1

NEWSLETTERMaj 2019

Zapora zbiornika Kozłowa Góra

PROLINE-CE: SKUTECZNE PRAKTYKI UŻYTKOWANIA GRUNTÓW INTEGRUJĄCE

OCHRONĘ ZASOBÓW WODNYCH, OCHRONĘ PRZECIWPOWODZIOWĄ I OCHRONĘ PRZECIW

SKUTKAMI SUSZY

2

MOTYWACJA

NEWSLETTERMaj 2019

Użytkowanie zasobów wodnych różni się w poszczególnych krajach Europy Środkowej. W większości krajów głównym źródłem wody przeznaczonej do spożycia są wody podziemne. W niektórych krajach, w tym w Polsce, do zaopatrzenia w wodę wyko-rzystuje się głównie zasoby wód powierzchniowych. Wyniki przeprowadzonych badań w ramach Planów Gospodarowania Wodami w obszarze dorzeczy z 2018 roku wska-zały, iż w dalszym ciągu wody w Europie charakteryzują się słaba jakością. Stan wód podziemnych jest lepszy w stosunku do wód powierzchniowych. Dobry stan jakościowy i ilościowy został osiągnięty dla, kolejno, 70% i 86% zbiorników wód podziemnych. W tym samym czasie jedynie 40% części wód powierzchniowych charakteryzuje się dobrym stanem ekologicznym i 41% dobrym stanem chemicznym wód.

Unia Europejska, traktując zasoby wodne jako dziedzictwo zobowiązuje kraje wspól-noty unijnymi regulacjami do ochrony zasobów wodnych. Szczególnym wyzwaniem jest ochrona zasobów wody przeznaczonej do spożycia, zwłaszcza w kontekście użytkown-ikowania gruntów i ochrony przeciwpowodziowej. Wyzwanie to ma ponadto znaczenie transgraniczne i ponadnarodowe. Z tego względu wypracowana zostanie wspólna strategia ochrony zasobów wodnych integrującą praktyki zrównoważonego użytkowania gruntów i ochrony przeciwpowodziowej / przeciw skutkami suszy.

Źródło: Raport EEA nr 7/2018. Wody europejskie. Ocena stanu i źródeł presji 2018.

0

Poor Unknown Good

GWB qua

ntita

tive

statu

s 1st

RBMP

GWB qua

ntita

tive

statu

s 2nd

RBM

P

GWB che

mical

statu

s 1st

RBMP

GWB che

mical

statu

s 1nd

RBM

P

SWB c

hemica

l sta

tus

1st R

BMP

SWB c

hemica

l sta

tus

2nd R

BMP

SWB e

colog

ical

statu

s 2nd

RBM

P

SWB e

colog

ical

statu

s 1st

RBMP

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

81 86 68 70 41 41 38 40

15 12

30 29

30 5047 58

%

3

ZAGROŻENIA DLA WODY

Bezpieczna woda przeznaczona do spożycia jest podstawową potrzebą człowieka. Środowisko wodne boryka się z wieloma zagrożeniami powodującymi problemy z jakością i dostępnością zasobów wod-nych. Zagrożenia te, a także potencjalne źródła zanieczyszczenia powinny być identyfikowane, a ich ewentualny wpływ na środowisko wodne powinien być poddawany ocenie. Przede wszystkim jednak należy podejmować kroki zapobiegawcze w celu ochrony środowiska wodnego, zwłaszcza zasobów wody przeznaczonej do spożycia. Odpowiedzią na te wyzwania jest projekt PROLINE-CE.

NEWSLETTERMaj 2019

4

PROLINE-CE FAKTY I LICZBY

NEWSLETTERMaj 2019

5

GŁÓWNY CEL PROJEKTU

Projekt koncentruje się na kluczowych wyzwaniach związanych z zarządzaniem grunta-mi i zasobami wody przeznaczonej do spożycia, które są wspólne dla wszystkich krajów UE. Dlatego głównym celem projektu jest poprawa ochrony zasobów wody przeznaczo-nej do spożycia w zintegrowanym podejściu do zarządzania użytkowaniem gruntów, które uwzględnia kwestie zmian klimatu. Cel ten obejmuje:

