N Е К R O L О G I

TADEUSZ PRZYPKOWSKI (1905—1977)

E. Rybka

17 grudnia 1977 r. zmarł w Jędrzejowie doc. dr hab. Tadeusz Przyp-kowski, historyk nauki i sztuki, gnomonik, bibliofil. Omówienie cało-kształtu bogatej i różnorodnej działalności zmarłego, który w każdym rodzaju swej pracy pozostawiał piętno niezwykłej indywidualności, prze-kraczałoby możliwości i kompetencję autora niniejszego wspomnienia. Ograniczę się przeto w nim tylko do scharakteryzowania wkładu Tadeu-sza Przypkowskiego do historii nauki, przede wszystkim do historii astro-nomii i związanej z nią gnomoniki.

Tadeusz Przypkowski urodził się 12 lipca 1905 r. jako syn lekarza z Jędrzejowa, dra Feliksa Przypkowskiego. Miejscem urodzenia był jed-nak nie Jędrzejów, lecz położony niedaleko tego miasta folwark rodzin-ny — Skrzydłowszczyzna. Ojciec Tadeusza był miłośnikiem astronomii i gnomonikiem, kolekcjonował przy tym zegary słoneczne i był biblio-filem. Zamiłowania te przeszły z ojca na syna, który je znacznie roz-szerzył i pogłębił.

Do szkoły średniej uczęszczał Tadeusz Przypkowski w Krakowie, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości w 1923 r. Już jako uczeń gim-nazjum zaczął publikować nie tylko artykuły popularne, lecz i przy-czynki naukowe, dotyczące wykopalisk monet z XIII w., co sprawiło, że w 1922 r. został sekretarzem Towarzystwa Aroheologiczno-Numiz-matycznego w Krakowie. Po uzyskaniu matury rozpoczął situdia uni-wersyteckie na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalizując się w historii sztuki. Jego nauczycielami akademickimi byli profesorowie: J. Pagaczewski (historia sztuki) i W. Semkowicz (nauki pomocnicze historii). Doktorat filozofii uzyskał w 1929 r. w za-kresie obu wspomnianych działów nauki na podstawie rozprawy, do-tyczącej Jana Pfistera, rzeźbiarza z przełomu XVI i XVII w., twórcy licznych nagrobków i rzeźb — głównie w kościołach lwowskich. Roz-prawa doktorska T. Przypkowskiego była wydrukowana w 1931 r. w „Biuletynie Polskiej Akademii Umiejętności" w Krakowie.

Po uzyskaniu doktoratu Tadeusz Przypkowski mógł poświęcać wię-cej czasu ulubionej przez siebie gnomonice, w szczególności rekonstruk-cji dawnych historycznych zegarów słonecznych, jak również projekto-waniu nowych. Jeszcze jako student UJ wykonał metodą Wojciecha Jastrzębowskiego zegar słoneczny w bryle otoczaka granitowego (1924). Zegar ten jest przechowywany w lapidarium Muzeum im. Przypkow-skich w Jędrzejowie. W 1929 r. T. Przypkowski dokonał rekonstrukcji zegara słonecznego z 1752 г., umieszczonego na murze południowym Kościoła Mariackiego w Krakowie. Temu całkowicie zniszczonemu ze-garowi dał on zupełnie nowy wystrój, obliczając wszystkie linie geo-metryczne zegara wraz z hiperbolami analemmy.

Po 1929 r. T. Przypkowski odlbył dodatkowe studia w Kolonii, Pa-ryżu i Berlinie. Następnie w 1932 r. objął stanowisko referenta pro-pagandy kulturalno-artystycznej Krakowa i kustosza Muzeum Tech-niczno-Przemysłowego w Krakowie. W 1933 r. jako stypendysta Fun-duszu Kultury Narodowej przebywał we Włoszech, Belgii i Holandii, zbierając materiały do opracowywanej przez siebie monografii o Boh-danie i Krzysztofie Lubieniecikich, malarzach z przełomu XVII i XVIII w.

