1

Nasz barw

nyśw

iat

Związek H

arcerstwa Polskiego

Wychow

anie patriotyczne,obyw

atelskie i europejskiepo harcersku

48Część IIIN

ie być obojętnym

Spróbuj zapalić maleńką św

ieczkę zamiast przeklinać ciem

ność.K

onfucjuszZ

wia

dPrzeprow

adźcie w sw

ojej okolicy zwiad w

poszukiwaniu ludzi, których praw

a wciąż nie są w

pełnirespektow

ane. Dow

iedzcie się, jaka jest przyczyna nieprzestrzegania tych praw. K

to ponosi za to odpo-w

iedzialność? Kom

u należy zgłosić ten fakt? Jak pomóc tej osobie lub grupie ludzi? W

przypadku podję-cia jakichś działań nie zapom

nijcie zapytać o zgodę osobę krzywdzoną.

Sp

otk

an

iePrzygotujcie dla sw

ojej drużyny, hufca lub szkoły spotkanie z człowiekiem

, który aktywnie w

łącza sięw

obronę praw człow

ieka. Zapytajcie go o powody tej działalności. Stw

órzcie listę motyw

ów, dlaczego

warto zaangażow

ać się w ochronę praw

człowieka.

Szy

bk

a re

ak

cja

Na co dzień gazety donoszą o różnych pogw

ałceniach praw człow

ieka i tragediach ludzkich. Zastanów-

cie się, w jaki sposób m

ożecie pomóc ludziom

w innych krajach? Podejm

ijcie akcję!

Szk

ole

nie

Przeprowadźcie w

szkole lub drużynie krótkie szkolenie na temat praw

i wolności człow

ieka. Wybierzcie

tę kategorię praw człow

ieka, którą uważacie za szczególnie w

ażną. Możecie poprosić o pom

oc nauczycielahistorii lub kształcenia obyw

atelskiego.

Am

ne

sty

Inte

rna

tion

al

Włączcie się z drużyną w

jedną z akcji organizowanych przez A

mnesty International w

obronie prawczłow

ieka. Opis m

ożliwych działań znajdziesz w

broszurze Moje praw

a i wolności.

Zastanów się, jakie spraw

ności zuchowe i harcerskie oraz które znaki służb m

ożesz wykorzystać

w realizacji zadań z pow

yższego rozdziału.Zapisz też przykładow

e zadania na stopnie dla swoich harcerek i harcerzy.

2A

utor phm. Paw

eł Smardz

przy współpracy hm

. Ewy G

ąsiorowskiej i pw

d. Anny C

hełmińskiej

Dziękujem

y za pomoc

hm. A

gnieszce Kazek

phm. Ew

ie Urbańczyk

pwd. M

arcie Maciejew

skiejpw

d. Marcinow

i Nikielow

ipw

d. Magdzie Ruszczak (Ruch program

owo-m

etodyczny Wspólnota D

rużyn Grunw

aldzkich)uczestnikom

kursu liderów w

ychowania obyw

atelskiego i europejskiego, „Perkoz” listopad 2002

Publikacja wydana na zlecenie G

łównej Kw

atery Związku H

arcerstwa Polskiego

przez Harcerskie Biuro W

ydawnicze „H

oryzonty”

Broszura powstała dzięki w

sparciu finansowem

u Stowarzyszenia A

mnesty International

ISBN

83-89037-25-4

47Zastanów

cie się, jaką rolę w naszym

życiu odgrywają stereotypy? Jakie m

ogą być konsekwencje m

yśleniastereotypow

ego? Jak z nimi w

alczyć? Podejmijcie stosow

ne kroki.Zastanów

cie się, jak Polacy widziani są za granicą? Ile w

tym obrazie jest praw

dy, a ile krzywdzącego

stereotypu? Kogo jeszcze krzyw

dzą stereotypy?Zastanów

cie się, jakich jeszcze grup poza narodami dotyczą stereotypy?

Stereotyp to pow

szechnie funkcjonujący w św

iadomości spo-

łecznej, skrótowy, uproszczony i zabarw

iony wartościująco

obraz rzeczywistości odnoszący się do rzeczy, osób i instytu-

cji, często oparty na niepełnej lub fałszywej w

iedzy o świecie.

Słownik w

yrazów obcych P

WN

Cóż za sm

utna epoka, w której łatw

iej jest rozbić atom niż

zniszczyć przesąd. A

lbert Einstein

Inny obok nasW

yobraźcie sobie, że władze w

aszej miejscow

ości postanowiły ulokow

ać w w

aszym sąsiedztw

ie ośrodekdla uchodźców

. Niestety część m

ieszkańców sprzeciw

ia się budowie tego ośrodka w

obawie przed w

zro-stem

przestępczości. Zastanówcie się, czego obaw

iają się niechętni mieszkańcy i jak ich przekonać do

pomysłu w

ładz miasta.

Prawa człow

ieka na naszym kontynencie

Przeprowadźcie zw

iad, którego celem będzie zrozum

ienie roli Europy w krystalizow

aniu się idei prawczłow

ieka. Jakie nazwiska kojarzą się w

am z tą problem

atyką? Jaki znaczący wkład w

niosła Polska w rozw

ójm

iędzynarodowego system

u ochrony praw człow

ieka? Wyniki zw

iadu przedstawcie w

formie w

ystawy, którą

zaprezentujecie w hufcu lub szkole.

3

Chcesz, by Tw

oje zuchy i harcerze z odwagą patrzyli na nasz św

iat i czynili go jeszcze pięk-niejszym

i szczęśliwszym

???

Nasz św

iat! To wszystko, co nas otacza, to m

iejscowość, w

której mieszkam

y, pobliski park,szkoła, ścieżki, którym

i chodzimy, to otocznie bliskie i trochę dalsze, to ludzie, których m

ijamy

na co dzień i ci, których nigdy nie spotkamy, to w

szystko, co kochamy i lubim

y, ale także to, cochcielibyśm

y zmienić... N

asz świat! Ten, który w

ymaga naszego zaangażow

ania...

Bardzo dziękuję, że zdecydowałaś się lub zdecydow

ałeś spośród różnych materiałów

otwo-

rzyć właśnie ten. G

warantuję, że jego lektura i w

ykorzystanie pomysłów

w nim

zawartych przy-

niesie korzyść Twoim

harcerkom i harcerzom

, Twojej grom

adzie lub drużynie, no i oczywiście

naszemu św

iatu.Tw

oim harcerzom

, bo przez realizację zawartych tutaj zadań staną się bardziej otw

arci naśw

iat, świadom

i jego problemów

, ale przede wszystkich chętni do tw

órczego ich rozwiązyw

a-nia. N

auczą się także pracować w

grupie i lepiej się poznają.Tw

ojej gromadzie i drużynie, bo stanie się bardziej zintegrow

anym zespołem

, do któregodołączyć będzie chciało w

iele dzieci spoza harcerstwa.

Naszem

u światu, bo w

ykonacie wiele różnych działań na rzecz W

aszej miejscow

ości, Polskii Europy oraz innych ludzi.

phm. Paw

eł Smardz

46M

am sen

Mam

sen – marzę o tym

, że pewnego dnia czw

oro moich dzieci będzie żyło w

narodzie, którynie oceni ich po kolorze skóry, ale po zaletach ich charakteru.

Śnię o tym dzisiaj

Marzę o tym

, że pewnego dnia stan A

labama, którego rząd m

a dziś na ustach słowa o dom

ina-cji i pogardzie, zam

ieni się w m

iejsce, w którym

mali czarnoskórzy chłopcy i dziew

czynki będąm

ogli chwycić się za ręce z m

ałymi białym

i chłopcami i dziew

czynkami i pójdą razem

jak braciai siostry.

Śnię o tym dzisiaj

Marzę o tym

, że pewnego dnia każda dolina zostanie w

yniesiona w górę, każdy pagórek

i góra będzie obniżona, w niespokojnych m

iejscach zapanuje łagodność, wszystkie kręte ścieżki

się wyprostują i ukazana zostanie chw

ała Boga i ujrzą ją wszystkie żyjące stw

orzenia…

Mow

a wygłoszona 2

8 sierpnia 19

63

roku na schodach pomnika Lincolna

w W

aszyngtonieD

r Martin Luther K

ing, jr. (1929-1968), pastor, polityk murzyński.

Walczył o zniesienie segregacji rasow

ej w U

SA i o praw

a obywatelskie M

urzy-nów

. W 1963 poprow

adził na czele 250 tys. ludzi obu ras marsz na W

aszyngton.W

roku 1964 otrzymał pokojow

ą Nagrodę N

obla. Zastrzelony w M

emphis.

Nasze m

niejszościZaproście na zbiórkę osobę, która była za granicą przez dłuższy czas. Poproście, by opow

iedziała wam

,jak czuła się będąc w

innym kraju. C

o jej przeszkadzało, a co było ciekawe i pouczające. Zastanów

cie się,jak m

ożecie pomóc obcokrajow

com poczuć się w

Polsce szczęśliwym

i.

Nasze przesądy i stereotypyW

ybierzcie kilka znanych wam

narodowości, m

ogą być europejskie, ale niekoniecznie. Wypiszcie w

szyst-kie skojarzenia, które nasuw

ają się wam

w zw

iązku z tymi narodow

ościami. Które z tych stw

ierdzeń sąpraw

dziwe, a które są przesądam

i lub stereotypami?

4U

wagi m

etodyczne

Materiał, który trzym

asz w ręce, pośw

ięcony jest wychow

aniu patriotycznemu, obyw

atelskiemu i euro-

pejskiemu. C

o to oznacza? Poprzez wychow

anie patriotyczne, obywatelskie i europejskie chcem

y wycho-

wać nasze zuchy oraz harcerki i harcerzy na ludzi praw

ych, odpowiedzialnych obyw

ateli, znających swój

region, kraj i kontynent, ludzi, którzy szanować będą drugiego człow

ieka i jego prawa, którzy obserw

ować

będą swój św

iat i aktywnie w

łączać się w życie w

spólnoty regionalnej, państwow

ej, europejskiej i ogólno-ludzkiej. Potrzeba kształtow

ania w naszych harcerzach odpow

iedzialności, twórczości i otw

artości jest za-w

sze aktualna.

Zastanów się i w

ypisz, jakie twoim

zdaniem postaw

y i umiejętności chcem

y kształtować w

zu-chach, harcerkach i harcerzach przez w

ychowanie patriotyczne, obyw

atelskie i europejskie?

Na w

ychowanie patriotyczne, obyw

atelskie i europejskie składają się między innym

i:✓

kształtowanie „patriotyzm

u w codziennym

życiu”, wzm

acnianie poczucia odpowiedzialności za sw

ójkraj;

✓kształtow

anie świadom

ości narodowej, np. dum

y z polskiej kultury, budowanie przyw

iązania dosym

boli narodowych;

✓kształtow

anie otwartości na św

iat i drugiego człowieka;

✓przygotow

anie do świadom

ego i pełnego uczestnictwa w

e wspólnocie europejskiej;

✓kształtow

anie orientacji w problem

ach współczesnego św

iata.Zagadnienia te, choć różnej w

agi, mają jednak w

spólny mianow

nik, którym jest św

iadome oraz aktyw

neżycie i uczestnictw

o w otaczającym

świecie i w

śród ludzi.

Broszura ta zawiera zestaw

pomysłów

na różne działania gromady i drużyny. W

spiera ona osiągnięcie celunakreślonego w

cześniej. Jednak pamiętać należy, że cały obszar szeroko rozum

ianej edukacji obywatelskiej

jest realizowany przez harcerski system

wychow

awczy. Popraw

ne działanie metodą harcerską jest pierw

szymkrokiem

do osiągnięcia wyznaczonych celów

.K

ażdy z elementów

harcerskiej metody odgryw

a ważną rolę w

tym procesie:

✓system

małych grup – uczy harcerkę i harcerza w

spółpracy z innymi, otw

artości na drugiego człowie-

ka, daje okazję nawiązania trw

ałych przyjaźni,✓

uczenie przez działania – uczy stawiania celów

i ich osiągania,

45N

a planecie jest bardzo zimno. N

iektórzy zgubili swoje ciepłe ubrania w

czasie katastrofystatku. C

zy:A

)Pozw

alacie, żeby każdy korzystał tylko ze swoich rzeczy, poniew

aż wcześniej czy później

zużyją się one?B)

Każecie w

szystkim dzielić się ubraniam

i?

Ktoś z was kradnie. K

obieta zostaje przyłapana na wyciąganiu pieniędzy z torby. C

zy:A

)K

arzecie ją za jedną kradzież, o której wiecie?

B)K

arzecie ją bardzo surowo jako ostrzeżenie dla innych?