)opracowanie metod i strategii na rzecz zintegrowanego i skutecznego podejścia do gospodarki wodnej i zaproponowanie środków mających na celu dostosowanie istnie-jących praktyk zarządzania; )zminimalizowanie konfliktów między ochroną zasobów wody przeznaczonej do spoży-cia a działaniami związanymi z użytkowaniem gruntów; )opracowanie zintegrowanego podejścia do zarządzania użytkowaniem gruntów i opra-cowanie strategii wdrażania skutecznych i zharmonizowanych norm środowiskowych w obszarach zasilania zasobów w celu poprawy jakości wody i gleby oraz zmniejsze-nia ryzyka wystąpienia powodzi / suszy – dostosowanie ich do różnych regionalnych warunków środowiskowych i politycznych (poprzez działania pilotażowe); )rozszerzenie sieci współpracy i wymiana wiedzy między regionami partnerskimi, pod-miotami sektora i różnymi decydentami na poziomie polityki w celu zminimalizowa-nia istniejących luk w wiedzy dotyczących zintegrowanego zarządzania użytkowa-niem wody i gruntów oraz współzależności: środowisko -powódź/susza- zapobieganie skutkom powodzi/suszy w regionie CE; )zwiększenie skuteczności praktyk zarządzania użytkowaniem gruntów i ochroną wody przeznaczonej do spożycia.

Innowacyjne podejście projektu PROLINE-CE obejmuje: )wykorzystanie doświadczeń zdobytych w poprzednich projektach i badaniach jako podstawa do określenia zrównoważonego użytkowania gruntów i najlepszych praktyk zarządzania w zakresie zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia; )operacjonalizację strategii najlepszych praktyk w różnych działaniach/obszarach pi-lotażowych, pogrupowanych w skali ponadnarodowej według ich zakresu tematycz-nego i geograficznego; )opracowanie wspólnej metodologii i wizji traktującej zintegrowane zarządzanie zasobami wodnymi jako ramy dla wdrażania najlepszych praktyk prowadzących do opracowania GOWARE-CE, czyli Międzynarodowego Przewodnika dla Zoptymalizownia Reżimu Wodnego; )przeniesienie wyników PROLINE-CE na poziom polityki za pomocą Karty DriFLU oraz poprzez podpisanie wspólnej deklaracji przez przedstawicieli współpracujących in-stytucji; )budowanie potencjału współpracy wewnątrz i na zewnątrz ram projektowych za po-średnictwem wydarzeń dla zainteresowanych stron z możliwością udziału społeczeń-stwa, a także różnych środków komunikacji dostosowanych do potrzeb różnych grup docelowych. Ustrukturyzowany proces zaangażowania interesariuszy będzie wspierał rozwój sieci poza granicami dyscyplin, regionów i krajów

NEWSLETTERMaj 2019

6

PAKIET ROBOCZY NR 1

Seria spotkańz interesariuszami Projektu

@Paulina Rozpondek (GPW)

@Paulina Rozpondek (GPW)

NEWSLETTERMaj 2019

7

PAKIET ROBOCZY T1

Budowanie zdolności i zaangażowanie interesariuszy

Przeprowadzono przegląd istniejących praktyk zrównoważonego zarządzania gruntami oraz zarządzania zasobami wody przeznaczonej do spożycia na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim. Obejmował on także identyfikację potrzeb oraz analizę SWOT [Strengths (silne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse), Threats (zagrożenia)]. Działania te stanowiły ramy dla przygotowania planu wdrażania praktyk zrównoważonego użytkowania gruntów w obszarach zasilania zasobów wody przezna-czonej do spożycia, koncentrując się na rozwiązaniach opartych na usługach ekosyste-mowych. Raporty na poziomie krajowym przedstawiają najbardziej efektywne i naj-lepsze praktyki w stosowaniu narzędzi zarządzania użytkowaniem gruntów do ochrony wody przeznaczonej do spożycia i niestrukturalnych metod łagodzenia skutków powodzi i suszy w każdym kraju.Strategie i środki, które można ewentualnie zintegrować z istniejącymi wytycznymi, zostały zidentyfikowane i zweryfikowane przy intensywnym zaangażowaniu kluczowych zainteresowanych stron poprzez organizację warsztatów budowania potencjału w kra-jach partnerskich. Tematyka warsztatów obejmowała strategie zarządzania użytkowa-niem gruntów jako zintegrowanego podejścia do ochrony zasobów wody przeznaczonej do spożycia i ochrony przeciwpowodziowej, a także przeciw skutkami suszy.

Dwa główne rezultaty Pakietu:

)Seria warsztatów dla interesariuszy Projektu )Strategia poprawy wytycznych polityki

