Nauka o języku Ortografia

6.1

Podręcznik do szkoły podstawowej • klasa 6 część 1

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

Autorzy podręcznika: Ewa Horwath, Anita Żegleń

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka polskiego, na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Wojciecha Kaliszewskiego, dr Marii Kopsztejn, mgr Agnieszku Pukowskiej.

Etap edukacyjny IITyp szkoły: szkoła podstawowaRok dopuszczenia: 2014

Numer ewidencyjny w wykazie dla tradycyjnej i elektronicznej formy podręcznika: 551/6/2014

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2014

Wydanie I (2014)

ISBN 978-83-02-14558-2 (całość)ISBN 978-83-02-14556-8 (część 1)

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Robert Wyszomierski (redaktor koordynator), Magdalena Rokicka (redaktor merytoryczny)Redakcja techniczna: Iwona BiałkowskaRedakcja językowa: Dominika Ostrowska, Aneta MieszkowskaProjekt okładki: Katarzyna TrzeszczkowskaProjekt graficzny: Anna WielbutOpracowanie graficzne: Barbara ScharfFotoedycja: Natalia MarszałekSkład i łamanie: Illustris-Fotoserwis

Zalecane wymagania systemowe i sprzętowePodręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Apple iOS wymaga zainstalowania bezpłatnego programu iBooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play).

Pomoc techniczna: epomoc@wsip.com.pl

Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96Tel.: 22 576 25 00Infolinia: 801 220 555www.wsip.pl

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Jak korzystać z podręcznika ● 4

Litery i głoski

Powtórzenie wiadomości o głoskach i literach ● 8

Głoski ustne i nosowe ● 13

Akcent wyrazowy i zdaniowy ● 20

To już znamy, powtarzamy

– wiadomości w pigułce ● 24

Pół żartem, pół serio

– ćwiczenia powtórkowe ● 26

Wiem, umiem, rozumiem

– sprawdzian wiedzy i umiejętności ● 30

Części mowy

Powtórzenie wiadomości o czasownikach ● 34

Trudne formy czasowników ● 42

Tryby czasowników ● 47

Powtórzenie wiadomości o rzeczownikach ● 53

Nietypowe rzeczowniki ● 61

Stopniowanie przymiotników ● 67

Stopniowanie przysłówków ● 74

Typy liczebników ● 80

Trudne formy liczebników ● 86

Zaimki i ich znaczenie ● 92

Trudne formy zaimków ● 97

Przyimki ● 102

Spójniki ● 108

To już znamy, powtarzamy

– wiadomości w pigułce ● 112

Pół żartem, pół serio

– ćwiczenia powtórkowe ● 116

Wiem, umiem, rozumiem

– sprawdzian wiedzy i umiejętności ● 120

Spis treści

Piszę poprawnie

Pisownia wyrazów z ó i u ● 126

Pisownia wyrazów z rz i ż ● 133

Pisownia wyrazów z ch i h ● 139

Pisownia wyrazów wielką i małą literą ● 144

Pisownia nie z różnymi częściami mowy ● 151

Pisownia przyimków i wyrażeń

przyimkowych ● 157

Pisownia cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy,

-byście ● 163

To już znamy, powtarzamy

– wiadomości w pigułce ● 168

Pół żartem, pół serio

– ćwiczenia powtórkowe ● 172

Wiem, umiem, rozumiem

– sprawdzian wiedzy i umiejętności ● 176

Jak korzysta� z podr�cznika

Lekcja rozpoczyna się tematem.

Zapamiętaj! Ważne wiadomości, które trzeba zapamiętać.

Ćwiczenia wstępne, które pozwolą ci lepiej zrozumieć zagadnienia językowe.

C z ę ś c i m o w y108

Spójniki

1. Podkreśl słowa łączące wyrazy w związki. Określ przypadek połączonych rze-czowników.

wóz albo przewóz –

blaski i cienie –

2. Policz, z  ilu wypowiedzeń składa się każde zdanie złożone. Pokoloruj wyrazy, które łączą zdania składowe.

Danuta Wawiłow Dziwna bajeczka (fragment)

Opowiem ci bajeczkę,a może nie bajeczkę,a może nie opowiem,bo strasznie jestem śpiąca.Pamiętam ją od dziecka,a może nie od dziecka,a może nie pamiętam,więc zacznę ją od końca.

