Neopogastwo powrotem do religii etnicznych

Neopogastwo powrotem do religii etnicznych

Dugo przed nadejciem chrzecijastwa do Pnocnej Europy, nasi przodkowie mieli swoje wasne, rodzime (ojczyste) religie. Jedn z nich byo Asatru. Bya ona praktykowana przez Skandynaww, Anglo-Sasw, Niemcw i inne spokrewnione narody przez tysice lat. Teraz ta religia jest wyznawana, promowana i rozwijana ().

Religie etniczne (zwane inaczej tradycyjnymi, plemiennymi, tradycyjnymi, naturalnymi, rodzimymi, prymitywnymi, pierwotnymi, archaicznymi) to zbiorcze okrelenie rnorodnych systemw wierzeniowo-rytualnych rdzennych mieszkacw Afryki, Azji, obu Ameryk, Australii i Oceanii, wyznawanych obecnie przez ok. 94 mln ludzi. Wyrnia je z reguy: naturalne pochodzenie (brak zaoyciela), ograniczenie krgu wyznawcw do czonkw jednego plemienia (grupy rodowej), brak kodyfikacji pisemnej doktryny opartej na magiczno-mitycznym myleniu, ahistoryczno (czas mityczny) i izolacja wiadomociowa, przenikanie przez sacrum wszystkich sfer ycia i w zwizku z tym brak lub niewielka rola specyficznych religijnych instytucji spoecznych.

W innym opracowaniu czytamy o religiach naturalnych, e w nich grupa spoeczne utosamia si z religi. Czowiek pierwotny by czowiekiem jednej spoecznoci, ktra obejmowaa zarazem jego wieck, jak i religijn dziaalno. Religia jak to okrela ODea jest w tych spoeczestwach zjawiskiem przenikajcym (diffusse) prawie wszystkie krgi dziaalnoci ludzkiej i relacji spoecznych. Kada jednostka wskutek urodzenia, a nie wyboru stawaa si jej wyznawc w taki sposb, i zerwanie z ni byo faktycznie niemoliwe, jak dugo bya czonkiem danej grupy spoecznej. Pierwotne grupy naturalne, jak rodzina, rd szczep, scalone na zasadzie wizw krwi, z czasem rozszerzay si na krgi ssiedzkie, powodujce powikszenie zasigu religii naturalnej do wymiarw oglnonarodowych. Wierzenia przekazywane byy z pokolenia na pokolenie w opowieciach, zwyczajach obrzdach. Wzmacniajc wizi grupowe rol spenia wsplny kult. Religie te nie odsyaj dla swej legitymizacji do objawie ani pism witych, nie uwzgldniaj rwnie dziaalnoci prorokw czy charyzmatykw, odwouj si w tym celu di autorytetu tradycji.

Po okresie panowania religii etnicznych, przyszed czas panowania religii uniwersalnych: buddyzmu, chrzecijastwa, islamu (eby wymieni je w kolejnoci powstania). Nierzadko religie te, oprcz buddyzmu, do krwawo rozprawiay si z religiami etnicznymi. Wydawa by si mogo, e religie te, ju po umocnieniu pozycji religii uniwersalnych, wymary (mwic oczywicie o Europie, bo w innych czciach wiata wrd tzw. ludw pierwotnych one przetrway). Jednak nic bardziej bdnego. Od pewnego czasu obserwujemy, gwnie w Europie, gdzie przez bardzo dugi czas niepodzielnie panowao chrzecijastwo, odrodzenie starych etnicznych religii (gwnie celtyckich, germaskich, rzymskich, greckich, sowiaskich etc.).

Gdzie szuka pocztkw neopogastwa (bo raczej uywa si tego sformuowanie, nie za jak mona gdzieniegdzie przeczyta neopoganizm)? Wi si one z przeomem XVIII i XIX wieku i pocztkiem powstawania nowoytnych pastw. Wtedy to intelektualicitworzc narodowe mity zwracali si do wyidealizowanej przeszoci, dawnej plemiennoci i obyczajowoci. Poszukujc swoich korzeni narodowych prowadzono, pocztkowo do naiwne, badania archeologiczne, historyczne, etnograficzne. Prowadzc je, musiano prdzej, czy pniej, natrafi na religie przedchrzecijaskie, ktre dla niektrych byy wymienitym wyrnikiem narodowym (tak byo np. w Niemczech, gdzie w pewnym okresie chciano przywrci oficjalnie kult Odyna).

Zainteresowanie tymi dawnymi religiami nie mino wraz z wyksztaceniem si wspczesnych narodw. Przeciwnie, trwa ono do dzi i zdaje si, i coraz bardziej wzrasta.

Odrodzenie religii etnicznych nie dotyczy wycznie odlegych krajw (satr w Skandynawii, Wicca w Angli), czy naszych ssiadw (Romuva na Litwie, czy Dievturi na otwie), jak czsto moemy przeczyta w starszych opracowaniach. Rwnie w Polsce mamy do czynienia z prbami wskrzeszenia dawnych, sowiaskich religii.

