GAZETA EDUKACJAMATURA 2008 – BIOLOGIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

GazetaEdukacja.pl

CZWARTEK 3 KWIETNIA 2008 DODATEK DO „GAZETY WYBORCZEJ” REDAGUJE: MONIKA KWIATKOWSKA

R E K L A M A

1

Testy z biologii i WOS-uMaturzyści! Już za miesiąc egzaminy. Czas na ostateczną powtórkę. Rozwiążcie testy z biologii i WOS-uprzygotowane przez naszych ekspertów i sprawdźcie, czego się jeszcze musicie nauczyć

Biologiapoziom rozszerzonyCzas pracy 150 min

Zadanie 1. (0-1 pkt)Cykl rozwojowy wirusa kończący się śmier-

cią na drodze rozpadu, czyli lizy komórki gos-podarza, nazywa się cyklem litycznym. W ta-beli przedstawiono etapy takiego cyklu, jed-nak w nieprawidłowej kolejności.

Uporządkuj etapy infekcji wirusowej, wpi-sując wymienione w tabeli cyfry rzymskie wewłaściwej kolejności .....................................................

Zadanie 2. (0-1 pkt) Na rysunku przedstawiono budowę komór-

ki bakteryjnej.

Przyporządkuj prawidłowe nazwy do struk-tur oznaczonych literami A, B, C – wybierz od-powiedź spośród a), b), c), d)

Zadanie 3. (0-1 pkt)

Grzyby kiedyś zaliczane były do królestwaroślin. W nowej systematyce wydzielono jew odrębne królestwo.

Z podanych cech wybierz oznaczenia litero-we tych, które zadecydowały o wyodrębnieniugrzybów z królestwa roślin.

A. Posiadają ścianę komórkową, której głów-nym składnikiem jest wielocukier chityna.

B. Rozmnażają się wegetatywnie, bezpłcio-wo i płciowo.

C. Większość grzybów jest saprofitami, czy-li organizmami cudzożywnymi.

D. Podstawową substancją zapasową maga-zynowaną w cytoplazmie jest glikogen.

E. Razem z komórkami glonów budują ple-chy porostowe.

F. Wiele grzybów współżyje z korzeniami,głównie drzew, i jest to przykład symbiozy mu-tualistycznej.

G. Ciało ich jest plechą zwaną grzybnią, któ-rej głównym elementem jest strzępka.

Zadanie 4. (0-3 pkt) A. Rozpoznaj przekroje dwóch organów ro-

ślinnych i w wykropkowane miejsca wpisz naz-wy tych organów.

I ………………………….. II …………………………

B. Podaj dwie różnice w budowie, które umoż-liwiły ci prawidłową identyfikację organów.

1. różnica ………………………………………………………2. różnica ………………………………………………………

Zadanie 5. (0-2 pkt)Do nazw owoców z kolumny I dobierz wła-

ściwe definicje z kolumny II.

kkoolluummnnaa II kkoolluummnnaa IIII

1. Pestkowiec A. W mięsistej owocni mieścisię wiele nasion.

2. Jagoda B. Ten owoc suchy posiada cha-rakterystyczne skrzydełkalotne.

3. Łuszczyna C. Posiada owocnię mięsistąi zdrewniałą i jedno nasienie.

4. Jabłko D. W budowie owocu uczestni-czyło dno kwiatowe, jest towięc owoc rzekomy.

5. Rozłupnia E. Jest to owoc suchy pękający,nasiona są umieszczone nabłoniastej listwie.

F. W tym jednonasiennym owo-cu owocnia zrasta się całko-wicie z łupiną nasienną

1 – …… 2 – …… 3 – …… 4 – …… 5 —……

Zadanie 6. (0-2 pkt)Nasiona są organami przetrwalnymi. Proce-

sy wzrostu i rozwoju w nich ustają, a przemianamaterii jest spowolniona. Nasiona pozostająw stanie spoczynku. Na podstawie analizy tabe-li przestawiającej uwarunkowania dwóch rodza-jów spoczynku nasion sformułuj dwie definicje.

Spoczynek względny……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Spoczynek bezwzględny……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 7. (0-1 pkt)Schematy przedstawiają budowę płuc krę-

gowców.