3. Pogrub wszystkie przecinki i podkreśl znajdujące się za nimi wyrazy łączące zda-nia. Wypisz pod tekstem słowa łączące wyrazy i słowa łączące zdania, przed którymi nie został postawiony przecinek.

Bajki bawią oraz uczą. Wystarczy przeczytać kilka, żeby się o tym przekonać.Bohaterami tych utworów są zazwyczaj zwierzęta, ale mogą nimi być ludzie, a także przedmioty i rośliny. Bajkopisarze formułują morał na końcu utworu albo podają go już na początku. Pouczenie nie jest kierowane bezpośrednio do osoby czytającej ani do konkretnej osoby, więc można się łudzić, że bajki nie opowiadają o naszych wadach. Współcześni bajkopisarze często nawiązu-ją do swoich poprzedników i prowadzą z nimi swoisty dialog. Dzieci uwiel-biają bajki napisane i przez Ignacego Krasickiego, i przez Jana Brzechwę.

4. Przejdź trasą ze spójnikami, a dowiesz się, kto jest uważany za pierwszego baj-kopisarza w historii literatury.

Zapamiętaj!Spójnik to nieodmienna i niesamodzielna część mowy.kŁączy:● wyrazy w zdaniu, np.y Żółw i mysz to tytuł bajki Ignacego Krasickiego.

● wypowiedzenia składowe w zdaniach złożonych, np. Powiadały jaskółki, że niedobre są spółki.

Przed spójnikami w zdaniach złożonych najczęściej stawiamy przecinek.

Nie stawiamy przecinka przed spójnikami: i, oraz, albo, lub, chyba że zostały w zdaniu powtórzone,np. i głupi, i łakomyi , i zazdrosnyi .

Iwan Kryłow

5. Uzupełnij podpisy do zdjęć. Pokoloruj spójnik łączący wyrazy w związki.

● głosu nie mają.

● Kto zjada ostatki, ten jest

.

● Drzwi mogą być ,

; trzeciej możliwości nie ma.

Bracia Grimm

Ezop

gdzie oczy poniosą każdy głupi m

a swój rozu m

nie

tak

i dia

beł s

tras

zny

ktokolwiek widział

ktokolwiek słyszał

od prawej do lewej w

isi n

a

w

łosk

u

kol

os n

a gl

inianych nogach krzyż na drogę gruszki na wierzbie nos spu

sz czony na kwintę

poruszył niebo i ziemię ogniem i m

ieczem jeśli chcesz obraz nędzy i roz

pacz

y gd

yby kózka nie skakała…

4.. Przejdź trasą ze spójnikami, a dowiesz się, ktodź trasą ze spójkopisarz w historii literatury. kopisarza w historii literatu

ZapSpójnik d d lto nieodmienna i niesamodzielna częśkŁączy:● wyrazy w zdaniu, np.y Żółw i mysz to tytuł baj

● wypowiedzenia składowe w zdaniach zło

Przed spójnikami w zdaniach złożonych najczęś

Nie stawiamy przecinka przed spójnikami: i, oranp. iii głupi, i łakomyi , i zazdrosnyi .

5.. zupełnij podpisy do zdjęć. Pokoloruj spójnik Uzupeełnij

● głosu nie

● Kto zjada ostatki, ten jest

.

