio der, BMI, lep ty ną.W ana li zie re gre sji prze pro wa dzo nej dla ka żde go mar ke ra me ta bo li zmu kost ne go od dziel nie dla PTH (-) pre dyk to rem by -ła lep ty na, dla ALP - (+) Hcy, dla BALP - (+) kre aty ni na i ADPN, dla TRA P5b - (+) Hcy, (-) BMI, dla CTx - (+) Hcy, dlaOC - (+) Hcy, dla OPG - (+) kre aty ni na, (-) al bu mi ny i wskaź nik ta lia/bio dra, dla OPGL - (+) Hcy i amy li na. Ko re la cje z pa -ra me tra mi FN BMD wy ka za no tyl ko w przy pad ku ALP (ze wskaź ni kiem Z i BMD ja ko % nor my wie ko wej - BMD%AM)i BALP (do dat ko wo z BMD g/cm2, wskaź ni kiem T i BMD ja ko % szczy to wej ma sy kost nej) oraz OPG (z BMD g/cm2)i by ły one ujem ne. Tyl ko OPG wy ka za ła (+) ko re la cje z pa ra me tra mi LS BMD (wskaź nik Z i BMD%AM). W naj lep szymmo de lu re gre sji dla FN BMD (skor. R2 = 0,723) (-) pre dyk to ra mi by ły BALP i OPGL. W nie wie le gor szych mo de lach wy -stę po wa ły po zo sta łe mar ke ry me ta bo li zmu kost ne go ja ko (-) pre dyk to ry. Nie zbu do wa no po rów ny wal nej war to ści mo de -lu dla LS BMD. W naj lep szym mo de lu dla LS BMD (skor. R2 = 0,354) nie wy stę po wa ły mar ke ry me ta bo li zmu kost ne go.W nie wie le gor szych mo de lach obec ne by ły: OC (skor. R2 = 0,341), BALP (skor. R2 = 0,323) lub PTH (skor. R2 = 0,314)rów nież ja ko (-) pre dyk to ry.

Wnio ski. U cho rych le czo nych HD po wią za nia mię dzy mar ke ra mi me ta bo li zmu kost ne go a pa ra me tra mi sta nu odży -wie nia i/lub zwią za ny mi z ni mi wskaź ni ka mi mo gą ujem nie lub do dat nio wpły wać na pre dyk cyj ność więk szo ści mar ke -rów me ta bo li zmu kost ne go dla FN i LS BMD.

125

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 21

P22EVA LU ATION OF THE IN FLU EN CE OF NU TRI TIO NAL STA TE IN DI CES ON BO NE ME TA BO LISM SE RO MAR KERS PRE DIC TA BI LI TY OF BO NE MI NE RAL DEN SI TY IN PA TIENTS TRE ATED WITH HE MO DIA LY SIS

Młot -Mi chal ska M., Grze go rzew ska A.Ka te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Trans plan to lo gii i Cho rób We wnętrz nych, Uni wer sy tet Me dycz ny im. K. Mar cin kow skie go w Po zna niu

Key words: bo ne me ta bo lism mar kers, bo ne mi ne ral den si ty, he mo dia ly sis, nu tri tio nal sta te

Ob jec ti ves. Both bo ne me ta bo lism and nu tri tio nal sta te mar kers are as so cia ted with bo ne mi ne ral den si ty (BMD), butthe in flu en ce of as so cia tion be twe en men tio ned gro ups of pa ra me ters on bo ne me ta bo lism mar kers pre dic ta bi li ty of BMDis not cle ar.

Aim. The aim of our stu dy was to as sess the po ssi ble in flu en ce of con nec tion be twe en bo ne me ta bo lism and nu tri tio -nal sta te mar kers on bo ne se ro mar kers pre dic ta bi li ty of BMD in pa tients tre ated with he mo dia ly sis (HD).

Ma te rials and me thods. The stu dy was per for med in 60 HD tre ated pa tients (26 wo men, 34 men, age 54.8 ± 15.3years, ti me on dia ly sis 36.9, 6.1-279.6 mon ths). BMD was me asu red in the fe mo ral neck (FN) and L2 -L4 lum bar spi ne(LS) using are al du al -ener gy x -ray ab sorp tio me try. In tact pa ra thy ro id hor mo ne (PTH), to tal al ka li ne pho spha ta se (ALP),bo ne al ka li ne pho spha ta se (BALP), C -ter mi nal cross -lin king te lo pep ti de of ty pe I col la gen (CTx), tar tra te -re si stant acidpho spha ta se 5b (TRA P5b), oste ocal cin (OC), oste opro te ge rin (OPG) and its li gand (OPGL) we re me asu red as bo ne me ta -bo lism se ro mar kers. An th ro po me tric and bio che mi cal mar kers of nu tri tio nal sta te and in di ces con nec ted with nu tri tio nalsta te we re al so eva lu ated.

Re sults. Cor re la tions of bo ne me ta bo lism se ro mar kers with nu tri tio nal sta te pa ra me ters and in di ces con nec ted with nu -tri tio nal sta te we re as fol lows: PTH - ne ga ti ve (-) with lep tin; ALP - po si ti ve (+) with ho mo cy ste ine (Hcy), adi po nec tin(ADPN) and (-) with to tal iron bin ding ca pa ci ty (TIBC); BALP - (+) with ADPN and (-) with TIBC; OPGL - (-) with le anbo dy mass (LBM); CTx - (+) with cre ati ni ne, Hcy and (-) with hip cir cum fe ren ce, wa ist to he ight ra tio, bo dy mass in dex(BMI), lep tin; TRA P5b - (+) with Hcy, ADPN and (-) with LBM, wa ist and hip cir cum fe ren ces, BMI, lep tin. In the re gres -sion ana ly sis for bo ne me ta bo lism se ro mar kers per for med one by one, lep tin was a (-) pre dic tor for PTH, for ALP - Hcy(+), for BALP - cre ati ni ne and ADPN (+), for TRA P5b - Hcy (+), BMI (-), for CTx - Hcy (+), for OC - Hcy (+), for OPG -cre ati ni ne (+), al bu min and wa ist to hip ra tio (-), for OPGL - Hcy and amy lin (+). Cor re la tions with pa ra me ters of FN BMDwe re di sc lo sed on ly for ALP (with Z sco re, BMD as % of age mat ched – BMD%AM), BALP (ad di tio nal ly with BMDg/cm2, T sco re and BMD as % of young adults) and OPG (with BMD g/cm2), and they we re ne ga ti ve. On ly OPG cor re la -ted (+) with LS BMD pa ra me ters (Z sco re and BMD%AM). BALP and OPGL we re (-) pre dic tors in the best re gres sionmo del (corr. R2 = 0.723) for FN BMD. The re ma ining se ro mar kers of bo ne me ta bo lism we re al so (-) pre dic tors of FNBMD in a lit tle wor se mo dels. The re was no com pa ra ble re gres sion mo del for LS BMD. In the best one (corr. R2 = 0.354)se ro mar kers of bo ne me ta bo lism did not ap pe ar. OC (corr. R2 = 0.341), BALP (corr. R2 = 0.323) or PTH (corr. R2 = 0.314)we re (-) pre dic tors in a lit tle wor se mo dels for LS BMD.

Conc lu sions. In pa tients tre ated with HD, as so cia tions be twe en bo ne me ta bo lism se ro mar kers and pa ra me ters of nu tri -tio nal sta te and/or con nec ted with nu tri tio nal sta te in di ces may in a po si ti ve or ne ga ti ve way in flu en ce pre dic ta bi li ty of thema jo ri ty of bo ne me ta bo lism se ro mar kers in re spect to FN and LS BMD.

P23AK TYW NOŚĆ REU MA TO IDAL NE GO ZA PA LE NIA STA WÓW A MAR KE RY ME TA BO LIZ MU KOST NE GO

Ma tu szew ska A.1, Gru szec ka K.2, Świer kot J.2, No wak B.1

1 Ka te dra i Za kład Far ma ko lo gii AM we Wro cła wiu 2 Ka te dra i Kli ni ka Reu ma to lo gii i Cho rób We wnętrz nych AM we Wro cła wiu

Sło wa klu czo we: reu ma to idal ne za pa le nie sta wów, oste opo ro za, me ta bo lizm kost ny

Wstęp. Reu ma to idal ne za pa le nie sta wów (RZS) jest prze wle kłą au to im mu no lo gicz ną cho ro bą za pal ną, któ ra cha rak te ry -zu je się de struk cyj nym za pa le niem sta wów z de for ma cja mi i upo śle dze niem funk cji na rzą du ru chu. U osób z RZS ob ser wu -je się po stę pu ją cy uby tek ma sy kost nej, a na stęp nie roz wój oste opo ro zy wtór nej. Pa to ge ne za oste opo ro zy w prze bie gu reu -ma to idal ne go za pa le nia sta wów nie zo sta ła do koń ca wy ja śnio na. Stwier dzo no, że wa żną ro lę w jej roz wo ju od gry wa ją cy to -ki ny pro za pal ne, w tym in ter leu ki na 1 (IL -1), któ re są wspól ny mi me dia to ra mi pro ce sów za pa le nia i re mo de lin gu kost ne go.

Mar ke ry me ta bo li zmu kost ne go są frag men ta mi ele men tów struk tu ral nych ko ści, en zy ma mi lub biał ka mi uwal nia ny -mi do krą że nia w trak cie ak tyw no ści oste okla stów i oste obla stów. Ich ozna cze nie umo żli wia więc oce nę ak tu al ne go na si -le nia pro ce sów two rze nia i re sorp cji kost nej.

126

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 22

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu ak tyw no ści za pa le nia na stę że nie mar ke rów me ta bo li zmu kost ne go u cho rychna reu ma to idal ne za pa le nie sta wów.

Ma te riał i me to dy. Do ba da nia za kwa li fi ko wa no 36 ko biet cho rych na RZS wg kry te riów ACR w wie ku 35-77 lat(śred nia 58,2±10,9; me dia na 56). Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 45 zdro wych ko biet w wie ku 34-78 lat (śred nia 56,4±10,3;me dia na 58). Po rów ny wa ne gru py ko biet (ba da na i kon tro l na) by ły jed no rod ne pod wzglę dem wie ku, co zwe ry fi ko wa nopa ra me trycz nym te stem t -stu den ta.

Ce lem oce ny ak tu al ne go na si le nia reu ma to idal ne go za pa le nia sta wów po słu gi wa no się wskaź ni kiem DA S28 okre śla -nym na pod sta wie licz by bo le snych i obrzęk nię tych sta wów, war to ści OB oraz oce ny ogól ne go sta nu zdro wia. Po nie ważo wy so kiej ak tyw no ści reu ma to idal ne go za pa le nia sta wów świad czy war tość DA S28 po wy żej 5,1 – tą war tość przy ję toza gra nicz ną. Pod czas ba da nia ozna cza no stę że nie IL -1 (Qu an ti ki ne Hu man IL -1β Im mu no as say, R&D Sys tems Inc, MN,USA) oraz mar ke rów two rze nia – oste okal cy ny (hOST EASIA Kit KAP 1381, Bio So ur ce)) i re sorp cji tkan ki kost nej– NTX. Ce lem oce ny zmian w ukła dzie kost nym wy ko ny wa no rów nież ra dio gram rąk i ba da nia den sy to me trycz ne szyj kiko ści udo wej i krę go słu pa.

Wy ni ki. Za ob ser wo wa no częst sze wy stę po wa nie oste opo ro zy u osób z wie lo let nim prze bie giem reu ma to idal ne go za -pa le nia sta wów. Dłu ższy czas trwa nia RZS ko re lo wał z wy ższym 10-let nim ry zy kiem zła mań (p=0,019), ni ższy mi war to -ścia mi stan da ry zo wa ne go BMD w den sy to me trii szyj ki ko ści udo wej (p=0,002). Stwier dzo no sta ty stycz nie istot ną ró żni -cę (na po zio mie p<0,0001) mię dzy stę że niem oste okal cy ny w obu pod gru pach cho rych na RZS (DA S28 5,1 oraz DA -S28 > 5,1) (śred nie od po wied nio 2,52±0,20 i 2,49±0,23; me dia ny 2,53 i 2,51), a gru pą kon tro l ną (śred nia 19,72±13,21; me -dia na 16,28). Nie za ob ser wo wa no na to miast ró żnic po mię dzy pod gru pa mi cho rych. Stwier dzo no wy ższe war to ści NTXw su ro wi cy cho rych na reu ma to idal ne za pa le nie sta wów (śred nia 14,99±5,75; me dia na 15,08), niż w gru pie kon tro l nej(śred nia 9,84±1,10; me dia na 9,75). Stę że nie IL -1 w gru pie ba da nej, nie za le żnie od war to ści wskaź ni ka DA S28, by ło wy -ższe niż w gru pie kon tro l nej (p<0,0001). Za ob ser wo wa no, że w pod gru pie o wy ższej ak tyw no ści RZS (DA S28 > 5,1) czę -ściej stwier dza no se ro po zy tyw ną po stać reu ma to idal ne go za pa le nia sta wów. Po twier dza ją to da ne z pi śmien nic twa, w któ -rych wy so kie mia no czyn ni ka reu ma to idal ne go ko re lu je z szyb ką de struk cją sta wów w RZS. Po zo sta łe ana li zo wa ne ce chy(wiek, licz ba ko biet po me no pau zie, dłu gość trwa nia RZS, sto pień za awan so wa nia RZS wg rtg, 10-let nie ry zy ko zła ma -nia) w za le żno ści od DA S28 by ły na po dob nym po zio mie (p>0,05).

Wnio ski. Uzy ska ne wy ni ki po twier dza ją ist nie nie za bu rzeń me ta bo li zmu kost ne go u pa cjen tów cho ru ją cych na reu ma -to idal ne za pa le nie sta wów. Prze wle kły pro ces za pal ny jest czyn ni kiem sprzy ja ją cym wy stą pie niu oste opo ro zy u cho rychna RZS.

P23THE AC TI VI TY OF RHEU MA TO ID AR TH RI TIS AND MAR KERS OF BO NE ME TA BO LISM.

Ma tu szew ska A.1, Gru szec ka K.2, Świer kot J.2, No wak B.1

1 Ka te dra i Za kład Far ma ko lo gii AM we Wro cła wiu 2 Ka te dra i Kli ni ka Reu ma to lo gii i Cho rób We wnętrz nych AM we Wro cła wiu

Key words: rheu ma to id ar th ri tis, oste opo ro sis, bo ne me ta bo lism

Ob jec ti ves. Rheu ma to id ar th ri tis (RA) is a chro nic in flam ma to ry di se ase that is cha rac te ri zed with de struc ti ve ar th ri -tis le ading to jo int de for mi ty and func tion im pa ir ment. In pa tients with RA we ob se rve the pro gres sing di mi ni shing of bonemass that le ads to the de ve lop ment of se con da ry oste opo ro sis. Pro -in flam ma to ry cy to ki nes, esp. IL -1 (in ter leu kin 1), playan im por tant ro le in this pro cess and they se em to be com mon mar kers of ac ti ve in flam ma tion and bo ne re mo de ling.

Bo ne mar kers are frag ments of bo ne struc tu re, en zy mes or pro te ins re le ased to the blo od by ac ti ve oste obla sts or osteo -c la sts. Me asu re ment of bo ne mar kers al lows to as sess the ac ti vi ty of bo ne re sorp tion and for ma tion.

Aim. The aim of the stu dy was to as sess the in flu en ce of in flam ma tion on con cen tra tion of bo ne mar kers in pa tientswith rheu ma to id ar th ri tis.

Ma te rials and me thods. 36 fe ma les with rheu ma to id ar th ri tis ful fil ling ACR cri te ria for RA aged 35-77 years (me anage 58.2±10.9 years; me dian 56 years) en te red the stu dy. 54 mat ched he al thy vo lun te ers aged 34-78 years (me anage 56.4±10.3 years; me dian 58 years) en te red the stu dy as a con trol gro up. The ac ti vi ty of rheu ma to id ar th ri tis was measu -red with DA S28 (Di se ase Ac ti vi ty Sco re 28) ba sed on num ber of ten der and swol len jo ints, ESR (ery th ro cy te se di men ta -tion ra te) and VAS (vi su al ana lo gue sca le) of pa tient’s glo bal di se ase ac ti vi ty. Ve ry ac ti ve RA was de fi ned as DA S28>5.1.Se rum con cen tra tion of IL -1, one mar ker of bo ne for ma tion (oste ocal cin) and one mar ker of bo ne re sorp tion (NTX) we reme asu red using co mer cial ELI SA te sts. Hand RTX and hip and lum bar spi ne DXA we re al so per for med.

Re sults. Oste opo ro sis was mo re fre qu en tly dia gno sed in pa tients with long stan ding RA. Lon ger RA was al so con nect -ed with hi gher 10-years frac tu re risk (p=0.019) and lo wer stan dar di zed hip BMD (p=0.002). The re was sta ti sti cal ly si gni -fi cant dif fe ren ce of oste ocal cin se rum con cen tra tion be twe en pa tients with RA and con trol gro up (p<0.0001). The re wasno sta ti sti cal ly si gni fi cant dif fe ren ce of oste ocal cin se rum con cen tra tion be twe en pa tients with ve ry ac ti ve (DA S28>5.1)and less ac ti ve (DA S28≤5.1) RA. NTX se rum con cen tra tion was hi gher in RA gro up than in con trol gro up. IL -1 se rum con -

127

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 23

cen tra tion was al so hi gher in RA gro up than in con trol gro up (p<0.0001). In the sub gro up with ve ry ac ti ve RA ESR washi gher and RF (rheu ma to id fac tor) was mo re fre qu en tly pre sent than in pa tients with less ac ti ve RA. It sup ports the da tafrom li te ra tu re that hi gher se rum RF con cen tra tion cor re la tes with mo re de struc ti ve RA. The re was no si gni fi cant dif fe ren cebe twe en both RA gro up in age, num ber of post me no pau sal wo men, di se ase du ra tion, jo int de struc tion in RTX, 10-year frac -tu re risk.

Conc lu sions. Our re sults sup port the hy po the sis of hi gher ac ti vi ty of bo ne tur no ver in pa tients with RA. Chro nicinflam ma to ry pro cess se ems to be a risk fac tor of oste opo ro sis in RA pa tients.

P24STĘ ŻE NIE MO DU LA TO RÓW ME TA BO LIZ MU KOST NE GO U PA CJEN TEK LEC ZO NYCH Z PO WO DU REU MA TO IDAL NE GO ZA PA LE NIA STA WÓW



Sło wa klu czo we: reu ma to idal ne za pa le nie sta wów, oste opro te ge ry na, RANKL, scle ro sty na, DKK1

Wstęp. Reu ma to idal ne za pa le nie sta wów jest prze wle kła au to im mu no lo gicz ną cho ro bą na rzą du ru chu. Ze wzglę duna dłu go trwa łe utrzy mu ją ce się wy so kie stę że nia cy to kin pro za pal nych wpły wa ją cych na me ta bo lizm tkan ki kost nej cho -ro ba ta za li cza na jest do czyn ni ków ry zy ka oste opo ro zy.

Me cha ni zmy za pew nia ją ce dy na mi kę prze bu do wy tkan ki kost nej za le ży od wza jem nych po wią zań trzech ty pów funk -cjo nal nych ko mó rek ma cie rzy kost nej: oste ocy tów, oste obla stów i oste okla stów. Do wza jem nej ko mu ni ka cji po mię dzy ty -mi ko mór ka mi słu żą tzw. mo du la to ry me ta bo li zmu kost ne go. Na le żą do nich pro du ko wa na przez oste obla sty oste opro te -ge ry na (OPG) i RANKL a ta kże DKK1 i skle ro sty na.

Cel. Ce lem pra cy jest oce na stę że nia OPG, RANKL, DKK1 oraz skle ro sty ny w su ro wi cy pa cjen tek cho ru ją cych na rzsw po rów na niu do gru py kon tro l nej i prze ana li zo wa nie ich zmian w za le żno ści od ak tyw no ści cho ro by.

Ma te riał i me to dy. 22 ko bie ty cho ru ją ce na reu ma to idal ne za pa le nie sta wów w wie ku 30-72 lat. Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 12 zdro wych ko biet od po wied nio do bra nych co do wie ku.Ozna czeń w do ko na no me to dą ELI SA (ze sta wy DRG In ter na tio nal Inc. TE CO me di cal Gro up, As say De sign Inc.) dwu -

krot nie u ka żdej z 22 ko biet. Pierw sze go po mia ru do ko na no przed włą cze niem le cze nia (me to trek sat w daw ce 15-20mg/tyg). Dru gie go po 6 mie sią cach te ra pii.

Ak tyw ność reu ma to idal ne go za pa le nia sta wów mie rzo no wskaź ni kiem DA S28 (war tość za le żna od OB, ilo ści bo le -snych i obrzęk nię tych sta wów, VAS). Za wy so ką ak tyw ność uzna no zgod nie z za le ce nia mi EU LAR war to ści po wy żej 5,1.Prze ana li zo wa no stę że nia ba da nych mo du la to rów u 22 pa cjen tek z wy so ką ak tyw no ścią rzs przed roz po czę ciem te ra piii po 6 mie sią cach le cze nia oraz stę że nia w pod gru pach z DA S28 > 5,1 SD (29 po mia rów) i < 5,1 SD (15 po mia rów)

Wy ni ki. Gru pie cho ru ją cych na rzs stwier dzo no:– sta ty stycz nie istot ne ni ższe stę że nia w po rów na niu do gru py kon tro l nej DKK1 70,80 pg/ml vs 548,52 pg/ml oraz

OPG 86,80 vs 518,19 – sta ty stycz nie istot ne wy ższe stę że nie RANKL 1050,67 pmol/L vs 176,13 pmol/L– stę że nie skle ro sty ny w oby gru pach by ło po rów ny wal ne 0,3 pmol/L vs 0,28 pmol/LW ana li zie stę żeń ba da nych sub stan cji pod czas sku tecz ne go le cze nia rzs stwier dzo no po 6 mie sią cach te ra pii:– istot ny sta ty stycz nie spa dek stę że nia DKK1 80,96 pg/ml vs 70,36 pg/ml OPG 79,85 pg/ml vs 69,68 pg/ml oraz

RANKL 781,16 pmol/L vs 529,76 pmol/L– stę że nie skle ro sty ny utrzy my wa ło się na po rów ny wal nym po zio mie 0,42 pmol/L vs 0,41 pmol/LŚred nie stę że nie RANKL u pa cjen tek z wy so ką ak tyw no ścią cho ro by wy no si ło 783,5 pmol/L i by ło istot nie sta ty stycz -

nie wy ższe niż w prób kach po bra nych w okre sie zmniej sze nia ak tyw no ści rzs. W gru pie rzs z DA S28 < 5,1 stwier dzo nopo ziom 529,76 pmol/L.

War to ści stę żeń po zo sta łych mo du la to rów w gru pach o wy so kiej i ni ższej ak tyw no ści rzs nie wy ka zy wa ły istot nychsta ty stycz nie ró żnic.

Wnio ski. Uzy ska ne wy ni ki po twier dza ją obec ność za bu rzeń me ta bo li zmu kost ne go u cho rych na reu ma to idal ne za pa -le nie sta wów.

Pro wa dze nie sku tecz nej, zmniej sza ją cej ak tyw ność pro ce su za pal ne go te ra pii wpły wa na stę że nia OPG, DKK1i RANKL ja ko mo du la to rów me ta bo li zmu kost ne go.

Wy da je się, że mo ni to ro wa nie stę że nia skle ro sty ny nie jest uży tecz nym pa ra me trem oce ny prze mia ny tkan ki kost neju pa cjen tów z rzs.