Termom

etr prawSkoro znacie już praw

a i wolności człow

ieka, postarajcie się teraz zbadać, jak są one przestrzeganew

waszym

otoczeniu. Przeprowadźcie w

szkole anonimow

ą ankietę, w której poprosicie pytanych o zazna-

czenie na zarysowanych term

ometrach, jak przestrzegane są ich praw

a. Im niższa tem

peratura, tym w

ięcejproblem

ów z ich przestrzeganiem

. Wyniki ankiety przedstaw

cie dyrekcji szkoły lub szkolnemu rzecznikow

ipraw

ucznia. Wspólnie zastanów

cie się, co możecie zrobić dla zw

iększenia świadom

ości praw i w

olnościczłow

ieka oraz dla ich przestrzegania. Może stać się to początkiem

większej kam

panii w w

aszym środow

iskuna tem

at praw człow

ieka. Obok zajęć na tem

at poszczególnych praw m

ożecie także przygotować konkurs,

wystaw

ę lub zaproponować inne działania w

celu ich propagowania.

Postarajcie się też poznać sytuację oraz stan przestrzegania praw i w

olności człowieka na św

iecie. Na w

ielkiejm

apie świata przyklejcie w

ycinki prasowe św

iadczące o łamaniu praw

człowieka w

różnych regionach świata.

I have a Dream

Przeczytajcie poniższy tekst Martina Luthera Kinga. Zastanów

cie się wspólnie, o jakim

świecie m

arzyłautor słów

, a w jakich przyszło m

u żyć. Zastanówcie się, czy w

ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat udało sięchoć trochę przybliżyć do w

yrażonego snu?

5✓

Prawo i Przyrzeczenie H

arcerskie – pokazuje nam w

artości, które powinny kierow

ać naszym życiem

i w obronie których w

arto działać,✓

program – daje szansę rozw

oju harcerki i harcerza na lepszego człowieka i obyw

atela.Pam

iętać należy, że podstawą działania drużyny są program

y gwiazdek zuchow

ych, stopni i sprawności

harcerskich oraz znaków służb. Poprzez te instrum

enty metodyczne m

ożemy niejako dać zuchom

, harcer-kom

i harcerzom m

ożliwość rozw

ijania siebie.Przy edukacji patriotycznej, obyw

atelskiej i europejskiej ważną rolę odgryw

a nie tylko treść realizowanych

zadań, ale także ich forma. W

trakcie sejmików

, debat, kuźnic, zadań, zwiadów

, działań w społeczności lokalnej,

uczymy naszych podopiecznych w

szystkich umiejętności, niezbędnych w

życiu każdego człowieka i obyw

atela.

Materiał, który trzym

asz w ręce, podzielony jest na trzy rozdziały. K

ażdy z nich dotyka innych zagadnień.✓

U siebie – dotyczy w

ychowania patriotycznego i obyw

atelskiego. Zadania w nim

zawarte odnoszą

się do poszanowania m

ałej ojczyzny – czyli regionu, w którym

mieszkacie, i ojczyzny – Polski.

✓N

asza Europa – dotyczy przygotowania do uczestnictw

a we w

spólnocie europejskiej. Zadaniaw

nim zaw

arte dotyczą kultury i różnorodności europejskiej, procesów integracji europejskiej oraz

roli Polski w Europie.

✓R

azem w

świat – dotyczy praw

i wolności człow

ieka, które są gwarantem

poszanowania ludzkiej

godności oraz wolności, spraw

iedliwości i pokoju na św

iecie. Dają m

ożliwość i gw

arancję rozwijania

przyjaznych relacji z innymi, uczą otw

artości i akceptacji drugiego człowieka.

Kolejne rozdziały w

zbogacone są dodatkowo o pom

ysły na gawędy, ciekaw

e cytaty, grę planszową

i inne uzupełniania, które mogą być pom

ocne w trakcie realizacji zadań. Pam

iętaj, że tematyka poruszana

w tych rozdziałach często jest bardzo trudna do rozgraniczenia, dlatego zaw

sze szukaj inspiracji w różnych

częściach materiału.

Pomysły, zaw

arte w broszurze, m

ają pełnić funkcję inspirującą. Dlatego są one najczęściej opisane bar-

dzo ogólnie i to do ciebie należy ich wykorzystanie oraz dopracow

anie szczegółów, bo przecież to w

łaśniety znasz najlepiej potrzeby i m

ożliwości tw

oich podopiecznych.W

iele pomysłów

nie ma także jednoznacznego w

skazania, dla której grupy wiekow

ej są przeznaczone.Zależało nam

, byś samodzielnie na podstaw

ie swojej znajom

ości twoich podopiecznych w

ybrał dla nichzadania najciekaw

sze i najbardziej ich rozwijające. D

aje to możliw

ość zachowania ciągu w

ychowaw

czegooraz płynnego przechodzenia do kolejnych etapów

zaawansow

ania.Treści, zaw

arte w broszurze na tem

at wychow

ania obywatelskiego i europejskiego, z pow

odzeniemm

ożesz podejmow

ać także w trakcie letnich w

yjazdów, biw

aków i obozów

. Przez odpowiednią organizację

i sposób działania w drużynie m

ożesz wykształcić w

iele ważnych um

iejętności i postaw.

44Jedna osoba ciągle krytykuje sposób, w

jaki prowadzona jest grupa. Jej opinie w

pływają na

postawę innych. C

zy:A

)Pozw

alacie jej kontynuować krytykę?

B)K

ażecie jej przestać i izolujecie od innych?

Jedna osoba z grupy odmaw

ia wykonania zadań, które zostały jej przydzielone. M

ówi, że nie

ma to sensu, poniew

aż i tak wszyscy zginą. Jest ona w

depresji. Czy:

A)

Zostawiacie ją w

spokoju i pozwalacie robić, co chce?

B)G

rozicie, że ją ukarzecie, jeżeli nie będzie wykonyw

ała obowiązków

?

Um

iera starsza kobieta. Okazuje się, że niosła ona ze sobą dużą sum

ę pieniędzy, które, jaktw

ierdzi jej córka, należą teraz do niej. Czy:

A)

Pozwalacie córce zatrzym

ać pieniądze?B)

Kontrolujecie pieniądze tak, żeby nie m

ogła ona kupić nieuczciwie dodatkow

ych racji żyw-

ności?

Para starszych osób uważa, że zw

alnia tempo m

arszu grupy i postanawia dobrow

olnie zostaćw

tyle. Czy:

A) Pom

agacie im pokonać trudy w

ędrówki?

B) Zgadzacie się na ich propozycję?

Odkryw

acie, że osoba, którą zobowiązaliście do zajm

owania się zapasam

i żywności, spędziła

6 lat w w

ięzieniu za kradzież. Jak do tej pory dobrze wykonuje sw

ój obowiązek. C

zy:A

)U

facie jej i pozwalacie, żeby dalej w

ykonywała sw

oją pracę?B)

Nie ryzykujecie i pow

ierzacie ten obowiązek kom

uś innemu?

Dw

ie osoby kłócą się. Planują bić się wieczorem

. Czy:

A)

Pozwalacie im

się bić?B)

Nie pozw

alacie im na bójkę w

obawie, że inni m

ogą dołączyć? Proponujesz inny sposóbrozw

iązania problemu.

6Pom

ocy i dodatkowych inform

acji możesz szukać

Strony internetowe w

arte odwiedzenia:

✓w

ww

.schuman.org.pl – Polska Fundacja im

. Roberta Schumana

✓w

ww

.rucheuropejski.org – Polska Rada Ruchu Europejskiego✓

ww

w.ukie.gov.pl – U

rząd Kom

itetu Integracji Europejskiej✓

ww

w.cie.gov.pl – C

entrum Inform

acji Europejskiej✓

ww

w.europa.eu.int – U

nia Europejska✓

ww

w.am

nesty.org.pl – Am

nesty International✓

ww

w.ceo.org.pl – C

entrum Edukacji O

bywatelskiej

Dotychczasow

e propozycje i zdania programow

e ZHP:

✓Paszport do Europy

✓A

zymut 270

✓W

idok z ratusza✓

Uchodźcy

✓Pod znakiem

lilii i koniczyny

W razie w

ątpliwości zw

róć się o pomoc do kom

endy hufca.Zachęcam

y was także do w

zięcia udziału w ogólnopolskim

czacie – spotkaniu w przestrzeni w

irtualnej,które odbędzie się 3 czerw

ca 2003 r. w godzinach 18.00–20.00 na stronie internetow

ej ww

w.czat.zhp.org.pl.

W czasie tego czatu będziem

y mieli okazję porozm

awiać na tem

at waszych sukcesów

w zw

iązku z jużzrealizow

anymi zadaniam

i oraz o trudnościach w podejm

owaniu zaproponow

anych zadań.Jeżeli nie m

asz bezpośredniego dostępu do komputera, udaj się do kaw

iarenki internetowej lub szkol-

nej pracowni kom

puterowej i poproś o pom

oc w zalogow

aniu się na podaną stronę.D

o zobaczenia więc 3 czerw

ca i na Ogólnopolskim

Zlocie Drużynow

ych...

Powodzenia!!!

43N

ie ma zgodności, kto m

a przewodzić grupie. D

użą stratą czasu jest pozwalanie każdem

u nazabranie głosu. C

zy:A

)Jesteście za system

em, w

którym każdy m

oże wypow

iedzieć swoje zadanie?

B)G

łosujecie za jednym przyw

ódcą, który podejmow

ałby szybko decyzje?

Członkow

ie jednej rodziny, która ma niepełnospraw

ne dziecko, twierdzą, że nie m

ogą prawi-

dłowo się nim

opiekować. D

ziecko cierpi. Czy:

A)

Przydzielacie im osobę do pom

ocy?B)

Nic nie robicie. Pozostaw

iacie rodzinie rozwiązanie ich problem

u?

W grupie urodziło się dziecko. Jest chore i jego stan się pogorszy podczas dalszej podróży. C

zy:A

)Zatrzym

acie grupę do mom

entu, aż matka i dziecko będą m

ogli podróżować?

B)K

ontynuujecie wypraw

ę mając nadzieję, że dziecko przeżyje?

Grupa znajduje staw

wypełniony jasną, zieloną cieczą, która pow

oduje, że ludzie czują sięszczęśliw

i, ale niektórzy piją za dużo i stają się leniwi. C

zy:A

)Pozw

alacie im się napić?

B)C

ałkowicie zakazujecie picia w

ody ze stawu?

14-letni chłopiec zachowuje się bardzo źle, zakłócając porządek w

grupie. Jego rodzice nieum

ieją na niego wpłynąć, ale zabraniają także innym

spróbować. C

zy:A

)Respektujecie życzenie rodziców

?B)

Przenosicie dziecko do innej rodziny?

Jeden z przywódców

grupy zachorował i m

usi przejść transfuzję krwi. Kilka osób m

a tę samą

grupę krwi, ale nikt nie chce oddać jej na ochotnika, bojąc się infekcji. C

zy:A

)Zezw

alacie im na odm

owę, jeśli tak chcą?

B)Zm

uszacie ich do oddania krwi?

7W

wypraw

ce znajdziesz także:

✓płytę C

D z hym

nami Polski i Europy

✓grę planszow

ą o prawach człow

ieka Katastrofa na M

obiusie (gra przeznaczona dla harcerzystarszych i w

ędrowników

)✓

broszurę o prawach człow

ieka Moje praw

a i wolności w

raz z tekstem Pow

szechnej Deklaracji

Praw C

złowieka oraz kartką pocztow

ą✓

broszurę z podstawow

ymi inform

acjami na tem

at integracji europejskiej Unia bez tajem

nicW

szystko to będzie wspierać realizację w

ychowania patriotycznego, obyw

atelskiegoi europejskiego w

twojej drużynie.

42M

imo że opcje B cenione są w

yżej niż A, nie w

olno wybierać B tylko dlatego, żeby poruszać się

szybciej. Zawsze róbcie to, co grupa uw

aża za właściw

e, nawet jeżeli poruszacie się przez to

wolniej.

Kiedy twoja grupa dojdzie do latarni, policzcie, ile ruchów

zrobiliście. Wpiszcie sum

ę ruchów A

i B do tabelki u dołu planszy i porównajcie się z w

ynikami poniżej.

Jakim typem

grupy byliście?8–10 ruchów

: Wasze decyzje pom

agały całej grupie szybko dotrzeć do latarni, ale niektóreosoby m

ogły się zgubić po drodze.11–13 ruchów

: Próbowaliście przem

ieszczać się całą grupą do przodu tak szybko, jak to byłotylko m

ożliwe, ale nie ignorow

aliście potrzeb części członków grupy.

