ETNOzagadki

Odczytaj co trzecią literę, a dowiesz się, jak nazywa się nauka, która zajmuje się badaniem kultury ludowej. Wykorzystaj wszystkie litery!

KULTURA LUDOWA

miasto

wieś

tradycja

nowoczesność

E F G T I R N A A O -- E T ..............................

tkactwo gwara budownictwo legendy wierzenia garncarstwo narzędzia zabawy malarstwo ubiór muzyka przesądy kuchnia

Kultura materialna(przedmioty i sposoby ich wytwarzania)

Kultura niematerialna(elementy duchowe)

Kulturę ludową dzielimy na kulturę materialną i niematerialną. Przyporządkuj poszczególne elementy kultury ludowej do odpowiednich kategorii.

Czy wiesz, co to jest kultura ludowa? Zaznacz wyrazy lub rysunki, które kojarzą Ci się z tym terminem.

trwały zabawki patyczkiem mąką naczynia glina kole garncarskim piaskiem pożywienia mokrymi kredkami

Podstawowym surowcem używanym w garncarstwie była ....................., którą mieszano z ................... i pokruszonymi skałami, żeby wykonany przedmiot był ................... . Przed rozpoczęciem pracy glinę odpowiednio przygotowywano: formowano w wałki, a następnie odcinano fragment i przystępowano do toczenia na ............. ............................. . Przedmiot kształtowano ................... rękami poprzez wydłużanie, zaokrąglanie i wygniatanie. Gotowy wyrób ozdabiano, np. specjalnym grzebykiem lub ............................., a na koniec odcinano go od koła drucikiem i pozostawiano do wyschnięcia. Po kilku tygodniach wypalano w specjalnym piecu, żeby przedmiot był mocniejszy. Z gliny wytwarzano przede wszystkim ......................... do przechowywania, przyrządzania i spożywania ..........................., ale także różnego rodzaju ozdoby i ................... dla dzieci.

Jak się nazywały i do czego służyły poniższe naczynia? Oblicz działania i połącz z wynikiem po prawej stronie, a znajdziesz właściwą odpowiedź.

GARNCARSTWO

10:2 =

8-4 =

5+5-1 =

6-4+1 =

dwojakido przenoszenia dwudaniowego

obiadu na pole

buńkado przechowywania wody, oleju

rynkado smażenia i duszenia

ładyszkado przechowywania mleka

4

5

3

9

Uzupełnij tekst wyrazami podanymi w ramce. Uważaj, bo podano o kilka za dużo!

Gliniane naczynia były dekorowane różnymi motywami. Ty również upiększ swój garnek!

GARNCARSTWO

Jednym z najbardziej powszechnych zajęć na wsi było tkactwo. Kiedyś nie było sklepów, gdzie można było kupić odzież, ani fabrycznych tkanin, z których można by było wykonać ubrania. Z tego powodu kobiety na wsi zajmowały się wyrobem tkanin, z których następnie szyły rzeczy niezbędne w życiu codziennym - od odzieży po dywany, koce czy pościel. Do produkcji tkanin potrzebne były nici, które uzyskiwano z roślin włóknistych, takich jak len czy konopie, a także z wełny owczej. Zebrane wcześniej rośliny trzeba było odpowiednio przygotować.

Ustal kolejność prac związanych z produkcją tkanin lnianych. Przyporządkuj również narzędzia, którymi się posługiwano na poszczególnych etapach.

czesanie lnu

przędzenie na kołowrotku lub wrzecionie

zbiór lnu z pola

tkanie na krosnach

trzepanie lnu

roszenie i suszenie

zwijanie w motki

farbowanie motowidło

grzebień

wrzeciono

międlica

kołowrotek

TKACTWO

Nazwa miesiąca pochodzi od październik paździerzy, czyli zdrewniałych części łodyg, np. lnu. To właśnie w dziesiątym miesiącu roku kobiety na wsi pracowały nad obróbką lnu, trzepiąc go i pozbywając się paździerzy.

Tkactwo było zajęciem typowo kobiecym. Stąd wziął się zwrot , co znaczy „po kądzieli”„w l i n i i ż e ń s k i e j ” . O k r e ś l a n o t a k pokrewieństwo, np. babka po kądzieli to mama mamy. Kądziel to pęk wyczesanych włókien przeznaczonych do przędzenia.

TKACTWO

W trakcie tkania na krosnach można było uzyskać rozmaite wzory - od krat, pasków, aż po bardziej skomplikowane wzory, np. kwiatowe czy geometryczne. Jak myślisz, do czego mogły zostać użyte tkaniny ukazane poniżej?

................ ................ ................ ................................ ................

