OGÓLNOPOLSKIPROGRAM

ZWALCZANIAGRYPY

Poradnik opracowano na potrzeby Społecznej Kampanii Informacyjnej w ramach działań Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy

1. Ktopowinienwszczególnościuważaćnagrypę?

2. Przeziębienieczygrypa?

3. Jakprzygotowaćsięnaszczytzachorowań?

4. Jakzachowywaćsiępodczasszczytuzachorowań?

5. Cozrobić,gdyzachorujesz?

Nie daj się grypieNie ułatwiaj wirusom zadania

GrypoOdporni radzą

Niedajsięgrypie.Nieułatwiajwirusomzadania

Poradnik.Jakograniczyćrozprzestrzenianiesięwirusagrypy?

PoradnikpowstałwramachrealizacjiprojektuOgólnopolskiegoProgramuZwalczaniaGrypy.DostępnywwersjielektronicznejnastronieProgramu:www.opzg.pl

Konsultacjamerytoryczna:Dr n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas

Poradnikopracowanonapodstawie:1. Prevention and Control of Influenza with Vaccines. Recommendations of the Advisory Committee

on Immunization Practices (ACIP), 2010. MMWR, 2010; 59:1-64.

2. Materiały opracowane przez Krajowy Ośrodek ds. Grypy i meldunki epidemiologiczne NIZP-PZH, dostępne na www.pzh.gov.pl

Wydawca:Instytut Oświaty Zdrowotnej Fundacja Haliny Osińskiej,ul. Złota 61 lok.100, 00-819 Warszawa

Opracowaniegraficzne:Rafał Pugacz, RA-V-Studio, ul. Płocka 37A/19, 01-231 Warszawa

Druk:KUMAN ART A-Z, ul. Batalionów Chłopskich 61, 25-670 Kielce

Warszawa2014

Wydanie finansowane ze środkówInstytutu Oświaty Zdrowotnej Fundacji Haliny Osińskiej

w ramach realizacji projektuOgólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy

OGÓLNOPOLSKIPROGRAM

ZWALCZANIAGRYPY

1

Poradnik ten powstał z myślą o wszystkich, którzy chcą uniknąć zakaże-nia wirusem grypy oraz dbają o zdrowie swoich najbliższych. Podczas szczytu zachorowań, który przypada w Polsce zazwyczaj na okres od stycznia do marca, musimy zachowywać się odpowiedzialnie. Jesteśmy pracownikami, rodzicami, dziećmi osób starszych. Musimy ograniczyć transmisję wirusa grypy pomiędzy ludźmi. Stosujmy się wszyscy do kilku zasad. Nie ułatwiajmy zadania wirusom, które czyhają na nasze zdrowie.

dr n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas

Kto powinien w szczególności uważać na grypę?Grypa jest groźną chorobą wirusową, niebezpieczną dla każdego chorującego. Co więcej, zakażenie może prowadzić do wielonarządowych powikłań. Najczęstsze z nich to:

Układoddechowy ► Zapalenie płuc

► Zapalenie oskrzeli oraz oskrzelików

► Zaostrzenie astmy

► Zapalenie ucha środkowego

Powikłanianeurologiczne ► Nasilenie padaczki

► Zapalenie opon mózgowych

Inneukłady ► Zapalenie mięśnia sercowego oraz osierdzia

► Zaostrzenie przebiegu cukrzycy

► Niewydolność nerek

► Odrzucenie przeszczepu narządowego

Rycina 1. Przykłady powikłań pogrypowych. Opracowano na podstawie materiałów Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-PZH (www.pzh.gov.pl).