128

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 24

P24SE RUM CON CEN TRA TION OF BO NE ME TA BO LISM MO DU LA TORS IN WO MEN WITH RHEU MA TO ID AR TH RI TIS



Key words: rheu ma to id ar th ri tis, oste opro te ge rin, RANKL, scle ro stin, DKK1

Ob jec ti ves. Rheu ma to id ar th ri tis (RA) is a chro nic in flam ma to ry di se ase af fec ting mu scu lo ske le tal sys tem. As we ob -se rve long stan ding high con cen tra tion of pro -in flam ma to ry cy to ki nes in RA pa tients, RA be longs to risk fac tors of oste o -po ro sis. Bo ne tur no ver de pends on func tion of three cell ty pes: oste cy tes, oste obla sts and ostec la sts. Mo du la tors of bo neme ta bo lism al low the com mu ni ca tion be twe en tho se cells. Oste opro te ge rin (OPG) that is pro du ced by oste obla sts, RANK,DKKA and scle ro stin be long to mo du la tors of bo ne me ta bo lism.

Aim. The aim of the stu dy was the as ses sment of se rum con cen tra tion of OPG, RANKL, DKK1 and scle ro stin inwomen with RA.

Ma te rials and me thods. Pa tients and me thods: 22 fe ma les with es ta bli shed dia gno sis of RA aged 30-72 years and 12he al thy (aged and sex mat ched) vo lun te ers en te red the stu dy. OPG, RANKL, DKK1 and scle ro stin se rum con cen tra tionwe re me asu red using com mer cial ELI SA te sts. The me asu re ments we re per for med on ce in con trol gro up and twi ce in RAgro up: be fo re the in tro duc tion of me tho tre xa te (MTX; do se ran ge: 15-20mg we ekly) and 6 mon ths after the first do se ofMTX. RA ac ti vi ty was me asu red with ESR -DA S28 (Di se ase Ac ti vi ty Sco re 28). High di se ase ac ti vi ty was de fi ned ac cord -ing to EU LAR gu idan ce as DA S28>5.1. The re sults of se rum con cen tra tion of bo ne me ta bo lism mo du la tors we re gro upedon the ba se of DA S28 in two gro ups: DA S28>5.1 (29 me asu re ments) and DA S28≤5.1 (15 me asu re ments).

Re sults. In RA gro up com pa ring to con trol gro up the re was sta ti sti cal ly si gni fi cant lo wer se rum con cen tra tion of DDK1(70.80pg/ml vs. 548.52pg/ml) and OPG (86.80pg/ml vs. 518.19pg/ml). Se rum RANKL con cen tra tion was si gni fi can tly hi gher in RA gro up (1050.57pmol/L vs. 176.13 pmol/L). The re was no si gni fi cant dif fe ren ce in scle ro stin se rum con cen -tra tion be twe en both gro ups (0.3pmol/L vs. 0.28pmol/L). In pa tients with go od re spon se to MTX tre at ment we ob se rvedsi gni fi cant re duc tion of se rum con cen tra tion of DDK1 (80.96pg/ml vs. 70.36pg/ml), OPG (79.85pg/ml vs. 60.68pg/ml) andRANKL 781.16 pmol/L vs. 529.76pmol/L) after 6 mon ths. The con cen tra tion of scle ro stin re ma ined un chan ged(0.42pmol/L vs. 0.41pmol/L). In pa tients with ac ti ve RA RANKL se rum con cen tra tion was si gni fi can tly hi gher than in pa tients with lo wer di se ase ac ti vi ty (783.5pmol/L vs. 529.76pmol/L). The re was no si gni fi cant dif fe ren ce in se rum con cen -tra tions of other bo ne me ta bo lism mo du la tors be twe en both RA gro ups.

Conc lu sions. The re sults sup port the hy po the sis the RA chan ges the bo ne me ta bo lism. Suc cess ful tre at ment in flu en cesthe se rum con cen tra tion of bo ne me ta bo lism mo du la tors. Scle ro stin se ems to ha ve no va lue in mo ni to ring bo ne me ta bo -lism in RA pa tients.

P25WPŁYW KA MI CY NER KO WEJ NA WAR TOŚĆ BMD KRĘ GO SŁU PA I SZYJ KI KO ŚCI UDO WEJ U KO BIET PO ME NO PAU ZAL NYCH


1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, Kra ków, ul. Ko per ni ka 32

Sło wa klu czo we: ka mi ca ner ko wa, oste opo ro za, gę stość mi ne ral na ko ści (BMD)

Wstęp. W cią gu ostat nich 20-lat do ko nał się nie zwy kły po stęp w le cze niu oste opo ro zy. Po ja wi ły się no we sku tecz nele ki z gru py bis fos fo nia nów, in ten syw nie wpro wa dza ne i ba da ne są no we gru py le ków (SERM -y, pa ra thor mon, ra ne li nianstron tu). Wciąż jed nak wie le pro ble mów spra wia le cze nie oste opo ro zy u cho rych z współ ist nie ją cą ka mi cą ner ko wą. Cho -ciaż prze pro wa dzo no licz ne ba da nia nad sku tecz no ścią le cze nia Ca i wit. D3 wraz z le ka mi an ty re sorb cyj ny mi, wciąż wie -lu le ka rzy oba wia się po wi kłań przy dłu go trwa łym sto so wa niu pre pa ra tu wap nia i/lub wit. D3. Do dat ko wo w wie lu pró -bach kli nicz nych roz po zna nie ka mi cy ner ko wej na dal po zo sta je kry te rium wy klu cza ją cym włą cze nia pa cjen ta do ba da nia.

Cel Ce lem pra cy by ła oce na BMD w za kre sie krę go słu pa i ko ści udo wej u ko biet w wie ku po me no pau zal nym cho ru -ją cych na ka mi cę ner ko wą w trak cie ob ser wa cji 5-10 let nich. Do dat ko wo pod ję to pró bę oce ny czę sto ści wy stę po wa nia zła -mań ni sko ener ge tycz nych u ko biet po me no pau zla nych z ka mi cą ner ko wą i oste opo ro zą.

Ma te riał i me to da ba dań. Do ba da nia za kwa li fi ko wa no lo so wo wy bra ne ko bie ty po me no pau zal ne, w wie ku 50-70 lat,cho ru ją ce na ka mi cę ner ko wą, któ re zgło si ły się do Kra kow skie go Cen trum Me dycz ne go ce lem wy ko na nia ba da nia den -sy to me trycz ne go (DXA),. Kry te rium włą cze nia – roz po zna nie ka mi cy ner ko wej – by ło we ry fi ko wa ne na pod sta wie stan -

129

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 25

da ry zo wa ne go kwe stio na riu sza prze pro wa dza ne go te le fo nicz nie. Wa run kiem kwa li fi ka cji by ło po da nie co naj mniej jed nejobiek tyw nej ce chy ka mi cy: nie pra wi dło wy wy nik USG ja my brzusz nej, rent gen prze glą do wy ja my brzusz nej lub do ku -men ta cję me dycz ną (kar ta in for ma cyj na, wy pis, kon sul ta cja le kar ska). Gru pę kon tro l ną sta no wi ły 93 ko bie ty w tym sa -mym prze dzia le wie ko wym wy lo so wa ne z tej sa mej gru py pa cjen tek, ale bez ka mi cy ner ko wej w wy wia dzie. Spo śród 2000lo so wo wy bra nych an kiet ana li zie pod da no 1100, w któ rych roz po zna no 131 przy pad ków ka mi cy ner ko wej. Ana li zie pod -da no 97 pa cjen tek z ka mi cą, u któ rych uzy ska no kom plet ną do ku men ta cję me dycz ną.

Wy ni ki. Śred ni wiek w gru pie ba da nej 62,1 lat, w gru pie kon tro l nej 65,3 la ta. W obu gru pach stwier dzo no po dob nągę stość mi ne ral ną ko ści. Dla osób z ka mi cą: spi ne 0,863g/cm2 i neck 0,764g/cm2). W gru pie kon tro l nej: spi ne 0,853g/cm2

i neck 0,851g/cm). Po nad to, za no to wa no więk szy od se tek osób le czo nych z po wo du oste opo ro zy z ka mi cą ner ko wą (27%)niż bez niej (18%) Od no to wa no ta kżę więk szą czę stość wy stę po wa nia zła mań ni sko ener ge tycz nych (22 zła ma nia ver sus 19w gru pie kon tro l nej), choć war to ści te nie by ły zna mien ne sta ty stycz nie.

Wnio ski. Wy da je się, że ka mi ca ner ko wa sprzy ja wy stę po wa niu oste opo ro zy, co wy ni ka ze wspól nych me cha ni zmówpa to ge ne tycz nych – min. hi per kal ciu rii, hi per kal ce mi. Zja wi sko to znaj du je uza sad nie nie w in nych ba da niach. W ob ser wo -wa nej gru pie nie uda ło się po twier dzić tych za le żno ści.

P25IN FLU EN CE OF NE PH RO LI THIA SIS ON SPI NE AND FE MO RAL NECK BMD IN POST ME NO PAU SAL WO MEN


1 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl2 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Fa cul ty of He alth Scien ces, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge

Key words: ne ph ro li thia sis, oste opo ro sis, bo ne mi ne ral den si ty (BMD)

In tro duc tion. The re has be en a re mar ka ble pro gress in the tre at ment of oste opo ro sis wi thin the last 20 years. New ef fec ti ve me di ca tions from the gro up of bi spho spho na tes we re in tro du ced to the mar ket and new me di ca tions are te sted andpre pa red for re gi stra tion (SERMs, pa ra thy ro id hor mo ne, stron tium ra ne la te). Ho we ver, tre at ment of oste opo ro sis in pa tients with con co mi tant ne ph ro li thia sis still cau ses pro blems. The re are still con tro ver sies over the si de -ef fects re sul tingfrom the long -term in ta ke of cal cium or/and vi ta min D de spi te the fact that the re has be en a num ber of stu dies re gar dingthe ef fi ca cy of cal cium and vi ta min D ad mi ni ste red to ge ther with an ti re sorp ti ve me di ca tions. Mo re over, ne ph ro li thia sis isan exc lu sion cri te rion in ma ny cli ni cal trials.

Aim. The aim of the stu dy was to eva lu ate BMD in spi ne and fe mur in post me no pau sal wo men suf fe ring from ne ph -ro li thia sis du ring 5-10-year ob se rva tions. Ad di tio nal ly, it was at temp ted to as sess the fre qu en cy of low -ener gy frac tu res inpost me no pau sal wo men with ne ph ro li thia sis and oste opo ro sis.

Ma te rial and me thods. We ran dom ly se lec ted post me no pau sal wo men aged 50-70 suf fe ring from ne ph ro li thia sis whoma de an ap po int ment in Kra kow Me di cal Cen tre to per form a den si to me tric exa mi na tion (DXA). Scre ening was per for medby me ans of a te le pho ne su rvey in which a pa tient had to gi ve at le ast one ob jec ti ve evi den ce of ne ph ro li thia sis: ab nor mal USGre sults of ab do men, X -ray of ab do men or me di cal do cu men ta tion (pa tient re port card, ho spi tal di schar ge sum ma ry re port, me di cal con sul ta tion). The con trol gro up was se lec ted from the sa me gro up of pa tients and in c lu ded 93 wo men at the sa me agewith no hi sto ry of ne ph ro li thia sis. Among 2000 ran dom ly se lec ted su rveys we ana ly zed 1100, from which 131 ca ses of ne ph -ro li thia sis we re se lec ted. Com ple te me di cal re cords of 97 pa tients with ne ph ro li thia sis we re ana ly zed.

Re sults. The ave ra ge age in the stu dy gro up was 62.1 and in the con trol gro up it was 65.3. Both gro ups sho wed si milarBMD va lu es: in the gro up of pa tients with ne ph ro li thia sis – spi ne 0.863g/cm2 and neck 0.764g/cm2 and in the con trol gro up – spi ne 0.853g/cm2 and neck 0.851g/cm. 27% of pa tients with ne ph ro li thia sis we re al so tre ated for oste opo ro sis whi lein the con trol gro up it was on ly 18%. Hi gher fre qu en cy of low -ener gy frac tu res was no ted (22 ver sus 19 frac tu res in thecon trol gro up, al tho ugh this va lu es are not sta ti sti cal ly si gni fi cant.

Conc lu sions. Re sults of our stu dy sug gest that ne ph ro li thia sis may be con du ci ve to the oc cur ren ce of oste opo ro sis,which re sults from com mon pa tho ge nic me cha ni sms i. e. hy per cal ciu ria, hy per cal ca emia. This as sump tion was de mon stra -ted in other stu dies. This re la tion was not con fir med in the stu dy gro up.

130

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 26

P26VER TE BRAL DE FOR MI TIES IN PA TIENTS WITH PSO RIA TIC AR TH RI TIS

Ru den ka E.Be la ru sian Me di cal Aca de my of Post -Gra du ate Edu ca tion

Key words: oste opo ro sis, pso ria sis, ver te bra

Ob jec ti ves. In for ma tion abo ut the pre va len ce of oste opo ro sis among pa tients with pso ria sis is con tro ver sal.Aim. The aim of the stu dy was to as sess BMD, bo ne qu ali ty and the pre va len ce of ver te bral de for mi ties in pa tients with

pso ria tic ar th ri tis.Ma te rials and me thods. We exa mi ned 37 pa tients with pso ria tic ar th ri tis (21 ma les, 16 fe ma les, me an age 47,8±2,4

years). The con trol gro up con si sted of 20 he alth age - und BMD - mat ched per sons (12 ma les, 8 fe ma les). BMD was me -asu red with DXA at spi ne (L1 -L4) and at fe mo ral neck. Ver te bras we re as ses sed with la te ral ver te bral as ses sment (LVA) atthe tho ra cic and lum ber spi ne. We used the Ge nant’s clas si fi ca tion to eva lu ate a gra de of ver te bral de for mi ty. Spi ral de for -mi ty in dex (SDI) pro po sed as sur ro ga te mar ker of bo ne qu ali ty, was cal cu la ted by sum ming the se ve ri ty and the num berof the ver te bral frac tu res.

Re sults. BMD was lo wer in pa tients with pso ria tic ar th ri tis either at spi ne (BMD 0,987±0, 17 g/cm2 p=0,041 and at fe -mo ral neck (BMD 0,892±0, 21 g/cm2 p=0,035) in com pa ri son with con trols.

24 % of pa tients with pso ria tic ar th ri tis had ver te bral de for mi ties (n=13), that was sta ti sti cal ly hi gher than in con trolgro up (5, 0% n=1 p=0,04).

Conc lu sions. Pso ria tic ar th ri tis sho wed an in cre ased pre va len ce of ver te bral de for mi ties, re gar dless of BMD. A sub se -qu ent stu dy has to be per for med to con firm

P27PRZY DAT NOŚĆ BA DAŃ DEN SY TO ME TRYCZ NYCH I UL TRA DŹWIĘ KO WYCH KO ŚCI W PRZEW LE KŁYCH CHO RO BACH PRZE WO DU PO KAR MO WE GO U DZIE CI

Chleb na -So kół D.1, Ru siń ska A.1, Go lec J.1, Czkwia nianc E.2, Pry mus -Ka siń ska S.3, Ja ku bow ska -Piet kie wicz E.1

1 Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe dia trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi2 Ka te dra Ga stro en te ro lo gii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi, Kli ni ka Ga stro ene ro lo gii i Pe dia trii In sty tu tu Cen trum

Zdro wia Mat ki Po lki w Ło dzi 3 Kli ni ka Ga stro ene ro lo gii i Pe dia trii In sty tu tu Cen trum Zdro wia Mat ki Po lki w Ło dzi

Sło wa klu czo we: prze wle kłe cho ro by prze wo du po kar mo we go, den sy to me tria, ilo ścio we ba da nie ul tra dźwię ko we

Cel. Ce lem pra cy by ło uzy ska nie od po wie dzi na py ta nie czy w prze wle kłych cho ro bach prze wo du po kar mo we gou dzie ci ba da nie ilo ścio we kość ca mo że mieć zna cze nie kli nicz ne.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 47 dzie ci w wie ku od 3 do 18 lat. U 26 spo śród nich roz po zna no ze spół złe go wchła -nia nia – zzw, u 21 stwier dzo no nie swo iste za pa le nie je lit – nzj. U wszyst kich pa cjen tów prze pro wa dzo no ba da nie an kie to we,le kar skie, pod sta wo we po mia ry an tro po me trycz ne. Wy ko na no den sy to me trię me to dą ab sorp cjo me trii pro mie nio wa -nia X o po dwój nej ener gii (DXA) w pro jek cji to tal bo dy i spi ne za po mo cą apa ra tu Pro di gy fir my GE Lu nar (USA) oraz prze -pro wa dzo no ba da nie ul tra dźwię ko we ko ści pię to wej z wy ko rzy sta niem apa ra tu Achil less So lo Plus fir my GE Lu nar (USA).

Wy ni ki. Do le gli wo ści bó lo we ze stro ny ukła du ru chu wy stę po wa ły czę ściej w gru pie z nzj, ani że li w gru pie z zzw. Zła -ma nia ko ści prze by ło 7 dzie ci. U 28/47 (59,5%) roz po zna no ni ską ma sę kost ną. Naj czę ściej wy stę po wa ło ob ni że nie wskaź -ni ka Z -sco re spi ne ba da nia DXA oraz współ czyn ni ka Stif f ness ba da nia ul tra dźwię ko we go. Wy ka za no za le żno ści po mię -dzy sta nem odży wie nia i skła dem cia ła a gę sto ścią mi ne ral ną kość ca. Stwier dzo no ujem ną istot ną sta ty stycz nie ko re la cjępo mię dzy cza sem sto so wa nia ste ro ido te ra pii a gę sto ścią mi ne ral ną kość ca w gru pie z nzj. Ni ska ma sa kost na by ła rów nieczę sta u dzie ci z do le gli wo ścia mi bó lo wy mi, jak i bez do le gli wo ści u pa cjen tów z zzw. W gru pie z nzj wszyst kie dzie ci zezła ma nia mi mia ły ni ską ma sę kost ną.

Wnio ski. 1. Ba da nia ilo ścio we kość ca oka za ły się przy dat ne do wy kry cia ni skiej ma sy kost nej u pa cjen tów z prze wle -kły mi cho ro ba mi prze wo du po kar mo we go. 2. Ni ska ma sa kost na wy stę pu je czę sto w prze bie gu prze wle kłych cho rób je litu dzie ci i mło dzie ży. 3. Ba da nie ul tra dźwię ko we ko ści pię to wej mo że być wy ko rzy sta ne we wstęp nej, prze sie wo wej oce -nie szkie le tu. 4. Stan odży wie nia i ste ro ido te ra pię na le ży uznać za wa żne uwa run ko wa nia gę sto ści mi ne ral nej kość ca u pa -cjen tów z prze wle kły mi cho ro ba mi prze wo du po kar mo we go. 5. Ba da nia den sy to me trycz ne i/lub ul tra dźwię ko we ko ści po -win ny być wy ko ny wa ne u ka żde go pa cjen ta z nie swo istym za pa le niem je lit lub ze spo łem złe go wchła nia nia.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na przez Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi w ra mach dzia łal no ści sta tu to wej Nr 503-10-902.

131

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 27

P27THE USE FUL NESS OF BO NE DEN SI TO ME TRY AND QU AN TI TA TI VE UL TRA SO UND EXA MI NA TION IN CHIL DREN WITH CHRO NIC DI SE ASES OF ALI MEN TA RY TRACT

Chleb na -So kół D.1, Ru siń ska A.1, Go lec J.1, Czkwia nianc E.2, Pry mus -Ka siń ska S.3, Ja ku bow ska -Piet kie wicz E.1

1 Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe dia trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi2 Ka te dra Ga stro en te ro lo gii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi, Kli ni ka Ga stro ene ro lo gii i Pe dia trii In sty tu tu Cen trum

Zdro wia Mat ki Po lki w Ło dzi 3 Kli ni ka Ga stro ene ro lo gii i Pe dia trii In sty tu tu Cen trum Zdro wia Mat ki Po lki w Ło dzi

Key words: chro nic di se ases of ali men ta ry tract, den si to me try, qu an ti ta ti ve ul tra so und

Aim. The aim of the stu dy was to check whe ther qu an ti ta ti ve bo ne ana ly sis in chil dren with chro nic ga stro in te sti naldisor ders mi ght ha ve a cli ni cal va lue.

Ma te rials and me thods. The stu dy in vo lved 47 chil dren at the age of 3 to 18 years. Ma lab sorp tion syn dro me (MS)and in flam ma to ry bo wel di se ase (IBD) we re dia gno sed in 26 and 21 chil dren, re spec ti ve ly. All pa tients had qu estion na irete sting, we re exa mi ned by a phy si cian, and had ba sic an th ro po me tric me asu re ments ta ken. Den si to me try was per for medusing du al ener gy X -ray ab sorp tio me try (DXA) in to tal -bo dy and spi ne pro jec tions, with the use of Pro di gy unit (GE Lu nar, USA). Cal ca ne al bo ne ul tra so und was per for med with the use of Achil les So lo Plus unit (GE Lu nar, USA).

Re sults. Pa in com pla ints in mo tor sys tem we re mo re fre qu ent in IBD gro up as com pa red to MS gro up. 7 chil dren hada hi sto ry of bo ne frac tu res. In 28/47 (59.5%) the low bo ne mass was dia gno sed. De cre ased DXA spi ne Z -sco re and lo wer -ed ul tra so und Stif f ness in dex most fre qu en tly we re ob se rved. Links be twe en nu tri tio nal con di tion, bo dy com po si tion, andbo ne mi ne ral den si ty we re fo und. Sta ti sti cal ly si gni fi cant ne ga ti ve cor re la tion be twe en ste ro id the ra py and bo ne mi ne ralden si ty was fo und in IBD gro up. Low bo ne mass was equ al ly fre qu ent in chil dren with and wi tho ut pa in com pla ints in MSgro up. In IBD gro up, all chil dren with a hi sto ry of frac tu res had low bo ne den si ty.

Conc lu sions. 1. Qu an ti ta ti ve bo ne ana ly sis was help ful in dia gno sing low bo ne mass in pa tients with chro nic ga stro in -te sti nal di sor ders. 2. Low bo ne mass often oc curs in the co ur se of chro nic in te sti nal di sor ders in chil dren and te ena gers. 3.Cal ca ne al ul tra so und may be uti li zed in pre li mi na ry scre ening of ske le ton. 4. Nu tri tio nal con di tion and ste ro id the ra py sho uldbe re co gni zed as im por tant fac tors de ter mi ning bo ne mi ne ral den si ty in pa tients with chro nic ga stro in te sti nal di sor ders.5. Bo ne den si to me try and/or ul tra so und sho uld be per for med in eve ry pa tient with in flam ma to ry bo wel di se ase or ma lab -sorp tion syn dro me.

The stu dy was par tly sup por ted by the Me di cal Uni ver si ty of Lodz Grant No 503-

P28WY STĘ PO WA NIE NIE DO BO RU WI TA MI NY D3 U DZIE CI ZE ZŁA MA NIA MI NI SKO ENER GE TYCZ NY MI

Kar piń ski M.1, Po pko J.1, Że la zow ska -Rut kow ska B.2, Wy soc ka J.2

1 Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Dzie cię cej UDSK 15-274 Bia ły stok ul. J. Wa szyng to na 17 2 Za kład La bo ra to ryj nej Dia gno sty ki Pe dia trycz nej UDSK

Sło wa klu czo we: zła ma nia ni sko ener ge tycz ne, nie do bór wi ta mi ny D

Wstęp. W ostat nich la tach ob ser wu je my na ra sta ją cą licz bę zła mań u dzie ci zwłasz cza ni sko ener ge tycz nych. Po stu lu jesię ró żne czyn ni ki ry zy ka wy stą pie nia tych zła mań: ma ła ak tyw ność fi zycz na, oty łość, ob ni żo na gę stość mi ne ral na ko ści,ob ni żo ne stę że nie wi ta mi ny D3. Nie do bór wi ta mi ny D3 jest zwią za ny ze zwięk szo nym ry zy kiem zła mań oste opo ro tycz -nych u do ro słych, na to miast brak jest jed no znacz nych do wo dów na zwią zek mię dzy ob ni żo nym stę że niem wi ta mi ny D3,a zła ma nia mi u dzie ci. Po sta no wi li śmy w spo sób pro spek tyw ny oce nić gru pę dzie ci ze zła ma nia mi ni sko ener ge tycz ny mi.