● Drzwi mogą być

; trzeciej możliwości

pppppppooonniiioooosssssąąąąąkkkaażżdddyyyyy ggggłłłg uuppppii mm

aassww

óójjjj rroozzwwwwwwee eeejjjje

wwwiiisss

ii nnaa

wwłłłoooołłłł

sssskkkkuu

kkooooooolloo

ssnnaa

ggggllliiinniiinnaannnnyyyyycccchhh nnnnooooogg

ł oooooooo iiii zziiiieeeeemmięęęęęę ooogggggnnngg iiiiieeeei mmmmeeiiimmmm

iiiieeeeeccccczzzeemm jjjjjeeeeśśśllliii ccchhh

139

1. Podpisz ilustracje dotyczące niespodziewanych sytuacji życiowych. Podkreśl wszystkie wyrazy z ch.

● Awaria ruchomych schodów ● Nagła choroba ● Niezapłacenie rachunku ● Wybuch wulkanu ● Wypadek samochodowy ● Zgubienie szlaku w górach

2. Odszyfruj nazwy osób, które swoim zachowaniem mogą wprowadzać wiele zamieszania w  życiu ludzi z  najbliższego otoczenia. Dopasuj wyrazy do definicji i podkreśl h.

a c d e h i k n o p r s t y

● – osoba nadmiernie demonstrująca uczucia, np. strach

● – osoba dwulicowa, fałszywa

● – osoba przejawiająca przesadny niepokój o własne zdrowie

ch h

Zasady ortograficzne, które pomogą ci pisać poprawnie.

m o w y108

nikiSpójn

1

cja rozpoczyna sięmatem

C z ę ś c i m o w y

enia wstępnpne,

wóz

Zapamiętaj!Ważne wiadomośc

ki.

e,

łłłn Kn KKryKryKryłłowłołowowwww

ia GGGriririmimmmmmmmmmmm

EEEEEEzzopzopp

P i s z ę p o p r a w n i e140

3. Ustal, które z podanych wyrazów kojarzą się z zamętem i nieporządkiem, a które rodzą pozytywne skojarzenia związane z ładem, pięknem i spokojem. Zapisz je poni-żej i dopisz do nich wyrazy pokrewne zawierające ch lub sz.

● cicho ● łańcuch ● pachnący ● puch ● pech ● zamach

● – , .

● – , .

● – , .

● – , .

● – , .

● – , .

4. Uzupełnij tekst podanymi wyrazami. Zapisz je w odpowiedniej formie.

● cechować ● charakter ● pochwała ● psycholog ● schowany ● szlachetny ● zachowywać się ● zainteresowanie ● zły

bie!

Dwuznak ch piszemy:● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi wymiana głoskowa ch na sz, np. odruch – ruszać;

● po spółgłosce s, np. schłodzić, schody, schludny;

● zawsze na końcu wyrazu, np. w kłopotach, pech;

● w wielu wyrazach, których pisownię trzeba zapamiętać, np. stchórzyć, ochoczo, synchronizacja.

Literę h piszemy:● w niektórych cząstkach rozpoczynających wyrazy, m.in. hiper-, np. hiperinflacja,

hipo-, np. hipokryzja, helio-, np. heliocentryczna;

● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi wymiana głoskowa h na g, ż, np. zawahać się – waga; druh – drużyna;

● w wielu wyrazach, których pisownię trzeba zapamiętać, np. hojność, honorowo, hasło, hejnał.

P i s z ę p o p ro r a ww n i e140

Przyzypomnomnmnpo iijij ij ssoob

139

chh h

czzne,moogą ci

rawnie.

P i s z ęz ę p o

Ćwiczenia w wersji elektronicznej, które rozwiążesz na stronie internetowej

168 169169Po w t ó r z e n i e // To j u ż z n a m y, p o w t a r z a m y168

Ortograficzny Festiwal

Literę ż piszemy:● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi wymiana głoskowa ż na dz, g, h, s, z, ź; ● po spółgłoskach l, ł, n, r; ● w wyrazach z ż niewymiennym; ● w wyrazach, w których ż jest częścią dwuznaku dż, a nie literą oznaczającą samodzielną głoskę.

Dwuznak rz piszemy:● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi wymiana głoskowa rz na r; ● po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w;● w zakończeniach wyrazów -arz, -erz oraz -mistrz, -mierz;● w wyrazach z rz niewymiennym.

Literę ó piszemy:● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi wymiana głoskowa ó na o, e, a;● w końcówce -ów dopełniacza liczby mnogiej niektórych rzeczowników rodzaju męskiego.● w zakończeniach -ów, -ówka, -ówna;● w wyrazach z ó niewymiennym;● na początku kilku wyrazów.

Dwuznak ch piszemy:● po spółgłosce s; ● zawsze na końcu wyrazu;● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi wymiana głoskowa ch na sz;● w wielu wyrazach, których pisownię trzeba zapamiętać.

Literę u piszemy:● w większości polskich wyrazów, w których nie ma uzasadnienia pisownia ó;● zawsze na końcu wyrazu;● zazwyczaj na początku wyrazu;w wielu cząstkach kończących wyrazy;● w formach czasu teraźniejszego czasowników zakończonych w bezokoliczniku na -ować, -iwać, -ywać.

oooonych nych nycnywwaććwaćwaw ,,ćććć

Literę h piszemy:● w niektórych cząstkach rozpoczynających wyrazy, np. hiper-, hipo-, helio-; ● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi wymiana głoskowa h na g, ż, z;● w wielu wyrazach, których pisownię trzeba zapamiętać.

DDwuznak ch piszeemy:●● po spółgłopo spópo spółgłpo spółgpo spółgłopo spółgłoo spółgłoo spółgłopółgłopo sp scesce sce scesce cscssceesce ssssss;;●● zawszzawszawszeawsze awszezawszesza na końcu wnna końcu wna końcu waa końcua końcuna końcu wna końcu wna końcu wa końc wwyrazuyrazyrazyrazuyrazyrazu;;;●● gdy w innygdy w innygdy w innydy w i nynnyndy w innynnynynygdy w innych formacch formachformrmacrmch formach formach formachch formachformaforch forr wyrazu wyrazu wyrazu wyrazuzzylub w wlub w wyralub w wyraw wyrawyrawyrazach pokrzach pokrezach pokrezach pokreachach poch poch pokch pozach pokrezachza ph wnychwnychwnych nychwnych yzachodzi zachodzi zachodzi achzachodzzzaa wymiana głwymiana głwymiana głwymiana wymianawymiana głymiawymian oskowaoskowaoskowaoskowaowasko aa chchchchcna naaanaa aa szsszsszs ;;;●● w wielu wyw wielu ww wielu wyw wielu wyiw wielu ww u wyrazach, ktach, ktach, ktktrazach, kth, ktrazach, k órychórych órych órycóórychypisownipisownię tpisownię tpisownię tpisownisownię tsownię tpisownię townioownię twownię ęęę rzeba zaparzeba zaparzeba zaparzeba zapazeba zaparzeba zapzrzeba zapap miętać.miętać.mmiętaćmiętaćamię

teręLi uu piszemy● w większow większośw większw większoś większoś większośw większośiększośiw większości polskicpolskicci polskici polskici polskicci polskpolskicci polskipolswwww

którychktórych którktórych órych których którycktóry nie ma uzanie ma uzanie nie ma uze manie ma uzanie mnie ma uzaie ma uzanie ma uzaman sasaasaaw w kw kkw kw kw kw w kkw ksownia owniaownia sownia owpispispisispisppisppppp óóóóó;;;;

● zawszezazawsze awszewszs ee zz na końcu wnana końcu wna końcu wna końcńna końcu wońcu końcu wna końcu wońcn cukońcu wna c yryr● zazwyczaj zazwyczajazwyczaj zwyczaj jyczajczaj yzz na początna początkna początkna początkna początka począ pocp

wieluwiewielueluwieluwieluwwieluw ww www ww ww www cząstkach cząstkach cząstkachkachcząstkacąz końcko końckońcńc● w formach w formachor forw formow fo czasu teracza teraruu terau tew

asownikóasownikóasownikóasownikósownikóownikóaasownikóasownikasow w zakończow zakończow zakońcw zakończw zakończczaczczaczczazazabezokbezokobezokolbezokoliezobezokolibezokolibezokobezo io czniku na czniku naczniku naczniku na cznikuczniku naczniknw bw bw bbbbb -waćwaćwaććwaćwać-iw-iw ,, ,, ćć -yw-yw-ywać-ywaćywać-ywa-ywać-y .ćć

zozozozozo-owowowoo

Zadania do zeszytu Ćwiczenia, które wykonasz w domu w zeszycie przedmiotowym.