2

Istnieją chorzy, dla których infekcja jest szczególnym niebezpieczeństwem. Należą tu grupy pacjentów, którym w Programie Szczepień Ochronnych na rok 2014 rekomendowane są szczepienia przeciw grypie. Jak wskazuje dokument Głównego Inspektora Sanitarnego ze względów klinicznych, grypa stanowi zagrożenie zwłaszcza dla:

► dzieci przewlekle chorych powyżej 6. miesiąca życia oraz dorosłych z chorobami układu oddechowego ze zdiagnozowaną niewydolnością układu oddechowego, astmą oskrzelową, POChP (przewlekłą obturacyjną chorobą płuc), niewydolnością układu krążenia, chorobą wieńcową, osób po zawale serca, niewydolnością nerek, chorobami wątroby chorobami metabolicznymi, cukrzycą, chorobami neurologicznymi oraz neurorozwojowymi;

► osób w stanach obniżonej odporności, w tym pacjentów po przeszczepie narządów oraz tkanek;

► dzieci od 6. miesiąca życia do 18. roku życia, szczególnie zakażonych wirusem HIV oraz schorzeniami immunologiczno-hematologicznymi (np. ostra białaczka, chłoniak, po leczeniu immunosupresyjnym, przed oraz po przeszczepieniu narządów wewnętrznych);

► kobiet w ciąży lub planujących ciążę.

Poza wskazaniami zdrowotnymi, zwraca się uwagę na zagrożenie dla potencjalnych chorych, którzy mogliby przyczynić się do rozpowszechnienia się wirusa grypy (względy epidemiolo-giczne). Ograniczenie liczby chorych w tej grupie pomogłoby zredukować liczbę zachorowań w ogóle.

Są to m.in.:

► zdrowe dzieci w wieku od 6. mie-siąca życia do 18. roku życia,

► osoby w wieku powyżej 55 lat;

► pracownicy sektora ochrony zdrowia (zarówno personel me-dyczny, jak i administracyjny);

► pracownicy szkół, handlu oraz transportu;

► pensjonariusze placówek za-pewniających całodobową opie-kę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym, osobom nie-pełnosprawnym,

► pacjenci objęci opieką paliatyw-ną, hospicyjną, długotermino-wą etc.

W ostatnim sezonie

w Polsce odnotowano prawie

3 miliony zachorowań o podejrzeń

zachorowań na grypę.

Grypa może doprowadzić do wielu powikłań

zagrażających zdrowiu i życiu, szczególnie wśród

pacjentów z grup ryzyka (dzieci, osób starszych,

chorujących przewlekle). Z jej powodu

w sezonie 2012/2013

zmarło 119 osób.

Ale grypa to nie tylko kwestie medyczne, to również nieplanowane zmiany w naszym budżecie domowym (koszty leczenia) i w kalendarzu –

odwołane spotkania, niezrealizowane zadania i projekty. Grypa może pokrzyżować wszystkie plany, a dyskomfort chorowania i konieczność

nadrabiania zaległości może przyprawić o dodatkowy ból głowy.

3

Przeziębienie czy grypa?Grypa jest bardzo groźną chorobą wirusową. Bardzo wielu z nas myli grypę z przeziębieniem oraz infekcjami wirusowymi. Pamiętajmy, GRYPA TO NIE PRZEZIĘBIENIE! Powikłania po-grypowe stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Dlatego tak ważne jest skuteczne rozpoznanie choroby. Złe samopoczucie, bóle mięśni oraz głowy, wysoka gorączka to objawy, które są bardzo podobne dla wielu infekcji. Jak zatem rozpoznać zakażenie wirusem grypy? Grypa atakuje nagle. Towarzyszy jej gorączka, często wyższa niż 39 stopni. Bolą nas mięśnie, stawy oraz głowa. W przeciwieństwie do przeziębień, podczas grypy rzadko występuje katar, a typowym objawem jest suchy męczący kaszel.