Cel. Czy ist nie je za le żność mię dzy stę że niem wi ta mi ny D3 w su ro wi cy, a wy stą pie niem zła ma nia ni sko ener ge tycz ne go?Ma te riał i me to dy. Do ba da nia za kwa li fi ko wa li śmy 150 dzie ci, któ re by ły ho spi ta li zo wa ne w na szej Kli ni ce od mar -

ca 2010 ro ku z po wo du zła ma nia ni sko ener ge tycz ne go. W wy wia dzie py ta li śmy ro dzi ców o ty go dnio we spo ży cie mle ka, na -po jów ga zo wa nych, ak tyw ność fi zycz ną, przyj mo wa ne le ki, wcze śniej sze zła ma nia. Ka żde mu z na szych pa cjen tów, ozna cza -li śmy stę że nie wi ta mi ny D3 (25-OH) w su ro wi cy. Po nad to ozna czy li śmy stę że nie wi ta mi ny D3 u 60 pa cjen tów ho spi ta li zo -wa nych z in nych przy czyn, bez zła ma nia w wy wia dzie. Wskaź nik Co le`a słu żył do okre śle nia pra wi dło wej ma sy cia ła.

Wy ni ki. W ba da nej gru pie stę że nie wi ta mi ny D3 tyl ko u 2 pa cjen tów mie ści ło się w gra ni cy nor my – od po wied -nio 31ng/ml i 39ng/ml (nor ma 30-60ng/ml), co sta no wi ło mniej niż 1,5% prze ba da nych dzie ci. 12,5% pa cjen tów mia ło stę -że nie wi ta mi ny D3 ≤ 4ng/ml czy li awi ta mi no zę D3. 15% pa cjen tów mie ści ło się w prze dzia le 5-10ng/ml, na to miast aż 56%pa cjen tów w prze dzia le od 10-20ng/ml. Po zo sta li pa cjen ci (16%) wy ka zy wa ło stę że nie wi ta mi ny D3 po mię dzy 20 a 30ng/ml. Ana li za roz kła du śred nie go stę że nia wi ta mi ny D3 w po szcze gól nych po rach ro ku wy ka za ła naj ni ższe stę że nie

132

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 28

w mie sią cach wcze sno wio sen nych i sys te ma tycz ny wzrost war to ści stę żeń, aż do osią gnię cia mak sy mal nych war to ściw mie sią cach zi mo wych. W gru pie kon tro l nej od no to wa li śmy śred nie stę że nie wi ta mi ny D3 o 30% wy ższe niż w gru pieba daw czej o ka żdej po rze ro ku

Wnio ski. 1. Dzie ci ze zła ma nia mi ni sko ener ge tycz ny mi ma ją ob ni żo ne stę że nie wi ta mi ny D3 w su ro wi cy. 2. Śred niewar to ści stę że nia wi ta mi ny D3 w su ro wi cy ro sną w prze cią gu ro ku osią ga jąc mak sy mal ne war to ści w mie sią cach zi mo -wych. 3. Wska za na jest su ple men ta cja wi ta mi ny D3 zi mą i wio sną.

P28PRE VA LEN CE OF VI TA MIN D3 IN SUF FI CIEN CY IN CHIL DREN WITH LOW -ENER GY FRAC TU RES

Kar piń ski M.1, Po pko J.1, Że la zow ska -Rut kow ska B.2, Wy soc ka J.2

1 Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Dzie cię cej UDSK 15-274 Bia ły stok ul. J. Wa szyng to na 17 2 Za kład La bo ra to ryj nej Dia gno sty ki Pe dia trycz nej UDSK

Key words: low ener gy frac tu res, vi ta min D in suf fi cien cy

Ob jec ti ves. In re cent years the gro wing num ber of frac tu res, of fo re arm par ti cu lar ly, in chil dren is ob se rved. Dif fe rentrisk fac tors of low -ener gy frac tu re oc cur ren ce are po stu la ted. Tho se are low phy si cal ac ti vi ty, obe si ty, lo we red bo ne mi ne -ral den si ty, lo we red le vel of vi ta min D3 pla sma con cen tra tion. It is known that vi ta min D3 de fi cien cy is as so cia ted within cre ased risk of oste opo ro tic frac tu res in adults. Ho we ver, une qu ivo cal evi den ce for the con nec tion be twe en lo we red con -cen tra tion of vi ta min D3 and frac tu res in chil dren is still to be fo und. It was de ci ded to es ti ma te the gro up of chil dren withlow -ener gy frac tu res in a pro spec ti ve way.

Aim. The pre sent stu dy se eks to pro vi de cor re la tion be twe en low -ener gy frac tu res and pre va lan ce of vi ta min D3 in suf -fi cien cy.

Ma te rials and me thods. 150 chil dren who expe rien ced low -ener gy frac tu re and we re ho spi ta li zed in our De part mentsin ce March 2010 we re qu ali fied to stu dy. In the qu estion na ire di stri bu ted among pa rents qu estions con cer ning we ekly milkand car bo na ted drinks con sump tion, phy si cal ac ti vi ty, drugs ta ken, and pre vio us frac tu res we re asked. Con cen tra tion ofvita min D3 (25-OH) we re de ter mi ned in eve ry pa tient. Fur ther mo re, we me asu red wi ta min D3 se rum con cen tra tion in 60pa tients ho spi ta li zed due to other re asons wi tho ut frac tu re in me di cal hi sto ry. Co le’s in di ca tor se rved the pur po se of pro -per we ight es ti ma tion.

Re sults. On ly two pa tients in stu dy gro up (less than 1,5%) had vi ta min D3 con cen tra tion in the li mit of norm re spec -ti ve ly 31ng/ml and 39ng/ml (nor mal li mits are 30 – 60 ng/ml). In 12,5% of pa tients con cen tra tion of vi ta min D was≤ 4ng/ml, (avi ta mi no sis). Vi ta min D3 con cen tra tion in 15% of pa tients va ried be twe en 5-10 ng/ml, whi le as much asin 56% of pa tients be twe en 10-20 ng/ml. The va lue of vi ta min D3 con cen tra tion va ry ing be twe en 20 to 30 ng/ml was de ter mi ned in the re ma ining gro up of pa tients (16%). Ana ly se of ave ra ge va lu es of vi ta min D3 con cen tra tion in par ti cu larse asons re ve aled the lo west con cen tra tion in ear ly spring and sys te ma tic grow of va lu es till they re ach ma xi mum in win -ter. In con trol gro up we sta te ave ra ge va lu es 30 % hi gher in eve ry se ason than in test gro up.

Conc lu sions. 1. Chil dren with low -ener gy frac tu res are cha rac te ri zed with lo we red se rum vi ta min D3 con cen tra tion.2. Ave ra ge va lu es of se rum vi ta min D3 con cen tra tion in cre ase du ring the year re aching its ma xi mum va lu es in win ter.3. Sup ple men ta tion of wi ta min D3 in win ter and ear ly spring is ad vi sa ble.

P29ANA LI ZA FUNK CJO NAL NA MI NE RA LI ZA CJI SZKIE LE TU U DZIE CI Z NI SKĄ I PRA WI DŁO WĄ MA SĄ KOST NĄ

Go lec J., Ru siń ska A., Chleb na -So kół D.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe di trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Sło wa klu czo we: ni ska ma sa kost na, me cha no stat, ana li za funk cjo nal na

Wstęp. We dług teo rii me cha no sta tu Fro sta naj wa żniej szym czyn ni kiem mo du lu ją cym szkie let jest czyn nik me cha nicz -ny. W opar ciu o te zy tej teo rii Rauch i Scho nau opra co wa li mo del funk cjo nal ne go roz wo ju kość ca, w któ rym udo wod ni liwspół za le żność ukła du szkie le to we go i mię śnio we go. We dług te go mo de lu wzrost i kon so li da cja szkie le tu jest prze ja wemada pta cji me cha nicz nej tkan ki kost nej do wzra sta ją cych gra dien tów ob cią żeń ge ne ro wa nych przez tkan kę mię śnio wą.W kon se kwen cji układ szkie le to wy osią ga opty mal ną ma sę i gę stość tkan ki kost nej. W Pol sce Ja wor ski i Płu dow ski opra -co wa li cią głe nor my gę sto ści ko ści i skła du tka nek mięk kich oraz in te rak cji mię dzy ni mi (me cha no sta tu).

Cel. Ce lem pra cy by ła ana li za funk cjo nal na za le żno ści po mię dzy tkan ką kost ną i mię śnio wą u dzie ci z ni ską i pra wi -dło wą ma są kost ną.

133

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 29

Ma te riał i me to dy. W pra cy prze pro wa dzo no ana li zę funk cjo nal ną mi ne ra li za cji szkie le tu u 149 dzie ci z roz po zna nąni ską ma są kost ną i u 99 z pra wi dło wą gę sto ścią mi ne ral ną kość ca, któ re sta no wi ły gru pę po rów naw czą. U wszyst kichdzie ci prze pro wa dzo ne by ło ba da nie den sy to me trycz ne szkie le tu w pro jek cji to tal bo dy i spi ne. Ni ską ma sę kost ną roz po -zna wa no, gdy wskaź ni ki Z -sco re BMD by ły <-1,01. Na stęp nie w oby dwu gru pach dzie ci w opar ciu o wy ni ki ba da nia DXAwy li czo no war to ści śred nie i od chy le nia stan dar do we dla wszyst kich pa ra me trów nie zbęd nych do prze pro wa dze nia ana li -zy funk cjo nal nej wg rów nań dla wie ku, wy so ko ści i ma sy cia ła za pro po no wa nych przez Płu dow skie go i Ja wor skie go orazwy li czo no dla nich wskaź ni ki Z -sco re. Ana li zo wa ne by ły ta kie pa ra me try jak TBBMC/LBM, LBM/BW, FM/BW a ta kżeFM/LBM. Wy li czo no war to ści śred niej aryt me tycz nej wskaź ni ków Z -sco re dla po wy ższych pa ra me trów w gru pie z ni skąi pra wi dło wą ma są kost ną. Oce nio no istot ność ró żnic po mię dzy gru pa mi. Ana li za sta ty stycz na by ła prze pro wa dzo na za po -mo cą pro gra mu SPSS wer sja 14. Ró żni ce po mię dzy gru pa mi uzna no za istot ne sta ty stycz nie przy p<0,05.

Wy ni ki. Stwier dzo no ni ższe śred nie war to ści wskaź ni ków Z -sco re dla ana li zo wa nych pa ra me trów w gru pie dzie ci z ni -ską ma są kost ną w po rów na niu do gru py od nie sie nia. Ró żni ce te dla więk szo ści pa ra me trów by ły istot ne sta ty stycz nie.Dzie ci z gru py ba da nej mia ły mniej szą śred nią za war tość tkan ki tłusz czo wej i mię śnio wej, przy czym stwier dzo no znacz -ny nie do bór ma sy mię śnio wej w sto sun ku do wy so ko ści cia ła, co we dług za ło żeń teo rii me cha no sta tu pro wa dzi do ob ni -żo ne go gra dien tu ob cią żeń ge ne ro wa nych ze stro ny mię śni wo bec ko ści. W gru pie z ni ską ma są kost ną ob ser wo wa no ta -kże ni ższe war to ści pa ra me tru

Z -sco re TBBMC/LBM (tzw. in dek su wy trzy ma ło ści ko ści), co świad czy o więk szej po dat no ści ko ści na zła ma nia.Wnio ski. 1. Ana li za funk cjo nal na mi ne ra li za cji szkie le tu u ba da nych dzie ci w opar ciu o opra co wa nie Płu dow skie go

i Ja wor skie go po twier dzi ła wza jem ną za le żność tkan ki mię śnio wej i kost nej. 2. Wy ka za no, iż ni ska ma sa kost na u dzie cimo że mieć zwią zek ze zbyt sła bym ob cią że niem szkie le tu ze stro ny mię śni, a brak pra wi dło wej ada pta cji ukła du kost ne godo ob cią żeń ge ne ro wa nych przez mię śnie pro wa dzi do więk szej po dat no ści ko ści na zła ma nia. 3. Wy da je się, iż ana li -za funk cjo nal na mo że zna leźć za sto so wa nie w dia gno sty ce i mo ni to ro wa niu wie lu cho rób ko ści oraz słu żyć do oce ny ry -zy ka zła ma nia.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na w ra mach pro jek tu ba daw cze go Nr N N407 060938.

P29THE FUNC TIO NAL ANA LY SIS OF THE BO NE MI NE RA LI ZA TION IN CHIL DREN WITH LOW AND NOR MAL BO NE MASS

Go lec J., Ru siń ska A., Chleb na -So kół D.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe di trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Key words: func tio nal ana ly sis, low bo ne mass, me cha no stat

Ob jec ti ves. Ac cor ding to ma cha no stat the ory of Frost the most im por tant ske le ton mo du la ting fac tor is me cha ni cal. Onthe ba sis of this the ory Rauch and Scho nau wor ked out the func tio nal mo del of ske le ton de ve lop ment in which they pro vedthe in ter de pen den ce be twe en ske le tal and mu scu lar sys tem. Ac cor ding to this mo del the growth and con so li da tion of the ske -le ton is the ma ni fest of me cha ni cal ada pta tion of bo nes to the in cre asing stra in gra dient ge ne ra ted by mu sc les. As a con se - quen ce the ske le tal sys tem ga ins the opti mal mass and bo ne mi ne ral den si ty. In Po land Ja wor ski and Płu dow ski wor ked outthe con stant norms for bo ne mi ne ral den si ty and soft tis su es com po si tion and the ir in te re ac tion (the me cha no stat).

Aim. The aim of the stu dy was the func tio nal ana ly sis of the in ter de pen den ce be twe en the bo nes and mu sc les in child -ren with low and nor mal bo ne mass.

Ma te rials and me thods. The stu dy com pri sed the func tio nal ana ly sis of bo ne mi ne ra li za tion in 149 chil dren with lowand 99 chil dren with nor mal bo ne mass (who be lon ged to com pa ri son gro up). All pa tients un der went the den si to me try exa -mi na tion (DXA) in to tal bo dy and spi ne pro jec tion. The low bo ne mass was re ve aled if Z -sco re in di ces we re be low <1,01.Next in both gro ups on the ba sis of the DXA re sults the me dium va lu es and stan dard de via tion of all pa ra me ters of func -tio nal ana ly sis we re cal cu la ted with the usa ge of the equ ations wor ked out by Ja wor ski and Płu dow ski. Then Z -sco re in di -ces we re cal cu la ted. The pa ra me ters li ke TBBMC/LBM, LBM/BW, FM/BW and FM/LBM we re ana ly zed. The me diumva lu es of all Z -sco re in di ces in both gro ups we re es ti ma ted. The le vel of si gni fi can ce for dif fe ren ces be twe en gro ups wasas ses sed. The sta ti sti cal ana ly sis was con duc ted with SPSS pro gram. The sta ti sti cal ly si gni fi cant dif fe ren ces be twe en gro -ups we re sta ted for p<0.05.

Re sults. The stu dy re ve aled lo wer me dium va lu es of Z -sco re in di ces for all me asu red pa ra me ters in chil dren with lowbo ne mass than in chil dren from the com pa ri son gro up. The dif fe ren ces be twe en gro ups we re mo stly sta ti sti cal ly si gni fi -cant. The chil dren from the exa mi ned gro up had lo wer con tent of fat ty and mu sc le tis sue than the chil dren from the com -pa ri son gro up and chil dren with low bo ne mass had lack of the mu sc le tis sue with re fe ren ce to he ight (what ac cor ding tome cha no stat the ory le ads to lo wer stra in of mu sc les on bo nes). This gro up of chil dren had al so lo wer va lu es of Z -sco re in di ces of TBBMC/LBM pa ra me ter (the bo ne re si stan ce in dex) what pro ves the gre ater frac tu re su scep ti bi li ty.

134

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 30

Conc lu sions. 1. The func tio nal ana ly sis of ske le ton mi ne ra li za tion in exa mi ned chil dren ac cor ding to Płu dow ski andJa wor ski stu dy pro ved the in ter de pen den ce be twe en ske le tal and mu scu lar sys tem. 2. It was ob se rved that the ap pe aran ceof low bo ne mass in chil dren may be con nec ted with lo wer mu sc les–bo nes im pact and im pro per ada pta tion of ske le ton tomu sc le stra in cau ses gre ater frac tu re su scep ti bi li ty. 3. The func tio nal ana ly sis may be use ful in dia gno sing and mo ni to ringof ma ny bo ne me ta bo lic di se ases and in frac tu res pre dic ting.

Ack now led ge ments: The stu dy was par tly fi nan ced as a grant No N N407 060938.

P30PO ZIOM WI TA MI NY D U DZIE CI OTY ŁYCH PRZED I PO WPRO WA DZE NIU PRO GRA MU LECZ NIC ZE GO

Ga jew ska J., We ker H., Am brosz kie wicz J., Cheł chow ska M., La skow ska -Kli ta T.In sty tut Mat ki i Dziec ka

Sło wa klu czo we: wi ta mi na D, oty łość, dzie ci

Wstęp. Wi ta mi na D peł ni istot ną ro lę w me ta bo li zmie kost nym i rów no wa dze wap nio wo -fos fo ra no wej or ga ni zmu.Głów nym źró dłem wi ta mi ny D jest er go kal cy fe rol po cho dzą cy z po ży wie nia oraz cho le kal cy fe rol po wsta ją cy w skó rzew wy ni ku dzia ła nia pro mie nio wa nia UV. Stwier dzo no, że we krwi osób oty łych wy stę pu je ni ższe stę że nie hy drok sy wi ta -mi ny D (25-OHD), wskaź ni ka za opa trze nia or ga ni zmu w wi ta mi nę D. Jed na kże do tej po ry nie jest w peł ni po zna na za le -żność po mię dzy oty ło ścią i wi ta mi ną D u pa cjen tów pod czas te ra pii od chu dza ją cej. Wia do mo, że zmia na sty lu ży cia obej -mu ją ca wpro wa dze nie od po wied niej die ty i zwięk sze nie ak tyw no ści fi zycz nej mo że sku tecz nie ob ni żać ma sę cia ła oraznor ma li zo wać nie któ re pa ra me try bio che micz ne za rów no u do ro słych jak i dzie ci.

Cel. Ce lem pra cy by ło zba da nie efek tu 3-mie sięcz ne go pro gra mu lecz ni cze go na stę że nie wi ta mi ny D u oty łych dzie -ci w okre sie przed po kwi ta nio wym.

Ma te riał i me to dy. Oce nio no zmia ny pa ra me trów an tro po me trycz nych, ży wie nio wych i bio che micz nych, w tym wi -ta mi ny D, u 45 pa cjen tów z oty ło ścią pro stą (z -sco re BMI≥ 2SD) w wie ku 4-10 lat przed i po za sto so wa niu 3-mie siecz ne -go pro gra mu lecz ni cze go obej mu ją ce go wpro wa dze nie die ty ubo go ener ge tycz nej (1200-1400 kcal/dzień), zwięk sze nie ak -tyw no ści fi zycz nej i po rad nic two psy cho -edu ka cyj ne. Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 50 zdro wych dzie ci z pra wi dło wą ma sącia ła w wie ku od po wia da ją cym gru pie ba da nej. Stę że nie wi ta mi ny D ozna czo no me to dą che mi lu mi ne scen cyj ną z za sto so -wa niem ze sta wu LIA ISON 25-OHD fir my Dia so rin (USA).

Wy ni ki. U dzie ci oty łych po za sto so wa niu 3-mie sięcz ne go pro gra mu te ra peu tycz ne go, obej mu ją ce go die tę i zwięk szo -ną ak tyw ność fi zycz ną, stwier dzo no ob ni że nie o oko ło 10% wskaź ni ka BMI i ma sy tłusz czo wej (p<0.02; p<0.05). Wśród ba -da nych dzie ci z oty ło ścią wy ró żnio no 2 gru py, w któ rych prze pro wa dzo no ba da nia w okre sie wio sen no -let nim (gru pa A) i je -sien no -zi mo wym (gru pa B). Stę że nie wi ta mi ny D w gru pie A przed wpro wa dze niem te ra pii by ło ni ższe o oko ło 25% (p<0.05)w po rów na niu do gru py kon tro l nej. Po za sto so wa niu 3-mie sięcz ne go pro gra mu w gru pie A ob ser wo wa no wzrost stę że nie wi -ta mi ny D o oko ło 50% (p<0.02). Uzy ska na war tość by ła nie co wy ższa niż ob ser wo wa na u dzie ci z pra wi dło wą ma są cia ła.Na to miast w gru pie B stwier dzo no nie znacz nie ob ni żo ne stę że nie wi ta mi ny D po za sto so wa nej te ra pii, jed na kże war tość ta by -ła istot nie ni ższa o oko ło 20% (p<0.05) w po rów na niu do gru py kon tro l nej ba da nej w tym sa mym cza sie.

Wnio ski. Uzy ska ne wy ni ki su ge ru ją, że po miar stę że nia wi ta mi ny D mo że być przy dat ny w mo ni to ro wa niu te ra pii od -chu dza ją cej u dzie ci oty łych i po moc ny w pod ję ciu de cy zji do ty czą cej zmian w die cie lub za sto so wa nia od po wied niej su -ple men ta cji. Nie zbęd ne są dal sze ba da nia do ty czą ce za le żno ści po mię dzy oty ło ścią, efek tem dłu go ter mi no wych pro gra -mów te ra peu tycz nych i wi ta mi ną D u dzie ci w okre sie przed po kwi ta nio wym.

P30VI TA MIN D STA TUS IN OBE SE CHIL DREN BE FO RE AND AFTER LI FE STY LE IN TE RVEN TION

Ga jew ska J., We ker H. Am brosz kie wicz J., Cheł chow ska M., La skow ska -Kli ta T.In sty tut Mat ki i Dziec ka

Key words: vi ta min D, obe si ty, chil dren

Ob jec ti ves. Vi ta min D is well known for its es sen tial ro le in bo ne me ta bo lism and cal cium ho me osta sis. The ma in sour -ces of vi ta min D are er go cal ci fe rol and cho le cal ci fe rol, the for mer nor mal ly ava ila ble in fo od and the lat ter pro du ced in theskin by UV ra dia tion. Obe si ty has be en fo und to be as so cia ted with lo wer le vels of se rum hy dro xy vi ta min D (25-OHD),an in di ca tor of vi ta min D sta tus. Ho we ver, the re la tion ship be twe en obe si ty and vi ta min D sta tus in pa tients du ring li fe sty -le in te rven tion has not be en well cha rac te ri zed. It is wi de ly re co gni zed that the ra py with mo di fi ca tion of die ta ry ha bits andphy si cal ac ti vi ty is ef fec ti ve in we ight re duc tion and may in flu en ce the con cen tra tion of so me bio che mi cal pa ra me ters inobe se adults as well as chil dren.

135

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 31

Aim. The aim of this stu dy was to in ve sti ga te the ef fect of the 3-mon ths we ight -re duc tion pro gram me on vi ta min Dcon cen tra tion in obe se pre pu ber tal chil dren.

Ma te rials and me thods. Chan ges in cli ni cal, an th ro po me tric and me ta bo lic pa ra me ters in c lu ding vi ta min D we re as ses -sed in 45 obe se chil dren (z -sco re BMI≥ 2SD) at the age of 4-10 years, after the 3-mon ths li fe sty le in te rven tion pro gram me werede ter mi ned. This pro gram me con si sted of die ta ry and phy si cal ac ti vi ty mo di fi ca tions and be ha vio ur the ra py in c lu ding in di vi -du al psy cho lo gi cal ca re for the child and its fa mi ly. The re com men ded da ily in ta ke from low -ener gy diet was 1200-1400kcal/day. The re fe ren ce gro up con si sted of 50 he al thy nor mal -we ight chil dren. Con cen tra tion of vi ta min D (as 25-OHD) wasde ter mi ned by a high -spe ci fic che mi lu mi ne scen ce as say using LIA ISON 25-OHD as say (Dia so rin, USA).

Re sults. Bo dy Mass In dex and fat mass de cre ased by 10% (p<0.02; p<0.05) in obe se chil dren after 3-mon ths mo di fi -ca tion of the ir diet and phy si cal ac ti vi ty. All obe se chil dren we re di vi ded in to two gro ups: A and B ob se rved in spring/sum -mer and au tumn/win ter pe riods re spec ti ve ly. The con cen tra tion of vi ta min D was lo wer by abo ut 25% (p<0.05) in gro upA than in con trols. After li fe sty le in te rven tion in this obe se gro up the con cen tra tion of vi ta min D in cre ased by 50% (p<0.02)and was sli gh tly hi gher than va lue ob ta ined in non -obe se chil dren. In gro up B, we ob se rved sli gh tly lo wer con cen tra tionof vi ta min D after the ra py than be fo re but this va lue was si gni fi can tly lo wer by abo ut 20% (p<0.05) as com pa red to thecon trols stu died at the sa me ti me.

Conc lu sions. Me asu re ment of the vi ta min D con cen tra tion in obe se chil dren may be use ful in mo ni to ring of this vi ta -min sta tus du ring li fe sty le in te rven tion and help ful in co me a de ci sion re spec ting mo di fi ca tions of diet or sup ple men ta tion.Fur ther lon gi tu di nal stu dies are ne ces sa ry to stu dy the re la tion ship be twe en obe si ty, we ight loss and vi ta min D in pre pu -ber tal chil dren.

P31STO PIEŃ ZA OPA TR ZE NIA OR GA NIZ MU W WI TA MI NĘ D U DZIE CI Z PRZEW LE KŁY MI CHO RO BA MI NEU RO LO GICZ NY MI I STAN KOŚĆ CA OCE NIA NY PRZY UŻY CIU ILO ŚCIO WEJ ME TO DY UL TRA DŹWIĘ KO WEJ PA LICZ KÓW DŁO NI.

Jędrzejewska A., Halaba Z., Szota M., Czernicki K., Dyner-Jama I., Durmała J.Ka te dra i Kli ni ka Re ha bi li ta cji Ślą skie go Uni wer sy te tu Me dycz ne go

Sło wa klu czo we: Dzie ci, mło dzież, prze wle kłe scho rze nia neu ro lo gicz ne, 25 (OH) D, mi ne ra li za cja szkie le tu, ilo ścio wame to da ul tra dźwię ko wa

Wstęp. W prze bie gu prze wle kłych cho rób neu ro lo gicz nych u dzie ci do cho dzi do unie ru cho mie nia i czę stych zła mań.Dzie ci te na ra żo ne są zwy kle na mniej szą eks po zy cję na świa tło sło necz ne, dla te go wa żna wy da je się być oce na po zio muwi ta mi ny D i sta nu szkie le tu w tej gru pie cho rych.

Cel. 1. Oce na sta nu za opa trze nia w wi ta mi nę D dzie ci z prze wle kły mi cho ro ba mi neu ro lo gicz ny mi w po rów na niudo zdro wych dzie ci z rów no wie ko wej gru py kon tro l nej. 2. Oce na sta nu szkie le tu w ba da nych gru pach przy uży ciu ilo ścio -wej me to dy ul tra dźwię ko wej pa licz ków dło ni. 3. Oce na ko re la cji po mię dzy sta nem kość ca a stop niem za opa trze nia or ga -ni zmu w wi ta mi nę D.

Ma te riał i me to dy. Gru pę ba da ną sta no wi ło 17 dzie ci (6 chłop ców, 11 dziew cząt) z prze wle kły mi cho ro ba mi neu ro lo -gicz ny mi: 15 z mó zgo wym po ra że niem dzie cię cym, 1 z rdze nio wym za ni kiem mię śni i 1 z mio pa tią wro dzo ną. Śred niawie ku w gru pie ba da nej wy no si ła 11,47 lat (SD=3,59). Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 10 dzie ci zdro wych (4 chłop ców, 6dziew cząt), śred nia wie ku 12,13 lat (SD=1,25).

Stę że nie 25 (OH) D w su ro wi cy krwi (w ng/ml) ozna cza no me to dą elek tro che mi lu mi ne scen cyj ną (ELI CA) Ro che Dia -gno stic przy uży ciu au to ma tycz ne go ana li ze ra ELEC SYS 2010 w la bo ra to rium uczest ni czą cym w mię dzy na ro do wym sys -te mie kon tro li ja ko ści DE QU AS.

Stan szkie le tu oce nia no przy uży ciu ilo ścio wej me to dy ul tra dźwię ko wej, z miej scem po mia rów w przy na sa dach dal -szych pa licz ków prok sy mal nych pal ców II -V rę ki do mi nu ją cej, któ ra mie rzy za le żną od am pli tu dy pręd kość fa li ul tra -dźwię ko wej (am pli tu de -de pen dent spe ed of so und [m/s]).

Po rów na nie grup da nych ze bra nych we dług mo de lu zmien nych nie po wią za nych wy ko na no te stem U Man na -Whit neya.Ana li zę ko re la cji prze pro wa dzo no za po mo cą te stu ko re la cji mię dzy gru po wej rang Spe ar ma na. Ob li cze nia sta ty stycz newy ko na no pro gra mem STA TI STI CA w wer sji 7.1-PL fir my Stat Soft.

Wy ni ki. 1. W obu gru pach uzy ska ne war to ści 25 (OH) D wska zy wa ły na jej nie do bór w sto sun ku do przy ję tych norm (≥ 20ng/ml): gru pa ba da na śred ni po ziom 25 (OH) D3 wy no sił 5,71 ng/ml (SD 2,59), a w gru pie kon tro l nej 14,03 ng/ml (SD 2,58).2. Po ziom 25 (OH) D w gru pie dzie ci z prze wle kły mi cho ro ba mi neu ro lo gicz ny mi był zna mien nie sta ty stycz nie ni ższy w sto -sun ku do gru py dzie ci zdro wych (p=0,0005). 3. Dzie ci z prze wle kły mi cho ro ba mi neu ro lo gicz ny mi mia ły zna mien nie ni ższewar to ści wskaź ni ka Z -sco re Ad -SoS, i tak w gru pie ba da nej Z -sco re wy no sił -1,14 (SD=1,71), a w gru pie zdro wych ró wie śni -ków Z -sco re wy no sił 1,87 (SD=1,06), (p=0,0017). Uzy ska ne wy ni ki wska zu ją na upo śle dze nie sta nu szkie le tu w gru pie dzie -ci cho rych. 4. W obu ana li zo wa nych gru pach wy ka za no zna mien ną do dat nią ko re la cję po mię dzy stop niem za opa trze nia or ga -ni zmu w wi ta mi nę D, a sta nem szkie le tu oce nia nym przy uży ciu ilo ścio wej me to dy ul tra dźwię ko wej (R=0,5009; p=0,0405).

136

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 32

Wnio ski. 1. Nie do bór wi ta mi ny D, szcze gól nie na si lo ny w gru pie dzie ci z prze wle kły mi cho ro ba mi neu ro lo gicz ny mi,wska zu ją na po trze bę su ple men ta cji wi ta mi ną D. 2. Upo śle dzo ny stan mi ne ra li za cji szkie le tu w gru pie ba da nej wi nien skła -niać do pod ję cia dzia łań pro fi lak tycz nych. 3. Ilo ścio wa me to da ul tra dźwię ko wa pa licz ków dło ni mo że być przy dat nym na -rzę dziem w ba da niach prze sie wo wych sta nu kość ca, u dzie ci ze scho rze nia mi

P31SUP PLY LE VEL OF VI TA MIN D IN CHIL DREN WITH CHRO NIC NEU RO LO GI CAL DI SOR DERS AND THE SKE LE TAL STA TUS AS SES SED USING QU AN TA TI VE UL TRA SO UND ME THOD OF HAND PHA LAN GES EXA MI NA TION

Jędrzejewska A., Halaba Z., Szota M., Czernicki K., Dyner-Jama I., Durmała J.Ka te dra i Kli ni ka Re ha bi li ta cji Ślą skie go Uni wer sy te tu Me dycz ne go

Key words: Chil dren, ado le scents, neu ro lo gi cal di se ases, 25 (OH) D le vels, ske le tal mi ne ra li sa tion, qu an ta ti ve ul tra so no gra phy

Ob jec ti ves. In the co ur se of chro nic neu ro lo gi cal di se ases (ce re bral pal sy, my elo me nin go ce le, neu ro mu scu lar di se ases)fre qu ent frac tu res and im mo bi li sa tion oc cur. Tho se chil dren un der go less sun li ght expo si tion, so it is im por tant to de ter - mine the ir 25 (OH) D se rum le vels and the ske le tal sta tus.

Aim. 1. Es ti ma tion of 25 (OH) D le vels in the gro up of he al thy and di sa bled chil dren. 2. Ske le tal sta tus as ses sment inexa mi ned gro ups using qu an ti ta ti ve ul tra so und me tho dof hand pha lan ges exa mi na tion. 3. Com pa ri son of 25 (OH) D le velswith the ske le tal sta tus in the gro up of chil dren with chro nic neu ro lo gi cal di se ases and in con trol gro up of he al thy pe ers.

Ma te rials and me thods. 17 chil dren (11 girls, 6 boys) of ave ra ge age 17.47 years (SD=3.59) with the chro nic neu ro -lo gi cal di se ases (15 with ce re bral pal sy, 1 with mu scu lar atro phy, 1 with my otu bu lar my opa thy) we re in c lu ded in to the stu -dy. The con trol gro up com pri sed 10 he al thy chil dren (4 boys, 6 girls) of me an age 12.13 years (SD=1.25).

In both gro ups se rum 25 (OH) D le vels we re de ter mi ned with ELI CA me thod using au to ma tic ana ly ser (ELEC SYS– RO CHE DIA GNO STIC) in the cer ti fi ca ted la bo ra to ry (DE QU AS).

Opti mal 25 (OH) D va lu es for this la bo ra to ry we re 20-60 ng/ml. The ske le tal sta tus was de ter mi ned using qu an ta ti veul tra so und me thod of the pro xi mal hand pha lan ges exa mi na tion. The am pli tu de -de pen dent spe ed of so und and bo ne trans -mis sion ti me we re eva lu ated in both gro ups. Da ta we re ana ly sed with the U Mann -Whi they test and Spe ar man test usingSTA TI STI CA 7.1-PL so ftwa re by Stat Soft.

Re sults. In both gro ups de cre ased le vels of 25 (OH) D we re ob se rved, si gni fi can tly lo wer in the gro up of di sa bled chil -dren (p=0,0005).

Chil dren with chro nic neu ro lo gi cal di se ases had si gni fi can tly wor se sce le tal sta tus in com pa ri tion with he al thy pe ers(Z -sco re dif fe ren ce p= 0,0017).

The re was si gni fi cant po si ti ve cor re la tion be twe en 25 (OH) D se rum le vels and Z -sco re (p=0,0405).Conc lu sions. 1. Low 25 (OH) D va lu es par ti cu lar ly pro no un ced in the gro up of chil dren with chro nic neu ro lo gi cal

di se ases in di ca tes the ne ces si ty of ade qu ate vi ta mi ne D sup ple men ta tion. 2. De pri ved sta tus of ske le tal mi ne ra li sa tion inthe as ses sed gro up sho uld im pel to ade qu ate pro phy la xis. 3. Qu an ta ti ve ul tra so und me thod of the pro xi mal hand pha lan -ges exa mi na tion se ems to be use ful scre ening to ol in chil dren with neu ro lo gi cal di sor ders.

P32WPŁYW TRE NIN GU WI BRA CYJ NE GO NA GĘ STOŚĆ MI NE RAL NĄ KO ŚCI I STAN FUNK CJO NAL NY PA CJEN TÓW Z WRO DZO NĄ ŁAM LI WO ŚCIĄ KO ŚCI. DO NIE SIE NIE WSTĘP NE

Graff K.1,2, Je lo nek E.2, Paw lak P.2, Ja wor ski M.3, Karcz ma re wicz E.3, Łu ka szew ska A.2, Tra czew ski A.4, Sy czew ska M.2

1 Wy dział Re ha bi li ta cji, AWF, War sza wa2 Kli ni ka Re ha bi li ta cji Pe dia trycz nej, 3 Za kład Bio che mii i Me dy cy ny Do świad czal nej, In sty tut „Po mnik – Cen trum Zdro wia Dziec ka”, War sza wa4 De xa com, War sza wa

Wstęp. Głów nym pro ble mem dzie ci z wro dzo ną łam li wo ścią ko ści (OI) jest ob ni żo na gę stość mi ne ral na ko ści (BMD),pro wa dzą ca do jej zmniej szo nej wy trzy ma ło ści me cha nicz nej. Po wo du je to licz ne zła ma nia i dłu gie okre sy unie ru cho mie -nia, co ob ni ża spraw ność pa cjen tów. Uwa ża się, że tre ning wi bra cyj ny zwięk sza gę stość mi ne ral ną ko ści i si łę mię śnio wą.Ce lem ni niej szej pra cy by ła oce na wpły wu te go tre nin gu na gę stość ko ści i stan funk cjo nal ny ko ści u pa cjen tów z OI.

Ma te riał. W ba da niach uczest ni czy ło 6 pa cjen tów z OI (4 z ty pem I, 2 z ty pem III wg Sil len ce’a) w wie ku od 11 do 17lat. Dwóch pa cjen tów cho dzi ło sa mo dziel nie, 2 z po mo cą kul łok cio wych, 1 z cho dzi kiem, 1 był w sta nie je dy nie stać.

137

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 33

Me to dy. 1. Tre ning wi bra cyj ny pro wa dzo no na plat for mie GA LI LEO (drga nia har mo nicz ne – TPG) i plat for mie SRTZep tor Me di cal (drga nia sto cha stycz ne TPS). Tre ning TPG od by wał się na sto le na chy lo nym pod ką tem 40-80 stop ni z czę -sto tli wo ścią 20 Hz przez 12 min, a TPS przez 7 min przy czę sto tli wo ści drgań od 3 do 8 Hz. U 3 pa cjen tów mie siąc tre -nin gu od dzie lał 1 mie siąc prze rwy, u po zo sta łych 3 1 mie siąc tre nin gu 3 mie sią ce prze rwy. 2. BMD mie rzo no wraz z ma -są mię śnio wą (LBM) za po mo cą den sy to me tru Pro di gy. 3. U 5 pa cjen tów mie rzo no si łę mię śnio wą za po mo cą apa ra tu LegTen sor oraz prze pro wa dzo no test ry zy ka upad ków na Bio dex Ba lan ce Sys tem. 4. Tro je pa cjen tów mia ło obiek tyw ną ana -li zę cho du na sys te mie VI CON 460.

Wszyst kie ba da nia prze pro wa dzo no dwu krot nie: przed roz po czę ciem tre nin gu i po 5 mie sią cach.Wy ni ki: BMD wzro sło u wszyst kich pa cjen tów, a LBM u 5 pa cjen tów (u 1 bez zmian). U 4 pa cjen tów po pra wi ła się

si ła mię śnio wa, u 1 bez zmian, u 1 nie znacz nie spa dła. U 3 pa cjen tów zmniej szy ło się ry zy ko upad ków, u 2 po zo sta łona tym sa mym po zio mie. U wszyst kich ba da nych pa cjen tów nie znacz nie po pra wił się ste reo typ cho du, przede wszyst kimna sku tek sy me try za cji pa ra me trów ki ne ma tycz nych i cza so wo -prze strzen nych.

Wnio ski: Wy ni ki ni niej szej pra cy wska zu ją na po zy tyw ny wpływ tre nin gu wi bra cyj ne go na BMD i stan funk cjo nal nypa cjen tów z OI. Le cze nie re ha bi li ta cyj ne tych pa cjen tów jest bar dzo trud ne z uwa gi na du że ry zy ko zła mań, dla te go wszel -kie no we me to dy ich le cze nia są tak wa żne. Tre ning wi bra cyj ny oka zał się me to dą bez piecz ną (nie za ob ser wo wa no żad -nych dzia łań nie po żą da nych), a na wet po krót kim okre sie je go sto so wa nia (5 mie się cy ob ser wa cji) BMD po pra wi ło sięu wszyst kich pa cjen tów a u więk szo ści po pra wił się rów nież stan funk cjo nal ny.

P32IN FLU EN CE OF THE VI BRA TING TRA INING ON BO NE MI NE RAL DEN SI TY AND FUNC TIO NAL STA TUS OF PA TIENTS WITH OSTE OGE NE SIS IM PER FEC TA. PRE LI MI NA RY DA TA

Graff K.1,2, Je lo nek E.2, Paw lak P.2, Ja wor ski M.3, Karcz ma re wicz E.3, Łu ka szew ska A.2, Tra czew ski A.4, Sy czew ska M.2

1 Wy dział Re ha bi li ta cji, AWF, War sza wa2 Kli ni ka Re ha bi li ta cji Pe dia trycz nej3 Za kład Bio che mii i Me dy cy ny Do świad czal nej, In sty tut „Po mnik – Cen trum Zdro wia Dziec ka”, War sza wa4 De xa com, War sza wa

In tro duc tion: Ma in pro blem of chil dren with oste oge ne sis im per fec ta (OI) is de cre ased bo ne mi ne ral den si ty (BMD),le ading do de cre ased bo ne en du ran ce. This cau ses ma ny frac tu res, and long term im mo bi li sa tions de gra ding the func tio nalsta tus of pa tients. Vi bra ting tra ining on spe cial plat forms is sup po sed to in cre ase BMD and mu scu lar strength, the re fo re theaim of the pre sent stu dy was as ses sment of this tra ining on func tio nal sta tus and BMD in OI pa tients.

Ma te rial: Six pa tients with OI (4 with ty pe I, 2 with ty pe III ac cor ding to Sil len ce) aged 11 to 17 years old par ti ci pa -ted in the stu dy. Two pa tients we re wal king in de pen den tly, 2 with crut ches, 1 (ty pe III) was wal king with wal ker, one wason ly stan ding.

Me thods: 1. Vi bra ting tra ining was per for med on GA LI LEO plat form (har mo nic vi bra tions – TPG) and SRT Zep torMe di cal plat form (sto cha stic vi bra tions – TPS). TPG tra ining was per for med on in c li ne ta ble (at 40 – 80 de gre es), with fre qu en cy 20 HZ for 12 min. TPS tra ining was per for med for 7 min with fre qu en cy chan ging be twe en 3 and 8 Hz. In 4 pa -tients one month of tra ining was se pa ra ted by one month bre ak, in 2 one month of tra ining was se pa ra ted with 3 mon thsbre ak. 2. BMD was me asu red using Pro di gy sys tem, to ge ther with le an bo dy mass (LBM) as ses sment. 3. In 5 pa tients thelo wer legs mu scu lar strength was me asu red on Leg Ten sor ap pa ra tus, and fal ling risk test was per for med on Bio dex Ba lan ce Sys tem. 4. Three pa tients un der went in stru men ted ga it ana ly sis using VI CON 460 mo tion sys tem.

All eva lu ation we re do ne be fo re the start of the tra ining and after 5 mon ths.Re sults: BMD in cre ased in all 6 pa tients, LBM in cre ased in 5 pa tients (in 1 pa tient re ma ined on the sa me le vel). In

4 pa tients mu scu lar for ce in cre ased, in 1 pa tient re ma ined on the sa me le vel, in 1 sli gh tly de cre ased. In 3 pa tients the fal -ling risk de cre ased, and in 2 re ma ined on the sa me le vel. The im pro ve ment in ga it pa ra me ters was ob se rved in all three pa -tients, but the amo unt of this in cre ase was small and was ma in ly re flec ted in sym me tri za tion of the ki ne ma tic and spa tio --tem po ral pa ra me ters.

Conc lu sions: The pre sen ted re sults sug gest po si ti ve in flu en ce of the vi bra ting tra ining on BMD and func tio nal sta tusof the OI pa tients. The re ha bi li ta tion tre at ment of this gro up of pa tients is dif fi cult due to high risk of bo ne frac tu res, there - fo re any al ter na ti ve me thod of tre at ment sho uld be explo red. Vi bra ting tre at ment pro ved to be sa fe, as no ad ver se ef fectswe re no ted, and du ring re la ti ve short pe riod of ti me (5 mon ths ob se rva tion) BMD was im pro ved in all pa tients, and in thema jo ri ty of them al so func tio nal sta tus was im pro ved.

138

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 34

P33PA RA ME TRY BA DA NIA UL TRA DŹWIĘ KO WE GO I WSKAŹ NI KI ME TA BO LIZ MU KOST NE GO U DZIE CI URO DZO NYCH PRZE DWC ZE ŚNIE

Mi cha łus I., Pro chow ska A., Chleb na -So kół D.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe di trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Sło wa klu czo we: oste ope nia wcze śnia cza, ba da nie ul tra dźwię ko we, me ta bo lizm kost ny

Wstęp. Ba da nie ul tra dźwię ko we ko ści pisz cze lo wej (QUS – Qu an ti ta ti ve Ul tra so und), umo żli wia nie in wa zyj ną oce nę ja ko ści ko ści od mo men tu uro dze nia, wy od ręb nie nie gru py ry zy ka ni skiej ma sy kost nej, a w przy pad ku ko niecz no ści, po włą -cze niu le cze nia – mo ni to ro wa nie je go sku tecz no ści. W po łą cze niu z ba da nia mi wskaź ni ków me ta bo li zmu kost ne go po zwa lata kże na oce nę za so bów skład ni ków mi ne ral nych i wi ta mi ny D u no wo rod ków, ta kże tych uro dzo nych przed wcze śnie.

Cel. Ce lem pra cy by ła od po wiedź na py ta nie ja ka jest ja kość ko ści dzie ci uro dzo nych przed wcze śnie oraz oce na wskaź -ni ków go spo dar ki wap nio wo -fos fo ro wej u tych pa cjen tów.

Ma te riał i me to dy. Prze pro wa dzo no ba da nia u 30 no wo rod ków uro dzo nych przed wcze śnie po mię dzy 24 a 37 hbd,z uro dze nio wą ma są cia ła 600-2800g (śred nio 1902g). Gru pę po rów naw czą sta no wi ło 30 no wo rod ków uro dzo nych o cza -sie (po mię dzy 38 a 41 hbd), z uro dze nio wą ma są cia ła 2250-4000g (śred nio 3275g). Do ba dań kwa li fi ko wa ni by li pa cjen -ci w pierw szym mie sią cu ży cia, u któ rych wy klu czo no cho ro by na rzą du ru chu oraz przy czy ny mo gą ce mieć wpływna wtór ne za bu rze nia go spo dar ki wap nio wo–fos fo ro wej. Dzie ci uro dzo ne przed wcze śnie by ły ba da ne po osią gnię ciu wie -ku sko ry go wa ne go ze ro, czy li w okre sie ter mi nu po ro du. U wszyst kich dzie ci wy ko na no: ba da nie an kie to we, ba da nie le kar skie, ba da nia wskaź ni ków go spo dar ki wap nio wo – fos fo ra no wej, w tym me ta bo li tu wą tro bo we go wi ta mi ny D i pa ra -thor mo nu, ilo ścio we ba da nie ul tra dźwię ko we ko ści pisz cze lo wej z uży ciem apa ra tu Sun li ght Omni sen se 7000P.

