Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny

Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

Ocena ryzyka w bezpieczeństwie żywności

cele, zadania, narzędzia

Jan K. Ludwicki

Wyzwania dla oceny ryzyka



Wszystko może być niebezpieczne

Wszystko może być bezpieczne

OKOLICZNOŚCI

Informowanie

Fakty PlotkiMity

Sensacje



Mleko kobiet:• pestycydy

• polichlorowane bifenyle

Zalecać karmienie naturalne akceptując narażenie dziecka?Odradzać karmienia piersią, chroniąc dziecko przed zanieczyszczeniami chemicznymi?

Informacja o ryzykuInformacja o ryzyku



Czym jest zagrożenie ?Czym jest zagrożenie ?

Czym jest ryzyko?Czym jest ryzyko?

Zagrożenie versus Ryzyko

Czym jest narażenie ?Czym jest narażenie ?

DEFINICJE



Definicje

Zagrożenie:

1. Źródło potencjalnego szkodliwego skutku wynikającego z narażenia na szkodliwy czynnik

2. Zdolność (potencjalna) substancji chemicznej do wywołania określonego efektu toksycznego w warunkach narażenia na tę substancję

Narażenie:

Kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym wyrażony stężeniem (ilością), czasem trwania i częstotliwością.



Ryzyko

Jest prawdopodobieństwem (możliwością), że określony czynnik spowoduje szkodliwe skutki

Tylko możliwością ??Od czego zależy ??

1. Właściwości biologiczne czynnika (identyfikacja zagrożenia)

2. Wielkość narażenia

3. Droga narażenia

4. Czas trwania narażenia

5. Częstotliwość narażenia

6. Narażone lub/i wrażliwe populacje

W jakim celu dokonuje się

oceny ryzyka?



Ryzyko

Co wpływa na prawdopodobieństwo, że dany czynnik wywoła szkodliwe skutki ??

Cyjanek Cyjanek potasupotasu

w laboratorium (akredytowany system jakości)

znaleziony przez przypadkową osobę

w rękach terrorysty

w laboratorium szkolnym

Okoliczności towarzyszące narażeniu mają fundamentalne znaczenie



PARADYGMAT OCENY RYZYKAPARADYGMAT OCENY RYZYKA

1. Identyfikacja zagrożenia:1. Identyfikacja zagrożenia: co stanowi zagrożenie?

2. Charakterystyka zagrożenia:2. Charakterystyka zagrożenia: dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka

3. Ocena narażenia:3. Ocena narażenia:na jaką dawkę jest narażony człowiek?

4. Charakterystyka ryzyka: 4. Charakterystyka ryzyka: jakie skutki zdrowotne są związane z konkretnym narażeniem?



Ocena ryzyka a priori

Ocena ryzyka a posteriori

Zanim wystąpi zagrożenie

Po stwierdzeniu zagrożenia

Ocena ryzyka: zapobiega czy przeciwdziała ?




Ammanita phalloides

?

NH

R1SO

CH2

CH

NH

CO CO CH2

NH

CH

CO

NH

CO

CH

C2H5

CH3

CH2

NH

COCH

NH

CH2

COCH

NH

CH

CH

CH3

OH CH2

R3

CO

CH

NCH2

CH2

CHOH

CO CH

NH

CH2

CO R2

Amanitotoksyna

Identyfikacja Identyfikacja zagrożeniazagrożenia

Identyfikacja zagrożenia



Charakterystyka zagrożeniaCharakterystyka zagrożenia:: dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka

Muchomor sromotnikowy

Mechanizm działania

Narząd docelowy

Krytyczny efekt działania

(endpoint)

amanitotoksyna

Wiązanie polimerazy RNA

Działanie hepatotoksyczne

Wątroba Śmierć

LD50 = 0,1 mg/kg

Amanitotoksyna, α-amanityna, γ-amanityna …

Ocena ryzyka



Ocena ryzyka:Ocena ryzyka:

Zawartość toksyn w Amanita phalloides (mg/100g):γ-amanityna – 0,5 mg, α-amanityna – 8 mg, faloidyna – 10 mg i inne

Założenie do oceny narażenia:100 g Amanita phalloides zawiera średnio 20 mg toksyn

Dawka śmiertelna dla człowieka:

0,1 mg/kg x 60 kg = 6 mg toksyny

Ilość grzyba mogąca spowodować śmierć = (6mg x 100g)/20mg = 30gŹródła niepewności:1. Współczynnik zmienności (wahania poziomu toksyn w grzybie)? = 3x2. Synergizm działania miedzy toksynami (wszystkie hepatotoksyczne) = 2x

Ilość grzyba mogąca spowodować śmierć po uwzględnieniu niepewności: 5 g(mały kawałek kapelusza, czyli nawet niewielkie, przypadkowe zanieczyszczenie zbioru)



0

10

20

30

40

50

60

70

2003 2004 2005 2006 2006 2007 2008

Zgłoszenia przekroczeń pozostałości pestycydów do RASFF w produktach roślinnych (liczby bezwzględne)

Przekroczenia NDP

Ryzyko nieakceptowalne


Notyfikacje z RASFF

NDP a priori



Identyfikacja Identyfikacja zagrożeniazagrożenia

pestycydy

ON

O

OCH3

CH=CH2

Cl

Cl

winklozolina

?