W 1935 r. prezydent Warszawy, Stefan Starzyński, zaprosił Tadeu-sza Przypkowskiego do Warszawy — do podjęcia prac nad rekonstruk-cją zabytków stolicy. Biorąc udział we wzmiankowanych pracach T. Przypkowski był w latach 1936—1939 sekretarzem Komisji Opieki nad

761

Zabytkami Warszawy i na tym stanowisku współpracował z Janem Zachwatowiczem i Stanisławem Lorentzem przy odbudowie murów obronnych Warszawy i pałacu Blanka. Jednocześnie pisał monografię 0 Bohdanie i Krzysztofie Lubiemeckich, która została opublikowana w 1939 r. w Pracach Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejęt-ności w Krakowie. T. Przypkowski zamierzał przedłożyć tę monogra-fię w Uniwersytecie Warszawskim jako rozprawę habilitacyjną, jednak-że wybuch wojny we wrześniu 1939 r. pokrzyżował te plany.

Nie zaniedbywał T. Przypkowski pracy nad budową zegarów sło-- necznych. Prócz wspomnianego wyżej zegara na murze kościoła Ma-

riackiego w Krakowie wykonał on zegar słoneczny dla zamku w Dzi-kowie (1930), oraz zegary słoneczne, które znajdowały się na Wieży Grodzkiej Zamku Królewskiego w Warszawie (1937), na dziedzińcu Arse-nału w Warszawie (1938) i przy Murach Obronnych Warszawy (1939); był ponadto twórcą zegara słonecznego Maeterlincka w Nicei (1930).

Lata wojenne 1940—1945 spędził Tadeusz Przypkowski w Jędrze-jowie, porządkując i zabezpieczając zbiory gnomoniczne oraz opraco-wując je pod względem naukowym. Prowadził wówczas również kata-logowanie zabytków Kielecczyzny.

Zbiory jędrzejowskie przetrwały szczęśliwie wojnę — bez strat; na-tomiast tuż po wojnie Tadeusz Przypkowski, będąc komisarzem wy-staw w Londynie i Paryżu w latach 1945—1946, zdołał nabyć za gra-nicą wiele cennych zabytków naukowych do swych zbiorów w Jędrze-jowie. Po powrocie do kraju wznowił działalność naukową — rozsze-rzając ją na historię astronomii, w szczególności na problemy związa-ne z Kopernikiem. W związku z powrotem do Polski Fromborka i pla-nowanymi na rok 1953 uroczystościami kopernikowskimi zaistniała ko-nieczność zorganizowania we Frombortku popularnej ekspozycji poświę-conej Kopernikowi. Tadeusz Przypkowski w latach 1947—1948 wziął żywy udział w jej zorganizowaniu. Stała się ona zalążkiem późniejszego Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Z pracą tą wiązała się ściśle rekonstrukcja instrumentarium obserwacyjnego Mikołaja Koper-nika (trikwetrum, sfera armilarna i kwadrant słoneczny), przeprowa-dzona w 1948 r. przez Feliksa i Tadeusza Przypkowskich. Celem tej rekonstrukcji było wierne pod względem naukowym odtworzenie instru-mentów, przy pomocy których Kopernik prowadził swe obserwacje. Przypkowscy uczynili to na podstawie opisów instrumentów podanych przez Kopernika w De revolutionïbus... Instrumenty powyższe wykona-no w kilku egzemplarzach; znajdują się one obecnie w trzech mu-zeach w Polsce: w Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie, Muzeum UJ w Krakowie i Muzeum Kopernika we Fromborku. Opis tej nauko-wej rekonstrukcji instrumentów obserwacyjnych Kopernika opubliko-wał T. Przypkowski w pracy Ze studiów nad instrumentarium astro-nomicznym Mikołaja Kopernika („Sprawozdania PAN" Kraków 1948).

Oczywiście, Tadeusz Przypkowski kontynuował nieprzerwanie swe prace gnomoniczne, będące zresztą główną i najbardziej twórczą dzie-dziną jego działalności naukowej. W 1949 r. opublikował on w „Spra-wozdaniach PAU" dwa artykuły, dotyczące gnomoniki, a mianowicie Prekursorzy gnomografu Wojciecha Jastrzębowskiego i Komunikat o rę-kopisie gnomonicznym Mikołaja Wódki z Kwidzynia z r. 1476. Nadal budował i rekonstruował zegary słoneczne. W 1948 г., zaprojektował 1 wykonał zegar słoneczny, znajdujący się fia Muzeum Mikołaja Koper-

762 E. Rybka

nika we Fromborku, a w 1950 r. zrekonstruował zegar słoneczny Jana Jędrzejewicza w Płońsku.