Wy ni ki. Oce na wskaź ni ków go spo dar ki wap nio wo–fos fo ro wej wy ka za ła istot ne za bu rze nia w gru pie dzie ci uro dzo -nych przed wcze śnie – u oko ło 30% (10/30) stwier dzo no wy so kie stę że nie fos fo ru w su ro wi cy, a u 12/30 pod wy ższo ne war -to ści fos fa ta zy za sa do wej. Na pod sta wie ana li zy sta ty stycz nej stwier dzo no istot ną ujem ną za le żność po mię dzy stę że niemfos fa ta zy za sa do wej a ma są uro dze nio wą i cza sem trwa nia cią ży w gru pie no wo rod ków uro dzo nych przed wcze śnie. Ba da -nie ul tra dźwię ko we ko ści pisz cze lo wej ujaw ni ło ob ni że nie wskaź ni ka SOS Z -sco re u 15/30 ba da nych wcze śnia ków (war -to ści Z -sco re w za kre sie -5,0 do 1,9), przy czym po mię dzy tym wskaź ni kiem a cza sem trwa nia cią ży i ma są uro dze nio wąod no to wa no istot ną sta ty stycz nie do dat nią za le żność. Po rów nu jąc wy ni ki ba dań oby dwu grup dzie ci, wy ka za li śmy m.in.istot ne sta ty stycz nie ró żni ce po mię dzy pa ra me tra mi ba da nia ul tra dźwię ko we go ko ści pisz cze lo wej i wskaź ni ka mi go spo -dar ki wap nio wo -fos fo ro wej. W gru pie wcze śnia ków u 28/30 dzie ci sto so wa no su ple men ta cję wi ta mi ną D i/lub pre pa ra ta -mi wap nio wo -fos fo ro wy mi, u 23/30 do da wa no do mle ka mat ki wzmac niacz po kar mu ko bie ce go, po nad to 23/30 ma tektych dzie ci sto so wa ło pro fi lak ty kę nie do bo ru wi ta mi ny D w cią ży, a mi mo to u tych wcze śnia ków stwier dzo no ob ni że niegę sto ści mi ne ral nej ko ści.

Wnio ski. 1. Za bu rze nia go spo dar ki wap nio wo -fos fo ro wej i mi ne ra li za cji kość ca wy stę pu ją istot nie czę ściej u dzie ciuro dzo nych przed wcze śnie w po rów na niu do no wo rod ków do no szo nych. 2. Ob ni że nie gę sto ści i ja ko ści ko ści w ba da niuul tra dźwię ko wym stwier dzo no u po ło wy ba da nych wcze śnia ków, mi mo że otrzy my wa ły one su ple men ta cję wi ta mi ną Di pre pa ra ty wap nio wo -fos fo ro we, a po nad to ich mat ki sto so wa ły pro fi lak ty kę nie do bo ru wi ta mi ny D. 3. Wy ni ki na szychba dań wska zu ją na po trze bę zin ten sy fi ko wa nia pro fi lak ty ki za bu rzeń mi ne ra li za cji ko ści u dzie ci uro dzo nych przed wcze -śnie, z uwzględ nie niem wskaź ni ków doj rza ło ści no wo rod ka.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na ja ko pro jekt ba daw czy Nr N N407 454 837 oraz ze środ ków Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi, nr pra cy 502-11-738.

P33PA RA ME TERS OF UL TRA SO UND EXA MI NA TION AND BO NE ME TA BO LISM IN DI CES IN PRE MA TU RE NEO NA TES

Mi cha łus I., Pro chow ska A., Chleb na -So kół D.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe di trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Key words: oste ope nia of pre ma tu ri ty, ul tra so und exa mi na tion, bo ne me ta bo lism

Ob jec ti ves. Qu an ti ta ti ve ul tra so und stu dy is a no ni nva si ve me thod ena bling the as ses sment of bo ne qu ali ty from birth,it co uld se pa ra te a low bo ne den si ty risk gro up, and after be gin ning tre at ment – mo ni to ring its ef fec ti ve ness. Com pa ringwith bo ne me ta bo lism in di ces it will eva lu ate mi ne ral and vi ta min D re se rves in neo na tes, al so pre ma tu re neo na tes.

Aim. The aim of the stu dy was to an swer the qu estion which is the bo ne qu an ti ty of pre ma tu re neo na tes and eva lu ationof cal cium pho spha te in di ces in this gro up.

139

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 35

Ma te rials and me thods. The stu dy was per for med in 30 pre ma tu re neo na tes, be twe en 24 and 37 hbd, with birthweight 600-2800g (me an 1902g). Con trol gro up com pri sed 30 full -term ba bies (born be twe en 38 and 41 hbd), with birthwe ight 2250-4000g (me an 3275g). Pa tients qu ali fied for this stu dy we re in the ir first month of li fe, in whom lo co mo torsys tem di se ases and other con di tions re sul ting in se con da ry cal cium -pho spha te me ta bo lism di sor ders we re exc lu ded. Chil -dren born pre ma tu re ly we re exa mi ned after re aching the age ad ju sted to ze ro i. e. at the ti me of de li ve ry. In all chil dren,qu estion na ire and phy si cal exa mi na tions we re per for med; stu dies of cal cium pho spha te me ta bo lism, among them li ver me -ta bo lit of vi ta min D and pa ra thor mon we re de ter mi ned and qu an ti ta ti ve ul tra so und exa mi na tions of the ti bia by Sun li ghtOmni sen se 7000P ap pa ra tus we re as ses sed.

Re sults. Ana ly sis of cal cium -pho spha te in di ces re ve aled si gni fi cant di stur ban ces in pre term neo na te gro up – in abo -ut 30% of them (10/30) a high le vel of se rum pho spha te, in 12/30. Ba sed on sta ti sti cal ana ly sis a si gni fi cant ne ga ti ve cor -re la tions be twe en al ka li ne pho spha ta se ac ti vi ty, birth we ight and ti me of pre gnan cy in the gro up of pre term in fants was fo und. Ul tra so und ti bia exa mi na tion sho wed de cre ase in Z -sco re in dex in 15/30 pre ma tu re new borns (Z -sco re ran ged be twe en –5.0 and 1,9), whe re as a sta ti sti cal ly si gni fi cant po si ti ve cor re la tion was fo und be twe en this in dex and ti me of pre -gnan cy. Whi le com pa ring the re sults ob ta ined in both gro ups of chil dren we ha ve among others shown si gni fi cant sta ti sti -cal dif fe ren ces be twe en ul tra so und pa ra me ters of ti bia and cal cium pho spha te me ta bo lism in di ces. In gro up of pre ma tu reneo na tes in 28/30 of them vi ta min D and/or cal cium pho spha te sup ple men ta tion was ap plied, in 23/30 bre ast milk for ti fierwas ap plied to bre ast milk, fur ther mo re in 23/30 mo thers of the se chil dren pre ven tion of vi ta min D de fi cien cy was con -duct ed in pre gnan cy; in spi te of the se facts de cre ase in bo ne mi ne ral den si ty was fo und in the pre ma tu re neo na tes.

Conc lu sions. 1. Cal cium -pho spha te me ta bo lism and bo ne mi ne ra li za tion di sor ders are si gni fi can tly mo re fre qu ent inpre term com pa red with full -term in fants. 2. De cre ase in bo ne den si ty and qu ali ty was fo und in ul tra so und exa mi na tion ina half of pre ma tu re in fants in spi te of sup ple men ta tion with vi ta min D and/or cal cium pho spha te in the neo na tes and pre -ven tion of vi ta min D de fi cien cy in the ir pre gnant mo thers. 3. Re sults of our stu dy in di ca te the ne ed to in ten si fy pre ven tionof bo ne mi ne ra li za tion di sor ders in chil dren born pre ma tu re ly with re gard to the new born’s ma tu ri ty.

Ack now led ge ments: The stu dy was par tly sup por ted as a grant No N N407 454 837 and by the Me di cal Uni ver si ty of Lodz Grant No 502-11-738.

P34AR TRO GRY PO ZA U TROJ GA NO WO ROD KÓW – OPIS PRZY PAD KU

Ru siń ska A., Go lec J., Mi cha łus I., Chleb na -So kół D.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe di trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Sło wa klu czo we: ar tro gry po za, cho ro by wro dzo ne, no wo rod ki

Wstęp. Ar tro gry po za to he te ro gen na gru pa wro dzo nych za bu rzeń na rzą dów ru chu cha rak te ry zu ją ca się wy stę po wa -niem wro dzo nych wie lo sta wo wych przy kur czy, sztyw no ścią sta wów koń czyn oraz krę go słu pa, któ rym to wa rzy szy hi po -pla zja mię śni, ko ści i tka nek mięk kich. Czę stość jej wy stę po wa nia to 3: 1000 uro dzeń, w więk szość przy pad ków wy stę pu -je spo ra dycz nie, rzad ko opi sy wa ne jest dzie dzi cze nie au to so mal ne re ce syw ne. Ar tro gry po za wy stę pu je naj czę ściej ja koizo lo wa na jed nost ka cho ro bo wa, choć mo że być ta kże czę ścią wro dzo nych wie lo na rzą do wych za bu rzeń uwa run ko wa nychge ne tycz nie. W jej pa to ge ne zie naj więk szą ro lę od gry wa przede wszyst kim unie ru cho mie nie pło du w okre ślo nym po ło że -niu z upo śle dze niem ru cho mo ści sta wów pło du, co po pew nym cza sie pro wa dzi do przy kur czów zgię cio wych lub wy prost -nych. W me cha ni zmie po wsta wa nia przy kur czów naj więk szą ro lę od gry wa ją zmia ny w za kre sie mię śni, ale ta kże ob wo -do we go i ośrod ko we go ukła du ner wo we go, jak rów nież sta wów, wię za deł i ko ści. Etio lo gia ar tro gry po zy jest nie zna na, ja -ko mo żli we czyn ni ki wpły wa ją ce na jej wy stę po wa nie po da wa ne są uwa run ko wa nia hor mo nal ne, in fek cyj ne, miej sco weza bu rze nia prze pły wu krwi, ura zy, le ki oraz ogra ni cze nia me cha nicz ne, ta kie jak ma ci ca dwu ro żna, ma ło wo dzie czy cią żawie lo pło do wa.

Cel. W pra cy przed sta wio no dia gno sty kę, ró żni co wa nie i me to dy re ha bi li ta cji ar tro gry po zy u troj ga no wo rod ków. Ma te riał i me to dy. Omó wio no naj wa żniej sze ob ja wy kli nicz ne, prze bieg cho ro by oraz od chy le nia w ba da niach ob ra -

zo wych. Wy ni ki. Za pre zen to wa no za rys naj po pu lar niej szych me tod re ha bi li ta cji oraz cha rak te ry sty kę za bie gów ope ra cyj nych

naj czę ściej wy ko ny wa nych u pa cjen tów z tą jed nost ką cho ro bo wą. Wnio ski. Wy ka za no, iż pa cjen ci z ar tro gry po zą wy ma ga ją kom plek so wej i wie lo spe cja li stycz nej opie ki me dycz nej.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na przez Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi w ra mach dzia łal no ści sta tu to wej Nr 503-10-902.

140

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 36

P34 AR TH RO GRY PO SIS IN THREE NEO NA TES – CA SE RE PORT

Ru siń ska A., Go lec J., Mi cha łus I., Chleb na -So kół D.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe di trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Key words: ar th ro gry po sis, con ge ni tal di se ases, neo na tes

Ob jec ti ves. Ar th ro gry po sis is a he te ro ge nic gro up of con ge ni tal di stur ban ces of mo to ric sys tem in which jo ins con trac -tu res and stif f ness and mu sc les and bo nes hi po pla sia are ob se rved. The fre qu en cy of ar th ro gry po sis is 3: 1000 of bir ths andmost ca ses ap pe ar spo ra di cal ly al tho ugh the au to so mal re ces si ve in he ri tan ce is al so de scri bed. It can be al so a part of con -ge ni tal mul tior gan di stur ban ces ge ne ti cal ly de ter mi ned. In the pa tho ge ne sis of ar th ro gry po sis the ma in ro le plays the im -mo bi li za tion of fo etus with the jo ins fle xi bi li ty im pa ir ment what cau ses the con trac tu res. They are re la ted to mu sc le, neu -ro lo gi cal, bo nes and li ga ments di sor ders. The etio lo gy of ar th ro gry po sis is unk nown al tho ugh the in flu en ce of hor mo naldi stur ban ces, in fec tions, in ju ries, me di ca tions, lo cal blo od flow di stur ban ces and me cha ni cal re stric tions li ke bi cor naluterus, mul ti ple pre gnan cy and oli go hy dram nios are con si de red.

Aim. The stu dy shows the dia gno sing, dif fe ren tia tion and re ha bi li ta tion of ar th ro gry po sis in three neo na tes. Ma te rials and me thods. The ma in cli ni cal symp toms, co ur se of the di se ase and X -ray chan ges are di scus sed. Re sults. The most po pu lar me thods of re ha bi li ta tion and sur gi cal tre at ment are pre sen ted.Conc lu sions. The stu dy pro ves that pa tients with ar tro gry po sis re qu ire com plex and spe cia li zed me di cal tre at ment.

The stu dy was par tly sup por ted by the Me di cal Uni ver si ty of Lodz Grant No 503-10-902.

P35OSTE OPRO TE GE RY NA I RANKL JA KO RE GU LA TO RY TEM PA OB RO TU KOST NE GO U DZIE CI CHO RYCH NA MU KO WI SCY DO ZĘ

Am brosz kie wicz J., Ga jew ska J., Sands D., Cheł chow ska M., La skow ska -Kli ta T.In sty tut Mat ki i Dziec ka

Sło wa klu czo we: oste opro te ge ry na, RANKL, ob rót kost ny, mu ko wi scy do za, dzie ci

Wstęp. Mu ko wi scy do za (CF) jest wie lo ukła do wą cho ro bą uwa run ko wa ną ge ne tycz nie, dzie dzi czo ną w spo sób au to so mal nyre ce syw ny. Z pi śmien nic twa wy ni ka, że u więk szo ści do ro słych pa cjen tów cho ru ją cych na mu ko wi scy do zę do cho dzi do ob ni że -nia gę sto ści mi ne ral nej ko ści i zwięk szo nej czę sto ści zła mań. Spo wo do wa ne jest to za bu rze nia mi w me ta bo li zmie kost nym do -ty czą cy mi przede wszyst kim nad mier nej re sorp cji ko ści w sto sun ku do ko ścio two rze nia. Cał ko wi te tem po prze bu do wy kość caza le ży od rów no wa gi po mię dzy eks pre sją oste opro te ge ry ny (OPG) i li gan da re cep to ra ak ty wa to ra ją dro we go czyn ni ka kap paB(RANKL). Gdy rów no wa ga ta prze su wa się w stro nę OPG, prze wa gę uzy sku ją pro ce sy ko ścio two rze nia, na to miast gdy w stro -nę RANKL, prze wa ża re sorp cja, co osta tecz nie pro wa dzi do utra ty ma sy kost nej. Za gad nie nia do ty czą ce mar ke rów ob ro tu kost -ne go, w tym oste opro te ge ry ny i re cep to ra RANKL, nie by ły do tej po ry sys te ma tycz nie ba da ne u pa cjen tów z mu ko wi scy do zą.

Cel. Ce lem pra cy by ła oce na pro ce sów ko ścio two rze nia i re sorp cji ko ści z za sto so wa niem bio che micz nych mar ke rówme ta bo li zmu kost ne go u dzie ci cho rych na mu ko wi scy do zę.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 35 pa cjen tów (18 dziew cząt, 17 chłop ców) w wie ku 5-13 lat (śred nia 9.0±3.2lat) z po twier dzo ną mu ko wi scy do zą le czo nych w Po rad ni Mu ko wi scy do zy In sty tu tu Mat ki i Dziec ka w War sza wie. Wszy -scy pa cjen ci wy ka zy wa li ob ja wy nie wy dol no ści trzust ki, by li kli nicz nie sta bil ni i mie li za le co ną die tę su ple men to wa nąpre pa ra ta mi wie lo wi ta mi no wy mi. Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 35 dzie ci zdro wych (19 dziew cząt, 16 chłop ców) w tym sa -mym wie ku (śred nia 8.9±2.8 lat), u któ rych nie stwier dzo no cho rób zwią za nych z me ta bo li zmem kost nym. Do ba dań bio -che micz nych po bie ra no krew od dzie ci bę dą cych na czczo w go dzi nach ran nych. W uzy ska nej su ro wi cy krwi ozna cza nostę że nie wap nia i fos fo ra nów me to da mi ko lo ry me trycz ny mi, 25 hy drok sy wi ta mi ny D me to dą che mi lu mi ne scen cyj ną,a mar ke rów me ta bo li zmu kost ne go (kost nej frak cji fos fa ta zy za sa do wej – BALP, izo en zy mu 5b wi nia no opor nej kwa śnejfos fa ta zy – TRA P5b, OPG i RANKL) me to da mi im mu no en zy ma tycz ny mi.

Wy ni ki. Śred nie stę że nie wap nia i fos fo ra nów u wszyst kich ba da nych dzie ci mie ści ło się w za kre sie war to ści re fe ren -cyj nych. Stę że nie 25-hy drok sy wi ta mi ny D by ło ni ższe u pa cjen tów z CF (19.5±7.1 ng/ml) w po rów na niu do zdro wychdzie ci (25.4±8.9 ng/ml) (p<0.01). U dzie ci cho ru ją cych na mu ko wi scy do zę za ob ser wo wa no istot nie wy ższy po ziom mar -ke ra ko ścio two rze nia – BALP (141.1±33.2 U/L) niż u zdro wych ró wie śni ków (111.6±32.0 U/L) (p<0.001). Śred nie stę że -nie mar ke ra re sorp cji – TRA P5b by ło po rów ny wal ne w obu gru pach dzie ci (12.2±2.4 U/L u cho rych oraz 13.5±3.4 U/Lu zdro wych). U pa cjen tów z CF stę że nie OPG wy ka zy wa ło nie co ni ższe war to ści (4.17±0.96 pmol/l vs 4.40±0.93 pmol/l),na to miast RANKL by ło oko ło 2-krot nie wy ższe w po rów na niu do gru py kon tro l nej. Stąd, sto su nek OPG/RANKL był pra -wie dwu krot nie ni ższy u pa cjen tów z CF (0.64) niż u dzie ci zdro wych (1.12).

141

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 37

Wnio ski. Uzy ska ne wy ni ki ba dań wska zu ją na wy stę po wa nie za bu rzeń w rów no wa dze po mię dzy pro ce sa mi two rze -nia i re sorp cji ko ści u pa cjen tów cho rych na mu ko wi scy do zę. Szcze gól nie do ty czy to pod wy ższe nia po zio mu RANKL,któ ry mo że wpły wać na wzmo że nie pro ce sów re sorp cyj nych. Pa cjen ci z mu ko wi scy do zą są gru pą ry zy ka wy stą pie nia oste -ope nii i oste opo ro zy, dla te go też po win ni po zo sta wać pod kom plek so wą opie ką me dycz no -ży wie nio wą.

P35OSTE OPRO TE GE RIN AND RANKL AS RE GU LA TORS OF BO NE RE MO DE LING IN CHIL DREN WITH CY STIC FI BRO SIS

Am brosz kie wicz J., Ga jew ska J., Sands D., Cheł chow ska M., La skow ska -Kli ta T.In sty tut Mat ki i Dziec ka

Sło wa klu czo we: oste opro te ge rin, RANKL, bo ne tur no ver, cy stic fi bro sis, chil dren

Wstęp. Cy stic fi bro sis (CF) is the most com mon le thal au to so mal re ces si ve ge ne tic di se ase. Scien ti fic stu dies show de cre ased bo ne mi ne ral den si ty and in cre ased frac tu re fre qu en cy in most adult pa tients with CF. It is ma in ly cau sed by in -cre ased bo ne re sorp tion in re la tion to bo ne for ma tion. The ove rall ra te of bo ne re mo de ling de pends on the ba lan ce be twe -en oste opro te ge rin (OPG) and re cep tor ac ti va tor of nuc le ar fac tor kap paB li gand (RANKL) expres sion. When this ba lancefa vo urs OPG, bo ne re sorp tion is in hi bi ted and bo ne for ma tion do mi na tes, but when it fa vo urs RANKL, bo ne re sorp tionpre do mi na tes and le ads to bo ne loss. The re has be en no sys te ma tic stu dy on bio che mi cal bio mar kers, in c lu ding oste opro -te ge rin and RANKL re cep tor, in pa tients with cy stic fi bro sis.

Cel. The aim of this stu dy was to as sess bo ne for ma tion and re sorp tion pro ces ses in cy stic fi bro sis pa tients using bio -che mi cal bo ne me ta bo lism mar kers.

Ma te riał i me to dy. We exa mi ned 35 chil dren (18 girls, 17 boys) in the age 5-13 years (me an age 9.0±2.1 years) withdia gno sed CF tre ated at the De part ment of Pe dia trics of the In sti tu te of Mo ther and Child in War saw. All the pa tients hadexo cri ne pan cre atic in suf fi cien cy, we re cli ni cal ly sta ble, and we re re ce iving stan dard mul ti vi ta min sup ple men ta tion. Thecon trol gro up con si sted of 35 he al thy sub jects (19 girls, 16 boys) in the sa me age (me an age 8.9 ±2.8 years), who did notsuf fer from bo ne me ta bo lism di se ases. Blo od sam ples we re ta ken from fa sting pa tients and he al thy sub jects and se rum waspre pa red for bio che mi cal ana ly sis. Con cen tra tions of cal cium and pho spha te we re de ter mi ned by co lo ri me tric me thods, vi ta min D by che mi lu mi ne scen ce im mu no as say and bo ne bio mar kers (bo ne al ka li ne pho spha ta se – BALP, iso en zy me 5bof tar tra te -re si stant acid pho spha ta se -TRA P5b, OPG and RANKL) by im mu no en zi ma tic me thods.

Wy ni ki. Me an se rum con cen tra tion of cal cium and pho spha te in pa tients and he al thy chil dren we re wi thin the re fe ren -ce ran ges. The le vel of 25-hy dro xy vi ta min D was lo wer in pa tients with CF (19.5±7.1 ng/ml) com pa red to con trol chil dren(25.4±8.9 ng/ml) (p<0.01). We ob se rved a sta ti sti cal ly si gni fi cant in cre ase of BALP ac ti vi ty (bo ne for ma tion mar ker) incy stic fi bro sis pa tients (141.1±33.2 U/L) com pa red to the ir he al thy co un ter parts (111.6±32.0 U/L) (p<0.001). Me an con -cen tra tion of bo ne re sorp tion mar ker TRA P5b was com pa ra ble in both gro ups of chil dren (12.2±2.4 U/L in CFand 13.5±3.4 U/L in con trols). The le vel of OPG was sli gh tly lo wer (4.17±0.96 pmol/l vs 4.40±0.93 pmol/l) and RANKLne ar ly 2-fold hi gher in pa tients with CF than in the he al thy ones. Hen ce, the ra tio of OPG/RANKL was ne ar ly two ti meslo wer in chil dren with CF (0.64) com pa red to the ir he al thy co un ter parts (1,12).

Wnio ski. Our re sults in di ca te that in cy stic fi bro sis chil dren an im ba lan ce be twe en bo ne for ma tion and de gra da tion pro -ces ses oc currs. Par ti cu lar ly, an in cre ase in se rum RANKL con cen tra tion co exi sting with lo wer le vel of OPG may le ad tothe in ten si fi ca tion of re sorp tion pro ces ses. Pa tients with CF are at risk of oste ope nia and oste opo ro sis and they sho uld beun der a com pre hen si ve me di cal and nu tri tio nal ca re.

P36WPŁYW TRE NIN GU WI BRA CYJ NE GO NA ME TA BO LIZM KOST NY U DZIE CI – DO NIE SIE NIA WSTĘP NE

Je lo nek E.1, Karcz ma re wicz E.2, Graff K.1,3, Paw lak P.1, Ja wor ski M.2, Kryś kie wicz E.2, Łu ka szew ska A.1, Sy czew ska M.1, Tra czew ski A.4

1 Kli ni ka Re ha bi li ta cji Pe dia trycz nej, In sty tut „Po mnik – Cen trum Zdro wia Dziec ka”, War sza wa 2 Za kład Bio che mii i Me dy cy ny Do świad czal nej, In sty tut „Po mnik – Cen trum Zdro wia Dziec ka”, War sza wa3 Wy dział Re ha bi li ta cji, Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go, War sza wa4 De xa com, War sza wa

Wstęp. U dzie ci z wtór ną oste opo ro zą ob ser wo wa ne są za bu rze nia do ty czą ce za rów no ko ścio two rze nia, jak i re sorp -cji ko ści.

Cel pra cy. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu tre nin gu wi bra cyj ne go na me ta bo lizm kost ny u dzie ci nie le czo nych orazle czo nych bis fos fo nia na mi.