14–16 ruchów: Przedkładaliście życzenia poszczególnych osób nad potrzeby całej grupy. To

spowodow

ało, że wasza podróż trw

ała dłużej.Po grze podyskutujcie już całą drużyną, jak przychodziło w

am podejm

owanie decyzji? C

zy byłoto łatw

e? Z czym m

ieliście problemy i jak się z tym

czuliście? Na podstaw

ie tekstu Powszechnej

Deklaracji Praw

Człow

ieka postarajcie się wypisać praw

a i wolności człow

ieka, które były za-grożone w

trakcie gry. Czy istnieją w

arunki, i jeżeli tak, to jakie, które usprawiedliw

iają zawie-

szenie praw człow

ieka?C

zy spotykacie się z podobnymi decyzjam

i w dorosłym

życiu? Jak wtedy przychodzi w

am po-

dejmow

anie decyzji?

Karty decyzyjne

Jedna z osób w grupie lubi śpiew

ać. Niestety, śpiew

a cały czas. Niektórym

to nie przeszkadza,ale są tacy, których doprow

adza to do szału. Czy:

A)

Nic nie robicie i pozw

alacie jej śpiewać, kiedy tylko chce?

B)Żądacie, aby nie śpiew

ała, kiedy inni są w pobliżu?

Kilka osób, które zostały ranne w czasie w

ypadku, opóźniają całą wypraw

ę. Boicie się, że niedotrzecie do latarni, zanim

skończy się wam

jedzenie. Czy:

A)

Dostosow

ujecie się do ich tempa i ryzykujecie życie w

szystkich?B)

Zostawiacie ich, skazując praw

dopodobnie na śmierć?

8U

SIEBIE

Hasło A

ndrzeja Małkow

skiego „Harcerstw

o to skauting plusniepodległość” jest w

ciąż aktualne. Od nas zależy zm

iana formjego realizacji, a nie jego treści.

hm. S

tefan Mirow

ski

Poniższy rozdział poświęcony jest w

ychowaniu obyw

atelskiemu i patriotycznem

u. Przez zaproponowane

tutaj działania chcemy rozbudow

ać w zuchach i harcerzach postaw

y patriotyczne. By jednak to osiągnąć,m

usimy zastanow

ić się, czym w

dzisiejszych czasach jest patriotyzm i w

jaki sposób go kształtować.

Patriotyzm jest niczym

innym, jak m

iłością i szacunkiem do ojczyzny, jej sym

boli, ale także szacunkiem do

innych ludzi, którzy zamieszkują jej teren. Patriotyzm

to dbanie o to wszystko, co nasze, przyczynianie się

do rozwoju kraju, jego dobrobytu i pow

odzenia.Trzeba m

ieć świadom

ość, że forma okazyw

ania patriotyzmu zm

ieniała się na przestrzeni wieków

, a jegoprzejaw

y zależą od sytuacji konkretnego narodu i państwa w

danym czasie. Kiedyś, gdy byt naszego kraju

był zagrożony, formą postaw

y patriotycznej była walka zbrojna o niepodległość. D

ziś na szczęście Polska jestw

bardzo korzystnej sytuacji i głównym

zadaniem stojącym

przed jej mieszkańcam

i jest dbanie o rozwój

i dobro naszego kraju, o rozwój naszej kultury i dobrobytu, dbanie o to, by w

szystkim żyło się u nas dobrze

i szczęśliwie. W

ażna jest świadom

ość, że służenie ojczyźnie to między innym

i uczestnictwo w

wyborach czy

dbanie o środowisko naturalne, ale także rozw

ój samego siebie, gdyż lepsi obyw

atele to zasobniejszyi bardziej rozw

inięty kraj.Patriotyzm

jest więc odpow

iedzialnością za ojczyznę, którą możem

y widzieć w

dwóch w

ymiarach:

✓m

ałej ojczyzny – czyli regionu, w którym

żyjemy, w

którym w

ychowaliśm

y się, który miał najw

iększyw

pływ na to, kim

jesteśmy;

✓ojczyzny – kraju, naszych barw

, symboli narodow

ych, hymnu, języka, dziedzictw

a kulturalnego i toż-sam

ości narodowej.

Pojęcia ojczyzna i mała ojczyzna nie tylko się nie w

ykluczają, ale wręcz uzupełniają i w

zbogacają.Patriotyzm

rozumiany jako odpow

iedzialność za ojczyznę to patriotyzm przyszłości. Jednak nie m

ożemy

zapomnieć o korzeniach i o przeszłości naszego kraju, jego bohaterach, historii, o tym

wszystkim

, bez czegonie zbudujem

y stabilnej i pewnej przyszłości.

41Katastrofa na M

obiusieTa gra pokazuje, że często w

życiu codziennym w

ystępują konflikty praw i interesów

. Ukazuje,

jak w sposób ostrożny i z poszanow

aniem opinii innych dojść do kom

promisu, choć czasam

im

oże to być bardzo trudne.G

ra przeznaczona jest dla grup liczących od 3 do 5 osób. Kilka grup może grać rów

nolegle(każda na sw

ojej planszy). Każdej grupie daj kopie planszy gry. K

ażdej grupie daj też zbiór kartz problem

ami (każdy problem

– ramka, na osobnej kartce).

Odczytaj historię katastrofy, a następnie reguły gry.

Historia katastrofy

Kosm

iczny statek wycieczkow

y „Voyager” w czasie podróży z Ziem

i na wypoczynkow

ą planetęFunfaria napotkał na burzę m

eteorytów. Statek został pow

ażnie uszkodzony i wszystkie syste-

my kom

unikacyjne przestały działać, zanim w

ysłano sygnał SOS. Pilot zdołał lądow

ać awaryjnie

na najbliższej planecie, Mobiusie.

Planeta jest prawie niezbadana, ale rozbitkow

ie wiedzą, że jest tam

atmosfera podobna do tej

na Ziemi i że ostatni przybysze zainstalow

ali latarnię ratunkową na północnym

biegunie Mo-

biusa. Niestety, statek rozbił się niedaleko przeciw

nego bieguna. Dotarcie do latarni m

ożezająć m

iesiące.Znajdujesz się w

dużej grupie ocalałych, która rozpoczyna podróż do latarni. Zdołałeś urato-w

ać trochę jedzenia i zapasów, ale podczas w

ędrówki pow

stanie wiele problem

ów, które bę-

dziesz musiał rozw

iązać razem z innym

i. Jeżeli nie rozwiążecie ich szybko, cała grupa m

oże natym

ucierpieć i możecie nigdy nie dotrzeć do latarni.

Reguły gryPom

ieszajcie karty z problemam

i i ułóżcie je zapisaną stroną do stolika. Odw

róćcie jedną kartęza każdym

razem. O

dczytajcie problem. K

ażdy problem składa się z opcji A

i B. Wasza grupa

musi w

ybrać jedną z tych opcji.G

dy wybierzecie opcję, zam

alujcie odpowiednio pole planszy rozpoczynając od dołu i poru-

szając się do góry w kierunku latarni na szczycie. Jeżeli podjęliście decyzję A

, zamalujcie jedno

pole, jeżeli podjęliście decyzję B, zamalujcie dw

a pola.Przejdźcie do kolejnego problem

u, dopiero gdy zakończycie poprzedni.

9W

poniższym rozdziale znajdziesz pom

ysły różnych zadań dla twojej grom

ady i drużyny. Odnoszą się one

zarówno do m

ałej ojczyzny, jak i całego kraju a także do kształtowania postaw

obywatelskich. Pom

ysłypodzielono na dw

ie części.C

zęść I – Nasz region, zadania zw

iązane z małą ojczyzną.

Część II – N

asza Polska – z wielką ojczyzną.

Tak jak zaznaczono wyżej, trudno jest czasam

i oddzielić, co jest małą, a co w

ielką ojczyzną. W pracy ze

swoim

i podopiecznymi staraj się jednak zw

racać uwagę, by zadania dotyczyły obu tych w

ymiarów

.

40Pam

iętaj, że prawa dziecka to szczególne praw

a, przysługujące każdej osobie poniżej 18 roku życia. Ichcelem

jest zapewnienie dziecku m

ożliwości pełnego rozw

oju i dorastania. Każdem

u dziecku przysługujątakże w

szystkie prawa i w

olności człowieka.

Konwencja o Praw

ach Dziecka (skrót)

✓D

zieci mają praw

o być ze swoją rodziną lub z tym

i, którzy zaopiekują się nimi najlepiej.

✓D

zieci mają praw

o do wystarczającej ilości pożyw

ienia i czystej wody.

✓D

zieci mają praw

o do odpowiedniego standardu życia.

✓D

zieci mają praw

o do opieki zdrowotnej.

✓D

zieci niepełnosprawne m

ają prawo do specjalnej opieki i rehabilitacji.

✓D

zieci mają praw

o do zabawy.

✓D

zieci mają praw

o do bezpłatnej edukacji.✓

Dzieci m

ają prawo do bezpieczeństw

a, do niekrzywdzenia ich i niezaniedbyw

ania.✓

Dzieci nie w

olno wykorzystyw

ać jako taniej siły roboczej i jako żołnierzy.✓

Dzieci m

uszą mieć praw

o do mów

ienia w ich w

łasnym języku, w

yznawania sw

ojej religiii korzystania z dóbr kultury.

✓D

zieci mają praw

o do wyrażania sw

oich opinii, do wspólnego spotykania się i w

yrażaniasw

oich poglądów.

Mam

obowiązki

Posiadanie praw rodzi rów

nież obowiązki zw

iązane za poszanowaniem

praw innych ludzi. Zastanów

ciesię, jakie m

acie obowiązki zw

iązane z prawam

i i wolnościam

i innych ludzi. Na przykład, skoro przysługuje

nam w

olność religijna, znaczy to, że mam

y obowiązek szanow

ać wyznanie innych ludzi.

Katastrofa na M

obiusieW

codziennym życiu bardzo często dochodzi do konfliktu praw

. Wciąż m

usimy uczyć się kom

-prom

isu i poszanowania praw

innych ludzi. Skorzystaj z gry Katastrofa na M

obiusie. Pamiętaj,

że gra ta przeznaczona jest tylko dla harcerzy starszych i wędrow

ników.

10Część IN

asz region

Zapadła decyzja! Rodzice Marka postanow

ili, że cała rodzina przenosi się do Dzierżoniow

a.Tata dostał tam

pracę i od 6 kwietnia m

a objąć nowe obow

iązki. To tylko 250 kilometrów

odobecnego m

iejsca zamieszkania, w

ięc nie będzie dużych problemów

z przenosinami. M

arekw

raz z siostrą i mam

ą dołączą do taty dopiero od czerwca, po zakończeniu roku szkolnego.

Marek bardzo się ucieszył, szczególnie, gdy tata zabrał do D

zierżoniowa całą rodzinę w

kwietniu

na wycieczkę, pokazał now

y dom, okolice i szkołę, do której będą chodzić. Istny raj, pom

yślałM

arek i już zaczął układać plany, co zabierze ze sobą i co będzie robić w now

ym m

iasteczku.G

dy przyszedł czerwiec i zakończył się rok szkolny, rozpoczęły się gorączkow

e przygotowania do

przenosin. Marek jeszcze raz spraw

dził, czy spisał wszystkie telefony i adresy e-m

ailowe do

starych kolegów. D

o swego osobistego pudła zapakow

ał wszystkie książki Sapkow

skiego, rolki,ulubione plakaty i inne skarby.O

statniego wieczoru po pożegnaniu z kolegam

i, gdy Marek leżał już w

łóżku, nagle poczułprzykrość i sm

utek. W ferw

orze przygotowań do w

yjazdu nie pomyślał, że opuszcza sw

ój naj-ukochańszy dom

. Nagle poczuł, że nigdzie już nie będzie tego parku, w

którym biegał w

razkolegam

i. A co ze szkołą? Tam

ta w D

zierżoniowie jest m

oże i nowoczesna, ale gdzie jej do

starych murów

i zakamarków

w jego „czternastce”. N

o i Krzysiek i Tomek – najlepsi kum

ple.M

a ich adresy internetowe, obiecali spotykać się na czacie, ale to już nie to sam

o...N

agle poczuł, że traci to wszystko, co jest takie codzienne i takie znajom

e.

Porozmaw

iaj z zuchami lub harcerzam

i, za co lubią swoją m

iejscowość. C

zym jest dla nich ich

mała ojczyzna?

Ga

leria

sła

wZorganizujcie zw

iad w poszukiw

aniu sławnych ludzi z w

aszej miejscow

ości (dzielnicy, a może tylko ulicy).

Mogą to być artyści, sportow

cy, politycy... Przygotujcie w harców

ce galerię sław – stw

órzcie portrety odna-lezionych osób, odnajdźcie stare zdjęcia i artykuły prasow

e, poszperajcie w Internecie.