OBJAWY GRYPA PRZEZIĘBIENIE

Początek Choroba rozpoczyna się gwałtownie Stopniowo nasilające się objawy

Gorączka Wysoka gorączka (do 39ºC),dreszcze

Stan podgorączkowy, temperatura ciała najczęściej poniżej 38ºC

Ból gardła Rzadki lub nie występuje Jeden z pierwszych objawów, chrypa

Katar Rzadki lub nie występuje Częsty objaw, zatkany nos

KaszelSuchy, męczący, często towarzyszy ból w klatce piersiowejoraz duszności

Mokry

Ból głowy Występuje prawie zawszeWystępuje dość rzadko,może towarzyszyć katarowi,często – ból zatok

Bóle mięśni Bardzo intensywne, dreszcze Nie występują lub są mniej nasilone

Powikłania

Wielonarządowe, najczęściej– zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, zapalenie mięśnia sercowego, niewydolność oddechowa

Rzadko, ew. wtórne zakażenia bakteryjne

Rycina 2. Porównanie objawów przeziębień oraz grypy.

Pamiętaj,żebynielekceważyćżadnejinfekcji.Grypęmożnaprzebyćbezobjawowolubzniewielkimiobjawami.

Tojakprzebiegachorobanieoznaczajednak,żenierozsiewamywirusówiniejesteśmyzagrożeniemdlanaszychbliskich

orazosóbznajdującychsięwnaszymotoczeniu

4

Jak przygotować się na szczyt zachorowań?Chcielibyśmy być panami sytuacji, ale w przypadku grypy najczęściej w pojedynkę niewiele możemy zrobić. Najskuteczniejsza jest izolacja, lecz jest to rozwiązanie trudne do wprowa-dzenia. Wiele zależy od nas. Od tego, czy dbamy o siebie oraz od tego, jak się zachowujemy. Podobnie jak w przypadku innych infekcji wirusowych, naszym największym sprzymierzeńcem jest układ odpornościowy. Dbajmy o niego, żeby w okresie jesienno-zimowym nie ułatwiać sprawy wirusowi grypy. Co robić?

Cozrobić,abywzmocnićnaszukładodpornościowy?

SenTwój organizm potrzebuje regeneracji. Bez odpowiedniego odpoczynku Twoje ciało oraz umysł nie będą prawidłowo pracować. Niedobory snu są jednym z najważniejszych czynników wpływających na obniżoną odporność. Zalecana dzienna dawka to przynajmniej 7 godzin nieprzerwanego snu. Pamiętaj, łóżko to też lek.

AktywnośćfizycznaRegularne ćwiczenia pomagają zachować zdrowie. Ważne, aby były one systematyczne. Jeżeli pracujesz blisko domu – zdecyduj się na spacery. Staraj się, aby przynajmniej część drogi do pracy lub szkoły pokonać pieszo. Podczas szczytu zachorowań zimą nie możemy uprawiać wielu sportów, jednak pamiętaj, że na odporność organizmu pracujesz cały rok. Jazda na rowerze, bieganie, gry zespołowe – to Twoja broń przeciw grypie.

ZbilansowanadietaAby żyć, potrzebujemy energii. Tę czerpiemy z pożywienia. Wszelkie niedobory i niedostatki naszej diety oznaczają kłopoty dla organizmu. Stosujmy zbilansowaną dietę, bogatą w warzywa oraz owoce. Jedz również niewielkie ilości bakalii. Preferuj tłuszcze nienasycone (roślinne). Jedz niewiele, lecz często. Nadwaga, a w szczególności otyłość, są zbędnym obciążeniem dla układu odpornościowego, zatem dbaj o linię.

UżywkiAlkohol spożywany w nadmiarze wpływa niekorzystnie na nasz organizm. Ogranicz też ilość wypijanej kawy, rzuć palenie, żeby skutecznie walczyć z grypą.

5

Jak zachowywać się podczas szczytu zachorowań?Szczyt zachorowań na grypę w Polsce przypada zazwyczaj na okres od stycznia do marca. Jest to choroba bardzo zakaźna, przenoszona drogą kropelkową. Wirus grypy przenosi się, gdy stykamy się z zakażoną osobą, która wydmuchuje nos, kaszle, kicha lub mówi. Może też być przenoszony przez podanie ręki zakażonej osobie lub przez dotykanie skażonych powierzchni. Dlatego powinniśmy zwrócić uwagę na higienę rąk oraz układu oddechowego.