W tym samym czasie T. Przypkowski zaczął się interesować histo-rią astronomii w Gdańsku, owocem zaś tych zainteresowań był opu-blikowany przez niego artykuł Notatki astronomiczne Piotra Crügera, nauczyciela Jana Heweliusza, na egzemplarzu ,,De revolutionibus" Miko-łaja Kopernika („Sprawozdania PAU" 1949). W ogóle w okresie powyż-szym nasilała się działalność T. Przypkowskiego z zakresu historii astronomii. W latach 1950—1955 opublikował on następujące prace naukowe z te j dziedziny: 1. Les instruments astronomiques de Nicolas Copernic („L' Astronomie" Paryż 1951); 2. Pierwsze poprawne widoki Jowisza i Saturna z r. 1664, ogłoszone przez Stanisława Lubienieckiego, („Sprawozdania PAU" 1951); 3. Trzy najstarsze zegary słoneczne w Polsce („Sprawozdania PAU" 1951); 4. Les instruments astronomiques de Nicolas Copernic et l'édition d'Amsterdam „De revolutionibus" („Archives Inter-nationales d'Histoire des Sciences" Paryż 1953), 5. Z dziejów helio-centryzmu w Polsce („Myśl Filozoficzna" Warszawa 1953); 6. Proble-my konserwacji przyrządów naukowych, używanych przez Mikołaja Kopernika, oraz innych zabytków astronomicznych w Polsce („Ochrona Zabytków" Warszawa 1953); 7. Postęp techniczny między przyrządami astronomicznymi Kopernika, Brahego i Heweliusza („Postępy Astro-nomii" 1955).

Nie przerywał pracy nad budową zegarów słonecznych. Jego wiel-kim dziełem było zaprojektowanie w 1955 r. ośmiu zegarów słonecz-nych w otoczeniu Pajacu Kul tu ry i Nauki w Warszawie według histo-rycznych wzorów gnomonicznych.

Gdy przy Zakładzie Historii Nauki i Techniki PAN powołano w 1955 r. Zespół Historii Astronomii, Tadeusz Przypkowski stał się jego niezwykle aktywnym członkiem. Głównym zadaniem zespołu było opra-cowanie historii astronomii w Polsce od czasów najdawniejszych do cza-sów nam współczesnych. Drugie posiedzenie Zespołu Historii Astro-nomii odbyło się w gościnnym domu Tadeusza Przypkowskiego w Jędrzejowie w październiku 1955 r. Na zebraniu tym przyję ty został zasadniczy plan monografii, rozdzielono przy tym tematykę między po-szczególnych autorów. Tadeusz Przypkowski podjął się opracowania historii astronomii w Polsce w okresie od połowy XVI do połowy XVIII stulecia.

Po 1955 r. Tadeusz Przypkowski rozszerzył swe zainteresowania naukowe na historię pomiarów magnetyzmu ziemskiego w Polsce. W 1956 r. opublikował on w „Acta Geophysica Polonica" ar tykuł Zabyt-kowe kompasy magnetyczne na instrumentarium astronomicznym Mar-cina Bylicy z Olkusza z lat 1480—1487, poświęcając w tymże roku te-mu 'samemu tematowi notatkę w „Postępach Astronomii" pt. Zabytki magnetologii polskiej XV w. W 1958 r. ukazał się w „Przeglądzie Geofi-zycznym" artykuł T. Przypkowskiego Deklinacja magnetyczna Warsza-wy z roku 1737 i problem wiarygodności przekazów deklinacji magne-tycznej z zabytkowych zegarów słonecznych. Największą wszakże pra-cą T. Przypkowskiego z historii magnetyzmu w Polsce była obszerna rozprawa Naukowe pojęcie deklinacji magnetycznej w Polsce XVII wieku, opublikowana w 1963 r. w „Studiach i Materiałach z Dziejów Nauki Polskiej". Rozprawa ta stała sfę podstawą do habilitowania się Tadeusza Przypkowskiego w 1965 r. w Instytucie Kul tury Materialnej PAN.