142

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 38

Pa cjen ci i me to dy. Do skri nin gu za kwa li fi ko wa no 6 dzie ci z na stę pu ją cy mi roz po zna nia mi: pa cjent CD (lat 9) – nie do -wład wiot ki kkd w prze bie gu prze pu kli ny opo no wo -rdze nio wej nie le czo ny bis fos fo nia na mi; pa cjent JM (lat 12) – OI typ IV le -czo ny bis fos fo nia na mi po da wa ny mi do ust nie od V 2007 r. do V 2009 r.; pa cjent ka MW (lat 3 i 6/12 lat) – OI typ III le czo -na bis fos fo nia na mi po da wa ny mi do żyl nie od 2. m. ż.; pa cjent RM (lat 3 i 3/12) – OI typ III le czo ny bis fos fo nia na mi po da wa -ny mi do żyl nie od VII 2008 r.; pa cjent ZS (lat 10 i 6/12) – OI typ I le czo ny bis fos fo nia na mi po da wa ny mi do żyl nie od 2005 r.;pa cjent ka SN (lat 17 i 5/12) – OI typ III nie le czo na bis fos fo nia na mi. Wszy scy pa cjen ci pod da wa ni by li tre nin go wi wi bra cyj -ne mu na plat for mie GA LI LEO (drga nia har mo nicz ne – TPG) i plat for mie SRT Zep ter Me di cal (drga nia sto cha stycz ne – TPS).Tre ning TPG od by wał się na sto le pio ni za cyj nym pod ką tem 40-80 z czę sto tli wo ścią 20 Hz przez 12 min, tre ning TPS na to -miast – przez 7 min przy czę sto tli wo ści 3-8 Hz. U 3 pa cjen tów tre ning od by wał się w sche ma cie: 4 tyg. tre nin gu, 4 tyg. prze -rwy, w su mie 12 tyg. tre nin gu; u po zo sta łych – 4 tyg. tre nin gu, 12 tyg. prze rwy, w su mie 8 tyg. tre nin gu.

Me ta bo lizm kost ny oce nia no przy po mo cy mar ke rów me ta bo li zmu kost ne go -ko ścio two rze nia (P1NP) oraz re sorp cjikost nej (CTx) – mie rzo nych au to ma tycz ną me to dą im mu no che mi lu mi ne scen cyj ną w su ro wi cy krwi na ana li za to rze ELEC -SYS 2010 przed roz po czę ciem oraz po 6 mie sią cach tre nin gu. Efekt pro ana bo licz ny oce nia no na pod sta wie sto sun ku stę -że nia P1NP do stę że nia CTx x 1000 (wskaź nik ana bo licz ny).

Wy ni ki. Efekt pro ana bo licz ny te ra pii za ob ser wo wa no u pa cjen tów nie le czo nych bis fos fo nia na mi co naj mniej 5 latprzed roz po czę ciem tre nin gu nie za le żnie od roz po zna nia (wskaź nik ana bo licz ny przed / po 6 mie sią cach te ra pii: CD 3,7/ 6,2; ZS 2,3 / 3,3). Pa cjen ci le cze ni bis fos fo nia na mi nie od po wie dzie li na te ra pię zmia na mi wskaź ni ka ana bo licz ne go (RM 6,6/ 6,0; JM 2,2 / 2,1). Po gor sze nie wskaź ni ka za ob ser wo wa no u pa cjent ki, u któ rej me ta bo lizm kost ny przed roz po czę ciem tre -gnin gu był nie pra wi dło wy – ko ścio two rze nie oraz re sorp cja kost na po wy żej nor my (SN 3,1 / 1,8) oraz pa cjent ki bę dą cejw trak cie le cze nia bis fos fo nia na mi (MW 6,3 / 4,0). U pa cjen tów oce nia no ta kże stan funk cjo nal ny na pod sta wie obiek tyw nejana li zy cho du w sys te mie Vi COM 460. Za ob ser wo wa no nie znacz ną po pra wę ste reo ty pu cho du u wszyst kich pa cjen tów ob ję -tych ana li zą, głów nie dzię ki sy me try za cji pa ra me trów ki ne ma tycz nych i cza so wo -prze strzen nych.

Wnio ski. Prze pro wa dzo ne ba da nia wstęp ne z udzia łem 6 pa cjen tów wy ka za ły ko rzyst ne pro ana bo licz ne zmia ny w me -ta bo li zmie kost nym po 6 mie sią cach pro wa dzo nej re ha bi li ta cji u pa cjen tów nie le czo nych bis fos fo nia na mi mi ni mum 5 latprzed roz po czę ciem tre nin gu.

P36IN FLU EN CE OF THE VI BRA TING TRA INING ON BO NE ME TA BO LISM IN CHIL DREN. PRE LI MI NA RY DA TA

Je lo nek E.1, Karcz ma re wicz E.2, Graff K.1,3, Paw lak P.1, Ja wor ski M.2, Kryś kie wicz E.2, Łu ka szew ska A.1, Sy czew ska M.1, Tra czew ski A.4

1 Dept. Pa edia tric Re ha bi li ta tion, and 2 Dept. Bio che mi stry and Expe ri men tal Me di ci ne, The Chil dren’s Me mo rial He alth In sti tu te, War sza wa3 Dept. Re ha bi li ta tion, Aca de my of Phy si cal Edu ca tion, War sza wa4 De xa com, War saw

In tro duc tion: The aim of this stu dy was to exa mi ne the short ti me ef fects of vi bra ting tra ining pro to cols on bo nemarker con cen tra tions in chil dren with se con da ry oste opo ro sis. Vi bra ting tra ining on spe cial plat forms is sup po sed to chan -ge bo ne me ta bo lism fa vo uring bo ne for ma tion.

Pa tients and Me thods. Pa tients: Six pa tients we re as si gned to skri ning: pa tient CD, age 9 spi na bi fi da – not tre ated bi spho spho na tes; pa tient JM age 10 OI ty pe IV tre ated bi spho spho na tes (V 2007 – V 2009), pa tientt MW age 3,5 OI ty pe III tre ated in tra ve no us bi spho sho na tes from 2-nd momth of age; pa tent RM, age 3 and 3 /12 OI ty pe III tre ated (star -ted VII 2008) in tra ve no us bi spho spho na tes; pa tient ZS age 10 and 6/12 OI ty pe I tre ated in tra ve no us bi spho spho na tes (en ding 2005); pa tient SN age 17and 51/2 OI ty pe III ne ver tre ated bi spho spho na tes.

Me thods: 1. Vi bra ting tra ining was per for med on GA LI LEO plat form (har mo nic vi bra tions – TPG) and SRT Zep torMe di cal plat form (sto cha stic vi bra tions – TPS). TPG tra ining was per for med on in c li ne ta ble (at 40 – 80 de gre es), with fre -qu en cy 20 HZ for 12 min. TPS tra ining was per for med for 7 min with fre qu en cy chan ging be twe en 3 and 8 Hz. In 4 pa -tients one month of tra ining was se pa ra ted by one month bre ak, in 2 one month of tra ining was se pa ra ted with 3 mon thsbre ak. 2. Se rum bo ne tur no ver mar kers (P1NP -bo ne for ma tion and CTX – bo ne re sorp tion) we re de ter mi ned on the RO CHE au to ma ted ana ly zer using, im mu no che mi lu mi ne scent me thod be fo re and after 6 mon ths of tra ining. P1NP/CTXra tio was ana ly zed to eva lu ate ba lan ce fa vo ring bo ne for ma tion. 3. Pa tients un der went in stru men ted ga it ana ly sis using VI CON 460 mo tion sys tem. All eva lu ation we re do ne be fo re the start of the tra ining and after 5 mon ths.

Re sults. Ba lan ce fa vo ring bo ne for ma tion was ob se rved In pa tients wi tho ut bi spho spho na tes tre at ment AT east 5 years(CD 3.7/6.2; ZS 2.3/3.3). Pa tients tre ated with bi spho spho na tes did not re spond to vi bra ting tra ining, be cau se the ir pro ana -bo lic in dex did not chan ge (RM 6.6/6.0; JM 2.2/2.1). Pro ana bo lic in dex de cre ased in two pa tients with pa tho lo gi cal bo netur no ver in the be gin ning of stu dy (SN – 3.1/1.8; MW 6.3/4.0). The im pro ve ment in ga it pa ra me ters was ob se rved in threepa tients, but the amo unt of this in cre ase was small and was ma in ly re flec ted in sym me tri za tion of the ki ne ma tic and spa -tio -tem po ral pa ra me ters

143

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 39

Conc lu sions. Se rum con cen tra tions of P1NP and P1NP/ CTX ra tio im pro ved in vi bra tions tra ining pro to cols, sug ge -sting in cre ased bo ne tur no ver with a ba lan ce fa vo ring bo ne for ma tion in pa tients not tre ated with bi spho spho na tes. The re -fo re, vi bra ting tra ining is a po ten tial ly ef fec ti ve al ter na ti ve to tra di tio nal re ha bi li ta tion for in du cing pro ana bo lic ac ti vi ty inbo ne me ta bo lism

P37OSTE OPO RO ZA W DE KA DZIE KO ŚCI W POL SCE – 2000-2010

Przed lac ki J.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa; Ka te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Dia li zo te ra pii i Cho rób We wnętrz nych, WUM

Sło wa klu czo we: oste opo ro za

Wstęp. W 2000 ro ku ogło szo no pod pa tro na tem WHO „De ka dę Ko ści i Sta wów 2000-2010.Cel. Ce lem pra cy by ło pod su mo wa nie De ka dy ko ści w Pol sce w za kre sie do ty czą cym oste opo ro zy. Ma te riał i me to dy. Pre zen ta cja do ty czy zna nych au to ro wi pu bli ka cji, dys ku sji zjaz do wych, efek tów prac ró żnych grup

ro bo czych po wsta łych w Pol sce w tym okre sie, po świę co nych je dy nie oste opo ro zie. Wy ni ki. W pra cy przed sta wio no in for ma cje do ty czą ce naj wa żniej szych zjaz dów po świę co nych oste opo ro zie ma ją cych

miej sce w Pol sce (Wie lo dy scy pli nar ne Fo rum Oste opo ro tycz ne w War sza wie, Środ ko wo Eu ro pej ski Kon gres Oste opo ro -zy w Kra ko wie), ini cja tyw śro do wisk me dycz nych ma ją cych na ce lu wy pra co wa nie za sad po stę po wa nia w oste opo ro zie,mię dzy na ro do wych spo tkań z udzia łem pol skich eks per tów (4 kon fe ren cje kra jów środ ko wo -eu ro pej skich), kra jo wychspo tkań pol skich spe cja li stów, szko leń, pu bli ka cji kra jo wych do ty czą cych za sad po stę po wa nia w oste opo ro zie i za gra nicz -nych do ty czą cych epi de mio lo gii zła mań ko ści w Pol sce. Wspo mnia no też o me to dzie FRAX i pró bach jej za sto so wa niaw na szym kra ju oraz o do tych czas sto so wa nych me to dach po stę po wa nia dia gno stycz no -lecz ni cze go. Pod kre ślo no ta kże ro -lę firm far ma ceu tycz nych we wspie ra niu ini cja tyw do ty czą cych pro pa go wa nia wła ści we go po stę po wa nia w oste opo ro zie.

Wnio ski. W okre sie De ka dy ko ści śro do wi ska oste opo ro tycz ne w Pol sce do ko na ły du że go wy sił ku w ce lu upo rząd ko -wa nia pro ble mów zwią za nych z oste opo ro zą. Nie uda ło się jed nak wy pra co wać osta tecz ne go wspól ne go jed no li te go sta -no wi ska w za kre sie usta le nia za sad po stę po wa nia w tej cho ro bie, co utrud nia le ka rzom pra cę z pa cjen tem i czy ni ją mniejkosz to efek tyw ną. Za bra kło też wspól nej pro po zy cji po stę po wa nia dia gno stycz no -lecz ni cze go na okres przej ścio wy do cza -su za koń cze nia wspól nych prac i być mo że za pro po no wa nia pol skiej wer sji me to dy FRAX. Za koń cze nie De ka dy ko ści niekoń czy wspól nych dzia łań, a część za dań nie wy ko na nych w tym okre sie zo sta nie z pew no ścią zre ali zo wa na póź niej.

P38WY STĘ PO WA NIE ZŁA MAŃ KO ŚCI U DZIE CI I MŁO DZIE ŻY W PO PU LA CJI WO JE WÓDZ TWA WAR MIŃ SKO-MA ZUR SKIE GO – BA DA NIE EPI DE MIO LO GICZ NE

Gra ba la P.1, Kos sa kow ski D.1, Król E.1, Ma cias T.1, Abra mo wicz P.2, Kon stan ty no wicz J.2

1 Wo je wódz ki Spe cja li stycz ny Szpi tal Dzie cię cy w Olsz ty nie, Od dział Or to pe dycz no -Ura zo wy 2 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Sło wa klu czo we: zła ma nia u dzie ci, naj częst sze zła ma nia

Cel. Zła ma nia w po pu la cji wie ku roz wo jo we go są czę ste, szcze gól nie w okre sie oko ło po kwi ta nio wym, zaś zła ma niapo wta rza ją ce się oraz po wsta ją ce w wy ni ku me cha ni zmu ni sko ener ge tycz ne go mo gą sta no wić istot ny pro blem kli nicz ny.Po nie waż nie ma peł nych i wia ry god nych da nych na te mat łam li wo ści w pol skiej po pu la cji dzie cię co -mło dzie żo wej, ce -lem pra cy by ła oce na epi de mio lo gicz na wy stę po wa nia zła mań w wie ku 0-18 lat wśród po pu la cji ty po we go du że go mia sta.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to ca łą po pu la cję w wie ku 0-18 lat z Olsz ty na i te re nu wo je wódz twa war miń sko --ma zur skie go (po za po wia tem el blą skim). W okre sie od stycz nia do grud nia 2010 prze pro wa dzo no ana li zę czę sto ści zła -mań w opar ciu o re jestr ura zów i przy jęć w Wo je wódz kim Spe cja li stycz nym Szpi ta lu Dzie cię cym w Olsz ty nie oraz z wy -ko rzy sta niem me to dy an kie to wej (kwe stio na riusz). Spo śród wszyst kich ana li zo wa nych ura zów wzię to pod uwa gę je dy niezła ma nia udo ku men to wa ne ra dio lo gicz nie i kli nicz nie. Oce nio no lo ka li za cję zła mań i dys try bu cję wy stę po wa nia zła mańw za le żno ści od wie ku i płci.

Wy ni ki. W li czą cej 275426 po pu la cji dzie cię co -mło dzie żo wej Olsz ty na i te re nu wo je wódz twa war miń sko -ma zur skie -go ob ję tej ba da niem, w ro ku 2010, za re je stro wa no 758 no wych epi zo dów zła mań u osób do 18 ro ku ży cia (0,36%, zeszczy tem łam li wo ści przy pa da ją cym na wiek doj rze wa nia). Stwier dzo no wy ższą czę stość zła mań u chłop ców niż u dziew cząt(Ch -489, Dz -269; od po wied nio 64,5% 35,5%). Naj częst szą lo ka li za cję sta no wi ły zła ma nia przed ra mie nia (ogó łem 291) orazzła ma nia w ob rę bie ob rę czy bar ko wej i ko ści ra mien nej (ogó łem 153). Naj ni ższa czę stość do ty czy ła zła mań w ob rę bie krę go -słu pa i mied ni cy, po wsta ją cych pra wie za wsze w wy ni ku ura zu wy so ko ener ge tycz ne go (1,7% ogó łu zła mań).

144

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 40

Wnio ski. Da ne epi de mio lo gicz ne w po pu la cji ty po we go du że go mia sta w Pol sce po twier dza ją lo ka li za cję naj częst -szych zła mań u dzie ci i mło dzie ży (ko ści przed ra mie nia: 38% wszyst kich zła mań), a ta kże prze wa gę zła mań u płci mę skiejwśród po pu la cji wie ku roz wo jo we go (chłop cy: 64% wszyst kich zła mań). Czę stość zła mań wzra sta wy raź nie po prze kro -cze niu 3 rż, co jest zwią za ne ze zwięk sza ją cą się ak tyw no ścią ru cho wą. Ska la pro ble mu jest po dob na do opi sy wa nej w in -nych kra jach eu ro pej skich.

P38IN CI DEN CE OF FRAC TU RES AMONG CHIL DREN AND ADO LE SCENTS IN THE WAR MIAN -MA SU RIANPRO VIN CE – A ONE YEAR EPI DE MIO LO GI CAL SU RVEY

Gra ba la P.1, Kos sa kow ski D.1, Król E.1, Ma cias T.1, Abra mo wicz P.2, Kon stan ty no wicz J.2

1 Wo je wódz ki Spe cja li stycz ny Szpi tal Dzie cię cy w Olsz ty nie, Od dział Or to pe dycz no -Ura zo wy 2 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Key words: pe dia tric frac tu res, most fre qu ent frac tu re

Aim. Frac tu res du ring growth are com mon with the pe ak pre va len ce aro und pe ri pu ber tal pe riod and, ad di tio nal ly, re -cur rent or low trau ma frac tu res are con si de red a ma jor he alth pro blem. The re is scar ce in for ma tion ava ila ble on fra gi li ty inPo lish chil dren and ado le scents. The re fo re, the ob jec ti ve of this stu dy was to achie ve po ssi bly com ple te and re lia ble da tare gar ding frac tu re in ci den ce in po pu la tion aged 0-18 years, re si dents of a ty pi cal urban and ru ral are as in Po land.

Ma te rials and me thods. To tal po pu la tion aged 0-18 years from the ci ty of Olsz tyn and the re gion of War mian -Ma su -rian Pro vin ce was stu died. An ana ly sis of frac tu re in ci den ce was car ried out thro ugh Ja nu ary to De cem ber 2010, ba sed onho spi tal ad mis sion re cords, da ta on in ju ries from the emer gen cy de part ments and or tho pe dic cli nics at Pro vin cial Chil dren’sHo spi tal in Olsz tyn. Of all in ju ries con se cu ti ve ly re cor ded, on ly the frac tu res with both cli ni cal and ra dio lo gi cal evi den cewe re in c lu ded in the su rvey. Frac tu re si te and sex -re la ted di stri bu tion of fra gi li ty we re in ve sti ga ted.

Re sults. Among the to tal po pu la tion of chil dren and ado le scents (N = 275,426) in ha bi tant ci ty of Olsz tyn and War mian --Ma su rian Pro vin ce, 758 new frac tu re events (0.36%) in in di vi du als un der 18th year we re re cor ded in 2010. The ma xi mumpre va len ce of fra gi li ty was fo und in pu ber tal age, and boys sho wed hi gher frac tu re ra tes than girls (64.5% vs 35.5%). Themost fre qu ent frac tu re si tes we re fo re arm (n=291) and hu me rus/cla vic le/sho ul der (n=153). Spi ne and pe lvis frac tu res re -sul ting usu al ly from high ener gy trau ma re pre sen ted a ra re lo ca tion (1,7%). In te re stin gly, 5% of all events we re fe mo ralshaft/neck.

Conc lu sions. Our epi de mio lo gi cal da ta ob ta ined in the po pu la tion aged 0-18 years de ri ved from a re pre sen ta ti ve Po lish urban/ru ral are as are con si stent with pre vio us re ports and con firm a ty pi cal frac tu re si te (fo re arm: 38% of all frac -tu res), and pre do mi nant oc cur ren ce in ma les (boys: 64%). Frac tu re pre va len ce in cre ases con si de ra bly after 3rd year of li fe, which may be as so cia ted with li fe sty le al te ra tions, mo tor pat tern and in cre ased ac ti vi ty. The re le van ce and ran ge ofpe dia tric frac tu res are si mi lar to tho se re por ted in other Eu ro pe an co un tries.

P39WPŁYW TA LI DO MI DU NA HI STO MOR FO ME TRYCZ NE PA RA ME TRY KO ŚCI W OSTE OPO RO ZIE WY WO ŁA NEJ ZA PA LE NIEM U SZC ZU RÓW

Kacz mar czyk -Se dlak I.1, Ba to ry na O.2, Se dlak L.1, Woj nar W.1

1 Ka te dra Far ma ko gno zji i Fi to che mii, Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, So sno wiec, Pol ska2 Ka te dra Far ma ko li gii, Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, So sno wiec, Pol ska

Sło wa klu czo we: ko ści, szczu ry, ta li do mid, za pa le nie

Wstęp. Do tej po ry nie opra co wa no za do wa la ją cych me tod le cze nia oste opo ro zy bę dą cej kon se kwen cją sta nu za pal ne go.Cel. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu ta li do mi du na roz wój oste opo ro zy in du ko wa nej za pa le niem.Ma te riał i me to dy. Ta li do mid był sto so wa ny w daw ce 15 lub 60 mg/kg po u szczu rów z oste opo ro zą wy wo ła ną za pa le -

niem. Ba da no hi sto mor fo me trycz ne pa ra me try ko ści pisz cze lo wej (sze ro kość oste oidu, przy rost trzo nu na gru bość, po -wierzch nię prze kro ju po przecz ne go ja my szpi ko wej i ko ry) i ko ści udo wej (sze ro kość be le czek, sze ro kość chrząst ki wzro stu).

Wnio ski. Ta li do mid (60 mg/kg po) ha mu je roz wój oste opo ro zy wy wo ła nej za pa le niem u szczu rów.

145

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 41

P39EF FECTS OF THA LI DO MI DE ON HI STO MOR PHO ME TRIC PA RA ME TERS OF BO NES IN IN FLAM MA TION -IN DU CED OSTE OPO RO SIS IN RATS

Kacz mar czyk -Se dlak I.1, Ba to ry na O.2, Se dlak L.1, Woj nar W.1

1 Ka te dra Far ma ko gno zji i Fi to che mii, Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, So sno wiec, Pol ska2 Ka te dra Far ma ko li gii, Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, So sno wiec, Pol ska

Key words: bo ne, rats, tha li do mi de, in flam ma tion

Ob jec ti ves. Me thods used in the tre at ment of oste opo ro sis in du ced by in flam ma tion are not ef fec ti ve eno ugh.Aim. The aim of the stu dy was to in ve sti ga te the ef fects of tha li do mi de on the de ve lop ment of in flam ma tion -in du ced

oste opo ro sis.Ma te rials and me thods. Tha li do mi de was ad mi ni ste red to the rats with in flam ma tion -in du ced oste opo ro sis at do ses

of 15 or 60 mg/kg po. Hi sto mor pho me tric pa ra me ters of the ti bia (width of oste oid, dia phy sis trans ver se growth, area ofthe trans ver se cross -sec tio nal of the bo ne mar row ca vi ty and the cor ti cal bo ne) and the fe mur (width of tra be cu lae, widthof epi phy se al car ti la ge) we re stu died.

Conc lu sions. Tha li do mi de (60 mg/kg po) in hi bi ted the de ve lop ment of oste opo ro sis cau sed by in flam ma tion in rats.

P40MOR PHO ME TRIC RE SE ARCH OF TRA BE CU LAR BO NE LV VER TE BRA

Lu zin V.1, Yery omin A.2, Fo mi na K.3, Za kha rov A.4

1 Prof. of Hu man ana to my, Sta te In sti tu tion 2 As soc. Prof. of Hu man ana to my, Sta te In sti tu tion 3 As soc. Prof. of Hu man ana to my, Sta te In sti tu tion 4 As soc. Prof. of Hy sto gy, Cy to lo gy and Em brio lo gy, Sta te In sti tu tion

Key words: lum bar ver te bra, mor pho me try

Aim. To stu dy mor pho me tric cha rac te ri stics of spon gy bo ne of lum bar ver te brae. Ma te rials and me thods. 102 hu man pre pa ra tions of LV ver te bra we re used in the work. We to ok sam ples of spon gy

bo ne in the fol lo wing are as: su pero -an te rior, su pero -in fe rior, po ste ro -su pe rior, po ste ro -in fe rior, la te ral and cen tral zo nes ofthe ver te bral bo dy. Then, eve ry blocks we re pho to gra phed in va rio us pro jec tions using Vi de opre sen ter Svp -5500. Next, wede ter mi ned the clas si cal mor pho me tric cha rac te ri stics of tra be cu lae of sam ples by using the Mor pho log pro gram. The da ta we re pro ces sed using me thods of va ria tion sta ti stics.

Re sults. Eve ry area of the bo dy LV ver te bra has in he rent fe atu res of ar chi tec to nics. An te rior zo nes are par ti cu lar ly dif fe -rent be cau se they con ta in a gro up of in c li ned tra be cu lae (la mel lae) in the form of a we dge. Du ring the re se arch of si zes of tra -be cu le, we fo und the ave ra ge length of the ver ti cal and ho ri zon tal tra be cu lae 1328,5 ± 112,5 mm and 1053,7 ± 97,5 mi crons.

Conc lu sions. Tra be cu lae of dif fe rent are as of the bo dy of the fi fth lum bar ver te brae ha ve dif fe rent mor pho me tric pa ra me ters. We dge of tra be cu lae, lo ca ted in front of the bo dy, is par ti cu lar ly in te re sting. The se fe atu res are de ter mi ned byva rio us func tio nal lo ads.

P41BA DA NIE TKAN KI KOST NEJ GŁO WY KO ŚCI UDO WEJ PA CJEN TÓW Z CHO RO BĄ ZWY ROD NIE NIO WĄ STA WU BIO DRO WE GO Z WY KOR ZY STA NIEM ME TO DY MI KRO SPEK TRO SKO PII RA MA NA

Ko ziel ski M., Bu chwald T., Ni cie jew ski K., Cie siel czyk B., Szy bo wicz M.Po li tech ni ka Po znań ska Wy dział Fi zy ki Tech nicz nej

Sło wa klu czo we: oste oar tro za, staw bio dro wy, pod chrzęst na ko ści, skład ko ści, spek tro sko pia Ra ma na

Cel. Wy ko na no ba da nia tkan ki kost nej gąb cza stej oraz war stwy pod chrzęst nej gło wy ko ści udo wej pa cjen tów z roz po -zna niem cho ro by zwy rod nie nio wej sta wu bio dro we go oraz pa cjen tów zdro wych. W ba da niach wy ko rzy sta no me to dę mi -kro spek tro sko pii Ra ma na. Me to da ta umo żli wia okre śle nie skła du che micz ne go oraz struk tu ry tkan ki kost nej na po zio miemi kro struk tu ral nym, czy li okre śle nie za war to ści i ja ko ści skład ni ka mi ne ral ne go (krysz ta łów hy drok sy apa ty tu i wę gla no -apa ty tu) oraz skład ni ka or ga nicz ne go (ko la ge nu), a ta kże struk tu ry kon for ma cyj nej ko la ge nu.

Wnio ski. Po rów na no zmia ny w skła dzie i struk tu rze tkan ki kost nej gąb cza stej oraz war stwy pod chrzęst nej gło wy ko -ści udo wej pa cjen tów z kok sar tro zą i pa cjen tów zdro wych. Zmia ny te do ty czy ły sto sun ku za war to ści krysz ta łów hy drok -

146

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 42

sy apa ty tu do krysz ta łów wę gla no apa ty tów i krysz ta łów hy drok sy apa ty tu do ko la ge nu oraz sto sun ku za war to ści struk tu ryhe li kal nej ko la ge nu do struk tu ry kłęb ka sta ty stycz ne go ko la ge nu. W war stwie pod chrzęst nej ko ści za war tość hy drok sy apa -ty tu w po rów na niu do za war to ści wę gla no apa ty tu oraz hy drok sy apa ty tu w po rów na niu do za war to ści ko la ge nu, jest mniej -sza u pa cjen tów cho rych niż u pa cjen tów zdro wych. Za ob ser wo wa no, że u pa cjen tów zdro wych w po rów na niu do pa cjen -tów z kok sar to zą, w war stwie pod chrzęst nej ko ści czę ściej wy stę pu je struk tu ra upo rząd ko wa nej al fa he li sy niż nie upo rząd -ko wa na struk tu ra kłęb ka sta ty stycz ne go. Stwier dzo no, że w przy pad ku tkan ki kost nej gąb cza stej z ob sza ru przy war stwiepod chrzęst nej ko ści nie wy stę pu ją opi sa ne wy żej ró żni ce po mię dzy tkan ką pa cjen tów cho rych i pa cjen tów zdro wych, cojest wa żnym re zul ta tem.

P41RA MAN MI CRO SPEC TRO SCO PY STU DY OF BO NE TIS SUE OF THE FE MO RAL HE AD OF PA TIENTS WITH DE GE NE RA TI VE DI SE ASE OF THE HIP JO INT

Ko ziel ski M., Bu chwald T., Ni cie jew ski K., Cie siel czyk B., Szy bo wicz M.Po li tech ni ka Po znań ska Wy dział Fi zy ki Tech nicz nej

Key words: oste oar th ri tis, hip jo int, sub chon dral bo ne, bo ne com po si tion, Ra man spec tro sco py

Aim. Spon gy and sub chon dral bo ne tis su es from the fe mo ral he ad of pa tients dia gno sed with de ge ne ra ti ve di se ase ofthe hip jo int and he al thy sub jects we re stu died by the me thod of Ra man mi cro spec tro sco py. The me thod per mits de ter mi -na tion of che mi cal com po si tion and struc tu re of the bo ne tis sue at a mi cro struc tu ral le vel, i. e. the con tent and qu ali ty ofthe mi ne ral com po nent (hy dro xy la pa ti te and car bo na pa ti te cry stals) and the or ga nic com po nent (col la gen) as well as thecon for ma tion of col la gen.

Conc lu sions. Dif fe ren ces in the com po si tion and struc tu re of the abo ve bo ne tis su es from the fe mo ral he ad in the pa -tients dia gno sed with co xar th ro sis and he al thy sub jects we re de tec ted and com pa red. The dif fe ren ces we re in the ra tios ofthe con tent of hy dro xy la pa ti te to car bo na pa ti te cry stals and to col la gen as well as the ra tio of the con tent of col la gen in thehe li cal struc tu re and ran dom co il struc tu re. In the pa tients dia gno sed with co xar th ro sis, the con tent of hy dro xy apa ti te tothat of car bo na pa ti te and the con tent of hy dro xy apa ti te to that of col la gen are lo wer than in the he al thy sub jects. In the he -al thy sub jects the sub chon dral lay er of bo ne tis sue shows hi gher con tent of col la gen in the or de red al pha he lix struc tu rethan that in the di sor de red struc tu re of ran dom co il. In the spon gy bo ne tis sue from the lay er clo se to the sub chon dral bonetis sue no dif fe ren ces we re ob se rved be twe en the he al thy sub jects and pa tients dia gno sed with co xar th ro sis, which is an im por tant fin ding.

P42QU ASI FRAC TAL OR GA NI SA TION OF SPON GY BO NE TIS SUE OF HU MAN SA CRAL VER TE BRAE

Yery omin A.1, Lu zin V.2, Fo mi na K.3, Za kha rov A.4

1 As soc. Prof. of Hu man ana to my, Sta te In sti tu tion 2 Prof. of Hu man ana to my, Sta te In sti tu tion 3 As soc. Prof. of Hu man ana to my, Sta te In sti tu tion 4 As soc. Prof. of Hy sto gy, Cy to lo gy and Em brio lo gy, Sta te In sti tu tion

Key words: sa crum, frac tal di men tion

Aim. to stu dy the frac tal pro per ties of spon gy bo ne of hu man sa cral ver te brae, to de ter mi ne the va lue of its frac tal di -men sion.

Ma te rials and me thods. 74 hu man pre pa ra tions sa crum we re used in the work. We to ok sam ples of spon gy bo ne inthe fol lo wing are as: two blocks from the bo dies of SI – SIII and one block from the bo dies of SIV – SV. Then each of theblocks we re pho to gra phed in va rio us pro jec tions using Vi de opre sen ter Svp -5500. Next, we de ter mi ned frac tal di men sionof sam ples by the me thod of split ting in to squ ares using IMA GEJ 1.20s. The da ta we re pro ces sed using Shef fe’s me thodof mul ti ple com pa ri sons.

Re sults. The ave ra ge frac tal di men sion of spon gy tis sue is 1.70. Ave ra ge va lua of di men sion in SI – SIII ver te braeis 1.82, in ver te brae SIV – SV – 1.33. Gi ven that this dif fe ren ce is sta ti sti cal ly re lia ble, we can spe ak abo ut the ten den cyof de cre ase of frac tal di men sion in the di rec tion from SI to SV.

Conc lu sions. The ten den cy to re du ce the frac tal di men sion of spon gy tis sue bo dies sa cral ver te brae from SI to SV. Thismay in di ca te a fa ci li ta tion of spa tial or ga ni za tion of spon gy bo ne tis sue in re la tion to the re duc tion of me cha ni cal lo ad onthe sa crum in this di rec tion.

147

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 43

P43OB RAZ JA ŁO WEJ MAR TWI CY GŁO WY KO ŚCI UDO WEJ W MI KRO SPEK TRO SKO PII RA MA NA

Cie siel czyk B.1, Ko ziel ski M.2, Pio trow ski A.3, Bu chwald T.2

1 De part ment of Sur ge ry, Fran ci szek Ra sze ja Me mo rial Ho spi tal, Po znań, Po land 2 Fa cul ty of Tech ni cal Phy sics, Po znań Uni ver si ty of Tech no lo gy, Po znań, Po land 3 De part ment of Ana to my, Po znań Uni ver si ty of Me di cal Scien ces, Po znań, Po land

Sło wa klu czo we: mar twi ca ja ło wa gło wy ko ści udo wej, mi kro spek tro sko pia Ra ma na, zła ma nie oste opo ro tycz ne ko ści udo wej

Wstęp. Naj częst szym po wi kła niem le cze nia zła mań szyj ki ko ści udo wej z za cho wa niem gło wy ko ści udo wej jest ja ło -wa mar twi ca gło wy ko ści udo wej. Jest ona efek tem uszko dze nia na czyń do pro wa dza ją cych krew do gło wy ko ści udo wej(naj czę ściej ga łę zi wstę pu ją cej tęt ni cy oka la ją cej udo przy środ ko wej).

Cel. Ce lem ba dań by ła oce na zmian, ja kie za cho dzą w prze wle kle nie do krwio nej tkan ce kost nej gło wy ko ści udo wej.Ma te riał i me to dy. Ba da niom pod da no gąb cza stą tkan kę kost ną z gło wy ko ści udo wej 5 cho rych u któ rych usu nię to

gło wę bez po śred nio po zła ma niu szyj ki ko ści udo wej i 5 cho rych po 9 mie sią cach od zła ma nia po le cze niu ze spo le niem,u któ rych wy stą pi ła ja ło wa mar twi ca gło wy ko ści udo wej. W ba da niach wy ko rzy sta no me to dę mi kro spek tro sko pii Ra ma -na, któ ra umo żli wia okre śle nie skła du che micz ne go oraz struk tu ry tkan ki kost nej na po zio mie mi kro struk tu ral nym. Ba da -nia wy ko na no przy po mo cy kon fo kal ne go mi kro sko pu ra ma now skie go in Via fir my Re ni shaw.

Wy ni ki. Po rów na no skład i struk tu rę tkan ki kost nej, sto su nek ilo ści hy drok sy apa ty tu do ilo ści wę gla no apa ty tu, ilo ścihy drok sy apa ty tu do ilo ści ko la ge nu oraz struk tu ry he li kal nej ko la ge nu do struk tu ry sta ty stycz ne go ko la ge nu. W tkan cekost nej gąb cza stej sto su nek ilo ści wę gla no apa ty tu do hy drok sy apa ty tu oraz hy drok sy apa ty tu do ko la ge nu jest więk szyu osób z ja ło wą mar twi cą gło wy ko ści udo wej niż u osób bez po śred nio po zła ma niu.

Za ob ser wo wa no, iż u cho rych z ja ło wą mar twi cą gło wy ko ści udo wej w po rów na niu do pa cjen tów po zła ma niu oste -opo ro tycz nym sto su nek ilo ści struk tu ry upo rząd ko wa nej al fa he li sy do nie upo rząd ko wa nej struk tu ry kłęb ka sta ty stycz ne -go nie zmie nia się.

Na pod sta wie wy ni ków ba dań tkan ki kost nej mar twi czo zmie nio nej gło wy ko ści udo wej z za sto so wa niem me to dy mi -kro spek tro sko pii Ra ma na mo żna za ob ser wo wać zmia ny ilo ścio we i ja ko ścio we skład ni ków mi ne ral nych i or ga nicz nychw struk tu rze mię dzy ko mór ko wej tkan ki kost nej gąb cza stej.

Wnio ski. Dal sze ba da nia po zwo lą wy klu czyć lub po twier dzić teo rię nie do krwien ną po wsta wa nia zmian zwy rod nie nio -wych sta wu bio dro we go. Me to da mo że być za sto so wa na ja ko na rzę dzie dia gno stycz ne w roz po zna wa niu i le cze niu ja ło -wej mar twi cy gło wy ko ści udo wej.

P43ASEP TIC NE CRO SIS OF THE FE MO RAL HE AD BY RA MAN MI CRO SPEC TRO SCO PY

Cie siel czyk B.1, Ko ziel ski M.2, Pio trow ski A.3, Bu chwald T.2

1 De part ment of Sur ge ry, Fran ci szek Ra sze ja Me mo rial Ho spi tal, Po znań, Po land 2 Fa cul ty of Tech ni cal Phy sics, Po znań Uni ver si ty of Tech no lo gy, Po znań, Po land 3 De part ment of Ana to my, Po znań Uni ver si ty of Me di cal Scien ces, Po znań, Po land

Key words: Asep tic ne cro sis of the fe mo ral he ad, Ra man’s mi cro spec tro sco py, oste opo ro tic frac tu re of the fe mur

Ob jec ti ves. The most com mon com pli ca tion after sur gi cal tre at ment of pro xi mal extre mi ty of fe mur’s frac tu re, withre scu ing of it’s he ad, is asep tic ne cro sis of the fe mur’s he ad. It is a di rect ef fect of rup tu re of blo od ves sels sup por ting a he ad of fe mur (most com mon ly ascen ding branch of me dial cir cum flex fe mo ral ar te ry).

Aim. The pur po se of this stu dy is de ter mi na tion of the chan ges in the chro nic ischa emic bo ne tis sue of the he ad of fe mur.Ma te rials and me thods. The re se arch was com po sed of sam ples of he ad of fe mur’s spon gy bo ne tis sue ta ken from

5 pa tients, in which the he ad was re mo ved di rec tly after frac tu re of the neck of fe mur. Ano ther 5 pa tients we re sam pledin 9 mon ths after frac tu re, which had be en tre ated by se ve ral me thods of fi xa tion.

The Ra man’s mi cro spec tro sco py tech ni que was per for med, which ena bles to es ti ma te the che mi cal com po si tion andstruc tu re of bo ne tis sue on mi cro struc tu ral le vel. The Ra man’s con fo cal mi cro sco pe „in Via” ma de by Re ni shaw com pa nywas used for spec tro sco pic me asu re ments.

Re sults. The com po si tion and struc tu re we re com pa red, the ra tio of hy dro xy apa ti te to car bo xy apa ti te, the amo unt ofhy dro xy apa ti te to col la gen and he li cal struc tu re of col la gen to the struc tu re of ty pi cal col la gen.

In spon gy bo ne tis sue, the ra tio of car bo xy apa ti te to hy dro xy apa ti te and hy dro xy apa ti te to col la gen is hi gher in pa tientswith asep tic ne cro sis of fe mur’s he ad than in pa tients di rec tly after frac tu re.

It has be en ob se rved, that in pa tients with asep tic ne cro sis of fe mur’s he ad in com pa ri son to pa tients with oste opo ro ticfrac tu re, the ra tio of al pha he lix or di na te struc tu re amo unt to unor di na ted struc tu re of sta ti sti cal bun dle is con stant.

148

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 44

Ba sed on the re sults of the ne cro tic bo ne tis sue of he ad of fe mur’s re se ar ches, with using Ra man’s mi cro spec tro sco pyme thod, qu an ti ta ti ve and qu ali ta ti ve chan ges in amo unt of mi ne ral and or ga nic com po nents in the struc tu re of in tra cel lu larspon gy bo ne tis sue can be ob se rved.

Conc lu sions. Fur ther re se ar ches can help to exc lu de of con firm the ische amic the ory of co xar th ro sis. This me thod canbe used in re co gni zing and tre at ment of asep tic ne cro sis of the fe mo ral he ad.

P44OCE NA PA RA ME TRÓW AN TRO PO ME TRYCZ NYCH ORAZ SKŁA DU CIA ŁA U PA CJEN TEK LEC ZO NYCH Z PO WO DU OSTE OPO RO ZY

Ja nik M., Pta szek A., Stuss M., Ce głow ska A., Stę pień -Kłos W., Se we ry nek E.Za kład Za bu rzeń En do kryn nych i Me ta bo li zmu Kost ne go, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi,Re gio nal ny Ośro dek Me no pau zy i Oste opo ro zy Uni wer sy tec kie go Szpi ta la Kli nicz ne go im. WAM w Ło dzi.

Wstęp: Oste opo ro za to cho ro ba ukła du kost ne go cha rak te ry zu ją ca się ob ni żo ną wy trzy ma ło ścią me cha nicz ną ko ści, copre dys po nu je do zwięk szo ne go ry zy ka po wsta nia zła ma nia. Wy trzy ma łość me cha nicz na ko ści wy ni ka z dwóch in te gral -nych cech ko ści: gę sto ści i ja ko ści (NIH Con sen sus De ve lop ment Pa nel. JA MA 2001). Pod sta wę do roz po zna nia oste opo -ro zy sta no wi oce na gę sto ści mi ne ral nej ko ści za po mo cą apa ra tu den sy to me trycz ne go w ob rę bie szyj ki ko ści udo wej i krę -go słu pa w czę ści lę dźwio wej (L2 -L4) od po wia da ją ca war to ści rów nej lub ni ższej -2,5 SD w po rów na niu do szczy to wejma sy kost nej. W oce nie 10-let nie go ry zy ka zła mań istot ną ro lę od gry wa ją czyn ni ki pre dys po nu ją ce. Jed nym z nich jest ni -ska ma sa cia ła (BMI<18,5 kg/m2).

Cel: Oce na za le żno ści po szcze gól nych pa ra me trów an tro po me trycz nych oraz ich ko re la cja z gę sto ścią mi ne ral ną ko -ści u pa cjen tek bę dą cych pod opie ką po rad ni le cze nia oste opo ro zy.

Me to dy i Ma te ria ły: Apa rat Bo dy stat 1500 słu ży do oce ny skła du cia ła, z wy zna cze niem ma sy tkan ki tłusz czo wej (Fatmass) oraz jej pro cen to we go udzia łu wzglę dem ma sy cia ła (% Fat). Mo żli wa jest rów nież oce na bez tłusz czo wej ma sy cia -ła (Le an Bo dy Mass), BMI oraz po zio mu ak tyw no ści fi zycz nej.

Ba da nie prze pro wa dzo no w gru pie ko biet, z den sy to me trycz ny mi ce cha mi oste opo ro zy lub oste ope nii, bę dą cych pa -cjent ka mi Po rad ni En do kry no lo gicz nej i Re gio nal ne go Ośrod ka Me no pau zy i Oste opo ro zy przy ul. Wierz bo wej. Ka żdaz pa cjen tek zo sta ła pod da na ba da niu apa ra tem Bo dy sta t1500 za po mo cą, któ re go zmie rzo no war to ści: BMI, WHR, tłusz -czo wą i bez tłusz czo wą ma sę cia ła (Le an Bo dy Mass), pro cen to wy udział wzglę dem cał ko wi tej ma sy cia ła (% Fat), za war -tość wo dy w or ga ni zmie a ta kże ‘su chą” ma sę cia ła (DLW). Ba da nie den sy to me trycz ne wy ko na no z uży ciem apa ra tu Lu -nar. Oce nio no wpływ w/w pa ra me trów (tłusz czo wej i bez tłusz czo wej ma sy cia ła, BMI oraz ma sy tkan ki mię śnio wej)na gę stość ko ści.

Wy ni ki i Wnio ski: Za war tość bez tłusz czo wej ma sy cia ła by ła do dat nio sko re lo wa ne z gę sto ścią mi ne ral ną ko ści. Za -war tość ma sy mię śnio wej w or ga ni zmie wpły nę ła po zy tyw nie na gę stość mi ne ral ną w ob rę bie szyj ki ko ści udo wej (r=0.535, p<0.01) i krę go słu pa w czę ści lę dźwio wej (L2 -L4) (r =0.386, p<0.05). Nie wy ka za no ko re la cji po mię dzy bez tłusz -czo wą ma są cia ła i BMI a gę sto ścią mi ne ral ną ko ści.

P44AN TH RO PO ME TRIC PA RA ME TERS AS SES SMENT AND BO DY COM PO SI TION IN PA TIENTS TRE ATED FOR OSTE OPO RO SIS.

Ja nik M., Pta szek A., Stuss M., Ce głow ska A., Stę pień -Kłos W., Se we ry nek E.De part ment of En do cri ne Di sor ders and Bo ne Me ta bo lism, Cha ir of En do cri no lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Lodz; Re gio nal Cen ter of Me no pau se and Oste opo ro sis, The Mi li ta ry Ho spi tal in Lodz

In tro duc tion: Oste opo ro sis is a di se ase of the ske le tal sys tem, cha rac te ri zed by re du ced bo ne me cha ni cal strength,which pre di spo ses to an in cre ased risk of frac tu re. Me cha ni cal strength of bo ne re sults from its two in te gral cha rac te ri stics:den si ty and qu ali ty (NIH Con sen sus De ve lop ment Pa nel. JA MA 2001). The dia gno sis of oste opo ro sis is ba sed on bo ne mi -ne ral den si ty as ses sment by hip or lum bar spi ne den si to me try (L2 -L4), cor re spon ding to va lue -2.5 SD vs. pe ak bo nemass and/or oste opo ro tic frac tu re. In eva lu ation of 10-year frac tu re risk, so me pre di spo sing fac tors play an im por tant ro le,one of them be ing low we ight (BMI <18.5 kg/m2).

Aim: Re la tion ship among in di vi du al an th ro po me tric pa ra me ters and the ir cor re la tion with bo ne mi ne ral den si ty in pa -tients with oste opo ro sis.

Me thods and Ma te rials: Bo dy stat 1500 ca me ra is de si gned to as sess bo dy com po si tion, in c lu ding fat mass and its re la ti ve per cen ta ge of to tal bo dy we ight (% Fat). It al so al lows to as sess le an bo dy mass, BMI and phy si cal ac ti vi ty le vels.

The stu dy gro up com pri sed wo men with den si to me tric oste opo ro sis or oste ope nia fe atu res, all of them be ing pa tientsof the Re gio nal Cen ter of Me no pau se and Oste opo ro sis in Lodz. A Bo dy sta t1500 ca me ra was used, to me asu re BMI, WHR,fat and le an bo dy mass, the per cen ta ge of to tal bo dy we ight (% Fat), bo dy wa ter con tent and ‘dry” le an we ight (DLW).

149

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 45

Den si to me try was per for med by Lu nar den si to me ter. The in flu en ce of the abo ve -men tio ned pa ra me ters (fat and le an bo dymass, BMI and mu sc le mass) on bo ne den si ty we re me asu red.

Re sults and Conc lu sions: Mu sc le mass was po si ti ve ly cor re la ted with bo ne mi ne ral den si ty. Le an bo dy mass was a po -si ti ve in de pen dent pre dic tor of fe mo ral neck BMD (r =0.535, p<0.01) and lum bar spi ne BMD (L2 -L4) (r =0.386, p<0.05).Fat tis sue and BMI had no si gni fi cant im pact on BMD in our stu dy gro up.

