Nadcisnienie Dla Bystrzakow Nadcby

7/31/2019 Nadcisnienie Dla Bystrzakow Nadcby

1/24

Nadcinienie dla bystrzakw

Autor: Alan L. Rubin

Tumaczenie: Izabela Szybilska-Fiedorowicz

ISBN: 978-83-246-1854-5

Tytu oryginau: High Blood

Pressure for Dummies

Format: 180x235, stron: 360

Dowiedz si wicej, a poczujesz si lepiej

Twoja podrczna apteczka w domowej biblioteczce

Nadcinienie ttnicze (ac. hypertonia arterialis) zwane jest take epidemi XXI wieku.

To przewleka choroba ukadu krenia, charakteryzujca si trwale podwyszonymcinieniem krwi (ponad poziom 140 mm Hg podczas skurczu i 90 mm Hg w czasie

rozkurczu serca). Mona j zauway podczas rutynowych bada i kilkukrotnego

pomiaru cinienia, jednak zdiagnozowana zbyt pno moe spowodowa powane

uszkodzenia organizmu.

Najnowsze badania podaj, e na nadcinienie ttnicze cierpi prawie 8,5 miliona

(czyli blisko 1/3) dorosych Polakw, a 30% osb, u ktrych obserwuje si tzw.

cinienie wysokie prawidowe, znajduje si w grupie ryzyka. U okoo 90% pacjentw

nadcinienie ma charakter samoistny, co znaczy, e nie udao si jeszcze ustali jego

przyczyny. Nadcinienie moe by odpowiedzialne za Twoje problemy z sercem, ble

i zawroty gowy, duszno, pobudzenie lub zmczenie i senno. Niestety, moe bytake chorob prowadzc do zawau, udaru, a nawet mierci. Nie pozwl na to!

Kartka po kartce odzyskuj zdrowie i dobre samopoczucie:

Sprawd, czy znajdujesz si w grupie ryzyka zagroonej nadcinieniem.

Poznaj najczstsze czynniki wywoujce t chorob.

Naucz si prawidowo mierzy cinienie sobie i Twoim bliskim.

Skorzystaj z zawartych tu rad i zacznij prowadzi higieniczny tryb ycia.

Dowiedz si wicej na temat nadcinienia u kobiet, dzieci i osb starszych.

Dodatek specjalny:

Pomocne dane odnonie polskich organizacji, ktre wespr Ci w walce z nadcinieniem
http://www.septem.pl/view4909.~nadcbyhttp://www.septem.pl/view4909.~nadcbyhttp://www.septem.pl/view4909.~nadcbyhttp://septem.pl/add4909.~nadcbyhttp://www.septem.pl/view4909.~nadcbyhttp://septem.pl/view4909.~nadcby


2/24

Spis treci

O autorze ..........................................................................................................................13

Podzikowania od autora ................................................................................................. 15

Wstp ..............................................................................................................................17

O ksice ................................................................................................................................ 19Konwencje zastosowane w ksice ....................................................................................... 19Czego nie czyta .................................................................................................................... 20Naiwne zaoenia .................................................................................................................. 20Jak podzielona jest ksika .................................................................................................... 20

Cz I: Czy jest nadcinienie? ..................................................................................... 21Cz II: Medyczne nastpstwa nadcinienia .................................................................. 21Cz III: Leczenie (albo profilaktyka) nadcinienia ttniczego .................................... 21Cz IV: Grupy wyagajce szczeglnej opieki ........................................................... 21Cz V: Dekalogi ............................................................................................................. 22Dodatek ............................................................................................................................ 22

Ikony wykorzystane w ksice .............................................................................................. 22Co dalej .................................................................................................................................. 23

Cz I: Czym jest nadcinienie? ................................25

Rozdzia 1: Nadcinienie ttnicze. Podstawowe informacje ............................................ 27

Jak funkcjonuje ukad krenia ............................................................................................ 28Mierzenie cinienia i odczytywanie wynikw ..................................................................... 29Czynniki zwikszajce ryzyko wystpienia nadcinienia .................................................... 29Nastpstwa nadcinienia ....................................................................................................... 31

Obnianie cinienia za pooc rnych kuracji ................................................................. 32Ochrona dzieci, kobiet w ciy i osb starszych ................................................................. 32By na czasie .......................................................................................................................... 33

Rozdzia 2: Diagnozowanie nadcinienia ..........................................................................35

Podstawowe inforacje o cinienioierzu ....................................................................... 35Prawidowy poiar cinienia krwi ....................................................................................... 37Jak unikn niedokadnego odczytu .................................................................................... 40

Unikanie kopotw ze sprzte ...................................................................................... 40Unikanie zego podejcia do poiaru cinienia i trudnoci ze strony pacjenta ............ 41


3/24


Odczytywanie wynikw ........................................................................................................41Co wiadczy o nadcinieniu? ............................................................................................42Klasyfikacja cinienia ttniczego u osb dorosych ......................................................... 42

Nadierne obnienie cinienia ............................................................................................44Syndro biaego fartucha i inne przyczyny waha cinienia .............................................45Mierzenie cinienia w dou ................................................................................................47Abulatoryjne onitorowanie cinienia krwi ....................................................................48Prawidowa ocena stanu zdrowia ......................................................................................... 49

Wywiad edyczny ............................................................................................................ 49Ocena badania lekarskiego ................................................................................................50Badania laboratoryjne ........................................................................................................ 51

Rozdzia 3: Czy znajdujesz si w grupie ryzyka? ................................................................53

Na co nie asz wpywu ........................................................................................................ 54

Globalny obraz nadcinienia .............................................................................................54Wpyw genw ....................................................................................................................55Wpyw pochodzenia .......................................................................................................... 57Wpyw pci ......................................................................................................................... 60Cinienie a wiek ................................................................................................................ 61

Zapobieganie nadcinieniu za pooc zian trybu ycia ..................................................62Obnianie napicia ............................................................................................................ 63Kontrolowanie wagi .......................................................................................................... 64Mniej soli ...........................................................................................................................66Eliinacja palenia i nadiernego spoycia alkoholu ...................................................... 67

Rozdzia 4: Wtrne nadcinienie ttnicze .........................................................................69Wczesne wykrywanie wtrnego nadcinienia ttniczego .................................................... 70Rola nerek we wtrny nadcinieniu ttniczy ................................................................ 71

Uszkodzenie tkanki nerek ................................................................................................71Zwenie ttnic nerkowych .............................................................................................. 74

Nowotwory wydzielajce horony i podnoszce cinienie krwi ...................................... 76Nowotwr produkujcy epinefryn ................................................................................. 77Nowotwr produkujcy aldosteron ................................................................................. 80Zesp Cushinga ...............................................................................................................84

Choroba genetyczna jako przyczyna nadcinienia ttniczego ................................................87

Inne przyczyny wtrnego nadcinienia ttniczego .............................................................. 88Zwenie cieni aorty ........................................................................................................88Za duo lub za ao horonw tarczycy .......................................................................89Akroegalia ....................................................................................................................... 89Bezdech senny ...................................................................................................................90Guz zgu ........................................................................................................................91Oparzenia ...........................................................................................................................91


4/24

Spis treci

Cz II: Medyczne nastpstwa nadcinienia ..............93

Rozdzia 5: Jak chroni swoje serce? .............................................................................. 95

Popa o duej ocy ............................................................................................................. 96Niedokrwienie inia sercowego ...................................................................................... 97Badanie iadycy ttnic (arteriosklerozy) ..................................................................... 98Stabilny bl serca .............................................................................................................. 99Leczenie zawau inia sercowego .............................................................................. 106