Neopogastwo, jak mona si ju domyla z powyszego wywodu, to oglna nazwa wspczesnych ruchw religijnych, odwoujcych si do przedchrzecijaskich religii europejskich. Istnieje wiele nurtw neopogastwa, czsto znacznie rnicych si midzy sob. Ich cech wspln jest romantyczna wizja przeszoci i negatywna ocena wspczesnej cywilizacji, kojarzonej z chrzecijastwem.

Dodajmy rwnie, i adne z wyzna neopogaskich nie okrela siebie mianem poganie. Dlaczego? Ot sowo paganus oznacza wieniaka. W czasach wzrostu potgi militarnej Cesarstwa Rzymskiego legionici zwykli nazywa cywilw mianem pagani, co oznacza wiejskich prostakw. Pniej, ju w czasach panowania chrzecijastwa, onierze Chrystusa (jak sami zwykli si nazywa wojujcy chrzecijanie) okrelali wszelkich innowiercw jako pogan. Sowo pogastwo cierpiao (i cierpi do dzisiaj) przez niezliczone konflikty i intrygi polityczno-religijne. W zwizku z tym dzisiejsi zwolennicy etnicznych religii europejskich szukaj dla siebie odpowiedniejszego okrelenia.

We wspomnianej Skandynawii mwi si o satr, co oznacza, po tumaczeniu z islandzkiego, wiara w Asw (w mitologii germaskiej Asowie to najwiksza grupa bogw, ktrych miejscem staego pobytu by Asgard. Do najwaniejszych z nich zalicza si np. Odyna i Thora). Zamiast satr mwi si rwnie czsto o Elder Troth, czyli o starej wierze. Wicca oznacza posiadajca tajemn wiedz, mdra, czarownica. otewskie Dievturi oznacza przestrzegajcy praw Boga. W Polsce natomiast mwi si o rodzimej wierze (rodzimowierstwie).

Po tym do oglnym wstpie przejdmy do prezentacji wspczesnych wyzna neopogaskich, ze szczeglnym uwzgldnieniem polskich ich odmian.

Najstarszym nurtem neopogastwa jest druidyzm, nawizujcy do religii celtyckiej. Odrodzenie druidyzmu nastpio gwnie na terenie Brytanii w okresie tzw. celtyckiego romantyzmu (XIX wiek). Chocia pocztkowo (pewne grupy zwce siebie druidami powstay ju w XVIII wieku) druidyzm nawizywa do masonerii i rokrzyowcw (czy ich rytuay z symbolik solarn przypisywan druidom, ktrzy byli uwaani za przedchrzecijaskich monoteistw, lub wrcz przedstawicieli zaginionych plemion Izraela. Za zaoyciela tego rodzaju druidyzmu uwaa si J. Tolanda) to grupy istniejce obecnie, w przewaajcej wikszoci, s pogaskie, politeistyczne. Twrc tego neopogaskiego nurtu druidyzmu jest Iolo Morganwg (zwany Iolo z Glamorgan), ktrego rekonstrukcja religii druidw wzbudzia wielkie zainteresowanie w pierwszej poowie XXw. (wpyn on w znacznym stopniu na powstanie innej neopogaskiej religii Wicca, ktra rwnie mocno zakorzeniona jest w tradycji celtyckiej).

Wikszo ruchw celtyckich tradycj staroytnego pogastwa oywia poprzez sztuk, religi czynic to w sposb holistyczny (i opierajc si na, bardzo skpych trzeba przyzna, materiaach naukowych). Wikszo wspczesnych druidw jest mocno zaangaowana w ruchy ekologiczne (zwizanych zwaszcza z ochron staroytnych miejsc kultu).

rde na temat przedchrzecijaskiej religii druidw nie ma (swoje nauki przekazywali ustnie), tote wspczesne rytuay nie wywodz si wprost z tradycji i folkloru.