NEWSLETTERMaj 2019

8

PAKIET ROBOCZY T2

Pilotaż: wdrażanie i informacja zwrotna

W ramach działań pilotażowych zweryfikowano pod względem stanu wdrożenia najlep-sze praktyki zarządzania, a w przypadku stwierdzonych braków oceniono możliwości poprawy i wprowadzenia rozwiązań. W reprezentatywnych działaniach/obszarach pi-lotażowych, biorąc pod uwagę różne uwarunkowania ekosystemowe, partnerzy przy-gotowali strategię wdrażania najlepszych praktyk, które są kluczowe dla ochrony wód.W ramach działań pilotażowych testowane są dobre praktyki, które skutkować będą wy-pracowaniem strategii funkcjonalnego zagospodarowania przestrzennego, opartego na użytkowaniu gruntów w celu ochrony wód na poziomie operacyjnym. Zostaną przeanali-zowane i zaproponowane środki i działania dotyczące łagodzenia zjawisk ekstremalnych (powodzie / susze) i osiągnięcia zrównoważonego poziomu zasobów wody.Działania/obszary pilotażowe odzwierciadlają szeroki zakres możliwych konfliktów do-tyczących ochrony zasobów wody przeznaczonej do spożycia, takich jak: funkcje eko-systemów; konflikty związane z planowaniem przestrzennym; problemy z powodzią; wpływ zmian klimatu i zmian użytkowania gruntów; wykazanie skuteczności środków, w tym usług ekosystemowych i efektywności ekonomicznej. Pojedyncze działania pilo-tażowe zostały pogrupowane według specyfikacji geograficznej i naturalnych cechach terenu (obszary górskie i łąkowe; zwykłe rolnictwo / użytki zielone / tereny podmokłe; specjalne miejsca – pasma brzegowe).Do Projektu wyselekcjonowano 10 działań/obszarów pilotażowych, gdzie najlepsze praktyki zarządzania, zidentyfikowane i ocenione w ramach WPT1, zostały przetesto-wane. W ramach polskich działań pilotażowych Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodocią-gów S.A. w Katowicach testowało, w obszarze zlewni zbiornika Kozłowa Góra, następu-jące działania / praktyki:

)Prowadzenie wieloaspektowego monitoringu środowiska wodnego w skali zlewni; )Przygotowanie propozycji ustanowienia obszaru ochrony ujęcia wody; )Przeprowadzenie kompleksowego, zintegrowanego modelowania przepływu wody i zanieczyszczeń w skali zlewni; )Zbudowanie modelu ekologicznego zbiornika wodnego; )Działania podnoszące świadomość i zwiększające wiedzę.

Główne rezultaty Pakietu T2: )Raporty podsumowujące działania pilotażowe w zakresie testowania najlepszych praktyk zarządzania w ramach trzech klastrów (grup); )Plan działania w ramach wdrażania istniejących praktyk zarządzania gospodarką gruntową oraz zjawiskami powodzi I suszy

NEWSLETTERMaj 2019

9

PAKIET ROBOCZY NR 2

W ramach Projektu stworzono platformę internetową, gdzie znaleźć można zarówno Międzynarodową Mapę Obszarów Pilotażowych jak i wszystkie wyniki projektu.

http://proline-ce.fgg.uni-lj.si/

NEWSLETTERMaj 2019

10

NEWSLETTERMaj 2019

11

NEWSLETTERMaj 2019

12

Postęp: pozycjonowanie strategiczne i zaangażowanie

Opierając się na wynikach T1 i T2 partnerzy projektu PROLINE-CE wykonają następu-jące działania zgodne z wizją zrównoważonego zarządzania użytkowaniem gruntów w celu ochrony zasobów wodnych i ochrony przed powodzią / przeciw skutkami suszy:

)opracowanie środków opartych na usługach ekosystemowych (las, rolnictwo, użytki zielone, tereny podmokłe); )zidentyfikowanie możliwości finansowania usług ekosystemowych (np. powiązanie fi-nansowania publicznego z ochronnymi środkami użytkowania gruntów) )opracowanie ponadnarodowego planu adaptacji dla efektywnego zintegrowanego zarządzania użytkowaniem gruntów w zakresie zrównoważonej ochrony wód i jako podstawa niestrukturalnego łagodzenia skutków powodzi / suszy; )opracowanie politycznych rekomendacji dotyczących zrównoważonego użytkowania gruntów i planowania przestrzennego, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii zwią-zanych z wodą (ochrona zasobów wodnych i ochrona przeciwpowodziowa / przeciw skutkami suszy) oraz struktur instytucjonalnych do planowania przestrzennego i za-rządzania; )opracowanie zaleceń dla struktur organizacyjnych (np. dostawców wody) w celu za-gwarantowania zrównoważonego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia.