Możecie także zorganizow

ać bal znanych osobistości z waszej m

iejscowości. C

zy będzie to bal, w czasie

którego przebierzecie się za miejscow

e sławy? A

może bal, na który zaprosicie znane w

całym kraju osoby?

39Część IIN

asze prawa

Moja godnośćG

odność ludzka to podstawa praw

i wolności człow

ieka. Przynależy ona każdemu niezależnie od jakich-

kolwiek cech. W

parach odrysujcie na dużych kartonach swoje kontury. Zaznaczcie na nich to, co dla w

asw

ażne, co lubicie itd. Ułóżcie kartony na ziem

i i zacznijcie zwykłą zabaw

ę, pląsy czy ćwiczenia m

usztry.Zastanów

cie się następnie, jak czuliście się, gdy ktoś deptał wasz portret? Podajcie przykładow

e zachowa-

nia z waszego życia, gdy ktoś naruszał w

aszą godność. Jak się wtedy zachow

ać?

Kolorowa deklaracja

W trakcie zbiórki na podstaw

ie tekstu Powszechnej D

eklaracji Praw C

złowieka, którą znajdziesz

w broszurze M

oje prawa i w

olności sporządźcie uproszczoną wersję tego dokum

entu. Na w

ielkim płótnie

zapiszcie (w postaci krótkich haseł) lub nam

alujcie (w postaci sym

boli) najważniejsze praw

a wynikające

z Powszechnej D

eklaracji Praw C

złowieka. Taką kolorow

ą deklarację powieście na korytarzu w

szkole.

Z czego nie zrezygnujęN

a podstawie ćw

iczenia Kolorow

a deklaracja każdy z was niech w

ypisze dziesięć praw lub w

olności dlaniego najw

ażniejszych. Zastanówcie się, które są dla w

as najważniejsze, które uw

ażacie za „fundamental-

ne”, a z których w pew

nych szczególnych okolicznościach bylibyście w stanie zrezygnow

ać. Jakie to byłybyokoliczności? Zadanie to m

ożecie wykonyw

ać indywidualnie lub w

zastępach. Pamiętajcie jednak o posza-

nowaniu zdania innych harcerek i harcerzy, naw

et jeżeli się z nimi nie zgadzacie.

Cenny skarbN

a następnej stronie znajdują się najważniejsze praw

a dziecka zawarte w

Konw

encji o Prawach D

zieckaz 1989 roku. Przed zbiórką zuchow

ą przepisz wybrane przez ciebie praw

a na osobnych małych karteczkach.

Pochowaj je po harców

ce. Na początku zbiórki pow

iedz zuchom, że w

pomieszczeniu ukryte są pew

neskarby zapisane na kartkach papieru. Poproś o ich odnalezienie. N

astępnie odczytajcie wspólnie odkryte

prawa. Poproś zuchy, które znalazły karteczki, o w

yjaśnienie pozostałym, czym

są zapisane na ich kartkachpraw

a. Przedstawcie je w

formie scenek lub m

alunków.

11Plebiscyt

Zorganizujcie plebiscyt na najpopularniejszą postać waszej m

iejscowości. Zanim

jednak dokonacie wy-

boru, stwórzcie listę kandydatów

, rozdzielcie ich między zastępy. Postarajcie się jak najw

ięcej o nich dowie-

dzieć, np. kiedy się urodzili, czym się zajm

ują, jakie są ich dokonania, jakie mają pasje. Przygotujcie ich

kampanię w

yborczą, prezentując ich najwartościow

sze cechy. Na koniec przeprow

adźcie plebiscyt w dru-

żynie, szczepie lub szkole. Wybierzecie osobę, która uzyskała w

asze największe uznanie. C

zy będziecie sięstarali spotkać z tą osobą?

Spotkanie pokoleńZ okazji D

nia Babci i Dnia D

ziadka przygotujcie rodzinne spotkanie. Poproście dziadków i babcie, by

opowiedzieli w

am o w

aszej miejscow

ości w czasach ich m

łodości, o popularnych grach i zabawach,

o działających wów

czas drużynach harcerskich, sposobach spędzania wolnego czasu.

„I porwał nas za sobą”

Wraz z grom

adą lub drużyną odnajdźcie w w

aszej okolicy miejscow

ego, mało znanego bohatera, kogoś,

z kogo jesteście dumni i o kim

chcielibyście opowiedzieć innym

. Niech będzie to osoba, która przez sw

ojąspołeczną działalność przyczyniła się do rozw

oju waszej społeczności.

Zastanówcie się, jak m

ożecie wyprom

ować tę osobę. N

iech twoja grom

ada przygotuje inscenizacjęo różnych w

ydarzeniach z życia tej osoby. Przeprowadźcie kw

iz na jej temat w

szkole. Zastanówcie się,

może będzie to w

asz przyszły bohater drużyny, jeżeli jeszcze takiego nie macie?

Zaproponujecie radzie gminy, by im

ieniem tej osoby nazw

ać jedną z nowo pow

stałych ulic.

„Nasza m

iejscowość w

XV i XXI wieku”

Przygotujcie zabawę – spotkanie m

ieszkańców w

aszej miejscow

ości, przeszłych, współczesnych i przy-

szłych. W zastępach postarajcie się poszukać inform

acji na temat w

aszej miejscow

ości w różnych okresach

istnienia, np. cztery wieki tem

u, 50 lat temu, obecnie oraz na tem

at perspektyw rozw

oju.Postarajcie się odpow

iedzieć na następujące pytania w odniesieniu do każdego okresu: jaką rolę odgry-

wa w

asza miejscow

ość w regionie, z czego słynie, jacy są znani m

ieszkańcy, osobowości, narodow

ości za-m

ieszkujące, główne zajęcie m

ieszkańców, rozryw

ka, przebieg ulic...Przygotujcie spotkanie „różnych epok”. N

iech każdy z zastępów w

ustalonej formie przedstaw

i to, co udałom

u się dowiedzieć na tem

at waszej m

iejscowości w

różnych okresach. Przyjdźcie w odpow

iednich strojach.Zastanów

cie się, jak będzie wyglądać w

asza miejscow

ość za lat 20 i 50. Jak możecie się w

łączyćw

dokonywanie tych zm

ian?

38M

y w oczach innych

Jako ciąg dalszy poprzedniego ćwiczenia – w

czujcie się przez chwilę w

rolę mieszkańców

kontynentu,którego dzieci opisyw

aliście. Jak oni widzą Europejczyków

? Co o nas m

yślą?

Wznosząc się do gw

iazdW

yobraźcie sobie, że zaprosiliście mieszkańców

Marsa do odw

iedzin naszej planety. Przygotujcie portretZiem

ianina dla waszych gości. C

o jest wspólne dla w

szystkich mieszkańców

naszej planety?

Rozpoznaj swe jabłko

Poproś zuchy, by przyniosły na kolejną zbiórkę po jednym jabłku. W

rzućcie wszystkie jabłka do jednego

worka, a następnie postarajcie się odnaleźć każdy sw

oje. Zastanówcie się, co stanow

i, że teoretyczniepodobne rzeczy czym

ś się jednak różnią.

Chłopiec z dwojgiem

oczuD

aleko w kosm

osie była planeta podobna do Ziemi. Ludzie, którzy na niej żyli, byli także

podobni do Ziemian z tym

tylko wyjątkiem

, że mieli tylko jedno oko. Było to oko niesam

o-w

ite, bo dzięki niemu m

ożna było widzieć w

ciemności. Jednak pew

nego dnia na planecieurodził się w

yjątkowy chłopiec. W

yjątkowy, poniew

aż miał dw

oje oczu. Jego rodzice bardzoposm

utnieli, gdyż nie chcieli mieć tak innego od w

szystkich dziecka. Jednak chłopiec rósłi żył szczęśliw

ie. Rodzice kochali go i akceptowali, ale starali się go z kalectw

a wyleczyć.

Chodzili z nim

do lekarzy, jednak ci nie wiedzieli, jak uczynić go jednookim

chłopcem. W

razz upływ

em lat rosła ilość problem

ów, gdyż chłopiec z pow

odu swej inności nie m

iał kolegówani koleżanek, m

iał problemy z czytaniem

i nie widział w

ciemności. Był coraz bardziej sa-

motny. Pew

nego dnia pomyślał, że skoro nie w

idzi tyle, co normalni m

ieszkańcy planety, tom

usi być coś, czego nie widzieli pozostali, a co w

idzi tylko on. I odkrył, że tym, co go

odróżnia, jest widzenie kolorów

, gdyż pozostali mieszkańcy planety rozrózniali jedynie natę-

żenie barw. O

powiedział rodzicom

o swym

odkryciu, wyszedł z nim

i na spacer i opowiadał,

co widzi i jak piękne są kolory. Rodzice, a później przyjaciele byli oszołom

ieni, wszyscy

chcieli słuchać jego opowieści o kolorow

ym św

iecie i zazdrościli mu tego niesam

owitego

daru, jakim było posiadanie dw

ojga oczu.Zastanów

cie się, czy to, co w nas inne, czyni nas gorszym

i, czy może piękniejszym

i i bogatszymi

w now

e doświadczenia. D

zięki temu, że jesteśm

y inni, możem

y sobie nawzajem

pomóc

w odkryw

aniu piękna.

12Regionalna odznaka krajoznaw

czaW

wielu częściach Polski istnieją regionalne odznaki krajoznaw

cze. Zdobycie odznaki jest okazją dopoznania najpiękniejszych m

iejsc okolicy. Dow

iedzcie się w m

iejscowym

oddziale PTTK o wym

agania zwią-

zane z tą odznaką w w

aszym regionie. Podejm

ijcie się jej zdobywania. W

czasie wycieczek po regionie

możecie także przeprow

adzić „bezkrwaw

e łowy” – kam

erą lub aparatem fotograficznym

uwiecznijcie naj-

piękniejsze widoki okolicy. Zdjęcia pow

ieście w harców

ce lub w innym

dostępnym m

iejscu.

„Siedmiom

ilowe B

uty”A

może tw

oje zuchy zdobędą odznakę „Siedmiom

ilowe Buty”, której regulam

in znajdziecie w PTTK?

W trakcie w

ycieczek zbierajcie różne okazy przyrodnicze, które posłużą wam

do zrobienia w harców

cew

ystawy. Pam

iętajcie o przepisach dotyczących ochrony przyrody!

Kalendarz regionuPrzygotujcie kalendarz ścienny na kolejny rok. W

zbogaćcie go w zdjęcia i krótkie inform

acje o waszym

regionie. Zaznaczcie na nim w

ytyczony przez was szlak lub ulubioną trasę w

ędrówki. Zaznaczcie także

ważne daty zw

iązane z życiem w

spólnoty lokalnej. Podarujcie go zaprzyjaźnionej drużynie z innej miejsco-

wości.

Poznajcie, skąd przyjeżdżamy

W trakcie w

akacji, gdy wraz ze sw

oją gromadą lub drużyną w

yjeżdżacie na kolonię lub obóz do innejm

iejscowości, przygotujcie prom

ocję okolicy, z której pochodzicie. W różnej form

ie możecie się zaprezen-

tować m

ieszkańcom m

iejscowości, w

której obozujecie albo innym turystom

, zachęcając ich w ten sposób

do odwiedzenia w

aszych okolic.Pam

iętajcie, postarajcie się to przygotować w

sposób jak najciekawszy, dostarczając tylko tych inform

a-cji, które napraw

dę mogą zainteresow

ać. Forma w

aszej prezentacji musi być bardzo atrakcyjna (pokaz,

wystaw

a, przedstawienie, m

akieta miejscow

ości...).

Szlak waszego regionu

Wraz z drużyną w

ytyczcie szlak turystyczny po waszej okolicy. Postarajcie się tak go poprow

adzić, byprzechodził on przez najpiękniejsze zabytki i m

iejsca. Zgłoście się do miejscow

ego oddziału PTTK, zapropo-nujcie jego oznakow

anie i opisanie. Nadajcie m

u oczywiście nazw

ę, najlepiej na cześć waszej drużyny.

37Część IKażdy inny, w

szyscy równi

Poznaj mnie

Dobierz harcerzy w

pary i poproś, by przez trzy minuty opow

iadali nawzajem

o sobie, o tym, co jest dla

nich ważne, jakie lubią zabaw

y, jakie słodycze, jaką muzykę itp. N

astępnie rozdaj im kartki i farby. Poproś,

by namalow

ali portret osoby z pary i przedstawili go całej drużynie. Sporządźcie w

harcówce galerię w

a-szych portretów

.

Połączymy się w

innościSiądźcie drużyną w

kręgu. Na podstaw

ie informacji zdobytej przy m

alowaniu portretów

w poprzednim

ćwiczeniu kłębkiem

włóczki podaw

anym sobie połączcie osoby o w

spólnych cechach (np. znaku zodiaku,ulubionym

daniu). W ten sposób pow

staje pajęczyna, która symbolizuje w

aszą różnorodność i jednośćzarazem

. Pamiętajcie, by pajęczyna objęła każdego uczestnika zabaw

y.