Dokonaj ich analizy i wskaż ten, który przed-stawia płuca ptaka. Uzasadnij swój wybór jed-nym argumentem.

Zadanie 8. (0-3 pkt)

Na schemacie przedstawio-no model budowy hemoglo-biny.

Dojrzałość nasion Spoczynek morfologiczna anatomiczna fizjologiczna

Warunki środowiska

Względny + + + niekorzystne Bezwzględny + - - korzystne

ooddppoowwiieeddźź AA BB CC a) błona

komórkowa nukleoid mezosom

b) ściana komórkowa

mezosom genofor w nukleoidzie

c) otoczka białkowa

mitochondrium nukleoid

d) ściana komórkowa

mitochondrium jądro komórkowe

NNuummeerr ii nnaazzwwaa eettaappuu

PPrrzzeebbiieegg eettaappuu

II Penetracja Przez kanalik do cytoplazmy wstrzykiwany jest wirusowy DNA.

IIII Składanie Kompletowanie licznych nowych wirionów.

IIIIII Liza Bakteria ulega rozerwaniu, potomne fagi zostają uwolnione.

IIVV Replikacja Wirusowy DNA przejmuje kontrolę nad metabolizmem komórki. Następuje powielenie DNA wirusa i synteza białek wirusowych.

VV Adsorpcja Fag przyczepia się do powierzchni komórki bakterii.

25977687

25977697

R E K L A M A

Dokończenie – s. 2 uuu

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 18:22 Page 1

1

Czwartek 3 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl

W oparciu o jego analizę określ:

A. Który typ struktury przestrzennej pre-zentuje to białko?

1. pierwszorzędową, 2. drugorzędową,3. trzeciorzędową, 4. czwartorzędową.

B. Wybierz, które z poniższych określeńjest prawidłowe:

I. Tylko niektóre białka cechuje ten typ struk-tury przestrzennej, który występuje w hemo-globinie.

II. Wszystkie białka cechują się czteremarzędami struktury przestrzennej.

C. Która ze struktur 1, 2, 3 czy 4 jest najważ-niejsza, ponieważ w zasadniczym stopniu de-terminuje pozostałe struktury?………………………………………………………………………

Zadanie 9. (0-1 pkt)Dwa roztwory wodne pewnego związku

organicznego zostały rozdzielone błoną bio-logiczną.

Posługując się oznaczeniami roztworów 1 i 2, wpisz w ostatnią rubrykę tabeli, w jakichkierunkach będą przemieszczały się cząste-czki wody pomiędzy tymi roztworami.

Zadanie 10. (0-3 pkt)Schematy przedstawiają modele budowy

chloroplastu i mitochondrium.

Skonstruuj tabelę, w której porównasz bu-dowę i funkcje tych struktur komórkowych.Uwzględnij: ilość błon, rodzaj obecnego ma-teriału genetycznego, występowanie lub brakrybosomów oraz nazwy głównych procesówmetabolicznych zachodzących w tych orga-nellach.

Zadanie 11. (0-2 pkt)W czasie przygotowywania nasion do prze-

chowania przez okres zimowy bardzo dużeznaczenie ma ich dokładne wysuszenie. Wy-suszenie nasion chroni je przed przedwczes-nym procesem kiełkowania, co z kolei zapo-biega stratom substancji zapasowych, któreuległyby wyczerpaniu podczas zbyt wczesne-go wykiełkowania.

Jeśli kilogram odwodnionych nasion za-wiera tylko 7% wody, to ich procesy metabo-liczne zachodzą na bardzo niskim poziomie,a wydzielanie CO2 w ciągu doby wynosi 0,2 mg. Wzrost uwodnienia nasion do 40% zwię-ksza wydzielanie CO2 do 300 mg na dobę.

A. Uzasadnij, dlaczego wydzielanie CO2przez uwodnione nasiona wzrasta tak znacz-nie. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

B. Oblicz, ilokrotnie wzrosło wydzielanieCO2 po uwodnieniu nasion do 40%. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

Zadanie 12. (0-2 pkt)Podstawą produkcji biomasy organicznej

w przyrodzie jest proces fotosyntezy prowa-dzony głównie przez rośliny zielone.

