Narodowy bank centralny

Funkcje podstawowe

Narodowy Bank Polski, jak większość banków centralnych w gospodarkach rynkowych, pełni trzy podstawowe funkcje:

•jest bankiem emisyjnym

•jest bankiem banków

•jest centralnym bankiem państwa

Bank emisyjny

NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

Bank bankówNBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.

Centralny bank państwa

NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

Główne obszary działalności NBP- organizowanie rozliczeń pieniężnych,- działalność emisyjna,- działania na rzecz systemu płatniczego,- zarządzanie rezerwami dewizowymi,- działalność edukacyjna i informacyjna,- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa- statystyki pieniężne i bankowe,- tworzenia bilans płatniczego- regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie- kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;- opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, a także- wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Funkcje poboczne- działalność statystyczna, w ramach której są zbierane, przetwarzane i publikowane m.in. dane dotyczące: bilansu płatniczego międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, inflacja bazowa, statystyka bankowa i pieniężna, oczekiwania inflacyjne osób prywatnych.- edukacja ekonomiczna: NBP jako instytucja, która wspiera rozwój gospodarczy Polski, podejmuje się misji upowszechnienia edukacji ekonomicznej, aby zasady funkcjonowania gospodarki rynkowej były ogólnie znane.

- analizy i badania ekonomiczne. NBP prowadzi i wspiera działalność analityczną i badawczą w zakresie szeroko rozumianej ekonomii i finansów.

Budżet państwa a NBP. Bank centralny może udzielać bezpośredniego kredytu dla budżetu państwa na pokrycie przejściowego niedoboru środków, ale nie deficytu budżetu, tzn. po pierwsze – na określony krótki czas i po drugie – do wysokości, która powinna być określona ustawą (kwotowo lub też przez odpowiedni procent). Długoterminowy deficyt powinien być pokryty oprocentowanymi obligacjami, a krótkoterminowy – przez 3 – miesięczne oprocentowane weksle skarbowe.Formy finansowania budżetu przez bank centralny:a) finansowanie bezpośrednie:- kredyt w rachunku otwartym,- zakup obligacji krótkoterminowych,b) finansowanie pośrednie:- zakup obligacji skarbowych w trakcie operacji otwartego rynku,- redyskonto weksli skarbowych,- udzielenie kredytu pod zastaw państwowych papierów wartościowych.

Podstawowymi organami Narodowego Banku Polskiego są :

- Prezes NBP - Rada Polityki Pieniężnej - Zarząd NBP

Prezes NBP

• powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

• 6-letnia kadencja,• jest on przewodniczącym Rady Polityki

Pieniężnej, Zarządu NBP oraz Komisji Nadzoru Bankowego.

• jedna osoba może sprawować tę funkcję maksymalnie przez 2 kadencje.

Rada Polityki Pieniężnej • 9 członków - powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i

Senat - oraz przewodniczący, którym jest Prezes NBP. • zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń

polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej.

• zatwierdza ona plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności.

• zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej są powoływani raz na 6lat. Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki Pieniężnej.

Zarząd NBP

• kieruje działalnością NBP, podejmując uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie o NBP do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

• jego podstawowym zadaniem jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez RPP planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.

• Zarząd realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz tworzy uchwały w sprawach które nie są zastrzeżone w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

• w jego skład wchodzą: prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu, w tym 2 Wiceprezesów NBP.

• członków powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP

Niezależność NBP

Narodowy Bank Polski, jako bank centralny powinien być niezależny od wpływów politycznych. Stanowisko to

podziela również Trybunał Konstytucyjny stwierdzając w wyroku z 28 czerwca 2000 r. wydanym w pełnym składzie

(sygn. akt K 25/99, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 141):

„specyficzna pozycja ustrojowa NBP jako centralnego banku państwa polega z jednej strony na niezależności

wobec organów państwowych, z drugiej zaś na "apolityczności" tego banku.”