Znajdź we m

nie to, co dobreW

parach odrysujcie na dużych arkuszach papieru swoje kształty. Podpiszcie je sw

oim im

ieniem i następ-

nie poproście innych członków drużyny o w

pisanie, za co lubię daną osobę.

DotykStańcie w

kole. Ochotnikow

i zawiążcie oczy. Jego zadaniem

jest dzięki dotykowi rozpoznać kolejne

osoby, które przed nim stają. W

arto, by każdy miał okazję być osobą zgadującą. Po ćw

iczeniu porozmaw

iaj-cie o tym

, co sprawiło, że udało się w

am rozpoznać kolejne osoby? Zastanów

cie się, co by było, gdybyw

szyscy byli tacy sami? Jak w

ówczas w

yglądałby świat?

Dzieci całego św

iataPoproś sw

ą drużynę, by na kolejną zbiórkę każdy przyniósł kilka zdjęć dzieci z różnych stron świata.

Zdjęcia mogą pochodzić z gazet, pocztów

ek itp. W trakcie zbiórki na nam

alowanej na dużym

papierzekonturow

ej mapie św

iata postarajcie się umieścić zdjęcia w

miejscach, z których praw

dopodobnie bohate-row

ie zdjęć pochodzą. Poproś zastępy, by znalazły jak najwięcej cech w

spólnych dla wszystkich dzieci.

Zastanówcie się też, jakie są różnice w

wyglądzie i sposobie życia. C

zy pomim

o tych różnic wszystkim

należąsię te sam

e prawa? Jakie praw

a uważacie za najw

ażniejsze dla wszystkich dzieci?

13M

oje magiczne m

iejsceK

ażdy ma jakieś m

iejsce, w którym

czuje się najlepiej, gdzie czuje się bezpiecznie i szczęśliwie. Zaznaczcie

na planie okolicy i odwiedźcie w

asze magiczne m

iejsca. Może tam

tędy przechodzić będzie szlak waszej

drużyny?

Nasza gm

ina on-linePrzygotujcie w

raz z drużyną serwis internetow

y skierowany do m

łodzieży o wydarzeniach w

waszej oko-

licy. Podzielcie się pracą, jeden z zastępów m

oże zająć się zbieraniem inform

acji ważnych dla m

łodych ludzina tem

at różnych wydarzeń z życia m

iejscowości, inny niech zajm

ie się stroną techniczną, jeszcze innypropagow

aniem serw

isu w w

aszej miejscow

ości. O pom

oc w uzyskaniu dostępu do serw

era zwróćcie się do

szkoły lub urzędu gminy.

„Niew

idzialna ręka”Przeprow

adźcie z drużyna akcję „niewidzialna ręka”. Postaw

cie sobie jako zadanie niezauważone pom

a-ganie ludziom

, którzy tego potrzebują. Nie m

usicie szukać daleko, rozejrzyjcie się wokół siebie, na pew

nojest w

iele osób, które potrzebują waszej pom

ocy. Wykonane zadania opiszcie w

kronice drużyny.

Nie pytajcie, co kraj m

oże zrobić dla was; pytajcie, co w

ym

ożecie zrobić dla kraju.John F. K

ennedy

Na tropie służbyW

raz z drużyną przeprowadźcie poszukiw

ania realnych problemów

trapiących wasz region. M

ożeciew

tym celu przeprow

adzić ankietę lub zwiad. W

ybierzcie te, które uważacie za palące i rozw

iążcie je. Warto

zacząć od takich, których rozwiązanie ułatw

i życie innym m

ieszkańcom (segregacja śm

ieci, zorganizowanie

podjazdów dla niepełnospraw

nych, pomoc w

remoncie schroniska dla bezdom

nych, likwidacja dzikiego

wysypiska śm

ieci).

„Każdy m

a swoje zadanie”

Jeżeli jesteście drużyną starszoharcerską lub wędrow

niczą, stwórzcie schem

at najważniejszych urzędów

waszej gm

iny, powiatu i w

ojewództw

a. Nanieście na niego w

zajemne zależności. Spraw

dźcie zadania stoją-ce przed każdym

z urzędów. Z jakim

i problemam

i możecie się do nich zw

rócić?

36C

zęść II – Nasze praw

a – zawiera zestaw

ćwiczeń i zabaw

, dzięki którym poznam

y podstawow

e prawa

i wolności przysługujące każdem

u człowiekow

i.C

zęść III – Nie być obojętnym

– to zestaw pom

ysłów, jak w

łączyć się w działalność na rzecz praw

człowieka.

Do rozdziału tego dołączona jest gra decyzyjna K

atastrofa na Mobiusie dla harcerzy starszych i w

ędrow-

ników. C

ennym uzupełnieniem

tej części jest także broszura na temat praw

i wolności człow

ieka, ichgenezy, różnych katalogów

i organizacji zajmujących się działaniem

w obronie innych ludzi. Znajdziesz

w niej najczęściej zadaw

ane pytania związane z praw

ami człow

ieka, które pozwolą ci lepiej zrozum

iećporuszaną tem

atykę. Znajdziesz tam rów

nież dołączony tekst Powszechnej D

eklaracji Praw C

złowieka,

która stanowi najbardziej uniw

ersalny zapis praw i w

olności przysługujących każdemu człow

iekowi. W

trak-cie zbiórek na tem

at praw człow

ieka odwołuj się często do tekstu D

eklaracji.W

iele z ćwiczeń zaproponow

anych w tym

rozdziale pochodzi z książki „Pierwsze kroki. Jak uczyć

o prawach człow

ieka” Stowarzyszenie A

mnesty International w

Polsce.

14Część IIN

asza Polska

SŁUŻYĆ O

JCZYŹNIE

Dla m

nie Ojczyzną jest nie tylko m

iejsce mego urodzenia czy też kraj m

ego ojca, dziadkai pradziadka, czy tylko urząd, w

którym im

ię moje jest zapisane w

śród akt.N

ie. Dla m

nie Ojczyzna to kraj m

ojej miłości, kraj, który uczynił m

nie taką, jaką jestem…

Mo

ja O

jczyzna

…N

azywam

tym im

ieniem m

iasto, którego wszystkie ulice są m

i znane, pola, które przebiegłamw

zdłuż i wszerz, błękit nieba i błękit jeziora.

Mo

ja O

jczyzna

…To w

szyscy, których widzę codziennie: m

ały chłopak zamiatający ulice i duży policjant, który

chodzi pod ratuszem, szew

c z miasta i m

leczarz ze wsi; w

szyscy, którzy pracują dla mnie bez m

ejw

iedzy i którym nigdy nie pow

iem „dziękuję”.

Mo

ja O

jczyzna

…To w

szyscy ludzie i wszystkie spraw

y dobrze mi znane…

Czy w

ierzysz tak jak ja, że służyć Ojczyźnie to po prostu służyć bliźniem

u, który mieszka gdzieś

blisko, może w

domku obok?

A potem

temu, który m

ieszka trochę dalej, na innej ulicy, w innej w

iosce, w innej dzielnicy?

Służyć bliźniemu to ująć m

u pracy, zamiast jej dodaw

ać. To ułatwiać jego staranie, zam

iast jeutrudniać.

KSIĘGA JASZC

ZURK

I

Zastanów się w

raz ze swoją grom

adą i drużyną, co znaczy służba ojczyźnie, w jaki sposób w

ym

ożecie jej służyć?

35RA

ZEM W

ŚWIAT

Jeśli nie widzicie w

nas ludzi, to co z was za ludzie?

Peja

Ten rozdział poświęcony jest praw

om i w

olnościom człow

ieka. Dlaczego w

gromadzie zuchow

ej lubdrużynie harcerskiej należy w

prowadzać tem

atykę praw człow

ieka? Czy praw

a i wolności członków

naszychdrużyn są w

jakiś sposób zagrożone? Czy podejm

owanie tak trudnego tem

atu nie przestraszy najmłodszych?

Prawa człow

ieka są podstawow

ymi zasadam

i traktowania drugiego człow

ieka, bez których nie może się

on w pełni rozw

ijać i wykorzystać sw

oich możliw

ości. Podstawow

ą kategorią praw człow

ieka jest pojęciegodności, która jest przyrodzona każdem

u człowiekow

i. Innymi słow

y – prawa człow

ieka są prawam

i należ-nym

i każdej jednostce, są naturalne, powszechne i niepodzielne. N

ikt nie może drugiego człow

ieka po-zbaw

ić jego praw i w

olności. Nie oznacza to oczyw

iście, że prawa człow

ieka są zawsze przestrzegane. N

ie-stety, w

ciąż wiele jest przypadków

ich łamania. Przez zadania zaw

arte w tym

rozdziale chcemy w

naszychzuchach i harcerzach:

✓rozw

inąć wrażliw

ość na problematykę praw

i wolności człow

ieka, ukazać podstawow

e prawa, które

przysługują każdemu człow

iekowi;

✓w

ykształcić postawę otw

artości i szacunku dla innych;✓

zachęcić do podejmow

ania działań w obronie innych ludzi, ukazać m

ożliwości takiego działania.

O praw

ach człowieka pow

inniśmy m

ówić nie tylko dlatego, by m

óc się upominać o ich przestrzeganie

w stosunku do nas sam

ych, ale przede wszystkim

po to, by w pełni rozw

inąć zasadę braterstwa i służby

bliźniemu, które leżą o podstaw

skautingu i harcerstwa.

Problematyka praw

i wolności człow

ieka wym

aga od drużynowego szczególnej ostrożności i uw

agi.C

zasami poruszane są trudne spraw

y, związane z przekonaniam

i i wartościam

i wyniesionym

i z domu. D

ruży-now

y musi w

ięc bacznie obserwow

ać każdą harcerkę i harcerza i w razie potrzeby przyjść im

z pomocą. N

ienależy się jednak obaw

iać tej tematyki. Jej podejm

owanie daje niepow

tarzalną okazję do poznania pod-opiecznych oraz kształtow

ania ich postaw.

Poniższy rozdział składa się z trzech części.C

zęść I – Każdy inny, w

szyscy równi – zaw

iera zestaw różnych ćw

iczeń, do przeprowadzenia najczę-

ściej w czasie zbiórki, które ukazują zuchom

, harcerkom i harcerzom

, że niezależnie od tego, jak bardzo sięróżnim

y, wszyscy jesteśm

y wartościow

i i mam

y wiele cennych cech.

15Polska m

askotkaPrzeprow

adź ze swoim

i zuchami zbiórkę na tem

at polskich symboli narodow

ych. W gaw

ędzie przypo-m

nij symbolikę i historię godła, hym

nu i barw narodow

ych. Przygotujcie dużą maskotkę naszego kraju.

Możecie także opracow

ać piosenkę o Polsce wraz z teledyskiem

. W trakcie zbiórki w

ykorzystajcie załączonąpłytę C

D z hym

nem Polski.

Co lubię w Polsce?

W grom

adzie zuchowej lub drużynie harcerskiej przeprow

adźcie konkurs plastyczny na temat „C

o lubięw

Polsce?”. Najlepsze prace pow

ieście w harców

ce lub w w

aszej gablocie na korytarzu szkolnym.

Festiwal kultur

Przed II wojną św

iatową 1/3 m

ieszkańców Rzeczypospolitej stanow

iły mniejszości narodow

e. Odnajdź-

cie ich ślady. Dow

iedzcie się, jakie obecnie mniejszości m

ieszkają w Polsce. O

dnajdźcie ich przedstawicieli

w sw

ojej okolicy. Przygotujcie festiwal, w

czasie którego zaprezentujecie te mniejszości i ich kultury.

Bałtyk tak sam

o szumi po polsku jak po niem

iecku.G

ünter Grass

Dzień dem

okracjiW

trakcie obozu letniego przeprowadźcie dzień dem

okracji – zorganizujecie swój obóz jak państw

o.Przeprow

adzicie wybory w

ładz, głosowanie, decyzje podejm

ujcie zgodnie z zasadami dem

okracji. Będziecieteż m

ieli okazję zastanowić się, dlaczego dem

okracja jest najlepszą formą rządów

?

Zuchowe państw

oW

raz ze swoim

i zuchami w

trakcie kolonii możecie przeprow

adzić zabawę w

zuchowe państw

o na pod-staw

ie „Króla Maciusia I” Janusza K

orczaka – powołajcie sw

oich ministrów

odpowiedzialnych za różne

elementy życia grom

ady, podzielcie się obowiązkam

i, opiszcie prawa przysługujące w

zuchowym

państwie.