Wirusgrypymożeutrzymywaćsię: ► do 24 godzin na powierzchniach gładkich (np. stoły, blaty, klamki)

► do 12 godzin na powierzchniach porowatych

► do 15 minut na chustach, chusteczkach oraz ubraniach

► do 8 minut na dłoniach

Wirusgrypypreferujeniskietemperatury: ► w temperaturze 4ºC może przeżyć nawet 48 godzin

► w temperaturze 20ºC - jedynie 4 godziny

► w lodzie - wiele lat

Dlatego tak ważne, żeby stosować się do zasad higieny osobistej. Częste mycie rąk, wie-trzenie pomieszczeń, stosowanie chusteczek higienicznych to proste środki, które pozwalają ograniczyć transmisję wirusa pomiędzy chorymi.

6

Jak skutecznie myć ręce?Zadbaj o higienę rąk. Korzystaj z mydła lub antyseptycznych roztworów wodno-alkoholowych. Wirus grypy dostaje się do organizmu często właśnie poprzez dłonie. Jeżeli znajduje się na Twoich dłoniach, możesz zakazić się np. pocierając oczy. Staraj się myć dłonie jak najczęściej. Poniżej prezentujemy sposób mycia dłoni.

Zwilżręceciepłą wodą. Nałóż mydło w płynie w zagłębieniedłoni.

Splećpalceinamydlje.

Namydlobydwanadgarski.

Rozprowadźjeczubkamipalcówdrugiej ręki.

Namydlwierzchjednejdłoniwnętrzemdrugiejdłoniinaprzemian.

Spłuczstaranniedłonieżebyusunąćmydło.

Zakręcająckrandotykajgoprzezpapierowyręcznik,żebyuniknąćponownegozakażenia.Wyrzuć ręcznik do kosza.

Namydlobydwiewewnętrznepowierzchniedłoni.

Namydlkciukjednejdłonidrugąrękąinaprzemian.

Wysuszjestaranniewycierającwpapierowyręcznik.

1 2 3

4 5 6

7 8 9

10Niezapomnijumyćtychobszarówdłoni

Ponadto…

Ważnezalecenia

Regularnie używaj kremu nawilżającego do rąk, żeby uniknąć pękania naskórka

W miarę możliwości nie noś pierścionków, bransoletek i zegarka na rękę, które zatrzymują wilgoć i mogą sprzyjać rozwojowi drobnoustrojówMycie rąk jest skuteczne w dużej mierze dzięki energicznemu namydlaniu

całkowity czas: 15-30 seku

nd

7

Jak zachować higienę dróg oddechowych?Wirus grypy przenosi się drogą kropelkową. Dlatego tak istotne jest, żebyśmy nie dopuszczali do rozprzestrzeniania się podczas kasłania, kichania oraz wydmuchiwania nosa. Okres szczytu zachorowań to czas, kiedy przydają się chusteczki higieniczne.

Ważnezalecenie

Unikaj bezpośredniego dotykania twarzy rękami - nie dotykaj oczu, ust czy nosa. Jeśli konieczne - dotykaj przez chusteczkę

Gdyniemaszpodrękąchusteczki

Kasłając/kichajączasłaniajustainosrękązgiętąwłokciu...

...lub zasłaniaj usta i nos ramieniem.

Gdyużywaszchusteczekhigienicznych

Gdykaszleszlubkichasz,osłońustainoshusteczkąhigieniczną.

Poużyciuwyrzućchusteczkędokosza.

Umyjręcewodąimydłemi/lubużyjroztworuwodnoalkoholowego.