Istnieje jednak inny proces anaboliczny,który nie ma praktycznie znaczenia w global-nej produkcji biomasy dla konsumentów róż-nych rzędów, ale pełni ważną rolę przyrodni-czą. Proces ten przedstawia schemat:

Na podstawie analizy powyższego schema-tu:

A. Nazwij ten proces i grupę organizmów,która prowadzi ten typ przemian metabolicz-nych.………………………………………………………………………

Wskaż, na czym polega pozytywne znacze-nie tego procesu w przyrodzie. ………………………………………………………………………….

Zadanie 13. (0-1 pkt)Poniższy rysunek przedstawia fragment cy-

toplazmy komórki z mitochondrium.

Niżej wymienione nazwy etapów oddycha-nia tlenowego dopasuj do oznaczonych cyfra-mi rzymskimi obszarów cytoplazmy i mitochon-drium.

łłaańńccuucchh ooddddeecchhoowwyy ii ffoossffoorryyllaaccjjaa ookkssyyddaa--ccyyjjnnaa,, gglliikkoolliizzaa,, ccyykkll ccyyttrryynniiaannoowwyy

I – …………………………………………………………….II – ……………………………………………………………III – …………………………………………………………..

Zadanie 14. (0-1 pkt)Poniższy schemat przedstawia zjawisko he-

terodontyzmu.

Wyjaśnij, na czym polega heterodontyzm,i podaj nazwę grupy systematycznej, u którejpojawił się w procesie ewolucji.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 15. (0-2 pkt)Schemat przedstawia układ pokarmowy czło-

wieka. Składa się na niego przewód pokarmo-wy i towarzyszące mu gruczoły trawienne.

Wybierz oznaczenia dwóch gruczołów tra-wiennych i podaj po jednej przykładowej fun-kcji wydzieliny produkowanej przez każdy z gru-czołów.……………………………………………………………………....……………………………………………………………………….……………………………………………………………………….

Zadanie 16. (0-1 pkt)Schemat przedstawia przekrój przez pęche-

rzyk płucny.

Określ rodzaj nabłonka, jaki buduje ścianępęcherzyka płucnego, i wymień jedną jego ce-chę, która jest przystosowaniem do sprawnejwymiany gazów oddechowych.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 17. (0-2 pkt)W pracującym sercu zmieniają się potencja-

ły elektryczne, które docierają także do powierz-chni ciała i dzięki temu można je zmierzyć za

pomocą odpowiednio rozmieszczonych na skó-rze elektrod. Jest to jedno z podstawowych ba-dań, które dla lekarza jest źródłem informacji opracy serca.

A. Nazwij przedstawiony zapis …………………B. Podaj nazwę głównego ośrodka w sercu,

który pobudza ten narząd do wykonywania pra-cy zapisanej na powyższym wykresie.………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 18. (0-1 pkt)Uzupełnij schemat, wpisując w miejsce kro-

pek odpowiednie określenia z niżej wymienio-nych: jony wapnia, fibryna, protrombina.

Zadanie 19. (0-1 pkt)Porównaj budowę i rolę dużego i małego

obiegu krwi, uzupełniając wolne rubryki w ta-beli.

Zadanie 20. (0-1 pkt)Wstrząs anafilaktyczny to inaczej szok krą-

żeniowy wywołany przez np. alergen i objawia-jący się wydzieleniem do krwi dużej ilości hi-staminy. Jego efektem jest przyspieszenie akcjiserca, skurcze mięśni gładkich oskrzeli, obrzękbłon śluzowych nosa i gardła. Jest bardzo nie-bezpieczny, bo może prowadzić do śmierci przezuduszenie..

Podaj jeden przykład alergenu, który możewywołać wstrząs anafilaktyczny. ……………………..

Zadanie 21. (0-1 pkt)Organizm człowieka wykorzystuje kilka stra-

tegii obronnych.Należą do nich mechanizmy ogólne, nieskie-

rowane przeciwko konkretnemu zagrożeniu(odporność nieswoista), jak i skierowane prze-ciwko danemu antygenowi (odporność swoi-sta).

Na rysunku przedstawiono mechanizmy jed-nego z rodzajów odporności.

Nazwij rodzaj odporności przedstawiony narysunku: ………………...