Gra kom

puterowa

Przygotujcie dla innej drużyny lub gromady zuchow

ej grę komputerow

ą (np. test), która będzie prze-w

odnikiem po naszym

państwie, jego instytucjach, historii, kulturze. W

grze możecie zaw

rzeć także infor-m

acje o polskiej muzyce, film

ie, modzie, sportow

cach oraz organizacjach młodzieżow

ych.

34Zastanów

się, jakie sprawności zuchow

e i harcerskie oraz które znaki służb możesz w

ykorzystaćw

realizacji zadań z powyższego rozdziału.

Zapisz też przykładowe zadania na stopnie dla sw

oich harcerek i harcerzy.

16N

asza konstytucjaPrzygotuj w

raz ze swoją drużyną konstytucję, która będzie regulow

ać podstawow

e zasady waszej pracy.

Zapiszcie w niej najw

ażniejsze prawa i obow

iązki, zasady dotyczące pracy. Opiszcie obow

iązki łączące sięz różnym

i funkcjami oraz przyw

ileje niezbędne do ich prawidłow

ego realizowania.

W czasie uroczystego ogniska lub innej uroczystej zbiórki przyjm

ijcie zapisany tekst. Starajcie się do niegoodw

oływać. N

iech wasza konstytucja stanie się w

ażnym elem

entem działania drużyny.

Konstytucja 76 Ostrzeszow

skiej Drużyny H

arcerskiej Wilki

My, członkow

ie 76 Ostrzeszow

skiej Drużyny H

arcerskiej Wilki, chcem

y, by drużyna nasza byłazaw

sze tak zgraną grupą, jaką jesteśmy w

chwili obecnej i aby członkostw

o w naszej drużynie

było najlepszą okazją do realizacji planów...

Dlatego zobow

iązujemy się:

✓przestrzegać Praw

a Harcerskiego i niniejszej konstytucji,

✓dbać o dobro drużyny i każdego W

ilka,✓

bronić honoru naszej drużyny,✓

dołożyć wszelkich starań, by drużyna nasza była najlepszą grupą przyjaciół, a każdy czuł się

w niej dobrze.

Każdy W

ilk ma praw

o do:✓

noszenia barw drużyny,

✓korzystania z w

szelkiego majątku drużyny,

✓uczestniczenia w

e wszystkich im

prezach drużyny oraz wychodzenia z inicjatyw

ą dotyczącądziałania drużyny.

Każdy W

ilk ma obow

iązek:✓

dbać o majątek drużyny,

✓w

spółtworzyć działania podejm

owane przez drużynę,

✓w

spierać młodszych członków

drużyny.D

ążymy do zgodnego podejm

owania decyzji w

drużynie i poszanowania zdania w

szystkichW

ilków.

Pamiętaj, że konstytucja drużyny m

a służyć przede wszystkim

harcerzom a nie drużynow

emu. M

a uczyćszacunku do praw

a i odpowiedzialności za zobow

iązanie w m

omencie przyjm

owania konstytucji. Starajcie

33Część IIIJuż tu jesteśm

y

Nasz znak firm

owy

Nam

alujcie wielki plakat pod tytułem

„Nasz znak firm

owy”. U

każcie na nim w

szystkie te rzeczy, które sąpolskie i którym

i chcielibyście się pochwalić na św

iecie, to, co powinno stać się polską w

izytówką i polskim

znakiem firm

owym

za granicą. Nam

alowany plakat um

ieśćcie w dobrze w

idocznym m

iejscu w harców

ce,hufcu lub szkole.

Nasi partnerzyD

owiedzcie się, jakie m

iasta i regiony w Europie są partneram

i waszej m

iejscowości. N

awiążcie kontakt

listowny z drużyną skautow

ą z danego terenu. Postarajcie się dowiedzieć jak najw

ięcej o nich, ale zapre-zentujcie im

także waszą m

iejscowość. K

ontakt ten będzie okazją do szlifowania znajom

ości języka obcegooraz prom

owania w

aszego regionu. W celu naw

iązania współpracy z drużyną skautów

i przewodniczek

z danego regionu skontaktujcie się z pełnomocnikiem

komendanta w

aszej chorągwi do spraw

zagranicz-nych, który podpow

ie wam

, jak to zrobić.

Europejska gmina

Przeprowadźcie zw

iad w poszukiw

aniu atutów i m

ocnych stron waszej gm

iny. Które z nich będą ważne

w kontekście integracji europejskiej, które podniosą szansę na szybki rozw

ój waszej m

iejscowości? W

ynikizw

iadu spiszcie i przekażcie do urzędu gminy.

Polska myśl europejska

Postarajcie się odnaleźć informacje na tem

at Polaków, którzy m

ieli wkład w

kształtowanie m

yśli euro-pejskiej (Józef H

ieronim Retinger, Stanisław

hr. Grocholski, Ignacy Jan Paderew

ski). Które elementy ich

programu m

ożna uznać za wciąż aktualne?

Harcerski posąg dla EuropyN

a jednej ze zbiórek przygotujcie harcerski posąg dla Europy. Postarajcie się, by była to monum

entalnakonstrukcja. Zastanów

cie się, co jest najcenniejszą cechą, z której harcerze mogą być dum

ni i którą warto

prezentować innym

narodom europejskim

. Zadanie to możecie w

ykonać także w trakcie obozu, podczas

olimpiady lub festiw

alu.

17się w

ięc zapisać ją jak najprostszym językiem

. Na pew

no nie musi ona zaw

ierać odpowiedzi na w

szystkiem

ożliwe sytuacje, które m

ogą zdarzyć się w drużynie. N

ajważniejsze, byście w

szyscy się z nią utożsamiali,

dlatego może m

ieć dowolną form

ę, np. umow

y lub deklaracji.Zam

ieszczone fragmenty konstytucji drużyny to oczyw

iście tylko propozycja. Kształt waszej konstytucji

zależy tylko od waszej inw

encji i pomysłow

ości.

Harcerski sejm

ik – „Co ważniejsze?”

W w

aszej miejscow

ości rozgorzała gorąca dyskusja na temat inw

estycji w ciągu najbliższych lat. C

zyw

pierwszej kolejności rada gm

iny powinna przeznaczyć rezerw

y finansowe na napraw

ę ważnego m

ostu, cobardzo uspraw

niłoby komunikację w

miejscow

ości, czy może na rem

ont miejskiej starów

ki, co dawałoby

szansę na przyciągnięcie turystów, rozw

ój turystyki i nowe m

iejsca pracy. Niestety, na realizację obu priory-

tetów jednocześnie nie starcza pieniędzy.

Wraz ze sw

oją drużyną przeprowadź sym

ulację obrad rady gminy. Podzielcie się na dw

ie grupy, z którychkażda będzie bronić jednego z pom

ysłów. N

ie zapomnijcie o w

szystkich elementach, które m

ogą wam

pomóc w

czuć się w role radnych, np. w

ybierzcie przewodniczącego obrad, ustalcie krótkie zasady podej-

mow

ania decyzji. Zaproście jednego z waszych radnych, by obserw

ował dyskusję i następnie ją podsum

o-w

ał. Oczyw

iście jako temat dyskusji m

ożecie wybrać któryś z autentycznych palących problem

ów w

aszejspołeczności.

Kto to jest patriota?W

drużynie lub w zastępie zastępow

ych przeprowadźcie kuźnicę na tem

at: Kto to jest patriota? Posta-rajcie się w

dyskusji poruszyć następujące wątki i zagadnienia: czym

jest patriotyzm, co św

iadczy o tym, że

możem

y kogoś nazwać patriotą, co daje nam

patriotyzm i w

końcu czy uważacie siebie za patriotów

.Zbadajcie, jak w

ygląda to w innych krajach i narodach. D

la wzbogacenia argum

entacji odnajdźcie i wyko-

rzystajcie badania społeczne, które mów

ią na temat patriotyzm

u współczesnych Polaków

.

Nasze praw

a i obowiązki

Przeprowadźcie w

drużynie warsztaty na tem

at praw i obow

iązków obyw

atelskich zapisanych w konsty-

tucji naszego kraju. Postarajcie się odpowiedzieć na pytanie, do czego m

oże doprowadzić nieprzestrzega-

nie prawa przez obyw

ateli i władze. Rozw

ażcie możliw

ość przeprowadzenia kam

panii informacyjnej, skiero-

wanej do w

aszych kolegów, o praw

ach i obowiązkach obyw

atelskich oraz w jaki sposób ukazać innym

wagę

ich przestrzegania.

32Adres

Polska Fundacja im. Roberta Schum

anaA

l. Ujazdow

skie 37 IIp., 00-540 Warszaw

atel. 022 621 21 61, 621 75 55

ww

w.schum

an.org.plpoczta@

schuman.org.pl

Polską Radą R

uchu Europejskiego – to rów

nież organizacja pozarządowa w

spierająca dzia-łalność klubów

europejskich. Jest to polski oddział Ruchu Europejskiego. PRRE organizujeszkolenia i sem

inaria dla opiekunów klubów

oraz wspiera ich działanie różnym

i materiałam

iedukacyjnym

i. PRRE organizuje także okrągłe stoły przedstawicieli klubów

europejskich.

Adres

Polska Rada Ruchu Europejskiegoul. Sm

olna 34/25a, 00-375 Warszaw

atel. 022 827 42 96

ww

w.rucheuropejski.org

rada@rucheuropejski.org

Gdy tylko pow

stanie wasz klub, przyślijcie do G

łównej Kw

atery ZHP inform

ację na temat

planowanej działalności oraz adresu kontaktow

ego. Będziemy w

as na bieżąco wspierać.

W ZH

P istnieje już kilka harcerskich klubów europejskich. Jednym

z najprężniejszych jest Har-

cerski Klub Europejski „Trakt” działający w H

ufcu Łódź Śródmieście

Obecnie jego głów

nym zadaniem

programow

ym jest projekt „Łódź w

Europie”. Wykonując zada-

nia dotyczące różnych sfer kultury członkowie klubu poznają w

ybrane miasta europejskie oraz

tradycje organizacji skautów i przew

odniczek w tych krajach jako bogactw

a, które skauting i guidingw

nosi do wspólnej Europy. Program

pozwala także pogłębić w

iedzę o mieście czterech kultur –

Łodzi, jego historii i współczesności, zw

yczajach i obrzędach, ludziach i ich religiach.

18KO

NSTYTU

CJA

RZECZYPO

SPOLITEJ PO

LSKIEJ z dnia 2 kw

ietnia 1997 r. określa prawa

i wolności człow

ieka i obywatela. Podzielić je m

ożna na prawa i w

olności:✓

osobiste, w tym

między innym

i:☛

prawo do ochrony życia,

☛praw

o do nietykalności i wolności osobistej,

☛praw

o do sądu,☛

prawo do ochrony pryw

atności,☛

wolność sum

ienia i religii,☛

wolność w

yrażania poglądów,

✓praw

a i wolności polityczne, m

iędzy innymi:

☛w

olność organizowania pokojow

ych zgromadzeń i uczestniczenia w

nich,☛

wolność zrzeszania się,

☛czynne i bierne praw

o wyborcze,

✓praw

a i wolności ekonom

iczne, socjalne i kulturalne, między innym

i:☛

prawo do w

łasności i innych praw m

ajątkowych,

☛w

olność wyboru i w

ykonywania zaw

odu,☛

prawo do ochrony zdrow

ia,☛

prawo do nauki,

☛praw

o do zabezpieczenia społecznego.Jednocześnie K

onstytucja nakłada na obywateli obow

iązki, do których należą między innym

i:☛

wierność Rzeczypospolitej Polskiej,

☛troska o dobro w

spólne,☛

obrona Ojczyzny,

☛przestrzeganie praw

a Rzeczypospolitej Polskiej,☛

ponoszenie ciężarów i św

iadczeń publicznych, w tym

podatków,

☛dbałość o stan środow

iska naturalnego.

Na podstaw

ie artykułu Beaty Szepietowskiej pt. „N

asze prawa w

Konstytucji”, opublikowanego

w książce „Konstytucja na co dzień”, W

arszawa 2001, Polskie Stow

arzyszenie Edukacji Prawnej.

31D

ziałania, pomysły

Początkowo w

asze działania mogą się ograniczyć do sam

odoskonalenia się i zapoznania z na-szym

kontynentem. N

ie oznacza to oczywiście jedynie szukania w

iedzy encyklopedycznej.M

ożecie skorzystać z pomysłów

dostarczonych w tej broszurze, ale także sam

odzielnie wym

yślićróżne form

y zapoznania się z tematyką.

Wasz klub m

oże wybrać jakąś specjalność i ją realizow

ać – klub kulturalny (poznawać będziecie

kulturę europejską i każdego państwa, np. film

y, teatr, muzykę, literaturę) lub klub turystyczny

(odwiedzanie kolejnych krajów

Europy).Starajcie się sw

oim działaniem

obejmow

ać jak najwięcej harcerek i harcerzy. O

rganizujcie,w

zależności od ich potrzeb, szkolenia, warsztaty czy festiw

ale.