Drugim w kolejnoci nurtem bdzie satr, wywodzce si moe nie wprost z grup dziaajcych w Niemczech na przeomie XIX i XX wieku, okrelanych zbiorcz nazw nazistowski okultyzm. To w nim nastpio poczenie nauki znanej teozofii Heleny P. Bawatskiej na temat tzw. 7 ras podstawowych oraz niektrych elementw niemieckiego neopogastwa powizanego z antysemityzmem (narodowy okultyzm), zwaszcza nauk Guido von Lista oraz Georga Lanza von Liebenfelsa (18741954), zaoyciela Zakonu Nowych Templariuszy (1894) i twrcy mistycznej koncepcji rasy nordyckiej. W 1912 powsta Zakon Germaski, ktrego czonkowie przechodzili przez rytua inicjacyjny peen odniesie do oper Ryszarda Wagnera. Rytua ten mia symbolicznie oddzieli Aryjczykw od niszych rasowo elementw. Po rozpadzie Zakonu cz jego czonkw pod przywdztwem Rudolfa von Sebottendorffa utworzya Stowarzyszenie Thule (1918), ktre w znacznym stopniu uczestniczyo w procesie formowania Partii Niemieckich Robotnikw (DAP), pniej przeksztaconej w NSDAP. Po dojciu nazistw do wadzy Stowarzyszenie zostao zdelegalizowane (1934), jednak propagowan przez nie religi krwi rozwija Alfred Rosenberg, jeden z ideologw NSDAP. Rosenberg wystpowa przeciwko masonerii i okultyzmowi, uznajc je za narzdzie syjonistw; rwnoczenie nawizujc do Mistrza Eckharta stworzy koncepcj rasy aryjskiej jako myli Boga, ktra w wyniku spisku ydw ulega zanieczyszczeniu. W zwizku z tym celem nazistowskiego okultyzmu byo oczyszczenie Aryjczykw i zapewnienie ich dominacji poprzez higien rasow, eugenik, wojn oraz rytuay umacniajce wsplnot. Adolf Hitler nie by zwolennikiem nazistowskiego okultyzmu, lecz niektre jego elementy wykorzystywa instrumentalnie. Uwaa, podobnie jak Bawatska, e Aryjczycy stopniowo oddziel si od pozostaych ras i przeksztac si w nowy doskonay gatunek ludzi (wspczenie koncepcj t rozwijaj ideolodzy tzw. Magii Zachodu). Najbardziej prominentnym przedstawicielem nazistowskiego okultyzmu w III Rzeszy by Heinrich Himmler, dowdca SS, ktry wprowadzi wiele elementw symboliki okultystycznej i neopogaskiej do oficjalnych wit nazistowskich, m.in. do rytuau przyjcia 14-letnich dzieci do Hitler Jugend w ostatni niedziel marca oraz do wita przesilenia letniego, podczas ktrego oficerowie SS zawierali maestwa. Po 1937 na stadionie olimpijskim zapalany by znicz symbolizujcy zwycistwo Aryjczykw nad niszymi rasami oraz oczyszczenie wiata. Wspczeni poganie tradycji germaskiej dziel histori swojej religii na dwa okresy: przedchrzecijaski i pochrzecijaski. Ten podzia jest wany ze wzgldw ideologicznych, gdy bezporednie nawizanie do redniowiecznego pogastwa ludw pnocnej Europy daje mocne oparcie w konfrontacji z chrzecijastwem.

Za dat powstania wspczesnego satr uznaje si powszechnie rok 1972, kiedy poeta Sveinbjrn Beinteinsson (1924-1993) po wielu latach stara doprowadzi do zalegalizowania tej religii na Islandii i stan na czele satrarflagi (isl. wsplnota wyznawcw Asw). Przewodzi tej organizacji jako allherjarsgi (isl. najwyszy kapan) a do mierci w roku 1993. Po nim nastpi Jrmundur Ingi, ktry od pewnego czasu usiuje zjednoczy wszystkie organizacje i grupy w jedn midzynarodow spoeczno. Jednak sprzeczaj si temu organizacje amerykaskie.

Etyk wikszoci grup Pnocnej Tradycji mona bardzo dobrze przedstawi na przykadzie manifestu zwanego Dziewi cnt Asatru. Wydany on zosta przez Asatr Associations i brzmi nastpujco: 1. Sia jest lepsza od saboci;

2. Odwaga jest lepsza od tchrzostwa;

3. Rado jest lepsza od poczucia winy;

4. Honor jest lepszy od niesawy;

5.Wolno jest lepsza od niewoli;

6. Pokrewiestwo jest lepsze od wyobcowania;

7. Realizm jest lepszy od dogmatyzmu;

8. Mstwo jest lepsze od braku ducha;

9. Pochodzenie jest lepsze od uniwersalizmu.

W tym miejscu zacytuj te fragment dokumentu wydanego przez Zgromadzenie Ludu Asatru (Asatru Folk Assembly). Moe on posuy jako swoiste credo odynistw (jak czasem mwi si o wyznawcach Astra):

Wierzymy w lec u podstawy wszystkiego bosk energi bd te istot, ktra jest ukryta gboko w nas i ktra ley poza naszym bezporednim zrozumieniem. Wierzymy, i ta bosko wyraa si sama w postaci bogw i bogi. Opowieci o nich stanowi pewnego rodzaju kod, tajemny jzyk, przez ktry owa boska rzeczywisto przemawia do nas. Wierzymy w normy zachowania, ktre s zgodne z tymi duchowymi prawdami i stanowi harmoni z najgbszym istnieniem. Jestemy politeistami. Nie wierzymy w ide grzechu pierworodnego. Nie twierdzimy, i Asatru stanowi religi uniwersaln, ktr przyjmie caa ludzko. Rzeczywicie nie wierzymy, by co takiego mogo mie miejsce. Rne gazie ludzkoci posiadaj rne sposoby ogldu wiata, kady z nich jest suszny.Wspomniaem ju, e Asatru odwouje si do Eddy zarwno Poetyckiej jak i Prozaicznej. Jednak teksty te nie stanowi adnej formy witej ksigi. Jak mwi jeden z dokumentw:

Nie mamy adnej witej ksigi...ASATRU jest raczej >poczuciem