Wczasiekichnięciawirusgrypyporuszasięzprędkościąok.167km/hpokonując50mwczasie1sekundy

Ciekawostka

8

Inne istotne na codzień środki higieny i profilaktykiPamiętaj, że stosowanie się do kilku prostych zasad chroni przed transmisją wirusa pomiędzy chorymi. Najłatwiej zakazić się wirusem grypy jeżeli znajdzie się na Twoich dłoniach. Podczas szczytu zachorowań wiele osób chorych, często nie zdających sobie sprawy z własnego stanu, pozostawia groźne drobnoustroje na poręczach schodów, barierkach, klamkach, włącznikach etc. Wystarczy zachować ostrożność. Pamiętaj, że każdy bliski lub bezpośredni kontakt to ry-zyko. Zachowaj zdrowy rozsądek i pamiętaj, że codziennie walczysz nie tylko o swoje zdrowie.

Unikajdotykaniapowierzchni,któremogłybyćdotykaneprzezinnych.Dotykaj przez chusteczkę, otwieraj drzwi łokciem itp.

Unikajdotykaniaporęczyschodów,alechwytajsięjej,żebyuniknąćupadku.

Regularniewietrzpokój.

9

Co zrobić, gdy zachorujesz?Wielu z nas zachoruje podczas kolejnego szczytu zachorowań. Co wtedy robić? Należy stoso-wać się do zasad higieny rąk oraz układu oddechowego. Pamiętaj o wietrzeniu pomieszczeń, w których przebywasz. Im więcej dbałości wykażesz, tym bardziej ograniczysz prawdopodo-bieństwo transmisji wirusa na Twoich bliskich. Poniżej zamieszczamy zbiór zasad, którymi powinieneś się kierować, kiedy już zachorujesz.

Tradycyjne sposoby walki z infekcjami są często skuteczne. Ogranicz kontakty z najbliższy-mi, pamiętając o właściwej higienie. Ostrożnie stosuj leki, które leczą objawy, bo zażywając je wciąż możesz być chory i zarażać, pomimo poprawy samopoczucia. Nie przemęczaj się i odpoczywaj, a przede wszystkim ZOSTAŃ W DOMU. Zapewnienie organizmowi możliwości regeneracji przyspieszy powrót do zdrowia.

Kiedy poczujesz się źle, zostań w domu. Zadzwoń do pracodawcy. Być może pozwoli Ci pracować w domu

Zadbaj o odpowiednią ilość snu.Zmęczony organizm nie może skutecznie walczyć z chorobą

Wietrz pokój, w którym przebywasz

Spożywaj lekkostrawne posiłki.Dostarczaj organizmowi mikroelementy oraz witaminy

Jeżeli masz taką możliwość, śpij sam w pomieszczeniu

Dbaj o higienę rąk

Stosuj chusteczki higieniczne przy kichaniu oraz kasłaniu.Jeżeli nie są dostępne, kichaj w zgięcie łokciowe

Możesz wspomóc swój organizm lekami przeciwzapalnymi. Pamiętaj jednak, że leczą one jedynie objawy, a szybka poprawa samopoczucia nie oznacza, że jesteś zdrowy

Jeżeli należysz do grup ryzyka lub Twoje samopoczucie gwałtownie się pogorszy, zasięgnij porady lekarza specjalisty

IOZ/

OP

ZG/P

P1/

01/1

4

Wydanie finansowane ze środkówInstytutu Oświaty Zdrowotnej Fundacji Haliny Osińskiej

w ramach realizacji projektuOgólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy

Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy to zapoczątkowana przez Ekspertów inicjatywa społeczna mająca na celu

edukację Polaków w zakresie profilaktyki zachorowań na grypę oraz ograniczenia skutków medycznych, społecznych

i ekonomicznych z nimi związanych.

Więcej na stronach:www.opzg.pl

www.instytutoz.org

OGÓLNOPOLSKIPROGRAM

ZWALCZANIAGRYPY