122 123Sp r a w d z i a n // W i e m , u m i e m , r o z u m i e m

liczebnik z wiersza

liczebnikporządkowy

liczebnikułamkowy

liczebnikzbiorowy

1. Podaj nazwę części mowy, która połączyła w tytule bohaterów wiersza. Zapisz trzy inne wyrazy, które pełnią podobną funkcję.

● ● , ,

2. Kapelusz w tym wierszu został uosobiony. Podaj przykłady trzech czasowników, które potwier-dzają, że zachowuje się on jak człowiek. Określ ich formę gramatyczną.

3. Kapelusz podśpiewywał sobie. Określ, czy wyróżniony czasownik jest dokonany czy niedokonany, przechodni czy nieprzechodni.

● ,

4. Wypisz z wiersza wyrazy, które określają miejsce zarezerwowane dla kapelusza.

● przysłówek –

● wyrażenie przyimkowe w funkcji przysłówka –

5. Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Wybierz T, jeśli informacja jest prawdziwa, lub N, jeśli jest fałszywa.

1. W wierszu został użyty zaimek liczebny. T N

2. W wierszu zostały użyte wszystkie typy zaimków. T N

6. Zapisz wyrazy, które podkreślają ograniczoną wiedzę przemądrzałego kapelusza. Jakie to części mowy?

● –

7. Napisz, dlaczego kapelusz dokuczał butom. Ułóż zdanie złożone. Użyj odpowiednich spójników.

8. Wybierz z  wiersza frazeologizm, który wprowadza uosobienie bohatera. Określ przypadek rzeczowników w tym związku.

● –

9. Jakich uczuć doświadczył wiatr? Do rzeczownika wybranego z  wiersza dopisz wyrazy blisko-znaczne.

● ● ,

,

10. Podaj przykłady innych rzeczowników z wiersza nazywających zjawiska przyrody. Podkreśl te, w których odmianie występują oboczności tematyczne.

11. Jak zostały opisane buty? Podaj dwa określenia z wiersza:

● przymiotnik –

● wyrażenie przyimkowe –

12. Pokoloruj w wierszu wyrażenia przyimkowe nazywające przestrzeń, po której poruszają się buty. Określ, którym przypadkiem rządzą występujące w nich przyimki.

13. Wyszukaj liczebnik określający możliwy czas dokuczania butom przez kapelusz. Utwórz rodzi-nę wyrazów, na którą złożą się różne rodzaje liczebników.

28 29Po w t ó r z e n i e // Pó ł ż a r t e m , p ó ł s e r i o

III. CZAR MIĘKKOŚCI 12. Wpisz po drugiej stronie magicznego

lustra tylko te wyrazy, które nie zawierają spółgłosek miękkich.

13. Znajdź i zaznacz fałszywe karty meteorologiczne. Mają w nazwach spółgłoski miękkie.

1312

28 Po w t ó r z e n

14

16 201817

15

IV. ENCE PENCE, W KTÓREJ... 15. Znajdź podrabianą monetę. Zawiera

w nazwie nominału tylko głoski ustne.

16. Wskaż chustki, pod którymi ukryto gołębie. Ich nazwy zawierają głoski nosowe.

V. SŁÓWEK CIĘCIE 17. Przepiłuj podane słowa w miejscach, w których

można byłoby je przenieść do następnej linii.

14. Wymyśl, jakie magiczne rekwizyty można byłoby schować do poniższych pudeł. Zapisz na każdym z nich dwie właściwe nazwy.● w 1. pudle rekwizyty o nazwach zawierających

spółgłoski miękkie oznaczone za pomocą i;● w 2. pudle rekwizyty o nazwach zawierających

spółgłoski miękkie oznaczone za pomocą znaków diakrytycznych;

● w 3. pudle rekwizyty o nazwach zawierających spółgłoski miękkie oznaczone na dwa różne sposoby.