Wspólna metodologia i wizja zintegrowanego zarządzania na rzecz ochrony wód zapew-ni ogólne ramy dla wdrażania najlepszych praktyk. Zostaną one podsumowane w Mię-dzynarodowym Przewodniku dla Zoptymalizowania Reżimu Wodnego (GOWARE-CE), w postaci dokumentów planowania dostosowanych do warunków lokalnych / regionalnych i krajowych. Wizja GOWARE-CE będzie wspierać partnerów projektu w przygotowaniu odpowiedniego transferu informacji do zainteresowanych stron (także w ramach re-alizacji WP T4) i zapewni plan wdrożenia zrównoważonego zarządzania użytkowaniem gruntów w uczestniczących regionach po zakończeniu trwania Projektu. Rezultatem prac w ramach Pakietu Roboczego T3 jest strategiczny i ponadnarodowy pakiet, który jest kluczowy dla Projektu, i który zapewni trwałość jego wyników także po zakończe-niu realizacji.Główny rezultaty Pakietu:

)GOWARE - CE: Międzynarodowy Przewodnik dla Zoptymalizowania Reżimu Wodnego

NEWSLETTERMaj 2019

PAKIET ROBOCZY T3

13

PAKIET ROBOCZY T4

NEWSLETTERMaj 2019

Misja: wizja i wytyczne

Pakiet roboczy T4 stanowi podsumowanie wszystkich działań realizowanych w ramach projektu PROLINE-CE. W ramach głównych zadań Projektu powstała podstawa do przy-szłego wdrażania wyników poprzez budowanie współpracy między zainteresowanymi stronami / ekspertami i partnerstwem projektu. Instytucje uczestniczące w projek-cie, wspierane przez dalszą wzmocnioną, ponadnarodową platformę zainteresowanych stron, opierając się na swoich doświadczeniach, mogą opracowywać i realizować przy-szłe kroki w ramach współpracy na obszarze Europy Środkowej w zakresie wdrażania rozwiązań celem ochrony zasobów wód przeznaczonych do spożycia. Głównym rezultatem Pakietu T4 jest tzw. Karta DriFLU (Dri – drinking water/woda przeznaczona do spożycia, F–flood/powódź, LU – land use/zagospodarowanie terenu) - wspólna deklaracja wdrażania, podpisana przez przedstawicieli instytucji partnerskich oraz zainteresowanych stron, w celu połączenia wysiłków na rzecz zintegrowanego zagospodarowania terenu i zarządzania powodzią/suszą oraz zwiększenia widoczności działań prowadzonych w ramach PROLINE-CE. Karta stanowi zobowiązanie do zoptyma-lizowanego i efektywnego zarządzania użytkowaniem gruntów, włączającego struktury organizacyjne, w zakresie ochrony wody przeznaczonej do spożycia.Karta DriFLU integruje ponadto wszystkie wyniki PROLINE-CE w precyzyjny i zwięzły sposób. Zidentyfikowane, wciąż istniejące luki w zarządzaniu wodą / użytkowaniem gruntów, a także wyzwania, pokazują potencjał przyszłych działań w zakresie współpra-cy. Obowiązkiem partnerstwa PROLINE-CE jest wprowadzenie w życie celów Karty. Po zakończeniu projektu przedstawiciele partnerów dołożą starań, aby działania interesa-riuszy dotyczące realizacji podpisanego zobowiązania były monitorowane.

Główne rezultaty Pakietu:

)Warsztaty operacjonalizacyjne dla interesariuszy projektu )Karta DriFLU (Zasoby wód przeznaczonych do spożycia/Powodzie/Użytkowanie grun-tów)

14

PARTNERZY PROJEKTU

NEWSLETTERMaj 2019

15

KONTAKT

PRATNER WIODĄCY / KOORDYNATOR PROJEKTUMinisterstwo Zrównoważonego Rozwoju i Turystyki, AustriaHubert Siegel * e-mail: hubert.siegel@bmnt.gv.at *

MANAGER KOMUNIKACJI Centrum Badań Obszarów Leśnych, AustriaElisabeth Gerhardt * e-mail: elisabeth.gerhardt@bfw.gv.at

LIDER PAKIETU ROBOCZEGO T1Chorwacka Służba Geologiczna, ChorwacjaJosip Terzić * e-mail: jterzic@hgi-cgs.hr*

LIDER PAKIETU ROBOCZEGO T2Uniwersytet w Lublanie, SłoweniaBarbara Čenčur Curk * e-mail: barbara.cencur@ntf.uni-lj.si *

LIDER PAKIETU ROBOCZEGO T3Euro-Śródziemnomorskie Centrum Zmian Klimatycznych, WłochyGuido Rianna * e-mail: guido.rianna@cmcc.it

LIDER PAKIETU ROBOCZEGO T4Ministerstwo Zrównoważonego Rozwoju i Turystyki, AustriaElisabeth Gerhardt * e-mail: elisabeth.gerhardt@bfw.gv.at *

REDAKCJA NEWSLETTERAJoanna Czekaj (GPW)JARS Sp. z o.o.

Więcej informacji: www.interreg-central.eu/proline-ce

Zdjęcia (bezpłatnie): Strona 1, 6, 10,11,16 (GPW)

NEWSLETTERMaj 2019

16

Zbiornik Kozłowa Góra