Wsparcie i partnerzy

W Polsce istnieje kilka organizacji, które stale w

spierają działalność klubów europejskich. Przede

wszystkim

możecie szukać pom

ocy w regionalnych centrach inform

acji europejskiej, którychadresy zam

ieszczono na końcu broszury Unia bez tajem

nic. Ale możecie także kontaktow

ać się z:

Centrum

Informacji Europejskiej, które prow

adzi bazę szkolnych klubów europejskich

i wspiera je m

ateriałami inform

acyjnymi.

Adres

Centrum

Informacji Europejskiej U

rzędu Kom

itetu Integracji Europejskiejul. Krucza 38/42, 00-512 W

arszawa

tel. 022 455 54 54w

ww

.cie.gov.pl/uk.nsf/skecie@

mail.ukie.gov.pl

Polską Fundacją im. R

oberta Schumana – to organizacja pozarządow

a, która zajmuje się

promocją integracji europejskiej. Prow

adzi ona rejestr klubów europejskich.

Na stronie internetow

ej fundacji możecie znaleźć różne pom

oce, bank pomysłów

na działanie,gry, konkursy itp. Fundacja udziela także w

sparcia finansowego w

ybranych projektów realizo-

wanych przez kluby europejskie.

19Klub fanaZastanów

cie się nad waszym

i współczesnym

i bohaterami. W

trakcie zbiórki stwórzcie klub fana każdego

z bohaterów. N

apiszcie list do tej osoby, za co ją cenicie. Stwórzcie na jednej ze ścian harców

ki lub nakorytarzu szkoły poczet w

aszych współczesnych bohaterów

.

Zastanów się, jakie spraw

ności zuchowe i harcerskie oraz które znaki służb m

ożesz wykorzystać

w realizacji zadań z pow

yższego rozdziału.Zapisz też przykładow

e zadania na stopnie dla swoich harcerek i harcerzy.

30Idea klubów

opiera się na przekonaniu, że to właśnie m

łodzi ludzie są w stanie najw

ięcej zrobićdla budow

ania zjednoczonej i pokojowej Europy. Poprzez naw

iązywanie kontaktów

, promo-

wanie postaw

y otwartości i tolerancji w

obec innych kultur, wym

iany międzynarodow

ej i wszel-

kie inne działania przybliżające społeczeństwu Europę i jej bogactw

o różnorodności także wa-

sza drużyna może w

nieść własny w

kład w ten proces.

Cel działaniaC

ele HKE m

ogą być bardzo różne i to od was zależy, jak je sform

ułujecie. Poniżej kilka przykładów:

✓rozw

ijanie wśród m

łodych ludzi (harcerzy z drużyny, szczepu, hufca) świadom

ości europej-skiej, um

acnianie tożsamości europejskiej;

✓prom

owanie idei zjednoczonej Europy;

✓przełam

ywanie barier i budow

anie otwartego i tolerancyjnego społeczeństw

a;✓

propagowanie idei praw

i wolności człow

ieka;✓

przygotowanie do życia w

zjednoczonej Europie, promow

anie możliw

ości nauki za granicą;✓

zachęcanie do nawiązyw

ania kontaktów z drużynam

i skautów i przew

odniczek z innychkrajów

;✓

zachęcanie i umożliw

ianie nauki języków obcych;

✓rozw

ijanie poczucia odpowiedzialności za sw

ój region, kraj i Europę.O

czywiście nie m

usicie realizować w

szystkich tych celów. W

ybierzcie dla was najw

ażniejsze orazdodajcie sw

oje. Ważne jest, byście m

ieli świadom

ość, po co zakładacie wasz klub i do czego

zmierzacie, co jest dla w

as najważniejsze.

Struktura i startH

arcerski klub europejski możecie pow

ołać zarówno w

ewnątrz sw

ojej drużyny, jak i przy szcze-pie lub przy hufcu, także w

formie klubu specjalnościow

ego. Na początek do założenia H

KEw

ystarczy kilka osób zapalonych ideą europejską. W trakcie rozw

ijania działalności dołączą dow

as nowe osoby. Pam

iętajcie, by wybrać spośród siebie szefa klubu, który będzie odpow

ie-dzialny za koordynow

anie waszych działań. A

le wszystkie najw

ażniejsze decyzje starajcie siępodejm

ować w

spólnie. O szczegóły dotyczące tego, jak form

alnie ma działać w

asz klub, zapy-tajcie w

komendzie hufca.

20N

ASZA

EURO

PA

Nie będzie żadnej syntetycznej ogólnoeuropejskiej kultury.

Odrzucilibyśm

y ją, nawet gdyby stała się m

ożliwa.

Europa nie byłaby E

uropą bez jej europejskiej różnorodności.R

obert Schum

an

Poniższy rozdział poświęcony jest przygotow

aniu członków grom

ad i drużyn do uczestnictwa w

e wspól-

nocie europejskiej. Ostatnie kilkanaście lat to ogrom

ne zbliżenie wszystkiego i w

szystkich w w

ymiarze nie

tylko międzyludzkim

, ale także międzypaństw

owym

. Sprawy, które jeszcze niedaw

no wydaw

ały się mało

znaczące dla nas, dziś są nam jak najbardziej bliskie i oddziałują na nasze codzienne życie. Jednym

z takichprocesów

współczesnego św

iata jest integracja państw, która najw

yższą formę przybrała w

Europie. Jest toproces coraz ściślejszej w

spółpracy państw, tak by zapew

nić swoim

obywatelom

bezpieczeństwo i pokój,

poszanowanie ich praw

i wolności człow

ieka oraz dobrobyt. Sama idea pokojow

ej współpracy państw

europejskich jest prawie tak stara jak nasz kontynent, ale dopiero ostatnie półw

iecze przyniosło sukcesyw

tej dziedzinie. Proces ten nabrał w latach 90. w

ielkiego rozpędu i zatacza coraz szersze kręgi, a jego skutkicoraz bardziej odczuw

alne są dla poszczególnego obywatela, także zucha, harcerki i harcerza. U

czestnictwo

we w

spólnocie europejskiej to świadom

e korzystanie z możliw

ości, jakie ten proces daje i do tego chcemy

właśnie przygotow

ać członków naszych drużyn.

Proces ten wym

aga nie tylko przygotowań państw

a i administracji, ale także całego społeczeństw

a.Tem

u właśnie pośw

ięcony jest ten rozdział. Poprzez działania w nim

zaproponowane chcem

y w harcerkach

i harcerzach:✓

wykształcić postaw

ę świadom

ego i aktywnego obyw

atela i Europejczyka, zainteresowanego tym

, cosię dzieje na jego kontynencie, św

iadomego w

spólnego dziedzictwa europejskiego oraz rozum

iejące-go zależności i relacje m

iędzy swoją ojczyzną a Europą, w

łączającego się w kształtow

anie wspólnej

Europy;✓

wykształcić otw

artość na drugiego człowieka i szacunek dla niego, chcem

y, by nasze harcerki i harcerzebyli ludźm

i tolerancyjnymi, którzy z akceptacją odnosić się będą do każdego człow

ieka, niezależnie odpłci, w

yznania, wieku, poglądów

politycznych, pochodzenia lub jakiegokolwiek innego pow

odu;✓

wzm

ocnić poczucie własnej w

artości, tak by bez skrępowania i obaw

o własną pozycję um

ieli w pełni

czerpać z możliw

ości, które niesie integracja europejska.Rozdział podzielony jest na trzy głów

ne części, które ułatwią ci korzystanie z zaw

artych propozycji.

29Europejscy w

różbiciW

swojej drużynie przeprow

adź zabawę, w

czasie której postaracie się przewidzieć, jak w

yglądać będzieEuropa za lat 20 a jak za lat 50. Zastanów

cie się, iloma językam

i będą posługiwać się Europejczycy? C

zy nam

istrzostwach św

iata będzie wystaw

iona jedna europejska reprezentacja? Czy w

przyszłości Europejczycybędą m

ieli wspólnego prezydenta?

Zastanówcie się, czy Europa, jaką przew

idujecie, jest tą, w której chcielibyście żyć? W

drużynie starszo-harcerskiej lub w

ędrowniczej m

ożecie przeprowadzić na ten tem

at dyskusję (np. symulację obrad K

onwen-

tu do spraw przyszłości Europy). W

gromadzie zuchow

ej lub drużynie harcerskiej może to być na przykład

konkurs plastyczny.

Harcerskie referendumW

swojej szkole lub hufcu przeprow

adźcie harcerskie referendum na tem

at wstąpienia Polski do U

niiEuropejskiej. Sw

oim kolegom

zadajcie przy okazji pytanie, czy uważają, że m

ają dostatecznie dużo wiedzy

o integracji europejskiej. Jeżeli okaże się, że wciąż w

iele jest osób, które chciałyby wiedzieć w

ięcej na tentem

at, przeprowadźcie kam

panię informacyjną. Zadbajcie, by każdy pełnoletni harcerz starszy w

pełniśw

iadomie podejm

ował decyzje w

„prawdziw

ym referendum

”.

Celem

nie jest zjednoczenie państw, lecz ludzi.

Jean Monnet

Harcerski K

lub EuropejskiIdeaIdea klubów

europejskich pojawiła się w

latach 80. w Portugalii w

trakcie przygotowań tego

kraju do członkostwa w

e wspólnotach europejskich. O

kazało się, że grupy młodych ludzi,

zrzeszonych pod szyldem klubu europejskiego, zapalonych jedną ideą, są w

stanie wiele zrobić

dla propagowania idei zjednoczonej Europy oraz dla przygotow

ania społeczeństwa do zm

iany,jaką jest przyłączenie do struktur europejskich.Idea klubów

bardzo szybko rozprzestrzeniała się po Europie i w latach 90. dotarła także do

Polski. Obecnie w

naszym kraju jest już ponad 2500 klubów

europejskich, z których większość

działa przy szkołach. Chcielibyśm

y was zachęcić do pom

ysłu tworzenia harcerskich klubów

europejskich. Będzie to ciekawa form

a działania drużyn, zapewniająca rozw

ój i dobrą zabawę.

21C

zęść I – W różnorodności siła odnosi się do Europy jako przestrzeni kulturow

ej, niepowtarzalnej

w sw

ej różnorodności. Poprzez zadania i propozycje tu zawarte będziesz m

ógł zainteresować sw

oich pod-opiecznych kontynentem

europejskim oraz innym

i państwam

i i ich kulturami.

Część II – Jednocząca się Europa to propozycje dotyczące poznaw

ania integrującej się Europy, prze-m

ian, które doprowadziły do zaaw

ansowanej w

spółpracy między różnym

i państwam

i, a także skutkówz tego płynących.

Część III – Już tu jesteśm

y koncentruje się nad kwestiam

i polskiego uczestnictwa w

jednoczącej sięEuropie oraz tego, co nasz kraj w

artościowego w

nosi do zjednoczonej Europy.

287.

Która z wym

ienionych osób uważana jest za jednego z ojców

założycieli zjednoczonej Europy?A

)K

onrad Adenauer

B)Robert Schum

anC

)gen. C

harles de Gaulle

8.Jak nazyw

a się wspólna w

aluta Unii Europejskiej?

A)

ECU

B)euro

C)

marka

9.C

o było głównym

celem przyjęcia traktatu z N

icei w roku 2000?

A)

reforma w

spólnej polityki rolnejB)

zreformow

anie działania Unii Europejskiej, tak by m

ożliwe stało się rozszerzenie jej

o kolejne kraje, w tym

PolskęC

)decyzja o rozszerzeniu U

nii Europejskiej o Polskę, Czechy i W

ęgry10. N

a jakie cele przeznaczony jest program SAPARD

?A

)ochrona środow

iskaB)

wyrów

nywanie szans kobiet i m

ężczyzn na rynku pracyC

)rozw

ój obszarów w

iejskich11. Fundusze z program

u SOC

RATES są przeznaczone na między innym

i:A

)dopłaty bezpośrednie dla rolników

B)rozw

ój sieci autostradC

)w

spieranie szkolnictwa w

yższego, nauczanie języków obcych oraz pom

oc w studiow

a-niu za granicą

12. Karta Praw

Podstawow

ych jest dokumentem

Unii Europejskiej, który zaw

iera:A

)opis podstaw

owych zasad działania instytucji europejskich

B)praw

a i wolności obyw

atelskie chronione w U

nii EuropejskiejC

)praw

a państw kandydujących do U

nii Europejskiej w procesie negocjacji o uzyskanie

członkostwa

Poprawne odpow

iedzi:1. C

; 2. B; 3. A; 4. C

; 5. A; 6. B; 7. B; 8. B; 9. B; 10. C

; 11. C; 12. B

22Część IW

różnorodności siła

Gdzie kończy się Europa?Przeprow

adźcie sondę na temat C

zym jest Europa? C

zy jest to wspólnota gospodarcza, w

spólnotaw

artości, czy może tylko przestrzeń geograficzna? O

pracujcie kilka pytań, dzięki którym dow

iecie się, jakm

ieszkańcy waszej m

iejscowości, w

asze koleżanki i koledzy postrzegają europejskość. Zebrane wyniki opra-

cujcie i podyskutujcie na te tematy.