T. Frzypkowski

Po 1958 r. Tadeusz Przypkowski obok prac nad historią pomiarów magnetycznych w Polsce poświęcał wiele uwagi opracowywaniu róż-nych tematów z historii astronomii w Polsce w XVI, XVII i XVII I stuleciach. Wiązało się to ściśle z opracowywaną przez niego częścią monografii Historia astronomii w Polsce, do której zbierał właśnie ma-teriały źródłowe. Badaniami swymi objął również zlaibytki z epoki Ko-pernika, w szczególności tablicę doświadczalną Mikołaja Kopernika w Olsztynie, o której opublikował dwie prace („Postępy Astronomii" 1959 r. i „Rocznik Olsztyński" 1959).

Zbierając materiały do historii astronomii w Polsce w XVII w., T. Przypkowski zajął się szczegółowo mało zibadaną sprawą pierwszych obserwacji astronomicznych przez lunetę w Polsce w Kaliszu w dru-gim dziesiątku lat XVII w. Wprawdzie zagadnieniem itym zajmował się już Ludwik Antoni Birkenmajer, jednak T. Przypkowski znacznie ba-dania te rozszerzył. Od czasów L. A. Birkenmajera wiedziano, że w Ka-liszu były wykonywane obserwacje astronomiczne za pomocą lunety, przywiezionej tam przez jezuitę niderlandzkiego K. Malaperta, który wraz ze swymi dwoma polskimi pomocnikami rozpoczął w 1613 r. re-gularne obserwacje plam słonecznych. Analizując wykonaną w Kaliszu monturę lunety, T. Przypkowski wykazał, że (monturę tę należy uwa-żać za prototyp przyjętej później powszechnie montury paralaktycznej. Na ten temat opublikował on dwa krótkie artykuły, tj. Genèse du mon-tage parallactique de la lunette (Actes du IX Congrès International des Sciences. Barcelona 1959) i po polsku Geneza paralaktycznego mon-tażu lunety („Postępy Astronomii" 1959). Obszerniej potraktował ten problem w artykule Astronomia w Kaliszu (W: Osiemnaście wieków Ka-lisza. 1960).

W 1962 r. Tadeusz Przypkowski przekazał swe bogate zbiory gno-moniczne i inne naukowe obiekty Ministerstwu Kultury i Sztuki, które na ich bazie utworzyło w Jędrzejowie Muzeum im. Przypkowskich, po-wołując ofiarodawcę na pierwszego dyrektora tej instytucji. Oczywiście, muzeum nie mogło zmieścić się w małych mieszkalnych pokoikach do-mu Przypkowskich przy Rynku w Jędrzejowie. Na budowę odpowied-niego obiektu Tadeusz Przypkowski zdołał uzyskać potrzebne fundu-sze, dzięki czemu na dziedzińcu, obok jego domu, wzniesiono muzeum oryginalnie zaplanowane, stanowiące obecnie atrakcję dla zwiedzają-cych nie tylko z kraju, lecz i z zagranicy. W budowę i zorganizowanie tego muzeum włożył T. Przypkowski resztę swych — wydawałoby się niespożytych — sił.

Mimo uciążliwej i czasochłonnej pracy organizacyjnej nie przery-wał Tadeusz Przypkowski prac nad budową zegarów słonecznych. Tak więc w 1965 r. obliczył i wykreślił zegar słoneczny, uwzględniający po-prawkę na równanie czasu .dla Centre d'Horlogerie Française w Be-sançorj, a w 1967 r. obliczył i wykonał 7 zegarów słonecznych dla histo-rycznego obserwatorium Greenwich w Londynie, będącego obecnie — po przeniesieniu naukowych agend do nowego pomieszczenia w Herst-monceux Castle na południu Anglii — muzeum astronomicznym. Oczy-wiście ozdobił również muzeum jędrzejowskie zegarem słonecznym, umieszczonym na południowej ścianie budynku muzealnego, specjalnie do tego celu wzniesionej (1970). W 1968 r. ukazał się w znanym brytyj-skim wydawnictwie książkowym Vistas in Astronomy, publikowanym cyklicznie, artykuł przeglądowy T. Przypkowskiego pt. The Art cf Sundials in Poland from the 13-th to the 19-th Century.