śnieg deszcz słońce chmury mgła burza

psikus

żart

dowcip

psota

żarcik

kawał

fortel

wygłup

1 2 3

100100100100100000010000100001010000000100001100100100100100100100100sto pię

ćdziesiąt

505050500050555555555050505050050050505505505550000050505005050505050555505000550000

osiemnaście

1111111111dziesięć

siedem

777777777777777777777777777

chusteczka w groszki

brązowa chustka

20

aściei

1818181818881811818888188188818888888dziesięć

1010101010010110101000101000010101010101010

20. Wyodrębnij z ciągów liter wyrazy tworzące zdania. Podkreśl w każdym z nich jedno słowo w celu wyeksponowania wskazanej treści.

● informacja o obiekcie czynności Magikrzuciłwgóręlitery.

● informacja o czynności Znakipołączyłysięwwyrazy,

zdania,opowieści. ● informacja o cechach

wykonawcy czynności Zachwyceniwidzowiepodziwiali

magicznyświatsłów.

18. Rozwiąż matematyczne sztuczki sylabowe. ● kotek + płoza = płotek +

● masło + = słota + mama

● cuda + bankier = + cukier

● + konik = koce + sernik

● wrona + = rana + wrota

19. Ułóż synonim słowa magik z sylab, na które pada akcent w poniższych wyrazach.

słoiczek ● paluszek ● fizjolog ● nisko ● czytaliśmy

przenikać teleportować wyciągnąć

jedwabna chusta

19

apaszka w maki

chusta z frędzlami

41

Klucz do odpowiedzi

W wierszach Agnieszki Frączek i Jana Brzechwy znajdują się bezokoliczniki.

W wierszach Agnieszki Frączek i Zofii Beszczyńskiej można znaleźć czasowniki w 1. osobie rodzaju żeńskiego.

Tylko w wierszu Zofii Beszczyńskiej znajdują się czasowniki w czasie przeszłym liczby pojedynczej wszystkich trzech rodzajów.

● Wypisz z wierszy przykłady czasowników dokonanych i niedokonanych oraz prze-chodnich i nieprzechodnich.

Czasowniki:

dokonane – niedokonane –

przechodnie – nieprzechodnie –

● Zacytuj z jednego z wierszy zdanie z czasownikiem w stronie biernej i przekształć je na stronę czynną.

13. Napisz, jak mogło wyglądać spotkanie trzech wierszowych dziwadeł z ucznia-mi twojej klasy. Użyj nieosobowych form czasownika zakończonych na -no, -to.

Zadanie do zeszytu

Jakieś bardzo dziwne zwierzę wyrosło mi na papierze […]abrakadabra kabradrakabrażeby mi tylko nikt go nie zabrał!oddałam mu pół pokoju zostawiłam je w spokoju […]co dzień jeździ na rowerze przywozi mi bułki świeże

Dziwne zwierzęRozmawiałam wczoraj z ptakiem

– nadzwyczajnym wprost dziwakiem!

Ptak ten zamiast boso hasać,

lata w żółtych adidasach,

nosi szalik lub skarpety…

jakby z innej był planety!

– Trzeba się ubierać modnie! –

Ćwierka i zakłada spodnie.

– Ptaszku – rzekłam – to androny…

Chyba jesteś już zmęczony?

Odpowiedział: – Ty masz rację!

– Więc polecę na wakacje!

Samolotem, w ptasiej klasie.

Pa! Bo muszę być o czasie!

O ptaku dziwaku

…]…]…]…]

eee

m!

Wiem, umiem, rozumiemTest sprawdzający wiedzę i umiejętności.

Pół żartem, pół serioGry i zabawy powtórzeniowe.

To już znamy, powtarzamy Podsumowanie w formie graficznej.

Ćwiczenia utrwalające, które kształcą twoje umiejętności językowe.