Zadanie 22. (0-3 pkt)A. Na poniższym schematycznym rysunku

nefronu zaznacz za pomocą strzałek i oznaczwłaściwą literą następujące elementy: ramięzstępujące pętli nefronu (a) i kłębuszek nerko-wy (b).

B. Nazwij etapy powstawa-nia moczu odbywające się wewskazanych elementach nef-ronu i wyjaśnij ich znaczenie.

a – …………………………………………………………….

b – …………………………………………………………….

Zadanie 23. (0-1 pkt)Na schemacie przedstawiono budowę plem-

nika kręgowców.

Nazwij element za-wierający mitochon-drium i uzasadnij po-trzebę tego organellumw plemniku.

…………………………...………………………….....

Zadanie 24. (0-1 pkt)Przeprowadzono doświadczenie, w którym

badano wpływ różnych warunków oświetleniana rozmieszczenie auksyn (oznaczone kropka-mi) i wzrost koleoptylu zbóż.

Wyniki doświadczenia przedstawiono naschemacie.

Sformułuj wniosek wynikający z doświad-czenia.………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 25. (0-1 pkt)Podczas pracy mięśni wzrasta zapotrzebo-

wanie na tlen.Nazwij związek, który wiąże tlen w mięś-

niach, zapewniając mu tzw. rezerwę tlenową.…………………………………………………………………………..………………………………………………………………………

Zadanie 26. (0-2 pkt)Wykres przedstawia zmiany masy kości w za-

leżności od wieku i płci.

Odczytaj, w jakim wieku masa kości osiągamaksimum u kobiet i mężczyzn. Wskaż przy-czynę stosunkowo szybkiego ubytku masy ko-ści u kobiet w wieku 40-55 lat.………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………

Zadanie 27. (0-2 pkt)Nazwij procesy 1 i 2 przedstawione na poniż-

szym schemacie i wyjaśnij ich znaczenie dla pra-cy neuronu.

1 – …………………………………………………………………………………………………………………………………………

2 – ………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 28. (0-1 pkt)Poniższy schemat przedstawia przekrój przez

mózgowie.

CCeecchhaa DDuużżyy oobbiieegg MMaałłyy oobbiieegg Początek obiegu w komorze lewej Rodzaj krwi płynącej w tętnicach

natlenowana

Rodzaj krwi płynącej w żyłach

natlenowana

Rola obiegu Rozprowadza krew do wszystkich tkanek

TTlleenn zz aattmmoossffeerryy

HH 22SS SSOO 44 22-- ++ eenneerrggiiaa cchheemmiicczznnaa

CCOO 22 gglluukkoozzaa

l.p. Stężenie związku w roztworze 11

( w molach/dm 3)

Stężenie związku w roztworze 22

( w molach/dm 3)

Kierunek przemieszczania

się cząsteczek wody

1. 0,6 0,5

2. 0,01 0,1

2 Gazeta Edukacja

uuuDokończenie ze s. 1

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:43 Page 2

Podaj nazwę i funkcję struktury zaznaczo-nej na schemacie literą A.………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

Zadanie 29. (0-2 pkt)Uzupełnij schemat dotyczący regulacji po-

ziomu wapnia we krwi, wpisując w każdy pro-stokąt odpowiedni hormon, a obok – proces, naktórego zachodzenie ten hormon wpływa.

Zadanie 30. (0- 3 pkt)

W tabeli przedstawiono liczbę chromoso-mów wybranych gatunków.

Określ, jaką liczbę chromosomów będzie za-wierać:

a. monosomiczny indyk ……………….b. trisomiczny królik …………………..c. nazwij zespół chorobowy wywoływany

żywotną trisomią autosomalną u człowieka .…

Zadanie 31. (0-1 pkt)Nazwij proces przedstawiony na drugim od

lewej rysunku schematu i wyjaśnij, na czym tenproces polega.

Nazwa procesu ………………………………………..

Proces ten polega na …………………………………..

Zadanie 32. (0-2 pkt)Schemat przedstawia szlak przekształceń

metabolicznych fenyloalaniny i miejsca (1 i 2)skutki bloków metabolicznych wywołanych mu-tacjami.

Nazwij choroby wywołane blokami metabo-licznymi w miejscach 11 i 22.………………………………………………………………………

Zadanie 33. (0- 2 pkt)Nić matrycowa DNA zawiera układ nukleo-

tydów:ATACCTGCCCGATCACCGCGT

A. Ustal, jaki będzie układ nukleotydów w ni-ci mRNA.………………………………………………………………………

B. Na podstawie tabeli kodu genetycznegoodczytaj kolejne aminokwasy budujące peptydkodowany przez podany fragment DNA.………………………………………………………………………

Zadanie 34. (0-1 pkt)Wykres przedstawia zakres tolerancji ekolo-

gicznej jednego z gatunków krabów w odniesie-niu do temperatury i zasolenia.

Odczytaj z wykresu, jaki zakres tolerancjiw stosunku do temperatury i zasolenia wyka-zuje ten krab.

Temperatura ………………………………………………

Zasolenie …………………………………………………..

Zadanie 35. (0-1 pkt)Wykres przedstawia zmiany zagęszczenia

populacji dwóch gatunków dafni (A i b) hodo-wanych razem w jednorodnym środowisku i cha-rakteryzującym się podobnymi wymaganiami.

Nazwij typ oddziaływania między popula-cjami dwóch gatunków dafni …………………………

Zinterpretuj wynik eksperymentu.…………………………………………………………………………..………………………………………………………………………

Zadanie 36. (0-1 pkt)Dowodem pośrednim ewolucji jest obecność

narządów szczątkowych u różnych organizmów. Rysunek przedstawia te narządy u wielory-

ba: szczątkowe kości miednicy i kończyn tyl-nych.

Wyjaśnij, co to są narządy szczątkowe.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 37. (0-1 pkt)Na schematach przedstawiono powstawa-

nie nowych gatunków na drodze ewolucji file-tycznej i na drodze specjacji.

Wskaż zasadniczą różnicę w mechanizmachtych dwóch sposobów ewolucyjnego powsta-wania nowych gatunków.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 38. (0-1 pkt)Rysunki przedstawiają szkielety neandertal-

czyka i człowieka współczesnego.

Podaj jedną cechęcharakterystycznąw budowie szkieletu ne-andertalczyka typowątylko dla niego.

TESTY PRZYGOTOWAŁY: ANNA BORUC I TERESA SZYMCZYK

Gatunek Liczba 2n chromosomów Cz³owiek 46 Królik 44 Indyk 80

1

Gazeta Edukacja 3www.gazetawyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Czwartek 3 kwietnia 2008

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:43 Page 3

1

4 Gazeta Edukacja Czwartek 3 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl

Model odpowiedzi z biologii

NNrr zzaadd..

MMooddeell ooddppoowwiieeddzzii PPkktt

11.. Za uporządkowanie w prawidłowej kolejności etapów cyklu wirusowego – 1 pkt Model odpowiedzi: V, I, IV, II, III

11

22.. Za wybranie odpowiedzi B – 1 pkt 11 33.. Za wybranie zdań A, C, D, G – 1 pkt 11 44.. Za prawidłowe rozpoznanie i podpisanie przekrojów – 1 pkt

Za podanie każdej z różnic w budowie, po których uczeń rozpoznał przekrój danego organu, po – 1 pkt Model odpowiedzi (uczeń powinien wskazać dwie spośród tu wymienionych trzech różnic): A: łodyga, B: korzeń 1 różnica – w łodydze nie ma wyraźnej granicy pomiędzy korą pierwotną i walcem osiowym, a w korzeniu walec jest wyraźnie oddzielony. 2 różnica – wiązki przewodzące w łodydze tworzą pierścień na obwodzie, a w korzeniu znajdują się w walcu osiowym. 3 różnica – w łodydze wiązki przewodzące są drzewno -łykowe, a w korzeniu osobne drzewne i osobne łykowe.

33

55.. Za prawidłowe przyporządkowanie trzech par – 1 pkt Za prawidłowe przyporządkowanie wszystkich par – 2 pkt Model odpowiedzi: 1-C; 2-A; 3-E; 4-D; 5-B.

22

66.. Za podanie każdej z dwóch prawidłowych definicji po – 1 pkt Model odpowiedzi: Spoczynek względny jest charakterystyczny dla nasion, które osiągnęły dojrzałość morfologiczną, anatomiczną i fizjologiczną, jednak nie kiełkują z powodu niekorzystny ch warunków środowiskowych. Spoczynek bezwzględny jest charakterystyczny dla nasion, które nie osiągnęły dojrzałości anatomicznej i fizjologicznej, więc nie kiełkują mimo korzystnych warunków środowiskowych.