Rozwj niewydolnoci serca ............................................................................................... 108Sygnay ostrzegawcze ...................................................................................................... 108Czego szuka lekarz? ........................................................................................................ 109Leczenie niewydolnoci serca ......................................................................................... 111

Unikanie czynnikw ryzyka ............................................................................................... 111Kontrola nad cholesterole ........................................................................................... 112

Ograniczanie palenia ....................................................................................................... 112Cukrzyca pod kontrol ................................................................................................... 113Intensyfikacja aktywnoci fizycznej ............................................................................... 114

Rozdzia 6: Jak zadba o nerki? ......................................................................................115

Rola nerek ............................................................................................................................ 116Funkcja filtrowania ......................................................................................................... 117Inne funkcje nerek .......................................................................................................... 119

Uszkodzenie nerek ............................................................................................................. 120Zoliwe nadcinienie ttnicze ........................................................................................... 122Schykowa niewydolno nerek ......................................................................................... 124

Dializa, ktra ratuje ycie ............................................................................................... 126Przeszczep nerki .............................................................................................................. 131

Rozdzia 7: Jak zabezpieczy swj mzg? .......................................................................135

Przyczyny udaru zgu ..................................................................................................... 136Miadyca ttnic (arterioskleroza) ................................................................................. 137Zator naczy zgowych (udar niedokrwienny) ......................................................... 138Wylew krwi do zgu (udar krwotoczny) ...................................................................... 138

Unikanie udaru przez obnienie cinienia ....................................................................... 139Przegld innych czynnikw sprzyjajcych udarowi zgu ............................................. 139

Z ty nie wygrasz czynniki niekontrolowane ......................................................... 140

Nad ty asz wadz czynniki kontrolowane ........................................................ 140Dokonaj cudw za pooc lekw zapobiegawczych ................................................... 142

Dziaaj szybko, gdy zauwaysz objawy udaru ................................................................... 143Monitorowanie czynnoci zgu ...................................................................................... 144Rozaite etody leczenia udaru zgu ............................................................................. 146Rehabilitacja ........................................................................................................................ 148

Odzyskiwanie zdolnoci ruchu po udarze .................................................................... 148Moliwoci rehabilitacji .................................................................................................. 149Osoby odpowiedzialne za rehabilitacj .......................................................................... 149Jak znale pooc po udarze zgu? ........................................................................... 151


5/24


Cz III: Leczenie (albo profilaktyka)nadcinienia ttniczego ........................... 153

Rozdzia 8: Opracowanie udanego programu leczenia ....................................................155Realizacja zaoe leczenia ..................................................................................................156Modyfikacje trybu ycia ...................................................................................................... 159

Ziana trybu ycia na lepsze ..........................................................................................159Jak obniy cinienie ieche? ................................................................................... 161

Rozdzia 9: Dieta obniajca cinienie ............................................................................165

Obnianie cinienia za pooc diety DASH ....................................................................165Jak powstaa dieta DASH? .............................................................................................. 166Dowody na warto diety DASH ................................................................................... 167

Rozpoczcie prograu ...................................................................................................169Ograniczanie spoycia soli w czasie stosowania diety DASH ...................................... 173Utrata na wadze w celu obnienia cinienia ......................................................................174

Obliczanie wagi idealnej .................................................................................................174Ustalanie dziennego zapotrzebowania kalorycznego ....................................................175Dostosowanie diety DASH ............................................................................................177

Inne diety ............................................................................................................................. 178Pooc zewntrzna .............................................................................................................. 180

Rozdzia 10: Dieta bez soli ..............................................................................................183

Zwizek idzy sol a nadcinienie ............................................................................... 184Dowody na istnienie zwizku idzy sol a nadcinienie ............................................185

Wczesne eksperyenty ................................................................................................... 185Wpyw chloru na cinienie krwi .....................................................................................186Najnowsze badania ......................................................................................................... 187

Czy jeste wraliwy na sl? .................................................................................................188Zniejszenie spoycia soli ..................................................................................................189

Kupowanie produktw ubogich w sl ...........................................................................190Unikanie pokarw bogatych w sl ............................................................................. 191Dieta niskosolna .............................................................................................................. 191

Rozdzia 11: Unikanie tytoniu, alkoholu i kofeiny ............................................................193Nie igraj z ognie. Tyto i nadcinienie ttnicze ............................................................. 194Zasig probleu .............................................................................................................. 195Jedn nog w grobie ........................................................................................................ 196Zwalczanie biernego palenia ........................................................................................... 197Nie bd cieny jak tabaka w rogu ...............................................................................197Zrywanie z naogie. Sae plusy, adnych inusw .................................................198Jak skoczy z naogie? ................................................................................................199Korzystanie z dostpnej poocy .................................................................................... 203


6/24

Spis treci

Zwizek alkoholu z nadcinienie ttniczy .................................................................. 204Objawy choroby alkoholowej ........................................................................................ 204Zobacz, kto pije ............................................................................................................... 206Medyczne skutki picia alkoholu ..................................................................................... 206Terapia ............................................................................................................................. 207Znajdowanie poocy ..................................................................................................... 212

Kofeinowa euforia ............................................................................................................... 212Kiedy za duo jest niezdrowo? ....................................................................................... 213Wpyw kofeiny na zdrowie ............................................................................................. 214Korzyci z rezygnacji z kofeiny ...................................................................................... 215Unikanie kawy, czekolady i napojw gazowanych ....................................................... 215Znajdowanie poocy ..................................................................................................... 216

Rozdzia 12: Obnianie cinienia krwi za pomoc wicze fizycznych ............................217

Korzyci pynce z aktywnoci fizycznej ........................................................................... 218Przygotowanie si do wicze ............................................................................................ 218Sprawdzanie kondycji fizycznej ..................................................................................... 219Dobr wicze ................................................................................................................ 220Odpowiedni sprzt ......................................................................................................... 222

Odpowiednie natenie wicze ....................................................................................... 223mwiczenia na schudnicie ................................................................................................... 224mwiczenia siowe ................................................................................................................. 226

mwiczenia na grn cz ciaa ....................................................................................... 227mwiczenia wzacniajce nogi ........................................................................................ 228

Obnianie cinienia za pooc etod alternatywnych .................................................... 229Joga ................................................................................................................................... 229Medytacja ........................................................................................................................ 230Hipnoza ........................................................................................................................... 231Biologiczne sprzenie zwrotne ..................................................................................... 231

Rozdzia 13: Terapia lekowa ...........................................................................................233

Charakterystyka lekw ........................................................................................................ 235Jak skutecznie dziaa lek? ................................................................................................ 235Jak bardzo oe obniy cinienie w porwnaniu z innyi lekai? ......................... 235Czy leki w ty say stopniu obniajce cinienie krwi

w identyczny sposb wpywaj na prawdopodobiestwo choroby i ierci? ........ 236Klasy lekw .......................................................................................................................... 236Leki oczopdne ................................................................................................................ 237

Tiazydowe albo tiazydopodobne leki oczopdne ...................................................... 238Ptlowe leki oczopdne ............................................................................................... 239Leki oczopdne oszczdzajce potas ........................................................................... 240Antagonici aldosteronu ................................................................................................. 240Kobinacje rodkw oczopdnych ............................................................................ 241


7/24


Leki oddziaujce na ukad nerwowy ................................................................................. 241Metyldopa ........................................................................................................................241Klonidyna .........................................................................................................................242Blokery receptora beta-adrenergicznego .......................................................................243Antagonici receptora adrenergicznego alfa 1 ................................................................ 245

Wazodilatory ........................................................................................................................246Hydralazyna .....................................................................................................................246

rodki blokujce kana wapniowy ...................................................................................... 247Inhibitory konwertazy angiotensyny .................................................................................. 249Blokery receptora angiotensyny II ...................................................................................... 251Wybr leku ........................................................................................................................... 252

Leczenie nadcinienia bez powika .............................................................................. 252Leczenie nadcinienia z powikaniai ...........................................................................253Gdy zawiedzie lek pierwszego wyboru ......................................................................254

Jak paita o braniu lekw? ......................................................................................... 255Dziaania niepodane ......................................................................................................... 255Identyfikacja nazw handlowych ..........................................................................................258

Cz IV: Grupy wymagajce szczeglnej opieki ....... 259

Rozdzia 14: Osoby starsze ..............................................................................................261

Ocena sprawnoci uysowej ............................................................................................ 262Ocena cinienia krwi ........................................................................................................... 263

Pierwotne nadcinienie ttnicze ..................................................................................... 263Wtrne nadcinienie ttnicze ..........................................................................................265Leki podnoszce cinienie krwi u osb starszych ..........................................................265

Waciwe odywianie si w celu obnienia cinienia ........................................................ 267Kontrola diety ..................................................................................................................267Dieta DASH ....................................................................................................................268Redukcja spoycia soli .....................................................................................................268

Ziana trybu ycia w celu obnienia cinienia .................................................................269Stosowanie lekw na obnienie cinienia .......................................................................... 271

Podstawowa terapia lekowa tiazydowe rodki oczopdne .................................... 272Druga oliwo beta-blokery ................................................................................. 273

Trzecia oliwo ........................................................................................................... 273Sytuacje wyjtkowe ......................................................................................................... 274

Niebezpieczne spadki cinienia ..........................................................................................274

Rozdzia 15: Nadcinienie ttnicze u dzieci ....................................................................277

Prawidowy poiar cinienia krwi ..................................................................................... 278USG dopplerowskie i ae rczki ..................................................................................278Wybr waciwego roziaru ankietu .........................................................................279Odpowiednia technika ....................................................................................................279

Interpretacja wynikw poiaru ......................................................................................... 280


8/24

Spis treci

Moliwe przyczyny podwyszonego cinienia .................................................................. 281Przyczyny dziedziczne .................................................................................................... 281Uwarunkowania zwizane z wag ................................................................................. 282Czynniki chorobowe ...................................................................................................... 283

Ustalanie przyczyny podwyszonego cinienia u dziecka ................................................ 283Kluczowe oenty w przeszoci dziecka ................................................................... 283Wskazwki odkrywane podczas badania lekarskiego .................................................... 284Pooc z laboratoriu .................................................................................................... 285

Rozpoczcie leczenia od zian trybu ycia ....................................................................... 285Intensywne wiczenia fizyczne .......................................................................................... 287Terapia lekowa .................................................................................................................... 288

Rozdzia 16: Leczenie nadcinienia u kobiet .................................................................. 291

Co si dzieje z cinienie kobiety w czasie ciy? ............................................................ 292

Co powoduje nadcinienie w ciy? .................................................................................. 293Przewleke nadcinienie ttnicze ................................................................................... 293Stan przedrzucawkowy ................................................................................................... 294Stan przedrzucawkowy obok nadcinienia ttniczego .................................................. 300Nadcinienie ciowe ..................................................................................................... 301

Nadcinienie ttnicze po porodzie ..................................................................................... 301Kobieca terapia horonalna w przypadku nadcinienia ................................................... 302

Horonalna antykoncepcja doustna ............................................................................. 302Horonalne uzupenianie niedoboru estrogenu ......................................................... 303

Cz V: Dekalogi ...................................................305Rozdzia 17: Dziesi prostych sposobw zapobiegania nadcinieniu i obnienia go ....307

Rozpoznawanie nadcinienia .............................................................................................. 307Ustalanie wtrnego nadcinienia ttniczego ..................................................................... 308Podjcie diety DASH .......................................................................................................... 309Utrata na wadze za pooc ograniczenia liczby spoywanych kilokalorii ...................... 310Redukcja soli w diecie ......................................................................................................... 311Rzucanie palenia i ograniczenie picia ................................................................................. 312Podjcie planu treningowego ............................................................................................. 313

Uzupenienie leczenia za pooc technik doskonalenia ciaa i uysu ......................... 313Leki suce do obniania cinienia .................................................................................... 315Unikanie lekw podnoszcych cinienie krwi .................................................................. 316

Rozdzia 18: Dziesi (lub wicej) mitw dotyczcych nadcinienia .............................319

Nadcinienie jest nieunikniony skutkie starzenia ...................................................... 319Leczenie jest gorsze od choroby ......................................................................................... 320Musisz ograniczy swoje ycie z powodu nadcinienia .................................................... 321Leczy si tylko nadcinienie rozkurczowe ......................................................................... 322Nadcinienie oznacza ykanie lekw przez reszt ycia .................................................... 323


9/24


Po zawale serca albo udarze zgu ona przesta si leczy ........................................ 323Jak asz nadcinienie, nie oesz wiczy .......................................................................324Jeli dobrze si czujesz, oesz nie bra lekw na nadcinienie ...................................... 325Wysokiego cinienia krwi nie ona uregulowa ............................................................. 326Leczy si tylko osoby nerwowe i lkliwe ...............................................................................327Osb starszych nie trzeba leczy ........................................................................................328Nadcinienie jest niej niebezpieczne u kobiet ............................................................... 329

Rozdzia 19: Dziesi nowych odkry na temat nadcinienia ttniczego .....................331

Ocena skutkw obnienia cinienia krwi .........................................................................332Stan przednadcinieniowy to wcale nie nic takiego .......................................................... 332Przewidywanie nadcinienia (i zapobieganie u) ............................................................. 333Wyrokowanie o nadcinieniu u dorosych na podstawie poziou cinienia u dzieci ..... 334Czy wszyscy pacjenci po udarze zgu aj nadcinienie? ............................................335Ocena wpywu obcie zawodowych .............................................................................. 335Czy alkohol jest dobry, czy zy dla osoby z nadcinienie? .............................................336Operacja zniejszenia odka w celu schudnicia i obnienia cinienia krwi ............... 336Czy nadcinienie oddziauje na cukrzyc? .........................................................................337Znaczenie badania ALLHAT ..............................................................................................338

Dodatek: Najnowsze informacje i rda .................. 341Serce ..................................................................................................................................... 342

Polskie Towarzystwo Kardiologiczne ............................................................................342Serwis kardiologiczny .....................................................................................................342

Nerki .................................................................................................................................... 342Stowarzyszenie Nieiertelni .................................................................................... 342Dialped dializoterapia i nefrologia dziecica .............................................................343Dializoterapia otrzewnowa .............................................................................................343Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej ....................................................................343Stowarzyszenie ycie po przeszczepie .......................................................................344

Mzg .................................................................................................................................... 344Narodowy Progra Profilaktyki i Leczenia Udaru Mzgu ......................................... 344Dekalog Udarowca .......................................................................................................... 344Foru Neurologiczne ....................................................................................................344Polskie Towarzystwo Fizjoterapii oraz Polskie Towarzystwo Rehabilitacji ................ 345Centru Polskiej Rehabilitacji ...................................................................................... 345Sanatoria ...........................................................................................................................345

Cukrzyca .............................................................................................................................. 345Polskie Towarzystwo Diabetologiczne ..........................................................................345Polska Federacja Edukacji w Diabetologii ........................................................................346Polskie Stowarzyszenie Diabetykw ..............................................................................346

Nadcinienie ttnicze .......................................................................................................... 346Polskie Towarzystwo Nadcinienia Ttniczego ........................................................... 346

Skorowidz .......................................................................................................................347


10/24

Rozdzia 3

Czy znajdujesz siw grupie ryzyka?

W tym rozdziale:Przyjrzysz si deografii nadcinienia.Dowiesz si, co oesz zrobi a czego nie eby obniy swoje cinienie.

rozwoju nadcinienia odgrywa rol wiele czynnikw. Mio e naniektre nie asz wpywu (predyspozycja genetyczna, pochodzenie, wiek

czy pe), inne ju oesz kontrolowa, na przykad sposb odywiania,natenie aktywnoci fizycznej, pozio stresu, przyzwyczajenia zwizanez palenie i picie oraz skonno do parkowania jak najbliej kopleksusportowego. Kady z tych czynnikw oe wystpowa z wikszy lubniejszy nasilenie w dany regionie wiata, wic w niektrych iejscach

wskaniki nadcinienia s niskie, a w innych wysokie i towarzysz u cikiepowikania.

W ty rozdziale owi czynniki zwizane z rozwoje nadcinieniattniczego, zarwno te, nad ktryi ona zapanowa, jak i te, na ktre niea si wpywu. Jeeli nie zdiagnozowano u Ciebie nadcinienia, konieczniezapoznaj si z opise czynnikw, ktre ona kontrolowa, poniewapoog Ci zniejszy prawdopodobiestwo zachorowania. Jeeli cierpiszju na nadcinienie, przeczytaj cz III ksiki, gdzie owi te sae,oliwe do opanowania czynniki, ale powi je z leczenie schorzenia.

Uwaga! Zaponienie o urodzinach wspaonka to czynnik, ktry oepodnie cinienie krwi. Podobnie jak przejechanie saochode lecegow garau roweru syna. Na szczcie takie skoki cinienia s tylko tyczasowe!

W niniejszy rozdziale nie opisae wszystkich czynnikw prowadzcychdo nadcinienia. Kad tu nacisk jedynie na najwaniejsze. Tyczasenaukowcy nieustannie dodaj nowe. Jeeli chcesz dowiedzie si wicej nateat najnowszych odkry, zajrzyj do Dodatku i wyszukaj zaktualizowanedane.

W


11/24

Cz I: Czym jest nadcinienie?

Na co nie masz wpywuW ty punkcie poznasz czynniki yciowe, na ktre nie asz wpywu.Nie oesz odieni genw swojej rodziny, pochodzenia etnicznego, pcii wieku. Uwaga! Do tych czynnikw nie zaliczay sytuacji, w ktrej pewnegorazu wieszasz w szafie koszul, a po jaki czasie okazuje si, e skurczyasi o 2 roziary!

Mio e nie nad wszystkii czynnikai oesz zapanowa, i tak powinienesi dowiedzie, w jaki sposb wpywaj one na Twoje cinienie, oraz zachowaostrono. Jeeli pozwolisz sobie na nadwag, szybko oesz nabawi sinadcinienia, nawet gdy znajdujesz si w grupie niewielkiego ryzyka.

Globalny obraz nadcinieniawiatowe wskaniki nadcinienia dziel pozio zapadalnoci na nie na4 podstawowe kategorie:

Poziom zerowy kilka yjcych w pewny odosobnieniu grup,jak te w dorzeczu Aazonki, wykazuj zerow zapadalno nanadcinienie.

Poziom niski przypadki nadcinienia nale do rzadkoci (poniej15 procent), wrd ludnoci zaieszkujcej obszary wiejskie Aerykiaciskiej i Poudniowej, Chin i Afryki.Poziom normalny najczciej nadcinienie wystpuje u 15 30procent przedstawicieli danej populacji, w ty ieszkacw obszarwnajbardziej uprzeysowionych; taka sytuacja jest w Japonii, Europiei wrd przedstawicieli rasy kaukaskiej (biaej) w StanachZjednoczonych.

Poziom wysoki wysoka zapadalno na nadcinienie (30 40 procent)wystpuje w Federacji Rosyjskiej, Finlandii, Polsce oraz w populacjachAfroaerykanw.

W iejscach, gdzie wystpuje due rozpowszechnienie przypadkwnadcinienia, wysokie s take wskaniki zapadalnoci na choroby serca,zgu i nerek (zob. cz II). Ryzyko zachorowania na nie z powodunadcinienia jest ogrone na przykad w Federacji Rosyjskiej czy wrdAfroaerykanw. (Zob. punkt Afroaerykanie w dalszej czci rozdziau).Z kolei w Japonii drug gwn przyczyn zgonw jest udar zgu zwyklekojarzony z nadcinienie a naukowcy podkrelaj koniecznokontrolowania cinienia jako sposb na zapobieganie teu zaburzeniupracy zgu (Stroke, sierpie 2001).


12/24

Rozdzia 3: Czy znajdujesz si w grupie ryzyka?

Pewna cz bada prowadzonych nad nadcinienie na cay wieciedowodzi, e dua liczba przypadkw tego schorzenia w danej populacjiczsto zbiega si z nisk wiadooci i niedostateczny pozioeleczenia. Na przykad:

Badanie owione w czasopiieArchives of Brazilian Cardiology (lipiec2001) wykazuje, e wskaniki nadcinienia w Brazylii przypoinajdane ze Stanw Zjednoczonych, ale z powodu niskiej wiadoocioraz sabej opieki edycznej jedynie niewielki wycinek brazylijskiegospoeczestwa oe utrzya swoje cinienie pod kontrol.

Niektre europejskie populacje s wiadoe duej zapadalnoci nanadcinienie, ale nie potrafi go kontrolowa: W Hiszpanii dopiero cinienie na pozioie 160/95 Hg jest

decydujcy sygnae do rozpoczcia leczenia (a nie 140/90 Hg,

zalecane przez JNC 7; zob. rozdzia 2.). We Francji niedostateczny pozio a zarwno wiadoo spoeczna,jak i jako leczenia.

Mio e wielu ieszkacw Korei Poudniowej cierpi na nadcinieniei si leczy, jedynie aa cz z nich jest w stanie zapanowa nad jegopozioe donosi badanie opublikowane w piieJournal of

Hypertension (wrzesie 2001).

Zani spakujesz walizki i odlecisz do Aazonii w nadziei na dugie i wolneod chorb ycie w tropikalny raju, zastanw si nad jedn rzecz: skoro

wysoki odsetek przypadkw nadcinienia czsto wspistnieje z niskwiadooci i niedostateczn opiek edyczn, toprawdopodobnie wyostrzonawiadoo oraz odpowiednie leczenie przeo si na spadek liczby osbz nadcinienie i to bez wycieczki w tropiki! Czytaj zate dalej.

Wpyw genwNadcinienie czsto wystpuje wrd czonkw jednej rodziny, wic wywiadlekarski w kierunku tego schorzenia oe przewidzie rozwj chorobyu krewnych, ktrzy wci aj cinienie w norie. Na przykad, kiedyporwnano stan zdrowia dzieci biologicznych z adoptowanyi, okazao si,e poiary cinienia u rodzicw i dzieci biologicznych czciej daway takiesae albo podobne wartoci ni u dzieci adoptowanych i ich przybranychrodzicw. Wniosek? Jeeli asz 2 lub wicej krewnych, u ktrych nadcinieniewystpio przed 55. rokie ycia, sa jeste znacznie bardziej zagroonyty schorzenie. (A nastpny raze postaraj si troch uwaniej wybrarodzicw!)


13/24


Strefa udarw mzguDo tzw. strefy udarw mzgu (ang. Stroke Belt)

zalicza si poudniowo-wschodnie stany USAz wyjtkiem Florydy. Wysze wskaniki zapadal-noci na nadcinienie w tym regionie kraju ozna-czaj, e dochodzi tam do bardzo wielu udarwmzgu. Zgony spowodowane tym czynnikiemprzekraczaj o 10 procent redni dla reszty kra-ju. Jednake udary mzgu to nie jedyna konse-kwencja nadcinienia ttniczego. W tej czciUSA znacznie czciej ni gdzie indziej wystpujerwnie niewydolno nerek i serca. (Wicej in-formacji na temat udarw mzgu oraz niewy-dolnoci nerek i serca znajdziesz w czci II).Poza tym oglne wskaniki miertelnoci takes tam wysze ni w innych stanach Ameryki.

Biali mczyni zamieszkujcy poudniowo-wschodnie stany czciej zapadaj na nadcinie-nie w porwnaniu z reszt kraju. Jednak niskawaga urodzeniowa oraz nadcinienie ttniczeczciej wystpuje w populacjach afroamery-kaskich zamieszkujcych poudniowo-wschodni

czci kraju, czyli obszar, w ktrym skupia si

wikszo czarnej ludnoci w USA.

Natomiast przyczyny takich wysokich wska-nikw nadcinienia i zgonw w wyniku kom-plikacji zwizanych z tym schorzeniem wrdAfroamerykanw z poudniowo-wschodniegoregionu USA nie rni si od oglnych powo-dw wystpowania nadcinienia.

9Spoywanie duych iloci soli to rzecz nor-malna na poudniowym wschodzie, zwaszczawrd czarnej ludnoci.

9Spoywanie maych iloci potasu podpostaci owocw i warzyw to powszechnezjawisko.

9 Otyo wystpuje tu u znacznie wikszegoodsetka populacji.

9 Siedzcy tryb ycia to zasada, ktr kierujesi wielu mieszkacw poudniowo-wschod-niego regionu USA. Poowa ludnoci nieuprawia sportu odpowiednio czsto.

Naukowcy wci nie do koca wiedz,jak geny i ktre z nich wpywajna nadcinienie, ale przypuszczaj, e za probley odpowiada cakie duaich liczba. Innyi sowy, posiadanie jednego konkretnego genu wcale nieprzesdza o nadcinieniu zreszt gdyby nawet naukowcy znaleli te waciwe,nie potrafiliby ich zodyfikowa.

Czynniki dziedziczne wpywaj take na wag ciaa. Osoby blisko spokrewnionezwykle aj ten sa stopie otyoci, ktra przecie odgrywa du rolw rozwoju nadcinienia. (Zob. fragent Kontrolowanie wagi w dalszejczci rozdziau, gdzie znajdziesz bardziej szczegowe inforacje na teatskutkw dodatkowych kilograw).

Wyjtkowo istotny przykade roli, jak odgrywa w nadcinieniu czynnikdziedzicznoci, oe byzesp insulinoopornoci. Ot osoby cierpice na tdolegliwo aj:

podwyszone stenie insuliny (horonu, ktry kontroluje poziocukru we krwi) i jednoczenie obnion wraliwo na wasn insulin;okrelon zawarto tuszczu we krwi, gdzie wystpuje wysokie stenietrjglicerydw (rodzaju tuszczw powyej 200 g/dL) oraz niskiestenie cholesterolu typu HDL (tzw. dobrego cholesterolu, ktrychroni przed zawaai serca poniej 30 g/dL).


14/24


Poza ty osoby z zespoe insulinoopornoci:

zazwyczaj s otye (cho nie zawsze);czciej ni pozostali ludzie przechodz iertelne zaway serca; stanowi 20 procent wszystkich przypadkw nadcinienia;najczciej groadz tkank tuszczow wok talii.

Wpyw pochodzeniaWedug danych aerykaskich Orodkw Kontroli i Zapobiegania Chorobo1

w latach 1960 1990 udao si zniejszy liczb przypadkw zapadalnocina nadcinienie w kadej aerykaskiej grupie etnicznej, jednak pniejw latach 1990 2001 (ostatni rok bada, z ktrego udostpniono dane)wskaniki si podniosy. W tabeli 3.1 ziany te wida jak na doni.

Tabela 3.1. Odsetek mieszkacw Stanw Zjednoczonych w wieku ponad 20 lat

cierpicych na nadcinienie*

Grupa 1960 1970 1980 1990 2002

Obie pci 36,9 38,3 39,0 23,1 33,6

Mczyni 40,0 42,4 44,0 25,3 30,6

Kobiety 33,7 34,4 34,0 20,8 31,0

Biali mczyni 39,3 41,7 43,5 24,3 32,5

Biae kobiety 31,7 32,4 32,3 19,3 31,9

Czarni mczyni 48,1 51,8 48,7 34,9 42,6

Czarne kobiety 50,8 50,3 47,5 33,8 46,6

Mczyni Latynosi 25,0 25,2 26,3

Kobiety Latynoski 21,8 22,0 23,4

*Dane dostarczone przez amerykaskie Orodki Kontroli i Zapobiegania Chorobom

Tabela pokazuje, e w ty 42-letni okresie podjto powane dziaania,aby ograniczy liczb przypadkw nadcinienia. Jednak dowodzi rwnie,e blisko jedna trzecia populacji powyej 20. roku ycia cierpi na to schorzenie,

1 Ang. Centers for Disease Control and Prevention agencja rzdu federalnego USA, wchodzca w skad

Departaentu Zdrowia i Opieki Spoecznej, z siedzib w Atlancie; do jej zada naley zapobieganiechorobo i ich zwalczanie oraz podejowanie dziaa ajcych na celu popraw stanu zdrowia

Aerykanw przyp. tum.


15/24


a wrd Afroaerykanw choruje a 2 na 5. Jeeli jednak poczy siwiadoo istnienia tych czynnikw z waciw opiek edyczn orazzianai w trybie ycia (ktre opisz w dalszej czci rozdziau), oeuda si obniy wskaniki zachorowa na nadcinienie.

AfroamerykanieU Afroaerykanw populacji najbardziej zagroonej nadcinieniei zwizanyi z ni koplikacjai chorob wykrywa si 2 razy czciejni u przedstawicieli rasy kaukaskiej. Poza ty u Afroaerykanw:

znacznie czciej wykrywa sischykow niewydolno nerek, przynajniejpo czci spowodowan podwyszony pozioe cinienia;

wystpuje oliwo odziedziczenia wady nerek, ograniczajcejzdolno usuwania nadiaru soli z organizu;

wystpuje sabsza reakcja na tlenek azotu (wany zwizek cheicznyobecny w naczyniach krwiononych) ni u przedstawicieli rasy biaej(wicej inforacji na teat tlenku azotu znajdziesz w race niej Tlenek azotu na ratunek).

Ponadto win przynajniej za cz przypadkw nadcinienia ttniczegow populacji Afroaerykanw naley zrzuci na napicia zwizane z niszystatuse spoeczno-ekonoiczny tej grupy ludnoci.

Wyjtkowo dobre efekty przyniosa w terapii nadcinienia u Afroaerykanw

odpowiednia dieta. Najlepiej sprawdzia si dieta o nazwie DASH2

(zob.rozdzia 9.), na ktr skada si zwikszona ilo owocw, warzyw, zboa,odtuszczonych produktw nabiaowych i innych produktw biakowycho aej zawartoci tuszczu.

LatynosiWskaniki zachorowalnoci na nadcinienie wrd ludnoci latynoskiejaj niej wicej takie sae wartoci jak u przedstawicieli rasy kaukaskiej.Mio e na nadcinienie czciej zapadaj Afroaerykanie, to Latynosi ajwiksze opory przed stosowanie lekw ni czarni i biali ieszkacy USA.

Biali (rasa kaukaska)Okoo 30 procent dorosych przedstawicieli rasy kaukaskiej w StanachZjednoczonych cierpi na nadcinienie. Ta grupa populacji wydaje sibardziej wiadoa swojego nadcinienia i czciej poddaje si leczeniu niAfroaerykanie i Latynosi. Jednak terapia dziaa jedynie w 20 procentachwypadkw wci wiele pozostaje do zrobienia. W ty przypadkuproblee najprawdopodobniej jest brak podatnoci pacjentw na leki.

2 Ang.Dietary Approach to Stop Hypertension (leczenie nadcinienia za pooc diety) przyp. tum.


16/24


Tlenek azotu na ratunekTlenek azotu, wany zwizek chemiczny, ktry

rozszerza naczynia krwionone i obnia cinieniettnicze, jest produkowany przez komrki wy-cieajce od wewntrz naczynia krwionone.Jednake pewne czynniki ryzyka, zwikszajceprawdopodobiestwo zapadnicia na chorobyserca, niszcz te komrki i upoledzaj ich zdol-no produkowania tlenku azotu. Zaliczamydo nich:

9nadcinienie ttnicze,9wysoki poziom cholesterolu,

9insulinooporno,9pomenopauzalny brak estrogenu,9palenie lub ucie tytoniu.Takie czynniki podnosz rwnie podatno da-nej osoby na nastpstwa stresu objawiajcesi wzrostem cinienia krwi. Jeeli jednak udasi wyeliminowa te czynniki, dojdzie do usu-nicia ich zgubnych skutkw i przywrceniaprodukcji tlenku azotu. Z czci III dowiesz si,jak mona si z nimi upora.

Identyfikacja winowajcw. Rola soli i tuszczwW 1999 roku w magazynie Scientific Americanopublikowano wnioski z badania, ktrego celembyo znalezienie wyjanienia wysokich wska-nikw nadcinienia w populacji Afroameryka-nw. W ramach projektu porwnano ze sobludzi tej samej rasy mieszkajcych w rnych

zaktkach wiata. Autorzy, ktrych nie zado-wolio wyjanienie genetyczne, odkryli ogrom-ne rnice dzielce czarnoskrych mieszka-cw Nigerii, Jamajki i Stanw Zjednoczonych:

9Oglnie rzecz biorc, Nigeryjczycy s szczu-pli, wykonuj cik prac fizyczn i spoy-waj tradycyjne posiki nigeryjskie, zoonez ryu, warzyw i owocw. Gdy si starzej,nie podnosi si im cinienie. Przypadki nad-cinienia ttniczego nale do rzadkoci.

9Dieta Jamajczykw stanowi mieszank yw-noci wiejskiej i produktw kupowanychw sklepach spoywczych. Mieszkacy Ja-majki yj rednio o 6 lat duej ni Afroame-rykanie, poniewa nisze s wskaniki za-chorowa na raka i choroby serca.

9W Maywood, niedaleko Chicago, afroame-rykaska spoeczno, zoona z emigran-tw z poudniowego wschodu USA, ody-wia si sono i tusto.

Mimo e wszystkie grupy czy wsplne pocho-

dzenie genetyczne, odsetek przypadkw osbz nadcinieniem wynis 7 procent dla Nigeryj-czykw, 26 dla Jamajczykw i 33 dlaAfroamerykanw. Ci ostatni take wicej wa,spoywaj wiksze iloci soli i mniejsze potasuni Nigeryjczycy.

Autorzy doszli do wniosku, e wyjanienierasowe nie ma racji bytu. Przypadki nadcinieniau Afroamerykanw nie maj podoa genetycz-nego, gdy osoby czarnoskre, ktre cierpi nanadcinienie, i te, ktre maj cinienie w nor-

mie, maj takie same geny. Badanie dowodzi,e wyjanienia rozbienych wynikw naley szu-ka w warunkach rodowiskowych, a nie ge-nach. Nigeryjczycy pochaniali mniej soli, spoy-wali wicej potasu i prowadzili bardziej aktywnytryb ycia.


17/24


Wpyw pciChopcy czciej ni dziewczynki aj podwyszone cinienie skurczowe

(cinienie powstae w ttnicach w chwili wypchnicia do nich krwi przezserce; zob. rozdzia 2., w ktry znajdziesz wicej szczegw). Opisanew 2006 roku w czasopiie Circulation badanie z udziae uczestnikww wieku od 12 lat, a pote dobieranych co 2 lata, dowiodo, e w Kanadziewskaniki nadcinienia wzrosy u chopcw o 19 procent, podczas gdyu dziewczt pozostay na ty say pozioie. Do gwnych przyczyntakiego stanu rzeczy zaliczono siedzcy tryb ycia oraz brak sportu i u chopcw,i u dziewczt. Wicej na teat nadcinienia i dzieci pisz w rozdziale 15.

W przypadku odych dorosych osb (18 35 lat) nadcinienie czciejwystpuje u czyzn ni u kobiet. Jednak kiedy kobiety osigaj 50. rok

ycia (i wikszo z nich traci oliwo produkcji estrogenu z powoduenopauzy bd usunicia jajnikw), czciej ni czyni cierpi nanadcinienie.

Nieniej to kobiety czciej od czyzn aj wiadoo swojegoschorzenia, lecz je i kontroluj. Wytuaczy to ona ty, e kobietyczciej widuj lekarzy z powodu ciy czy kontrolnych bada iednicylub piersi kada z tych okazji daje lekarzowi dodatkow oliwozdiagnozowania nadcinienia.

U kobiet tak sao jak u czyzn spada ryzyko udaru, jeli poddadz

si terapii przeciwnadcinieniowej, wic powinna by i ona zalecana takczsto jak pano.

Niej opisuj wpyw, jaki na pozio kobiecego cinienia wywieraj pigukiantykoncepcyjne i enopauza.

Antykoncepcja doustnaDawniej piguki antykoncepcyjne zawieray wiksze iloci estrogenui progesteronu ni obecnie. Ich stosowanie czono z wyszyi wskanikaipodatnoci na choroby serca, zaway i udary zgu oraz czstszyi

przypadkai zgonw. Wspczesne specyfiki zawieraj niej horonwi nie prowadz do tego typu powika, zwaszcza w porwnaniu z innyietodai antykoncepcji. Jednake antykoncepcja doustna oe powodowalekki wzrost ryzyka zakrzepw i raka piersi, wic kobiety, ktre w przeszociborykay si z ty pierwszy zjawiskie, nie powinny stosowa tej etodyzapobiegania ciy.

Piguki antykoncepcyjne kojarzy si niekiedy z pewny wzroste cinieniattniczego, ktre si stabilizuje po odstawieniu rodka. Jednak raz na jakiczas ta etoda antykoncepcji oe wywoa powaniejszy przypadek


18/24


nadcinienia. Jeeli w rodzinie pacjentki wystpoway przypadki tej chorobybd niewydolno nerek, lekarz powinien powanie przeyle przepisaniejej antykoncepcji horonalnej i czsto kontrolowa jej cinienie.

Nie do koca wiadoo, dlaczego cinienie wzrasta w wyniku stosowaniapiguek antykoncepcyjnych, ale proble oe stanowi ilo progesteronu(nie estrogenu) w preparacie. Ot rodki, ktre zawieraj niej progesteronualbo jego ladowe iloci, rzadziej wpywaj na powstanie nadcinieniau pacjentek.

Jeeli po odstawieniu przez kobiet antykoncepcji doustnej pozio cinienianie powrci do nory, powinna zosta ona przebadana w kierunku innychprzyczyn. Kobiety, ktre nie og stosowa innej fory zapobiegania ciy,powinny poczy t etod ze rodkai obniajcyi cinienie ttnicze.(Wicej inforacji na ten teat znajdziesz w rozdziale 13.).

Po menopauzieKobiety po enopauzie nawet te z noralny cinienie reagujna stres wzroste cinienia, w przeciwiestwie do kobiet, ktre jeszczenie osigny wieku kliakteriu. Niedobr estrogenu, ktry wystpujew czasie enopauzy, oe nie by jedyn przyczyn; wpyw oe iebowie rwnie przyrost wagi towarzyszcy procesowi starzenia oraz inneczynniki, na przykad niejsza aktywno fizyczna. Uwaga! Kobiety poenopauzie s wraliwsze na sl od czyzn, to za zjawisko oestanowi dodatkowy powd, dla ktrego ronie wrd nich podatno

na nadcinienie ttnicze.Przyjowanie horonw estrogenowych najprawdopodobniej nie podnosipoziou cinienia ani nie pobudza wraliwoci kobiet po enopauzie na slczy stres. Z tego powodu panio z nadcinienie i po enopauzie onapodawa estrogeny.

Cinienie a wiekZ wielu przyczyn cinienie wzrasta wraz z wiekie nastpuje pogorszenie

funkcjonowania nerek, upoledzenie wydalania soli z organizu, stwardnieniettnic, wzrost otyoci oraz wiksza podatno na podnoszce cinieniedziaanie soli.

Cinienie ronie wraz z wiekie etapai. Mio e u rnych osb rnieto wyglda, nadcinienie zazwyczaj rozwija si w dosy atwy do przewidzeniasposb od etapu przednadcinieniowego do etapu utrwalonego nadcinieniattniczego.


19/24


Nadcinienie ttnicze oe pojawi si przed 30. rokie ycia, a typowakolejno wydarze wyglda nastpujco:

Okres midzy urodzeniem a 30. rokiem ycia (etapprzednadcinieniowy): sporadyczne poiary cinienia ogpokazywa podwyszone wartoci, ale wzrost nie utrzyuje si stale.Jednak nawet okazjonalny skok cinienia oe stanowi wskazwk,e kiedy u pacjenta oe rozwin si choroba. Do innychczynnikw nale: niska waga urodzeniowa; nadierny wzrost cinienia w sytuacji stresu bd wysiku fizycznego; wyniki wysokie (bliskie 140/90 Hg) ale wci w norie

otrzyane w przypadkowych poiarach; inne: otyo, nadierne spoywanie alkoholu, cukrzyca, obniony

pozio cholesterolu HDL bd podwyszony trjglicerydw.Zazwyczaj midzy 30. a 40. rokiem ycia: ten etap oe trwaod 5 do 10 lat. Wysoki pozio cinienia wystpuje do czsto, alepote nadchodz okresy noralnego cinienia.

Zazwyczaj tu przed pidziesitk, ale czasami nawet w 30.roku ycia (nadcinienie pierwotne utrwalone nadcinienie,ktrego przyczyny nie mona ustali): ludzie, ktrzy zapadajna nadcinienie pierwotne w wieku 50 lat lub wczeniej, s niezwykleocno naraenie na zaway serca i udary zgu. Jeeli nie poddadzsi leczeniu, rednia dugo ich ycia ulegnie skrceniu o 15 20 lat.

Po 50. roku ycia: najprawdopodobniej chodzi o schorzenie zwanenadcinieniem wtrnym (spowodowane innyi przyczynai), ktreowi w rozdziale 4. Z kolei rozdzia 14. powicony jest probleonadcinienia u osb w starszy wieku.

Zapobieganie nadcinieniu

za pomoc zmian trybu yciaCo roku w Stanach Zjednoczonych u 2 ilionw nowych pacjentwdiagnozuje si nadcinienie ttnicze. Owsze, genw przekazanych przezrodzicw nie zienisz, ale eby zapobiec rozwojowi choroby, oeszwprowadzi wiele odyfikacji do swojego stylu ycia. Na pocztek wszystkieosoby dorose powinny by poddawane przynajniej co 2 lata badanioprzesiewowy w kierunku nadcinienia. Do innych zian zaliczay:


20/24


obnienie poziou stresu za pooc poczucia huoru (zob. rozdzia 8.);zwikszenie iloci spoywanego potasu przez wprowadzenie do swojejdiety wikszej iloci owocw i warzyw (zob. rozdzia 9.);

sprowadzenie codziennego spoycia soli poniej poziou 6 iligraw(1 yeczka), rwnego 2,4 iligraa sodu (zob. rozdzia 10.);utrzyanie spoycia alkoholu na pozioie 2 drinkw lub niejdziennie (zob. rozdzia 11.);

kontrolowanie swojej wagi za pooc waciwej diety (zob. rozdzia 9.)oraz sportu (zob. rozdzia 12.).

Wszelkie techniki, ktrezapobiegaj nadcinieniu ttniczeu, og rwniepozwoli na obnienie podwyszonego ju cinienia. Jednak najwikszarnica idzy profilaktyk a leczenie polega na kosztach i zagroeniach

zwizanych z lekai, ktre wikszo ludzi usi przyjowa w raachterapii nadcinienia. Jeeli jeste w stanie zapobiec chorobie, rb, co w Twojejocy, eby do niej nie dopuci. Nie poaujesz.

Obnianie napiciaPierwotne nadcinienie ttnicze (zob. wczeniejszy punkt Cinienie a wiek)powoduj w rwny stopniu czynniki dziedziczne, jak i rodowiskowe.Wrd tych ostatnich najwaniejsze s dieta oraz napicia psychiczno-spoeczne.

Wiele populacji dowodzi istnienia wpywu stresujcych sytuacji na poziocinienia.

W raach badania owionego w piieNew England Journal of Medicine(arzec 1968) dokonano porwnania ycia kilku zakonnic, ieszkajcychwe Woszech w cisej klauzurze, z grup kobiet yjcych w noralnyspoeczestwie. Z pocztku kobiety iay takie sae wyniki, ale po30 latach cinienie zakonnic byo o 30 ilietrw nisze od cinieniaprzedstawicielek drugiej grupy.

Ludzie, ktrzy przechodz ze spoeczestw o niszy pozioie stresu(jak Nigeryjczycy w Afryce, ktrych opisae wyej) do spoeczestw,gdzie panuje wicej czynnikw stresogennych (na przykad Afrykaczycyw Aeryce), wykazuj trway wzrost cinienia ttniczego.

Ludzie, ktrzy pracuj na stanowiskach, gdzie aj a wadz, leczdu odpowiedzialno, wykazuj podwyszony pozio cinienia krwi.

Kontrolerzy ruchu lotniczego jako grupa aj wyszy pozio cinieniani ludzie pracujcy w niej stresujcych warunkach.

Wrd Afroaerykanw, dorastajcych w bardziej stresujcychrodowiskach, wystpuje wicej przypadkw nadcinienia ttniczego.


21/24


Wyniki niektrych z tych bada zakwestionowano jednak, zwracajc uwagna inne czynniki zwizane z nadcinienie. Na przykad dieta zakonnicoga w niejszy stopniu przyczynia si do rozwoju choroby, zwaszczapo 30 latach. Z kolei ludzie wywodzcy si ze spoeczestw, dla ktrych

charakterystyczny jest wyszy pozio stresu, zwykle spoywaj wicej soli.

Mio e niektre badania wykazuj wspzaleno idzy tuionygniewe a nadcinienie, inne jej nie dostrzegaj. To, czy cinienie bywapodwyszone u osb, ktre tui w sobie zo, a nie daj jej ujcia w foriebezporedniego wyraenia albo w jaki inny uzewntrzniony sposb(na przykad w postaci wikszej dawki wicze fizycznych), wci stanowiprzediot wielu sporw.