764 E. Rybka

W 1970 r. T. Przypkowski nadał ostateczną postać swemu działowi w I toinie Historii astronomii w Polsce. Zostały tu zebrane liczne mało znane wiadomości z historii myśli astronomicznej w Polsce w epoce, w której, niestety, mogliśmy pochlubić się jednym tylko wybitnym astro-nomem, Janem Heweliuszem z Gdańska. Wydany przez Ossolineum w 1975 г. I tom Historii astronomii w Polsce zawiera następujące roz-działy, napisane ptrzez T. PrzypkowSkiego: R. 9. „Astronomia i astrolo-gia w Krakowie w drugiej połowie XVI w.; R. 10. „Astronomia poza Krakowem w drugiej połowie XVI w."; R. 11. „Udział polskich astro-nomów w reformie kalendarza oraz spór o kalendarz gregoriański"; R. 12. „Astronomia w Polsce w pierwszej połowie XVII w."; R. 13. „Jan Heweliusz"; R. 14. „Astronomowie współcześni Heweliuszowi"; R. 15. „Czasy saskie". Rozdziały obejmują łącznie 131 stron druku z licz-nymi mało znanymi ilustracjami, które w liczbie 54 T. Przypkowski dolbrał dla całości tomu. Oczywiście, treść wymienionych rozdziałów opiera się w znacznej części na wynikach własnych archiwalnych i bi-bliograficznych poszukiwań autora.

Jako redaktor Historii astronomii w Polsce i przewodniczący Zespo-łu Historii Astronomii przeprowadzałem z Tadeuszem Przypkowskim liczne dyskusje. Podziwiałem zawsze jego fenomenalną pamięć, wielką erudycję w odniesieniu do opracowywanej epoki, ohoć w rozmowach wypadało mi niekiedy łagodzić zbyt indywidualne ujmowanie niektó-rych problemów. Czasami rozmowy obejmowały i inne dziedziny jego zainteresowań, jak historia sztuki, éksilibrisy, a nawet subtelności kuli-narne, lecz w tych przypadkach bywałem jedynie słuchaczem.

Eugeniusz Rybka (Kraków)

BIBLIOGRAFIA PRAC TADEUSZA PRZYPKOWSKIEKO Z ZAKRESU HISTORII NAUKI

1. Jean Pf ister. „Bulletin Internationale de l'Académie Polonaise des Sciences et des Lettres" 1931 nr 1 s. 38—39; to samo po polsku „Sprawozdania z czynno-ści ,i posiedzeń PAU" 1931 nr 2 s. 5—6.

2. Instrumentarium Mikołaja Kopernika, odtworzone w Polsce. „Urania" 1948 s. 83—86.

3. Ze studiów nad instrumentarium astronomicznym Mikołaja Kopernika. „Spra-wozdania z czynności i posiedzeń PAU" 1948 nr 6 s. 309—314.

4. Pamiątki kopernikowskie. „Kobieta" 1948 nr 48 s. 3—15. 5. Pracownia astronomiczna. „Odra" 1948 nr 36 s. 23—26. 6. Prekursorzy gnomografu Wojciecha Jastrzębowskiego w wieku XVI—XVIII.

„Sprawozdania z czynności i posiedzeń PAU" 1,949 nr 3 s. 129—132. 7. Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Przewodnik. Warsaaiwa 1948. 8. Rys historyczny gnomoniki — nauki o budowie zegarów słonecznych. „Urania"

1948 s. 128—135. 9. Komunikat o rękopisie gnomonicznym Mikołaja Wódki z Kwidzynia z r. 1476.

„Sprawozdania z czynnośoi i posiedzeń PAU" 1949 nr 3 s. 132—133. 10. Notatki astronomiczne Piotra Crügera, nauczyciela Jana Heweliusza, na egzem-

plarzu „De revolutionibus" Mikołaja Kopernika. „Sprawozdania z czynnośoi i posiedzeń PAU" 1949 nr 10 s. 607—609.

T. Przypkowski 765

11. Siedemnastowieczne pierwociny kinematografii i głośnika dźwiękowego. „Spra-wozdania z czynności i posiedzeń iPAU" 1951 nr 3 s. 226.

12. Les instruments astronomiques de Nicolas Copernic. „L'Astronomie" 1951 inr 1 s. 33—36.

13. Ancient astronomical instruments in Poland. „Poland Foreign Trade" 1931 nr 8 s. 11—13.

14. Rekonstrukcja instrumentarium Mikołaja Kopernika. „Urania" 1951 nr 11—12 s. 261.

15. Z dziejów rozpowszechniania światopoglądu heliocentrycznego w Polsce i w Rosji. „Problemy" 19:51 nr 5 s. 329—336.

16. Pierwsze poprawne widoki Jowisza i Saturna z r. 1664, ogłoszone przez Sta-nisława Lubienieckiego. „Sprawozdania z czynności i posiedzeń PiAU" 1951 nr 6 s. 536—537.