Ocena ryzyka a priori



Winklozolina

Charakterystyka zagrożenia:Charakterystyka zagrożenia: dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka

LD50 = 15000 mg/kg mc

ARfD - brak

ADI = 0,01 mg/kg mc

układ rozrodczy – samce

Wpływ na układ wewnętrznego wydzielania – nie wykluczony

Dawka referencyjna

Narząd docelowy

Ocena ryzyka



Winklozolina

Narażenie ostre: skutki zdrowotne Znikome prawdopodobieństwo wystąpienia

Narażenie chroniczne: skutki zdrowotne

Do poziomu narażenia = 0,01 mg/kg mc (~ 0,7 mg/osobę): nie należy się spodziewać

Poziom pułapowy w jabłku (spożycie 0,4 kg codziennie)

0,57 mg/osobę dorosłą

Niepewność

Zmiany w układzie rozrodczym samów nie cofają się

Czy są efekty podprogowe i czy kumulują się??

Skutki narażenia chłopców ??



Ocena ryzyka w UE w celu oceny ryzyka dla pozostałości pestycydów w żywności

Profil toksykologiczny pestycydu

Co należy wiedzieć?

Spożycie pozostałości pestycydu z żywnością

Ryzyko dla zdrowia



Właściwości toksykologiczne pestycydu

ARfD – ostra dawka referencyjna Ilość substancji, jaka może być pobrana przez człowieka z żywnością i wodą do picia w czasie nie dłuższym niż 24 godziny bez znaczącego ryzyka dla zdrowia, wyrażana w mg/kg mc.

ADI - akceptowane dzienne pobranie Ilość substancji, jaka może być pobrana przez człowieka z żywnością i wodą do picia codziennie przez całe życie bez znaczącego ryzyka dla zdrowia, wyrażana w mg/kg mc.

niepewność



NiepewnośćNiepewność przy ocenie ryzyka przy ocenie ryzyka

Najwyższe Dopuszczalne Pozostałości PestycydówNajwyższe Dopuszczalne Pozostałości Pestycydów

Niepewność:- niedostateczne badania na zwierzętach- zwierzę/człowiek- człowiek / zmienność populacji

X 10 X 10

NOAEL X 100 = ADI



Spożycie z żywnością

Pestycydy o znacznej toksyczności ostrej:• ARfD• koncepcja „dużej porcji”

Pozostałe pestycydy:• ADI• diety dla rożnych populacji

Dane z państw członkowskich oraz FAO/WHO nt. spożycia produktów



NL- dzieci

FR- niemowlęta, dzieci, PG*

IE – dorośli

PT - PG*

SE – PG* (90 percentyl)

DK - dzieci

PL – PG*

DE – dzieci

Udostępnione dla EFSA średnie wielkości spożycia produktów

(25 diet)

IT- dzieci, niemowlęta

LT – dorośli

FI – dorośli

ES – dzieci, dorośli

UK – niemowlęta, małe dzieci, wegetarianie, dorośli

NL – PG*

WHO – diety ‘cluster’: B, E, D, F

* PG – populacja generalna



NDP - średnie spożycie - ADI

1. Ustanowienie NDP na podstawie ADI nie uwzględnia ostrych skutków2. Ustanowienie NDP na podstawie średniego spożycia nie uwzględnia

zmienności spożycia w populacji

Pestycydy o znacznej toksyczności ostrej + scenariusz najgorszego przypadku:

DUŻA PORCJA: w ocenie krótkoterminowego narażenia na pozostałości pestycydów w żywności: 97,5 percentyl spożycia danego produktu



„Duża porcja”

Rozkład prawdopodobieństwa spożycia określonej ilości produktu spożywczego

SpożycieŚredniespożycie

97,5 2,5%



NDP - średnie spożycie - ADI

NESTI: Oszacowane narodowe krótkoterminowe pobranie pestycydu z ‘dużą porcją’ na podstawie danych z poszczególnych państw członkowskich

Na podstawie danych z Państw członkowskich



Niepewność przy ocenie ryzykaNiepewność przy ocenie ryzyka

Najwyższe dopuszczalne pozostałości pestycydów w żywnościNajwyższe dopuszczalne pozostałości pestycydów w żywności

NDP

AD

I

ARfDDiety

narodowe

Dzieci i

niemow

lęta

wegeta

rianie

Przem

iany w

roślinach Produkty przetworzone



Dziękuję za uwagę

Nawet produkty przetworzone np. wino

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny

Documents

Transcript of Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny