Wojciech Jachimowicz

Wydawnictwo RyzalitNowa Sól - Szyba 2011

Wojciech Jachimowicz

Wydawnictwo RyzalitNowa Sól - Szyba 2011

Fotografie eksponatów:artysta fotografik Andrzej Kruszewski

Zrealizowano w ramach stypendium z bud¿etu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

redakcja techniczna: Barbara Jachimowicz

projekt ok³adki: Barbara Jachimowicz

zdjêcia:artysta fotografik Andrzej Kruszewski

konsultacje dotycz ce papieru czerpanego:Teresa WindykaMuzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju

ISBN 978-83-928181-5-1

Copyright © by Wojciech Jachimowicz, 2011Copyright © by Wydawnictwo RYZALIT, 2011

Wydawnictwo RYZALITNowa Sól - Szyba 2011

Wydanie INowa Sól - Szyba 2011

¹

Zbiory muzyczne Dworu w Szybie

Spis treœci

S³owo wstêpne

Wybrane eksponaty Kolekcji Instrumentów Muzycznych w Dworze w Szybie

Wybrane rêkopisy i wydawnictwa muzyczne

Znaki wodne na papierze czerpanym

Zrealizowano w ramach stypendium z bud¿etu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

S³owo wstêpne

Kolekcja Instrumentów Muzycznych Wojciecha Jachimowicza jest umiejscowiona w za-

bytkowym dworze we wsi Szyba, w powiecie nowosolskim. Zabytkowy dwór zbudowany zosta³

w 1797 roku. Pierwsze pisane wzmianki o wsi pochodz¹ z pocz¹tków XIII wieku.

Nadszed³ czas, aby w racjonalny sposób udokumentowaæ choæby fragment obszernych zbiorów,

który wybiórczo zostanie w tej publikacji zaprezentowany.

Do prac nad tym wydawnictwem w³¹czy³o siê wiele osób. Szczególnie wa¿nym jest fakt

wykonania fotografii eksponatów przez profesjonalnego fotografika Andrzeja Kruszewskiego.

Naukowych informacji dotycz¹cych znaków wodnych na papierze z partyturami udzielili

pracownicy Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju dziêki uprzejmoœci dyrektora placówki dra

hab. Macieja Szymczyka.

Po dŸwigniêciu z ruiny dworu w roku 1990 urz¹dzono i udostêpniono dla publicznoœci Kolekcjê

Instrumentów Muzycznych (potocznie nazywan¹ Muzeum Instrumentów Muzycznych) i przed-

miotów zwi¹zanych z muzyk¹, która zosta³a wyeksponowana w jednej z sal na parterze obiektu.

Zbiory muzyczne to ponad 3500 eksponatów, takich jak instrumenty klawiszowe, lutnicze, dête

drewniane i blaszane, perkusyjne i rêkopisy nutowe pochodz¹ce z okresu XVIII do XX wieku. W zbio-

rach znajduj¹ siê te¿ czêœci organowe: piszcza³ki drewniane i metalowe, g³osy jêzykowe, elementy

traktury pneumatycznej i mechanicznej. Do najciekawszych nale¿y tu XVIII-wieczna wiatrownica od

pozytywu wyklejona przy naprawie fragmentami pergaminów zapisanych neumami pochodz¹cymi

z XVII wieku.

Zbiory to te¿ XIX-wieczne fortepiany sto³owe, fisharmonie pochodz¹ce z terenu Europy i Sta-

nów Zjednoczonych. Z fortepianów do bardziej interesuj¹cych nale¿y instrument pochodz¹cy z firmy

Danie Waigel in Glatz (K³odzko) z ciekaw¹ mechanik¹ i kutymi w kuŸni ko³kami do naci¹gu strun oraz

fortepian paryskiej firmy Erarda.

Wiele jest przedmiotów zwi¹zanych z muzyk¹ i dzia³alnoœci¹ muzyczn¹ okresu powojennego

z terenów Ziemi Lubuskiej i Dolnego Œl¹ska, miêdzy innymi nieistniej¹cych orkiestr dêtych w za-

k³adach pracy i Ochotniczych Stra¿ach Po¿arnych.

W zbiorach znajduj¹ siê unikatowe dokumentacje organów koœcielnych, które w ostatnich latach

przesta³y istnieæ. Jest miêdzy innymi dokumentacja organów z kaplicy w Wy¿szym Seminarium

Duchownym w Parady¿u (rozmontowanych w ok. 1998 roku) czy dokumentacja organowa opisuj¹ca

organy w spalonym drewnianym koœciele w Szlichtyngowej.

Wystawy ze zbiorów w Polsce i poza granicami

Oprócz ekspozycji we dworze znaczna czêœæ zbiorów zaprezentowana zosta³a w kilkunastu

miejscach na teranie Polski. By³y to przede wszystkim sale muzealne, salony wystawiennicze, teatry,

szko³y i biblioteki.

Jednym z nurtów kolekcji s¹ zbiory fotografii dokumentalnej pochodz¹cej z prowadzonych

inwentaryzacji organów koœcielnych na terenie Dolnego Œl¹ska, Ziemi Lubuskiej i Wielkopolski.

Zazwyczaj na wystawie prezentowane s¹ równolegle z fotografi¹ egzemplarze plakatów o tematyce

organowej wydawanych z okazji festiwali i uroczystych koncertów. Po raz pierwszy wystawa ta

zaprezentowana zosta³a w Teatrze Polskim we Wroc³awiu w 2005 roku z okazji podsumowania 1

Europejskich Dni Dziedzictwa „Europen Heritage Days Dolny Œl¹sk” .

Ze zbiorów wyselekcjonowany zosta³ równie¿ samodzielny zestaw eksponatów zwi¹zany ze

stosowanym w instrumentach muzycznych papieru na przestrzeni dziejów. Poczynaj¹c od neumów

zapisanych czerwonym inkaustem na pergaminie, a¿ po zastosowanie papieru w membranach

g³oœników we wspó³czesnych urz¹dzeniach elektronicznych. Wystawa zatytu³owana „Papier w in-

strumentach muzycznych” zorganizowana zosta³a w Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju.

Otwarcie nast¹pi³o 4 sierpnia 2006 roku. Zdarzenie to by³o imprez¹ towarzysz¹c¹ otwarciu 2Miêdzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego .

Wystawy poprzedzane s¹ wyk³adem na temat historii budowy organów, ciekawych zdarzeñ z tym

zwi¹zanych i prezentacj¹ multimedialn¹ przedstawiaj¹c¹ miêdzy innymi XVII- i XVIII-wieczne

ryciny pochodz¹ce z Francji, Niemiec, Polski i Czech oraz historiê dworu w Szybie i powstanie

kolekcji.

Wa¿niejsze wystawy

1. "Wnêtrza organów koœcielnych"Wystawa fotografii dokumentalnej Nowa Sól 2005-02-27 Kawiarnia Teatralna

2."Tajemnice organów koœcielnych Dolnego Œl¹ska".(European Heritage Days 2005) Wystawa fotografii dokumentalnej

Wroc³aw,Teatr Polski

2005-10-21Marsza³ek Woj. Dolnoœl.

3. Wyk³ad o historii organów koœcielnych,prezentacja eksponatów ze zbiorów w Szybie K³odzko 2005-10-27

Muzeum Ziemi K³odzkiej

4. "Tajemnice organów" - Wystawa fotografii dokumentalnej i eksponatów

Bytom Odrzañski 2005-12-09Biblioteka Publiczno-Szkolna

5.

6.

"Tajemnicze wnêtrza organów koœcielnych"- fotografia, dokument, wystawa Gubin 2006.04.28

Galeria "Ratusz" Gubiñski Dom Kultury

„Tajemnicze wnêtrza organów koœcielnych”.

Wystawa fotografii dokumentalnej Œwidnica 2006-07-22Sala Chrztów

Koœcio³a Pokoju

OrganizatorDataMiejsce wystawyTemat wystawyLp.

1

2

Otwarcie wystawy: 2005-10-21, Teatr Polski we Wroc³awiu

Z koncertem na zabytkowej fisharmonii i prezentacj¹ walorów tego instrumentu

8. „Tajemnicze wnêtrza organów koœcielnych”Wystawa fotografii dokumentalnej Zielona Góra 2006-09-04

Salon Wystawowy WiMBP

9.„Wydawnictwa muzyczne na przestrzeni dziejów”. Wystawa druków i rêkopisów muzycznych

Nowa Sól 2006-10-04Biblioteka Zespo³u Szkó³ Ponadgimn.„Elektryk”.

10. “Tajemnicze wnêtrza organów koœcielnych”.Wystawa fotografii dokumentalneji eksponatów organowych

Drezdenko 2006Muzeum PuszczyDrawskiej i Noteckiej

11. "Wnêtrza organowe na Dolnym Œl¹sku". Wystawa fotografii dokumentalnej i prezentacja zbiorów

Miedzybórz 2007 Koœció³ Ewangelicki

12. “Muzyka koœcielna nie zna granic”(Kirchenmusis ohne Grenzen) Guben (Niemcy) 2009-09-25

Muzeum Miastai Przemys³u w Guben

Wystawy czasowe

W Dworze w Szybie od 2006 roku organizowane s¹ wystawy czasowe. Inspiracj¹ organizowania

tych zdarzeñ jest uczestnictwo w Europejskich Dniach Dziedzictwa. Inicjatywa takich dni funkcjonuje

ju¿ od kilkunastu lat w wiêkszoœci krajów Europy i polega na udostêpnianiu dla publicznoœci

niedostêpnych na co dzieñ zbiorów i obiektów. I tak w 2006 roku z tej okazji zaprezentowana zosta³a

wystawa ukazuj¹ca detal architektoniczny Wzgórz Dalkowskich w pracach malarskich powsta³ych

podczas jednego z plenerów.

15 wrzeœnia 2007 roku otwarta zosta³a wystawa pod has³em „Baga¿ podró¿ny” w ramach

obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa - European Heritage Days. W 2008 roku EDD trwa³y od 7 do 3

16 wrzeœnia . Wystawa nawi¹zywa³a swym tematem do has³a EDD: „Ludzie goœciñca wêdrowcy,

pielgrzymi, tu³acze”. Wystawa ukaza³a ró¿ne rodzaje baga¿u podró¿nego od zwyk³ej walizki po

specjalistyczne podró¿ne opakowania przeznaczone do transportu instrumentów muzycznych.

Zaprezentowana zosta³a miêdzy innymi skrzynia repatrianta z 1945 r. przesiedlanego z Wileñszczyzny

na ziemie Polski Zachodniej. Mo¿na by³o obejrzeæ te¿ podró¿ny aparat do elektromasa¿u z pocz¹tku

XX wieku, czy skrzyniê dêbow¹ zamykan¹ na cztery zamki do przewozu kosztownoœci (XIX wiek)

pochodz¹c¹ z zamku w Siedlisku oraz pozosta³e 42 oryginalne obiekty posiadaj¹ce swoje niezwyk³e

historie. Czêœæ eksponatów udostêpnili mieszkañcy okolicznych wsi w³¹czaj¹c siê w nurt dzia³alnoœci

dworu. Wspó³organizatorami by³y Fundacja Porozumienie Wzgórz Dalkowskich oraz Nowosolskie

Towarzystwo Humanistyczne, a Komisarzem wystawy Alicja Jachimowicz z Uniwersytetu

Wroc³awskiego. W wernisa¿u uczestniczy³o przesz³o 80 osób z terenu województwa lubuskiego i dol-

noœl¹skiego, przedstawiciele stowarzyszeñ i grupa uczniów ze Szko³y Podstawowej nr 8 w Nowej Soli.

Koordynatorem obchodów EDD w Lubuskiem by³ Regionalny Oœrodek Badañ i Dokumentacji

Zabytków w Zielonej Górze i Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

7. „Papier w instrumentach muzycznych”wystawa z wyk³adem

Duszniki Zdrój 2006-08-04 Muzeum Papiernictwa

3 Wiêcej informacji na stronie www.wzgorzdalkowskie.pl

W ramach VII Lubuskich Spotkañ Œrodowisk Twórczych, w paŸdzierniku 2007 roku,

zorganizowana zosta³a zbiorowa wystawa fotografii artystycznej. Miejscem wystawy by³y nastrojowe

piwnice dworu gdzie zaprezentowano fotografiê prasow¹, architekturê dworów i pa³aców okolic

Nowej Soli i tajemnice wnêtrz Dworu w Szybie oraz akty. Autorzy to Andrzej Kruszewski i Joanna

Czy¿owicz z Nowej Soli oraz Alicja Jachimowicz z Wroc³awia. Organizatorem w tym przypadku by³o

Nowosolskie Towarzystwo Humanistyczne i w³aœciciel dworu.