17. Trzy najstarsze zegary słoneczne w Polsce. „Sprawozdania z czynności i posie-dzeń PAU" 1951 nr 11 s. 535—536.

18. Dzieje myśli kopernikowskiej. „Przekrój" 1952 nr 398, 1953 nr 411. 19. Les instruments astronomiques de Nicolas Copernic et l'édition d'Amsterdam

(1617) „De revolutionibus". „Archives Internationales d'Histoire des Sciences" 1952 nr 23—24. s. 220—227; to samo W: Actes du VI Congrès International Histoire des Sciences. 1953 s. 537—543.

20. Dzieje myśli kopernikowskiej. Warszawa 1953 (recenzje: „Urania" 1955 nr 7 s. 218—220; „Przegląd Kulturalny" 1953 nr 4 s. 8).

21. Mikołaj Kopernik. Warszawa 1953 (album 45 ilustracji) — współautor. 22. Z dziejów heliocentryzmu w Polsce. „Myśl Filozoficzna" 1953 nr 1 s. 171—190. 23. Instrukcje do przezroczy „Mikołaj Kopernik". Warszawa 1953. 24. Problemy konserwacji przyrządów naukowych, używanych przez Mikołaja Ko-

pernika oraz innych zabytków astronomicznych w Polsce. „Ochrona Zabytków" 1953 nr 1 s. 30—39.

25. W sprawie warszawskich „poprawek" do krakowskiej rekonstrukcji instru-mentów Mikołaja Kopernika. „Urania" 1954 nr 4 s. 128—129, nr 8 s. 256—257.

26. Postąp techniczny między przyrządami astronomicznymi Kopernika, Brahego i Heweliusza. „Postępy Astronomii" 1955 z. 1 s. 24—27.

27. W sprawie przyrządu niwelacyjnego Mikołaja Kopernika. „Urania" 1955 nr 7 s. 224—225.

28. Oryginalny przyrząd chorobates, jakiego używał Kopernik, zachowany w Pol-sce. „Urania" 1955 nr 5 s. 153—>155.

29. Największy gnomon świata. „Problemy" 1955 s. 300—302. 30. Parę szczegółów z obserxvacji zaćmień słońca w Polsce. „Urania" 1955 nr 11

s. 328—331. 31. Zabytkowe kompasy magnetyczne na instrumentarium astronomicznym Mar-

cina z Olkusza z lat 1480—1487. „Acta Geophysioa Polonica" 1956 nr 4 s. 245— 261.

32. Zabytki magnetologii polskiej XV wieku. „Postępy Astronomii" 1956 nr 4 s. 198—199.

33. Deklinacja magnetyczna Warszawy z roku 1787 i problem wiarygodności prze-kazów deklinacji magnetycznej z zabytkowych zegarów słonecznych. „Przegląd Geograficzny" 1958 nr 1 s. 32—36.

34. La gnomonique de Nicolas Copernic et de Georges Joachim Rheticus. W: Actes du VIII Congrès International d'Histoire des Sciences. T. 1. Firenze-Paris 1958 T. 3. s. 400—430.

35. Tablica doświadczalna Mikołaja Kopernika w Olsztynie w świetle najnowszych odkryć 1956—1957 roku. „Postępy Astronomii" 1958 z. 3 s. 107—109.

766 E. Rybka

36. Recenzja pracy M. Da urna s: Les instruments scientifiques aux XVII et XVIII siècles. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1958 nr 3 s. 457—460.

37. Współpracownik „Wszechświata" w Jędrzejowie przed pól wiekiem. „Wszech-świat" 1958 nr 7—8 s. 177—183.

38. Recenzja pracy L. Z a j d l e r a : Dzieje zegara. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" 1958 nr 1 s. 98.

39. Zainteresowania matematyczno—astronomiczne Braci Polskich. W: Studia nad arianizmem. Warszawa 1959 s. 370—404.

40. On the magnetic declination obtained from observation by Martin Bylica of Olkusz around 1485. „Acta Geophysica Polonica" 1959 inr 2 s. 176—'181.