116

18177

, JIVV. EENCE PENCE, W KTÓREJ.... 155. Znajdź podrabianą monetę. Zawiera

w nazwie nominału tylko głoski ustne.

166. Wskaż chustki, pod którymi ukryto gołębie.Ich nazwy zawierają głoski nosowe.

ĘV.V. SŁÓWEK CIĘCIE 177. Przepiłuj podane słowa w miejscach, w któ

można byłoby je przenieść do następnej lin

brązowachustkachustka

18. Rozwiąż matematyczne sztuczki sylabowe.● kotek + płoza = płotek +

● masło + = słota + mama

● cuda + bankier = + cukier

● + konik = koce + sernik

● wrona + = rana + wrota

19. Ułóż synonim słowa magik z sylab, na którekpada akcent w poniższych wyrazach.

słoiczek ● paluszek ● fizjolog ● nisko● czytaliśmy

przenikać teleportow

jedwabnachustachusta

aapaszkaiw maki

liczebnikz wiersza

liczebnikporządkowy

liczebnikułamkowy

liczebnikzbiorowy

88. Wybierz z  wiersza frazeologizm, który wprowrzeczowników w tym związku.

●●

99. Jakich uczuć doświadczył wiatr? Do rzeczowniznaczne.

●● ●

1100. Podaj przykłady innych rzeczowników z wierszw których odmianie występują oboczności tematyczn

111. Jak zostały opisane buty? Podaj dwa określenia

●● przymiotnik –

●● wyrażenie przyimkowe –

1122. Pokoloruj w wierszu wyrażenia przyimkowe nbuty. Określ, którym przypadkiem rządzą występując

1133. Wyszukaj liczebnik określający możliwy czas donę wyrazów, na którą złożą się różne rodzaje liczebni

Ćktu

Litery i g�oskiDowiesz się:● jak klasyf ikujemy

głoski,● jak odróżnić

spółgłoski ustne od nosowych,

● czym jest akcent wyrazowy i zdaniowy.

Nauczysz się:● odpowiednio

wymawiać różne rodzaje głosek,

● poprawnie akcentować wyrazy,

● rozpoznawać znaczenie wypowiedzi w zależności od akcentu zdaniowego,

● poprawnie zapisywać wyrazy ze spółgłoskami nosowymi.

L i t e r y i g ł o s k i8

Powtórzenie wiadomo�ci o�g�oskach i�literach

Dla �wiczenia j�zyka dobra jest fonetyka

1. Podkreśl w wierszu Joanny Papuzińskiej wszystkie wyrazy dźwiękonaśladowcze. Zapisz je w kolejności alfabetycznej. W pozostałych wyrazach obwiedź kółkiem dwu-znaki.

Joanna PapuzińskaMowa Piasta

Mowa Piasta jest piaszczysta:zgrzyta, chrzęści, skrzypi, świstalub trzepocze jak sześć spódnic,które się na sznurze susząi znak dają naszym uszom,że już wyschły.Mowa Piasta jest liściasta.Szemrze, szepcze i szeleściszumem sosen, brzóz, czereśni,suchorostów i porostów,kiedy nas utula do snu.Czasem bywa też kolczasta mowa Piasta.Czasem można się w niej zgubić…Ale ten, kto ją polubi,kto się dobrze w niej rozgości,będzie wiele miał radości.

Wyrazy dźwiękonaśladowcze:

Zapisz wyrazy spełniające poniższe kryteria:

● wyraz mający najwięcej głosek:

● wyraz mający najwięcej liter:

9

2. Dobierz do podanych definicji związki wyrazowe umieszczone na marginesie. Skorzystaj z podpowiedzi o liczbie samogłosek i spółgłosek.

4 samogłoski

8 spółgłosek

5 samogłosek

6 spółgłosek

4 samogłoski

5 spółgłosek

4 samogłoski

7 spółgłosek

opowiadać brednie, głupstwa

puste słowa, słowa bez treści, komunały

wypowiedź na błahy temat

mówić bez sensu, bez wymaganej logiki

3. Dowiedz się, co mówią kwiaty. Uzupełnij zdania literami ukrytymi na rysunkach. Określ dźwięczność wykorzystanych spółgłosek.