Naley te zapyta, czy osoby, ktre przesadnie reaguj na stres, czciejzapadaj na nadcinienie ttnicze ni ludzie sabiej reagujcy. Nie a

jednoznacznej odpowiedzi: badania zajujce si ty zjawiskie dajsprzeczne wyniki.

Owsze, wiele prac badawczych powiconych stresowi i nadcinieniuprzynosi niespjne wyniki, ale jedno jest pewne obnienie poziounapicia oe Ci tylko wyj na dobre. I niej jeste bowie zestresowany,ty asz niejsz skonno do przejadania si, palenia i nadiernegopicia, czyli czynnikw powodujcych jako wiadoo nadcinienie.W rozdziale 8. zapoznasz si ze wspania for obniania napicia ieche.

Kontrolowanie wagiRola biernego trybu ycia w rozwoju nadcinienia ttniczego jest oczywista.Kolejne badania dowodz, e osoby czciej wiczce rzadziej zapadaj naschorzenie, a aktywny styl ycia sprzyja kontroli nad wasn wag.

Na kade dodatkowe 4,5 kilograa przyrostu asy ciaa cinienie skurczowepodnosi si o 4 5 ilietrw supa rtci. Dlatego wcale nie trzeba ienadwagi albo cierpie na otyo, eby nabawi si nadcinienia.

Otyo brzuszn (tuszcz wok talii) czciej kojarzy si z nadcinienie niotyo ng i ud. Duy obwd pasa to znak, e zblia si albo ju si pojawionadcinienie.

Zesp insulinoopornoci (opisuj t dolegliwo wyej w punkcie Wpywgenw) zawiera czynniki, ktre podnosz prawdopodobiestwo zapadniciana choroby serca:


22/24


otyo;wysokie cinienie ttnicze;podwyszone stenie insuliny oraz insulinooporno;wiksza ilo tkanki tuszczowej wok talii;wysoki pozio trjglicerydw;niski pozio HDL (dobrego cholesterolu), a wysoki LDL(zego cholesterolu);

due stenie kwasu oczowego w krwiobiegu;cukrzyca typu 2 (dawniej nazywanacukrzyc insulinoniezalen);wysokie stenie substancji cheicznych, ktre utrudniaj rozpadaniesi skrzepw krwi.

Nie wiadoo do koca, w jaki sposb otyo powoduje nadcinienie.Jednak naukowcy odkryli ju nastpujce rzeczy:

Osoby otye aj wikszpojemno minutow serca (ilo krwi wytaczanejprzez serce) oraz podwyszonyopr obwodowy (opr stawiany krwipyncej ttnicai). W konsekwencji serce usi popowa wicej krwi,eby dostarczy skadnikw odywczych wikszej iloci tkanek ciaa.

Wiele narzdw, przede wszystki nerki, nie toleruje podwyszonegopoziou przepywu krwi, wic produkuje horony ajce go ograniczy

za pooc zwenia ttnic. W ten sposb ronie obwodowy oprnaczyniowy oraz cinienie ttnicze.

Osoby otye czsto spoywaj wicej soli ni ludzie szczupli i sbardziej podatne na podnoszce cinienie dziaanie tej przyprawy.

Otyo kojarzy si ze wzroste czynnoci ukadu nerwowego,co oe spowodowa zwenie naczy krwiononych.

W rozdziale 9. zaleca schudnicie jako for terapii w nadcinieniuttniczy. Jeeli do tego utrat na wadze poczy si z aktywnoci fizyczn(ktr oawia w rozdziale 12.) oraz obnienie spoycia soli i alkoholu,

ona oczekiwa cakie sporego obnienia cinienia. Uwaga! Dziaaniate powinny zawsze by poprzedzone terapi farakologiczn obniajccinienie, chyba e jego pozio jest niebezpiecznie wysoki (powyej 180/120 Hg). Cz pozytywnych skutkw tego typu zian w trybie ycia oepolega na zagodzeniu objaww zespou insulinoopornoci, w ty obnieniupoziou insuliny i jej roli w podnoszeniu cinienia ttniczego.

Oczywicie z wiczeniai nie naley przesadza. Moja babcia zacza w wieku60 lat uprawia arsze, codziennie pokonujc 8 kiloetrw. Teraz a 97 lati nikt nigdy nie wie, gdzie si w danej chwili podziewa!


23/24


Mniej soliW typowy jadospisie przedstawicieli bogatszych narodw wiata znajduje

si za duo soli. Dowodw na taki stan rzeczy jest pod dostatkie. Jednaknie u wszystkich ludzi wywizuje si z tego powodu nadcinienie ttnicze proble dotyczy jedynie poowy populacji. Dlatego osoby z nadcinienienajwyraniej cierpi na jak for podwyszonejpodatnoci na schorzenie3

(sl bowie w wikszy stopniu podnosi u nich cinienie). Danepotwierdzajce rol soli ona zaczerpn z bada prowadzonych napewnych grupach ludnoci oraz eksperyentalnych anipulacji spoycietej substancji. W pierwszy przypadku odnotowano, e:

W pleionach pierwotnych, ktrych czonkowie nie jedz soli,wystpuje zerowe nadcinienie; osoby te rwnie nie cierpi z powodu

nastpstw schorzenia niewydolnoci serca, nerek czy zgu.Kiedy te sae pleiona zaczynaj siga po sl, zaczyna rozwija sinadcinienie i jego nastpstwa.

I wicej soli si spoywa, ty cinienie ttnicze a wyszy pozio.W wyniku bada drugiego typu ustalono, i:

Kiedy ludzie z nadcinienie ograniczaj spoycie soli, spada i cinienie.Dzieci spoywajce ao soli aj nisze cinienie.U zwierzt karionych ywnoci z wiksz zawartoci soli nastpujewzrost cinienia.

Tego rodzaju wraliwo na sl (sodowraliwo) najwyraniej dziedziczysi po atce, gdy najczciej wystpuje u niej ten sa skok cinienia pospoyciu soli co u potoka. Osoba, ktra nie cierpi na sodowraliwo,wydala wikszo soli z organizu wraz z wod w nerkach, ale czowiekwraliwy na sl a ju z ty probley.

Cinienie ttnicze nie zawsze spada po ograniczeniu spoycia soli,poniewa pewne osoby cierpi na sodowraliwo. Wrd nich znajdziey:

diabetykw;osoby starsze;osoby z niewydolnoci nerek;osoby, ktre nie produkuj dostatecznej iloci reniny, enzyupodnoszcego cinienie krwi w nerkach.

3 T podatno nazywaysodowraliwoci przyp. tum.


24/24


Obnienie spoycia soli oe poc w zniejszeniu niebezpieczestwazapadnicia na nadcinienie ttnicze. Czytaj etykietki na opakowaniachproduktw ywnociowych i wybieraj te opatrzone inforacj Nie zawierasodu (soli) bd Nisza zawarto sodu (soli). W ten sposb bdzieszg kontrolowa spoycie tej przyprawy. W rozdziale 10. zapozna Ciz innyi przydatnyi sposobai redukcji soli w diecie.

Eliminacja paleniai nadmiernego spoycia alkoholu

Stosowanie tytoniu pod kad postaci oraz picie nadiernych iloci alkoholu(zob. rozdzia 11.) podnosi pozio cinienia krwi, podczas gdy eliinacja

tych czynnikw je obnia. Mio e oczywicie siganie po tyto i alkoholpowoduje wiele innych problew ze zdrowie, ju sa ich wpyw napozio cinienia ttniczego powinien by wystarczajcy powode doodstawienia.

Nadcisnienie Dla Bystrzakow Nadcby

Documents

Transcript of Nadcisnienie Dla Bystrzakow Nadcby