Co nas łączy a co dzieli?O

Europie często się mów

i, że jedną z jej głównych cech jest ogrom

na różnorodność na bardzo niewiel-

kim obszarze w

porównaniu z innym

i kontynentami. Przeprow

adźcie kuźnicę na temat europejskiej różno-

rodności. Zastanówcie się, co łączy w

szystkich Europejczyków? C

o uznalibyście za filary europejskiej kultu-ry? Porów

najcie to z polską kulturą. Jakie elementy naszej kultury m

ają swe korzenie w

kulturze basenuM

orza Śródziemnego a jakie są tradycyjnie nasze? Pam

iętajcie przy tym, by nie pow

ielać stereotypów.

Gdybym

miał zacząć raz jeszcze, zacząłbym

od kultury.Jean M

onnetPalcem

po mapie

W w

aszej harcówce lub hufcu przygotujcie w

ystawę na tem

at krajów lub regionów

Europy. Zastanówcie

się, które z nich cieszą się waszą najw

iększą sympatią i dlaczego? Postarajcie się z każdym

z krajów skojarzyć

znane miejsce, znanego pisarza lub piosenkarza. A

może uda się w

am rów

nież odnaleźć kartki i zdjęciaz różnych zakątków

Europy?

Podróż po EuropieW

czasie obozu lub kolonii zuchowej m

ożecie bawić się w

podróżowanie po Europie i odw

iedzanienajpiękniejszych zakątków

naszego kontynentu. Każdy dzień m

oże być przystankiem w

innym kraju albo

w innym

regionie. W danym

dniu możecie m

iędzy innymi: zjeść regionalną potraw

ę, nauczyć się najważniej-

szych słów, napisać kartkę z pozdrow

ieniami z obozu do tam

tejszej organizacji skautowej, w

trakcie poran-nej rozgrzew

ki zagrać w regionalną grę itp.

27Z Europą za pan bratW

swojej drużynie przeprow

adź kwiz na tem

at wiedzy o Europie. O

czywiście poprzedź tę

zabawę cyklem

zbiórek, na których zapoznacie się z europejskimi państw

ami, europejską kul-

turą, organizacjami i etapam

i integracji europejskiej. Pytania możesz ułożyć na podstaw

ie bro-szury U

nia bez tajemnic. Poniżej znajdują się przykładow

e pytania do wykorzystania.

1.H

ymnem

Unii Europejskiej jest fragm

ent symfonii:

A)

F. Chopina

B)W

. A. M

ozartaC

)L. van Beethovena

2.Flaga Europy to dw

anaście gwiazdek na tle:

A)

czerwonym

B)ciem

noniebieskimC

)zielonym

3.Za stolicę zjednoczonej Europy uchodzi:A

)Bruksela

B)Londyn

C)

Lizbona4.

Spośród wym

ienionych niżej państw do U

nii Europejskiej nie należy:A

)Francja

B)G

recjaC

)Szw

ajcaria5.

Przewodniczącym

Kom

isji Europejskiej jest:A

)Rom

ano ProdiB)

Tony BlairC

)H

elmut K

ohl6.

Ilu przedstawicieli z Polski zasiądzie w

Parlamencie Europejskim

?A

)37

B)50

C)

99

23Europejska uczta

W trakcie obozu zorganizujcie europejską ucztę. N

iech każdy zastęp przygotuje jedną potrawę charak-

terystyczną dla wybranego kraju europejskiego. M

ożecie to także połączyć z giełdą gadżetów z tych krajów

oraz festiwalem

piosenki.

Kierm

asz europejskich rozmaitości

Wraz ze sw

oimi zucham

i przygotuj kiermasz europejskich rozm

aitości. Niech każdy zuch przyniesie przy-

najmniej jedną rzecz ze sw

ego domu (pam

iątkę z podróży, kartkę pocztową itp.) z innego kraju. Zaznaczcie

na mapie Europy kraje, z których pochodzą te przedm

ioty. Zaprezentujcie te przedmioty i opow

iedzciehistorię każdego z nich.

Mapa zainteresow

ańN

a podstawie w

aszych zainteresowań opracujcie w

harcówce w

ielką mapę Europy. Zaznaczcie na niej

wszystkie inform

acje o różnych krajach, które łączą się z waszym

i zainteresowaniam

i (kluby sportowe

w różnych krajach, m

oda, piosenkarze, przepisy kulinarne). W ten sposób pow

stanie mapa w

aszych euro-pejskich zainteresow

ań.

7 cudów Europy

Stwórzcie listę siedm

iu cudów Europy. U

stalcie, które znane wam

budowle i m

iejsca uznalibyście zanajcenniejsze i najpiękniejsze na naszym

kontynencie? Udokum

entujcie te miejsca. Który polski zabytek

lub polskie miejsce znalazło się na w

aszej liście?

Maraton film

owy

Skontaktujcie się z wypożyczalnią film

ów video i przeprow

adźcie maraton klasycznych film

ów europej-

skich. Wybierzcie te pozycje, które uw

ażacie za najcenniejsze. Spędźcie razem noc na oglądaniu tych

filmów

i dyskusję nad nimi. Będzie to zarazem

świetna okazja do integracji drużyny. Pam

iętajcie o opiecedorosłego instruktora oraz o poinform

owaniu rodziców

.

26Zuchow

a EuropaW

raz z zuchami lub harcerzam

i przygotujcie makietę Europy. Zaznaczcie na niej najw

ażniejsze miasta,

najpiękniejsze miejsca, najbardziej znane m

uzea itp. Możecie także zastanow

ić się nad tym, jak pow

innobyć zorganizow

ane europejskie państwo. Jakie pow

inny być w nim

ministerstw

a (i jakie powinny m

iećsym

bole), jak powinny być podejm

owane decyzje dotyczące dzieci?

Obyw

atel EuropyPrzeprow

adźcie w drużynie starszoharcerskiej lub w

ędrowniczej w

arsztaty na temat praw

i obowiązków

wynikających z nabycia obyw

atelstwa U

nii Europejskiej. Postarajcie się je porównać z praw

ami, które obecnie

wam

przysługują. Czy now

e prawa będą m

iały poważny w

pływ na w

asze życie? Czy w

iecie, jak z nich skorzy-stać? Przygotujcie na ten tem

at krótki folder informacyjny, który rozdysponujecie w

śród rodziców.

Obyw

atelstwo U

nii EuropejskiejO

bywatelstw

o UE zostało w

prowadzone Traktatem

z Maastricht z 1992 r. Traktat o U

nii Euro-pejskiej w

prowadził następujące praw

a obywateli U

nii:✓

prawo do poruszania się, osiedlania i pobytu na terenie państw

członkowskich U

nii,✓

czynne i bierne prawo w

yborcze w w

yborach lokalnych i do Parlamentu Europejskiego

w m

iejscu zamieszkania,

✓praw

o do ochrony dyplomatycznej i konsularnej,

✓praw

o składania petycji do Parlamentu Europejskiego,

✓praw

o składania skarg do Om

budsmana na działalność instytucji i organów

Wspólnoty.

Co zaznaczono w

tym sam

ym Traktacie, obyw

atelstwo U

nii uzupełnia a nie zastępuje obywa-

telstwa narodow

ego.

Now

e możliw

ościPrzeprow

adźcie w sw

ej drużynie dyskusję na temat m

ożliwości, jakie niesie integracja europejska. Staraj-

cie się patrzeć przez pryzmat poszczególnych osób: ucznia, studenta, m

łodego pracownika, harcerza, rolni-

ka. Na spotkanie m

ożecie zaprosić specjalistów z Regionalnego C

entrum Inform

acji Europejskiej.

24Część IIJednocząca się Europa

PrzesłaniePrzeczytajcie poniższy fragm

ent wystąpienia Jana Paw

ła II w parlam

encie Rzeczypospolitej w dniu

11 czerwca 1999 r. Zastanów

cie się, jakie przesłanie niosą słowa Papieża. W

broszurze Unia bez tajem

nicodnajdźcie też inform

acje na temat patronów

Europy. Zastanówcie się, jaki był ich w

kład w budow

aniecyw

ilizacji naszego kontynentu. Postarajcie się też odnaleźć wypow

iedzi przedstawicieli innych religii

i wyznań na tem

at integracji europejskiej.

Se

jm R

zeczyp

osp

olite

j Po

lskie

j, 11 czerw

ca 19

99

r.-fra

gm

en

ty-N

awet jedność E

uropy, jeżeli chcemy, by była ona trw

ała,w

inniśmy budow

ać na tych duchowych w

artościach, które jąkiedyś [ukształtow

ały], z uwzględnieniem

bogactwa i różno-

rodności kultur i tradycji poszczególnych narodów. M

a to byćbow

iem w

ielka Europejska Wspólnota D

ucha. Rów

nież w tym

mom

encie ponawiam

mój apel, skierow

any do Starego K

onty-nentu, „E

uropo, otwórz drzw

i Chrystusow

i!”.Przy okazji dzisiejszego spotkania pragnę jeszcze raz w

yrazićm

oje uznanie dla podejmow

anych konsekwentnie i solidarnie

wysiłków

, których celem, od chw

ili odzyskania suwerenności,

jest poszukiwanie i utrw

alanie należnego i bezpiecznego miej-

sca Polski w jednoczącej się E

uropie i świecie.

Polska ma pełne praw

o, aby uczestniczyć w ogólnym

procesiepostępu i rozw

oju świata, zw

łaszcza Europy. Integracja Polskiz U

nią Europejską jest od samego początku w

spierana przezS

tolicę Apostolską. D

oświadczenie dziejow

e, jakie posiadanaród polski, jego bogactw

o duchowe i kulturow

e mogą sku-

tecznie przyczynić się do ogólnego dobra całej rodziny ludzkiej,zw

łaszcza do umocnienia pokoju i bezpieczeństw

a w Europie.

Jan Paweł II

25Sym

bole europejskiePodczas zbiórki przygotujcie (uszyjcie lub nam

alujcie) flagę Europy. Dow

iedzcie się, jaka jest jej symbo-

lika. Wysłuchajcie też (z załączonej płyty C

D) hym

nu Europy – Ody do radości Ludw

iga van Beethovena.W

słuchajcie się w słow

a pieśni. Postarajcie się pantomim

ą wyrazić nastrój tej pieśni.

Deklaracja na XXI w

iekPrzeczytajcie poniższe fragm

enty Deklaracji Roberta Schum

ana wygłoszonej w

1950 roku. Na ow

e czasystanow

iła ona śmiałą w

izję Europy. Stwórzcie w

aszą deklarację lub program dla Europy XXI w

ieku.

Deklaracja Schum

ana, 9 maja 1950

r.-fragm

enty-N

ie można zagw

arantować św

iatowego pokoju bez podejm

o-w

ania twórczych w

ysiłków, proporcjonalnych do zagrażają-

cych niebezpieczeństw.

Do utrzym

ania pokojowych stosunków

niezbędny jest wkład,

jaki może w

nieść w rozw

ój cywilizacji zorganizow

ana i żyją-ca E

uropa.Europa nie zostanie stw

orzona natychmiast ani w

edług pojedyn-czego planu. B

ędzie budowana poprzez konkretne działania, które

najpierw stw

orzą autentyczną solidarność. Współdziałanie na-

rodów Europy w

ymaga elim

inacji wiekow

ych konfliktów m

ię-dzy Francją i N

iemcam

i. Podjęcie jakiegokolwiek działania m

usiw

pierwszej kolejności dotyczyć tych dw

óch państw.

Mając na uw

adze powyższy cel, rząd Francji proponuje pod-

jęcie działania w jednym

ograniczonym, ale decydującym

punkcie. Propozycja ta dotyczy oddania całości francusko--niem

ieckiej produkcji węgla i stali pod nadzór w

spólnej Wła-

dzy Najw

yższej, w ram

ach organizacji, która będzie otwar-

ta dla innych krajów E

uropy.W

spółpraca tak zorganizowanej produkcji spraw

i, iż jakakol-w

iek wojna pom

iędzy Francją i Niem

cami stanie się nie tylko

nie do pomyślenia, ale będzie także praktycznie niem

ożliwa.

Robert S

chuman