● Pragnę twojego ● Jesteś

ę a! e o a a!

4. Pogrupuj wyrazy z ramki. Po prawej stronie zapisz słowa zawierające spółgłoskę miękką, po lewej – zawierające tylko spółgłoski twarde.

● brzęczy ● ćwierka ● grucha ● gwiżdże ● miauczy ● parska

● pieje ● skrzeczy ● syczy ● warczy

● gadka szmatka● mówić od rzeczy ● mowa trawa● pleść androny

sz ci

ścz

w ż r z ni

n

●

L i t e r y i g ł o s k i10

Przypomnij sobie!Głoska to najmniejszy dźwięk mowy, który można wyodrębnić w wyrazie.

Litera to zapisany znak głoski.

Alfabet to zbiór wszystkich liter w danym języku ułożonych według ustalonej kolejności: a, ą, b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ó, p, q*, r, s, ś, t, u, v*, w, x*, y, z, ź, ż.

W języku polskim stosuje się też dwuznaki: ch, cz, dz, dź, dż, rz, sz.

* q, v, x – litery używane w wyrazach obcego pochodzenia.

Głoski dzielimy na: Wśród spółgłosek wyróżniamy:

● dźwięczne, np. b, d, g, l;

● bezdźwięczne, np. p, t, k, s;

samogłoski a, ą, e, ę, i, o, u (ó), y;

spółgłoski, np. b, c, d, f, g, h, j, k.

● miękkie, np. ć, dź, ń;

● twarde, np. c, cz, d, dz, dż.

EwaKozyra-Pawlak

Abecadlik.Wierszyki o literach

Kalina Jerzykowska

Gdzie dzwoniec dzwoni

i pluszcz się pluszcze

MałgorzataStrzałkowska

Gimnastyka dla języka (i Polaka, i Anglika) Agnieszka

Frączek

Jedna literka,a zmiana

wielka

MarcinBrykczyński

Ni pies, ni wydra,czyli o wyrażeniach,

które pokazują język

GrzegorzKasdepke

Fochy fortuny,czyli Kuba i Buba w gąszczu słów

5. Uporządkuj książki w kolejności alfabetycznej według podanych kryteriów.

● Nazwisko autora –

● Tytuł –

11

Katastrofa wisi na wło ku. Nie rozumiem tego ani w zą , a jutro klasó ka. Będzie wpa ka. Babcia mówi, że mam krzy pański z tymi dyktandami. I to ma być szkoła z lu ką twarzą?

Ale z ciebie filozo ka. Wstą do mnie. Pomogę ci się przygotować. W końcu jestem laurea ką konkursu ortograficznego. Byłam nawet na okła ce gaze ki szkolnej. Poczytamy zwro ki ortograficznych wierszyków.

6. Uzupełnij wyrazy grupami samogłosek i grupami spółgłosek wybranymi spo-śród podanych niżej.

● grupy samogłosek: aa, ee, oo, uu

Ewak jcie si�!

Samochód czter sobowy.

Z takowani przez komary.

Z nga�owali si� w ten projekt.

Ni fektywne dzia�ania.Tusz wod dporny. Poinstr j wszystkich.

Wyj�tkowo ni lastyczny.

● grupy spółgłosek: zc, dztw, wsk, śćs, brn, wstrz, zstrz, zwzgl, chrzcz, rzchł, błk

Zapisane ro elonym drukiem. Jak z tego wy �� ?

Be �dny zakaz palenia.

Spie y mi usta.

Ja ciebie �.

�saj�ca wiadomo��.

Sze et kilometrów do celu.

Daj mi jak�� azówk�.

Wojewó o ma�opolskie.

Zwyci� a rozgrywek.

7. Uzupełnij rozmowę koleżanek, wpisując odpowiednie litery. Zanotuj poniżej sło-wa, które uzasadniają pisownię tych liter.

Smakowite ja a.