41. Geneza paralaktycznego montażu lunety. „Postępy Astronomii" 1959 s. 145— 147.

42. Astronomiczne zabytki Olsztyna. „Rocznik Olsztyński" 1959 s. 144—167. 43. Genèse du montage parallactique de la lunette. W: Actes du IX Congrès Inter-

national d'Histoire des Sciences. Barcelona 1959 s. 569. 44. Recenzja pracy E. Z i n n e r a : Deutsche und niederländische astronomische

Instrumente XI—XVIII Jahrhunderts. Monachium 1956. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1960 nr 3/4 s. 451—456.

45. Astronomia w Kaliszu. W: Osiemnaście wieków Kalisza. Poznań 1960 s. 157— —206 .

46. Les plus grandes cadrans solaires modernes en Europe. W: Berichtsbuch des VI Internationalen Kongresses für Chronometrie in München. Stuttgart 1961.

47. Astronomiczna geneza aparatu projekcyjnego.. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1961 nr 2 s. 225—255.

48. Globus Bylicy i pierwsze nowoczesne mapy nieba. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1961 nr 4 s. 553—567.

49. Premières cartes modernes du ciel. „Archives Internationales d'Histoire des Sciences" 1961 nr 56/57 s. 305—312.

50. Po drodze w Kosmos. Warszawa 1961 (recenzja — „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1963 nr 2 s. 274—275).

51. Organisation des traveaux sur l'inventaire des appareils scientifiques d'intérêt historique en Pologne". „Archives Internationales d'Histoire des Sciences" 1962 nr z. 58—59 s. 146.

52. Posiedzenie Komisji Światowego Inwentarza Zabytkowych Przyrządów Nauko-wych w Paryżu. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1962 nr 1/2 s. 230— 231.

53. Les relations islamo- occidentales dans le domaine de l'observation astronomi-que instrumentale. „Archives Internationales d'Histoire des Sciences" 19631 nr 64 s. 241.

54. Naukowe pojęcie deklinacji magnetycznej w Polsce XVII wieku. „Studia i Ma-teriały z Dziejów Nauki Polskiej" 1963 ser. С z. .6 s. 113—161.

55. Posiedzenie Międzynarodowej Komisji Inwentarza Zabytkowych Przyrządów Naukowych w Brukseli. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1963 nr 4 s. 621—622.

56. Recenzja pracy Sayili A y d i n a : The Observatory in Islam and its Place in the General History of the Observatory. Ankam 1960. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1963 nr 4 s. 574—580.

57. Pierwsze międzynarodowe sympozjum naukowe Międzynarodowe Towarzystwo Miłośników Globusów im. Coronellego w Wiedniu. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1963 rur 4 s. 622.

58. Pierwowzór pierwszej drukowanej polskiej mapy nieba z 1585 r. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1964 nr 1 s. 11—13.

T. Przypkowski 767

59. Gnomonics of John Hevelius. W: Acta X-th International Congress History of Science (Filadelfia — Ithaca). Paris 1964 s. 695—697.

60. Les vicissitudes et problèmes de l'inventaire mondial des instruments scientifi-ques historiques. W: XI Congrès International d'Histoire des Sciences. Varsovie 1965. Sommaires 1 s. 140—141.

61. Recenzja pracy Silvio B e di n i : Early American Scientific Instruments and their Makers. Washington 1964. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1966 nr 3 s. 271—277.

62. Zagadnienia astronomiczne w autografach Stanisława Pudłowskiego. „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej" 1967 ser. С z. 12 s. 45—70.

63. Au Musée des Cadrans Solaires. Paris 1968. 64. The Art of Sundials in Poland from the 13-th to the 19-th Century. W: Vistas

in Astronomy. Oxford 1968. 65. Johannes Hecker. W: Neue Deutsche Biographie. T. 8 Berlin 1969 s. 182. 66. The Pillarsundials XVI—XIX Century and pistilsundial of Baranowski in the

Maritime Museum of Haifa. Haifa 1972. 67. Dzieje myśli kopernikowskiej. Warszawa 1972. 68. Zegary słoneczne francuskie XVII—XVIII wieku w Muzeum w Jędrzejowie. W:

Katalog wystawy „Sztuka francuska XVII i XVIII wieku w zbiorach polskich". Poznań 1973.

69. Historia astronomii w Polsce w latach 1550—1750. W: Historia astronomii w Polsce. T. 1 Wrocław 1975 s. 185—315.

Bibliografię zestawił: Stanisław Brzozowski