P45BA DA NIA MI NE RA LO GICZ NE ZJA WI SKA OSTE OPO RO ZY GŁÓW KO ŚCI UDO WEJ A RENT GE NOW SKIE BA DA NIE DEN SY TO ME TRYCZ NE

Bie niek A.1, Nie dźwiedz ki T.2, Paw li kow ski M.1

1 Za kład Mi ne ra lo gii, Pe tro gra fii i Geo che mii, Aka de mia Gór ni czo -Hut ni cza, Kra ków2 Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Na rzą du Ru chu, Wy dział Na uk o Zdro wiu, Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu

Ja giel loń skie go, Kra ków

Sło wa klu czo we: gło wa ko ści udo wej, oste opo ro za, ab sorp cjo me tria po dwój nej ener gii pro mie nio wa nia rent ge now skie go, mi ne ra li za cja

Wstęp. Przed sta wio na pra ca ma cha rak ter in ter dy scy pli nar ny i sta no wi przy kład wy ko rzy sta nia wie dzy mi ne ra lo gicz -nej oraz mi ne ra lo gicz nych me tod ba daw czych do opi su pro ce sów i zmian cho ro bo wych za cho dzą cych w ukła dzie kost nymczło wie ka.

Cel. Głów nym ce lem pra cy jest spraw dze nie zgod no ści wy ni ków ba dań den sy to me trycz nych (rent ge now skich) gło wyko ści udo wej z wy ni ka mi mi ne ra lo gicz nych ba dań gę sto ści i mi ne ra li za cji be le czek kost nych.

Ma te riał i me to dy. Ma te riał do ba dań zo stał po bra ny od pa cjen tów w wie ku od 30 do 68 lat pod czas to tal nej al lo pla -sty ki sta wu bio dro we go. Ka żda z po bra nych głów ko ści udo wej zo sta ła po cię ta na pla stry o gru bo ści 1 cm. Pod czas ob ser -wa cji ma kro sko po wych w nie któ rych prób kach zo sta ła zi den ty fi ko wa na mar twi ca ja łow co wa. Po miar gę sto ści mi ne ral nejko ści zo stał wy ko na ny przy uży ciu den sy to me tru DTX -200. Ba da nie wy ko na no dla ka żdej prób ki osob no, jak rów nieżw po szcze gól nych pla strach głów ko ści udo wej zo sta ło ozna czo ne BMD dla miejsc o naj ni ższym i naj wy ższym wskaź ni -ku T -sco re. Ba da nia mi kro sko po we w świe tle prze cho dzą cym wy ko na ne zo sta ły przy uży ciu mi kro sko pu po la ry za cyj ne -go. Po nad to do ob ser wa cji mor fo lo gii pró bek zo stał wy ko rzy sta ny mi kro skop ska nin go wy, na to miast iden ty fi ka cja skła dumi ne ral ne go ba da nych pró bek zo sta ła prze pro wa dzo na za po mo cą mi kro ana li zy EDS.

Wy ni ki. Wy ni ki ba dań DE XA wska zu ją na za awan so wa ną oste opo ro zę w po bra nych prób kach. Przy uży ciu pro gra mukom pu te ro we go Mi cro Sta tion zo stał stwo rzo ny prze strzen ny mo del roz miesz cze nia zja wi ska oste opo ro zy w ba da nych gło -wach ko ści udo wej czło wie ka. Ba da nia mi kro sko po we po zwo li ły na oce nę gę sto ści i stop nia mi ne ra li za cji be le czek kost -nych głów ko ści udo wej. Ob ser wa cja pró bek o ma łym i du żym stop niu za awan so wa nia oste opo ro zy przy uży ciu mi kro -sko pu ska nin go we go wska zu je na po dob ną mor fo lo gię po wierzch ni ko ści, na to miast mi kro ana li za EDS od zwier cie dla zbli -żo ne za war to ści Ca i P w ba da nych pla strach głów ko ści udo wej.

Wnio ski. Prze pro wa dzo ne ba da ni po zwo li ły na po rów na nie wy ni ków stop nia mi ne ra li za cji oraz de struk cji głów ko ściudo wej, ja kie da ją ba da nia den sy to me trycz ne (DE XA) oraz ba da nia mi ne ra lo gicz ne – mi kro sko pia optycz na. Stwier dzo no, żenie w ka żdym przy pad ku den sy to me tria od wzo ro wu je praw dzi wą gę stość i mi ne ra li za cję apa ty tem be le czek kost nych.

P45THE MI NE RA LO GI CAL IN VE STI GA TION OF THE OSTE OPO RO SIS OF THE HE AD OF FE MUR - ACOM PA RI SON TO THE RE SULTS OF THE DU AL ENER GY X -RAY AB SORP TIO ME TRY ME THOD

Bie niek A.1, Nie dźwiedz ki T.2, Paw li kow ski M.1

1 Za kład Mi ne ra lo gii, Pe tro gra fii i Geo che mii, Aka de mia Gór ni czo -Hut ni cza, Kra ków2 Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Na rzą du Ru chu, Wy dział Na uk o Zdro wiu, Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu

Ja giel loń skie go, Kra ków

Key words: fe mo ral he ad, oste opo ro sis, Du al Ener gy X -ray Ab sorp tio me try, mi ne ra li za tion

Ob jec ti ves. In the pre sen ted in ter di sci pli na ry pro ject, the mi ne ra lo gi cal know led ge and ana ly ses we re used to de scri be thepro ces ses and the pa tho lo gic sta tes oc cur red in the hu man ske le ton sys tem.

Aim. The ob jec ti ves of the stu dies was to com pa re the re sults of the mi ne ra lo gi cal in ve sti ga tion of the den si ty and mi -ne ra li za tion of the tra be cu lar bo ne with the re sults of the DE XA ana ly ses of the he ad of fe mur with ava scu lar ne cro sis(AVN).

Ma te rials and me thods. The ma te rial for the in ve sti ga tion was re trie ved from pa tients who had im plan ted a hip jo inten do pro sthe sis. The pa tients we re from 30 to 68 years old. Each of the sam pled he ads of fe mur was cut for 1 cm thick sli -

150

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 46

ces. Du ring the ma cro sco pic ob se rva tion the ava scu lar ne cro sis was iden ti fied in so me of the fe mo ral he ads. The DTX -200was used to test the bo ne mi ne ral den si ty (BMD). The me asu re ment of the bo ne mi ne ral den si ty was per for med for eachsam ple se pa ra te ly and the BMD was de ter mi ned in the pla ces for which the T -sco re in di ca tor was the lo west and the highestin a par ti cu lar pie ce of the fe mo ral he ad. The mi cro sco pe ob se rva tions we re con duc ted using the po la ri zing mi cro sco pe.The mor pho lo gy and the mi ne ra lo gi cal com po si tion of the sam ples we re ana ly zed using the Scan ning Elec tion Mi cro sco peco upled with the Ener gy Di sper si ve Spec tro sco pe.

Re sults. The re sults of DE XA in di ca te for the ad van ced sta ge of the oste opo ro sis in the sam ples. The Mi cro Sta tion so ftwa re al lo wed to cre ate a three -di men sio nal mo del of the di stri bu tion of the oste opo ro sis in the sam ples. The mi cro scopeob se rva tions al lo wed to de ter mi ne the den si ty and the extent of the mi ne ra li za tion of the tra be cu lar bo ne of the fe mo ral he ad. The SEM ob se rva tions yiel ded si mi lar mor pho lo gy of the bo nes at dif fe rent sta ge of the oste opo re sis and the EDSana ly ses in di ca ted si mi lar Ca and P con tent in the se sam ples.

Conc lu sions. In this stu dy, the re sults of the mi ne ra lo gi cal (opti cal mi cro sco py) and the me di cal (DE XA) ana ly ses ofthe extent of the mi ne ra li za tion and the de struc tion of the fe mo ral he ad we re com pa red. It ap pe ared that in so me ca ses there sults of the Du al Ener gy X -ray Ab sorp tio me try ana ly sis do not re flect the ac tu al den si ty and the apa ti te – ba sed mi ne ra -li za tion of the tra be cu lar bo ne.

P46BA DA NIA WŁA ŚCI WO ŚCI STRUK TU RAL NYCH I ME CHA NICZ NYCH TKAN KI KOST NEJ NA SA DY BLI ŻS ZEJ KO ŚCI UDO WEJ CZŁO WIE KA

Ni ko dem A.1, Ga bryś P.2, Dra gan S.2

1 Za kład In ży nie rii Bio me dycz nej i Me cha ni ki Eks pe ry men tal nej, Wy dział Me cha nicz ny, Po li tech ni ka Wro cław ska 2 Ka te dra i Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Na rzą du Ru chu, Aka de mia Me dycz na we Wro cła wiu

Sło wa klu czo we: tkan ka kost na, oste opo ro za, oste oar tro za, wła ści wo ści me cha nicz ne

Wstęp. Tkan ka kost na jest ma te ria łem, któ ry do sto so wu je swo ją struk tu rę we wnętrz ną do pa nu ją cych wa run ków ob -cią żeń. Wła ści wo ści me cha nicz ne wpły wa ją na struk tu rę a zmia ny wła ści wo ści struk tu ral nych po cią ga ją za so bą zmia nywła ści wo ści me cha nicz nych.

Cel. Głów nym ce lem pra cy by ło okre śle nie wła ści wo ści struk tu ral nych i me cha nicz nych tkan ki kost nej, po szu ki wa nieko re la cji po mię dzy ni mi oraz pró ba opi su tych za le żno ści za po mo cą związ ków ma te ma tycz nych.

Ma te riał i me to dy. Ma te riał sta no wi ły 23 na sa dy bli ższe ko ści udo wej czło wie ka po cho dzą ce z 3 grup: kon tro l nej (4),ze zdia gno zo wa ną oste opo ro zą (7), oraz oste oar tro zą (12). Wła ści wo ści hi sto mor fo me trycz ne ka żdej z pró bek wy zna czo -no w spo sób nie nisz czą cy z uży ciem no wo cze snych me tod µCT. Wła ści wo ści me cha nicz ne wy zna czo no w pró bie jed no -osio we go ści ska nia w trzech or to go nal nych kie run kach a na stęp nie w ce lu okre śle nia wy trzy ma ło ści na ści ska nie prze pro -wa dzo no test na znisz cze nie.

Wy ni ki. Tkan ka kost na zmie nia się za rów no swo je wła ści wo ści me cha nicz ne jak i struk tu ral ne w za le żno ści od ro dza -ju i stop nia roz wo ju cho ro by.

Wnio ski. Tkan ka kost na oste opo ro tycz na, do sto so wu jąc się do pa nu ją cych ob cią żeń zmie nia swą struk tu rę we wnętrz -ną po przez eli mi na cję „zbęd ne go” ma te ria łu kost ne go po zo sta wia jąc je dy nie mi ni mal ną je go ilość. Ob ser wu je my to za -rów no w ob ra zach hi sto lo gicz nych, jak i we wzro ście war to ści pa ra me trów hi sto mor fo me trycz nych, zwią za nych z roz bu -do wą wol nych prze strze ni. Po nad to sta je się ona bar dziej ani zo tro po wa. Na to miast tkan ka kost na oste oar tro tycz na zmie -nia swo ją struk tu rę we wnętrz ną po przez za gęsz cze nie ma te ria łu kost ne go. Ob ser wu je my to za rów no na prze kro jach hi sto -lo gicz nych jak i war to ściach pa ra me trów struk tu ral nych, zwią za nych z roz bu do wą be le czek kost nych. Jed no cze śnie tkan -ka ta zmie nia swój cha rak ter na bar dziej izo tro po wy.

P46IN VE STI GA TIONS OF STRUC TU RAL AND ME CHA NI CAL PRO PER TIES OF HU MAN TRA BE CU LAR FE MUR BO NE

Ni ko dem A.1, Ga bryś P.2, Dra gan S.2

1 Za kład In ży nie rii Bio me dycz nej i Me cha ni ki Eks pe ry men tal nej, Wy dział Me cha nicz ny, Po li tech ni ka Wro cław ska 2 Ka te dra i Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Na rzą du Ru chu, Aka de mia Me dycz na we Wro cła wiu

Key words: bo ne tis sue, oste opo ro sis, oste oar tro sis, me cha ni cal pro per ties

Ob jec ti ves. Bo ne tis sue ma te rial can ad just its in ter nal struc tu re to the exi sting lo ading con di tions. The me cha ni cal pro -per ties af fect the struc tu ral pro per ties but chan ges in struc tu ral pro per ties li ke wi se cau se chan ges in the me cha ni cal pro per -ties of the tis sue.

151

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 47

Aim. The ma in pur po se of the con duc ted stu dies is to de ter mi ne the struc tu ral and me cha ni cal pro per ties of bo ne tis sue,se arch for cor re la tions be twe en them, and at tempt to de scri be such cor re la tions by me ans of ma the ma ti cal re la tion ships.

Ma te rials and me thods. The ma te rial con si sted of 23 epi phy ses of hu man fe mur bo ne di vi ded in to 3 gro ups: con trol (4),oste opo ro sis (7) and oste oar th ro sis (12). Struc tu ral pro per ties we re de ter mi ned non -de struc ti ve ly with the use of mo dern µCTme thods. The me cha ni cal pro per ties we re de ter mi ned by an unia xial com pres sion test in three or tho go nal di rec tions.

Re sults. The va lu es of struc tu ral and me cha ni cal pa ra me ters va ry wi de ly with re spect to dif fe rent con di tions of tis sue(he al thy, oste opo ro sis and oste oar th ro sis bo ne tis sue).

Conc lu sions. Oste opo ro tic sam ples are cha rac te ri sed by dra ma tic bo ne mass loss which is pre sen ted by de cre ase inBV/TV va lue and in cre ase in ani so tro py. Be cau se of the de struc tion of can cel lo us struc tu re, which con tri bu tes to the sta -bi li ty of bo ne, the re ma ining tra be cu lar be co mes mo re he avi ly lo aded. This bo ne loss le ads to re duc tion in tra be cu lar num -ber, tra be cu lar thick ness and al so num ber of tra be cu lar in ter con nec tion. The sam ples with oste oar th ri tis are cha rac te ri sedby hi gher BV/TV, which is cau sed by mo re com plex and thic ke ned struc tu re. This bo ne con cen tra tion (espe cial ly in sub -chon dral re gion) is re le vant to gra du al loss of car ti la ge and chan ge in lo ad be aring con di tions.

152

B2:Layout 1 2011-09-02 12:18 Strona 48

Abramowicz P. L50, P38Adamczyk P. P06Alekna V. P02Amarowicz J. L19, L26, P10, P19Ambroszkiewicz J. P05, P30, P35Badurski J. L I, L20, L43,Balatska N. P03, P15Batoryna O. P39Białokoz-Kalinowska I. L50Bieniek A. P45Binkley N. L31Bone H. L31Boonen S. P13Borowy P. L19, L42, P04, P10, P25Buchwald T. P41, P43Cegłowska A. P44Celej M. P11Chełchowska M. P05, P30, P35Chlebna-Sokół D. L01, L03, P27, P29, P33, P34Chmielewska E. P16Ciesielczyk B. P41, P43Cummings S.R. L II, L24, P13Cyniak-Magierska A. P12Czekajło A. L54, P06Czernicki K. P31Czerwiński E. L19, L23, L26, L42, L47,

P04, P10, P19, P25Czkwianianc E. P27Człapka-Matyasik M. L51Daniluk S. L20DaSilva C. L31Deszczyński J. P14Dobreńko A. L20Dragan S. P46Drozdzowska B. L54, P06Durmała J P31Dyner-Jama I. P31Dytfeld J. L56, P09Dzerovych N. P15Ebeling P.R. P13Egbuna O.I. P13Eisman J. L31Fabiś J. P21Fendler W. L03Fomina K. P40, P42Franek E. L16, P13Gabryś P. P46Gajewska J. P05, P30, P35Gasik R. L38Glinkowski W. L33Głuszko P. L30Goemaere S. P13Golec J. P27, P29, P34Górecki A. L46Górkiewicz M. L19, P10

Grabala P. P38Graff K. P32, P36Grodzki A. L22, P11Gruszecka K. L53, P23, P24Grygorieva N. P15Grzegorzewska A. P22Grzeszczak W. L54, P06Halaba Z. P31Hans D. L17Holcman K. P10Holzer G. L37Horst R. P20Horst-Sikorska W. L28, L56, P09Hosking D. L31Ignaszak-Szczepaniak M. P09Jabłoński M. L34Jakubowska-Pietkiewicz E. L03, P27Jamal S.A. P13Jamiołkowski J. L50Janik M. P44Jaworski M. P32, P36Jelonek E. P32, P36Jeziernicka E.Z. L20Jędrzejewska A. P31Johansson H. L20, L21,Kaczmarczyk-Sedlak I. P39Kaczmarska D. P11Kaczmarski M. L50Kafarski P. P16Kanis J.A. L18, L20, L21,Karaulko I. P07Karczmarewicz E. L09, P32, P36Karpiński M. P28Kezhun L. P07Klich I. L03Klimovickii F. P15Kokoszko A. P21Konstantynowicz J. L04, L50Konstantynowicz J. P38Kossakowski D. P38Kozielski M. P41, P43Król E. P38Kryśkiewicz E. L09, P36Księżopolska-Orłowska K. L22, P11Kumorek A. L19, L42, P10Langdahl B. L31Laskowska-Klita T. P05, P30, P35Lesnyak O. L07Leszczyński P. L36Lewiński A. P12, P21Ljunggren O. P13Lombardi A. L31Loranc A. P19Lorenc R.S. L09, L31,Loth E. L22

Indeks Autorów / List of authors

153

index:Layout 1 2011-09-02 13:52 Strona 1

Lurzyńska M. P10Luzin V. P40, P42Łagońska M. P12Łukaszewska A. P32, P36Maalouf G. L15Macias T. P38Maciejewski T. P05Maicki T. P20Małdyk P. L46Marcinkowska M. L56, P09Marcinowska – Suchowierska E. L14, L52,Mastaviciute A. P02Matuszewska A. L53, P23, P24McCloskey E. L12, L21, McClung M.R. L31, P13Mętel S. P20Michałus I. P33, P34Milert A. L19, L42, P10Miller P. P13Misiorowski W. L32Młot-Michalska M. P22Młynarski W. L03Musiał J. L22Muszyńska-Rosłan K. L05Muts V. P03Niciejewski K. P41Niedźwiedzka E. L51Niedźwiedzki T. P45Nikodem A. P46Nowak B. L53, P23, P24Nowak N.A. L20Odén A. L21Osieleniec J. L23, L47, P10, P19Papapoulos S. L25Pawlak P. P32, P36Pawlikowski M. P45Petrovic R. L31Piotrowska-Jastrzębska J. L50Piotrowski A. P43Pluskiewicz W. L08, L54, P06Płudowski P. L02Popko J. P28Povoroznyuk V. L39, P03, P15Prochowska A. P33Prymus-Kasińska S. P27Przedlacki J. L22, L35, P11, P37Ptaszek A. P44Ramanau H. P17Rawo T. P14Reginster J.-Y. L44Reid I. L31Resch H. L13, L31, Rizzoli R. L27Rodriguez Portales J. L31Rosenberg E. L31Roztoczyńska D. L06Rudenka E. P26

Rusińska A. P27, P29, P34Sands D. P35Santora A. L31Santorski J. L49Sarycheva A. P08Sedlak L. P39Sewerynek E. L48, P44Skalska A. L40Słowińska M. L51, P01Sobaś K. L51Stehman-Breen C. P13Stepan J. L29Stępień-Kłos W. P44Strazdiene V. P02Stuss M. P44Syczewska M. P32, P36Szczepańska J. L51Szczepański L. L45Szewczyk A. P12Szota M. P31Szuba P. P11Szwarczyk R. P20Szybowicz M. P41Szymanek M. P21Świerkot J. L53Świerkot J. P23, P24Świrski A. L22Tałałaj M. L10Tamulaitiene M. P02Teter P. L22Tłustochowicz W. L11Traczewski A. P32, P36Trąbka R. P20Trusina A. P18Twardowska M. P11Vaуda V. P15Wawrzyniak A. L56Wądołowska L. L51Wąsowski M. L52Weker H. P30Werpachowska I. L50Wietrzyk J. P16Wiktor K. L54Wojciechowska-Durczyńska K. P12, P21Wojcieszek M. P12Wojnar W. P39Wysocka J. P28Yang Y. P13Yankovskaya L. L55, P07Yeryomin A. P40, P42Zakharov A. P40, P42Zasada K. P21Zygmunt A. P12, P21Żak M. L41Żelazowska-Rutkowska B. P28

154


156

INFORMACJE

2003-2011

Pol ski Por tal Oste opo ro zy (PPO) zo stał po wo ła ny przez Pol skie To wa rzy stwo Oste oar tro lo gii

i Od dział Kra kow ski Pol skiej Fun da cji Oste opo ro zy w 2003 r. Ce lem PPO jest upo wszech nia nie

wie dzy i in for ma cji o oste opo ro zie i in nych cho ro bach ko ści i sta wów dla le ka rzy oraz osób

za in te re so wa nych. Obec nie Por tal od wie dza 4.633 le ka rzy, któ rzy ko rzy sta ją bez płat nie z je go

za so bów (900 pu bli ka cji). Od no to wu je my 160.000 od słon mie sięcz nie.

Por tal ofe ru je pu bli ka cje, bie żą ce in for ma cje na uko we z kra ju i ze świa ta, stresz cze nia i fo to -

ga le rie zjaz dów w Kra ko wie od 1994, ba zę le ków, spis po rad ni le cze nia oste opo ro zy, ka len darz

zjaz dów, in for ma cje dla pa cjen tów. Pro wa dzi my ak cję „Nie Łam Się” oraz pro mo cję kal ku la to ra

FRAX. Co dwa mie sią ce wy sy ła my biu le tyn in for ma cyj ny Por ta lu do 4.500 od bior ców.

Za so by bi blio te ki por ta lu mo żna ła two prze szu ki wać dzię ki przy ja znym dla użyt kow ni ka

na rzę dziom prze szu ku ją cym: we dług au to ra, ha sła, itp. W dzia le py tań/od po wie dzi FAQ mo żna

zna leźć od po wie dzi na pytania pacjentów i lekarzy, których udzielają naj wybitniejsi specjaliści

z kraju.

Zawartość Portalu

1. FRAX – informacje. Określanie ryzyka złamań – dokumentacja.

FRAX informacje pomocnicze dla użytkowników.

2. NIE ŁAM SIĘ – informacje oraz ulotki.

3. Podstawowe informacje na temat osteoporozy.

4. Oryginalne artykuły.

W Portalu dostępnych jest on-line ponad 900 oryginalnych artykułów z kraju i zagranicy.

Dostępne są również zeszyty poświęcone osteoporozie: „Medycyna po Dyplomie”, „Ortopedia

Traumatologia Rehabilitacja”, „Terapia”, „Twój Magazyn Medyczny”. Na bieżąco publikujemy

komentarze do najnowszych publikacji zagranicznych.

Szczególną pozycje stanowią standardy diagnostyki i leczenia osteoporozy w Polsce.

5. Streszczenia zjazdów PTOA lata 2001, 2003, 2005, 2007, 2009 oraz zjazdów współpracują -

cych organizacji.

6. Dokumentacja fotograficzna zjazdów w Krakowie w latach:

1994, 1995, 1997, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2005, 2007, 2009.

7. Testowy program Edukacyjny – 26 sesji. Dostępne pytania i komentarz do artykułu publikowa -

nego zagranicą, a po zamknięciu sesji prawidłowe odpowiedzi.

8. Kalendarz Zjazdów w Polsce i zagranicą 2009 – 2012.

9. FAQ – dział pytań i odpowiedzi

10. Baza leków: 450 pozycje.

11. Teksty 47 biuletynów od roku 2004.

12. Spis poradni leczenia osteoporozy w Polsce.

13. Osteoporoza w internecie – najistotniejsze linki.

14. Elektroniczna obsługa Kongresów PTOA.


157


158


nowa.kcm.plnowa.kcm.pl/_files/File/PDF/Calosc_Suplement_OTR_vol13_1_2011.pdf · PRO GRAM / PRO GRAM...

Documents

Transcript of nowa.kcm.plnowa.kcm.pl/_files/File/PDF/Calosc_Suplement_OTR_vol13_1_2011.pdf · PRO GRAM / PRO GRAM...