Wojciech Jachimowicz

Akanty z szafy organowej, pocz¹tek XX wieku

Akordeon guzikowy, lata 60. XX wieku

Akordeon klawiszowy, pocz¹tek XX wieku

Anio³y o³owiane z³ocone z kontuaru organowego, koniec XIX wieku

Ba³a³ajka, lata 60. XX wieku

Bêben bez naci¹gu, pocz¹tek XX wieku

Bêbny basowe, lata 50. XX wieku

Bu³awa kapelmistrza orkiestry dêtej, lata 50. XX wieku

Cytra, pocz¹tek XX wieku

Czêœci zestawu perkusyjnego, lata 60. XX wieku

Deska do rejestrów traktury pneumatycznej, okres miêdzywojenny

Dzwonki koœcielne, pocz¹tek XX wieku

Dzwonki na kalikanta, prze³om XIX i XX wieku

Elementy skrzypiec, XIX wiek

Erard - napis na pokrywie klawiatury

Fleki klawiatury no¿nej, koniec XIX wieku

Fortepian sto³owy, XIX wiek

Fortepian szkatu³ka intarsjowany s³om¹, po³owa XX wieku

Fragment telegrafu Hughesa, koniec XIX wieku

Fragment fortepianu firmy k³odzkiej, XIX wiek

Ga³ki rejestrowe, XIX wiek

G³osy basowe fisharmonii, pocz¹tek XX wieku

G³osy jêzykowe, XIX wiek

Gong koœcielny, pocz¹tek XX wieku

Gramofon, lata 30. XX wieku

Grza³ka do grzania r¹k dla organisty, pocz¹tek XX wieku

Harmonijki ustne, po³owa XX wieku

Instrumenty lutnicze

Kongi, lata 70. XX wieku

Kopelacja organowej traktury pneumatycznej, XIX wiek

Lichtarzyk od fisharmonii, pocz¹tek XX wieku

Lira ceramiczna z wystroju sali prób, 1972 rok

Listwa stroiciela fortepianów, lata 60. XX wieku

Magnetofon reporterski, po³owa XX wieku

Mandolina, koniec XIX wieku

Mandolina, lata 70. XX wieku

Mandolina, lata 70. XX wieku

Marakasy, po³owa XX wieku

Mieszki traktury pneumatycznej organów, pocz. XX wieku

Napisy rejestrów organowych, okres miêdzywojenny

Ozdoby szafy organowej, XIX wiek

Pergaminy naklejone na wiatrownicê, XVII wiek

Piszcza³ki drewniane, lata 70. XX wieku

Piszcza³ki metalowe, XX wiek

Podwójna harmonijka ustna, lata 60. XX wieku

Porcelanki ga³ek rejestrowych, XIX wiek

Porcelanki z ga³ek rejestrowych organów, XIX wiek

Przek³adnia pneumatyczna traktury organowej, pocz¹tek XX wieku

Przyrz¹d aptekarski, pocz¹tek XX wieku

Register fisharmonii, pocz¹tek XX wieku

Sto¿ek do strojenia piszcza³ek, 1980 rok

Szpunty piszcza³ek drewnianych, pocz¹tek XX wieku

Œciski do produkcji poduszek do klarnetu, ok. 1985

Œwider z warsztatu organmistrzowskiego, koniec XIX wieku

Tabliczka fortepianu firmy k³odzkiej

Tabliczka fortepianu paryskiego

Tabliczki znamionowe instrumentów klawiszowych

Taboret do fortepianu, pocz¹tek XX wieku

Talerze perkusyjne, pocz¹tek XX wieku

Talerze perkusyjne - zestaw szkolny, po³owa XX wieku

Teksty pieœni, XX wiek

Tr¹bka sygna³owa - sygna³ówka, po³owa XX wieku

Tuba nag³aœniaj¹ca, pocz¹tek XX wieku

Tuba, pocz¹tek XX wieku

Zabawka w formie gitary wykonana z plastikowej butelki, XX wiek

Zamek szafy organowej, XVIII wiek

Zaparzacz do zió³, okres miêdzywojenny

Z³ocenia fortepianu sto³owego

Widok ekspozycji sta³ej w Szybie

Aria - rêkopis, 1859 r.

Instrukcja dmuchawy organowej, okres miêdzywojenny

Kolejowy list przewozowy naklejony na zaworze zwrotnym kana³u wiatrowego, 1940r

Muzyczny telegram - Hamburg, okres miêdzywojenny

Ok³adka psalmu - rêkopis, koniec XIX wieku

Partytura dla orkiestry stra¿y po¿arnej - tenor, pocz¹tek XX wieku

Partytura - viola - rêkopis, druga po³owa XIX w.

Partytura - violino - rêkopis, druga po³owa XIX w.

Œpiewnik pochodz¹cy z Ko¿uchowa, Gorzów Wlkp., 1974 r.

Specjalistyczne czasopismo muzyczne, 1937 r.

Wydawnictwo muzyczne - ok³adka, Berlin, pocz¹tek XX wieku

Wydawnictwo muzyczne - ok³adka, Lipsk, okres miêdzywojenny

Wydawnictwo nutowe - ok³adka, Lipsk, okres miêdzywojenny

Zapis gregoriañski, pocz¹tek XX wieku

Znaki wodne na papierze czerpanym

Prezentowane rêkopisy nutowe wykonano na papierze czerpanym ze znakami wodnymi

(filigrany) z postaci¹ Œw. Piotra (herb Dusznik Zdroju) i or³em pruskim. Papier pochodzi

z XIX wieku , kiedy w³aœcicielami byli papiernicy

z rodziny Wiehr. Josef Wiehr zarz¹dza³ papierni¹ w latach 1822-1847, Karl I Wiehr –

1847-1899, Karl II Wiehr – 1899-1939.

z papierni w Dusznikach Zdroju

ISBN 978-83-928181-5-1

Wydawnictwo RYZALIT

Nowa Sól - Szyba 2011