Czy potrafisz nazwać poszczególne rośliny i owady, z których produkowano barwniki? Dopasuj obrazki do nazw, a następnie zaznacz kółkiem w odpowiednim kolorze, jakie barwy można było z nich uzyskać.

marzanna chaber bławatek pokrzywa czeremcha

kora dębu czarny bez czerwiec polski mak

Muzyka była istotnym elementem życia wiejskiego. Towarzyszyła ludziom w różnych doniosłych uroczystościach, takich jak śluby, wesela czy pogrzeby, ale także w czasie codziennej pracy. Mali chłopcy, którzy wypasali krowy, często uprzyjemniali sobie czas, strugając z drewna fujarki i wygrywając na nich proste melodie. Natomiast dwoma podstawowymi instrumentami w kapeli ludowej były skrzypce, które grały melodię oraz bębenek obręczowy, który wybijał rytm.

Drewniany instrument poniżej to Mierzy nawet do 1,5 metra długości! W czasie ligawka. Adwentu dźwięk ligawki budził mieszkańców wsi na poranne msze odprawiane w tym okresie, zwane roratami. Dawniej, pasterze grali też na nim w czasie wypasu bydła.

Znajdź nazwy instrumentów muzycznych, na których grano na Lubelszczyźnie. Uważaj! Wyrazy mogą być ułożone także wspak i na ukos.

MUZYKA

lira korbowaharmonialigawkaskrzypcecymbałyrożekfujarkaterkotka

K L A T B W A G Q C OI Z FR D NT E S

LOY I S T D CY

BA

Y

CU V N O K EA K O T Z R M

O L K G I A V L XL I R A K O R B O WC G Z O D R A K Y ZZ A Y G Q A VT W P. L D R B I KO K C T

E

E R K O T K AP. A E R C Y D R Z O P.

Ł

ÓH

J

Z

M

M

Malarstwem ludowym zajmowali się nim przede wszystkim ludzie starsi, którzy nie mieli już sił, żeby pracować na gospodarstwie. Na wsi bowiem liczyła się każda para rąk, więc wszyscy, którzy byli sprawni zajmowali się pracami gospodarskimi i polowymi, przez co nie mieli czasu na twórczość artystyczną, taką jak malarstwo czy rzeźba.

Na jakich materiałach były malowane obrazy ludowe? Aby się dowiedzieć - rozwiąż rebusy.

MALARSTWO

O = Ó GA

+ =

KO S+ =

+ + =ZWI Z L S

=+O = AR M. ETA

Malarstwo ludowe jest bardzo charakterystyczne. Zaznacz wyrazy, które Twoim zdaniem dobrze je opisują.

uporządkowanie

dopracowane szcze

góły

żywe kolory

blade kolory

amatorstw

o

kunszt

prostota

kompozy

cji

abstrakcja

Malarze ludowi często malowali sceny z życia codziennego oraz swoją najbliższą okolicę, ponieważ najlepiej potrafili namalować to, co widzieli za oknem. Zabaw się w malarza ludowego i narysuj to, co widzisz przez swoje okno!

MALARSTWO

miejsce na Twój rysunek

Stanisław Koguciuk, Pejzaż wiosenny (1996) Stanisława Mąka, Chatka z ulami (1975)

Wycinanki to papierowe, ażurowe ozdoby, które powstają przez wycięcie wzorów na kartce za pomocą ostrego narzędzia. Dzisiaj służą do tego nożyczki, ale kiedyś kobiety wykonywały je…. nożycami do strzyżenia owiec!

Aby uzyskać symetryczne wzory, kartkę przed wycięciem składa się na kilka części, wzdłuż przekątnych. Wycinanki powszechnie wykonywano z kolorowego, glansowanego papieru lub zwykłego papieru barwionego domowym sposobem. Najczęściej miały kształt koła, kwadratu, gwiazdy, natomiast rzadziej spotykano wycinanki prostokątne, czy krzyżowe. Zazwyczaj były one jednokolorowe, ale często naklejano je na gładkie, kontrastowe tło. W wycinankach stosowano ornamenty w kształcie strzałek, trójkątów, rombów, półksiężyców, kółek, a także elementy roślinne i postaci zwierzęce. Gotową wycinankę umieszczano w różnych miejscach izby: na belkach stropowych, ścianach, nad łóżkami czy wokół świętych obrazów.

WYCINANKI

1. Wydrukuj szablon z wzorem wycinanki na kartce w dowolnym kolorze, a następnie wytnij go.

2. Wycięty szablon złóż na osiem części wzdłuż przerywanych linii, tak jak zaznaczono na rysunku, aby wzór wycinanki pozostał na zewnętrznej stronie.

3. Następnie wytnij wszystkie elementy zaznaczone na czarno. Uważaj przy tym, aby nie naruszyć białych elementów - one stanowią wzór wycinanki.

4. Rozłóż wycinankę i przyklej ją na gładkiej kartce w innym kolorze.

WYCINANKI

Wzór powstał na podstawie wycinanki p. Lilii Soli ze zbiorów Muzeum Lubelskiego w Lublinie

Strona 1Strona 2Strona 3Strona 4Strona 5Strona 6Strona 7Strona 8Strona 9Strona 10Strona 11