22

77.. Za wybranie rysunku i uzasadnienie – 1 pkt Model odpowiedzi: Rysunek D, ponieważ tylko ptaki posiadają worki powietrzne.

11

88.. A Za wybór odpowiedzi 4 – 1 pkt B Za wybór zdania I – 1 pkt C Za podanie nazwy„struktura pierwszorzędowa” – 1 pkt

33

99.. Za prawidłowe wpisanie do tabeli obu kierunku ruchu cząsteczek wody 1p Model odpowiedzi:

lp. Stężenie związku w roztworze 1 (w molach/dm3)

Stężenie związku w roztworze 2 (w molach/dm3)

Kierunek przemieszczania się cząsteczek

wody 1. 0,6 0,5 Z 2 do 1

2. 0,01 0,1 Z 1 do 2

11

2200.. Za prawidłowe podanie przykładu alergenu – 1 pkt Model odpowiedzi: Jad osy /szerszenia/ pszczoły/ żmii.

11

2211.. Za podanie nazwy odporności – 1 pkt Model odpowiedzi: Odporność nieswoista.

11

2222.. 2233..

Za prawidłowe wskazanie i podpisanie elementó w nefronu – 1 pkt Za nazwanie etapów powstawania moczu i wyjaśnienie ich znaczenia po – 1 pkt Ramię zstępujące pętli nefronu – resorpcja/wchłanianie zwrotne wody do naczyń krwionośnych/ zagęszczanie moczu Kłębuszek nerkowy – filtracja/przesączanie krwi (p rowadzące do powstania moczu pierwotnego) Za prawidłowe podanie nazwy elementu zawierającego mitochondrium i uzasadnienie lokalizacji – 1 pkt Model odpowiedzi: Wstawka, mitochondrium zapewnia energię potrzebną do poruszania się plemnika.

33

11 2244.. Za sformułowanie wniosku – 1 pkt

Model odpowiedzi: Przy nierównomiernym (jednostronnym) oświetleniu następuje wygięcie koleoptylu w kierunku źródła światła.

11

2255.. Za prawidłowe wskazanie związku wiążącego tlen w mięśniu 1p. Model odpowiedzi: mioglobina

11

2266.. Za prawidłowe odczytanie z wykresu wieku, w którym masa kości osiąga maksimum – 1 pkt. Za podanie prawidłowego wyjaśnienia przyczyny ubytku masy kości u kobiet – 1 pkt. Model odpowiedzi: Największą masę kości mężczyźni mają w wieku 25 lat, a ko biety w wieku 30 lat. Szybki ubytek masy kości u kobiet w wieku 40 –55 lat wynika z wchodzenia ich wówczas w menopauzę.

22

2277.. Za prawidłowe nazwanie i podanie istoty procesów po – 1 pkt Model odpowiedzi: 1. depolaryzacja – jony Na+ wnikające do wnętrza komórki znoszą stan polaryzacji błony, powodując powstanie potencjału czynnościowego. 2. repolaryzacja – powrót błony do stanu polaryzacji (proces, podczas którego jony K+ wypływają na zewnątrz komórki)

22

2288.. Za prawidłowe podanie nazwy i funkcji struktury oznaczonej literą A – 1 pkt Model odpowiedzi: A – móżdżek jest ośrodkiem kierującym ruchami/koordynuje pracę mięśni szkieletowych/odpowiada za utrzymanie równowagi.

11

1100.. Za prawidłowe zaprojektowanie nagłówków tabeli – 1 pkt Za prawicowe wypełnienie kolumn tabeli dotyczących chloroplastu i mitochondrium po 1 p Model odpowiedzi:

CCeecchhyy cchhaarraakktteerryyssttyycczznnee CChhlloorrooppllaasstt MMiittoocchhoonnddrriiuumm

Ilość błon Dwie Dwie Materiał genetyczny DNA i RNA DNA i RNA

Rybosomy Procesy metaboliczne

Obecne Fotosynteza

Obecne Oddychanie tlenowe

33

1111.. Za prawidłowe uzasadnienie – 1 pkt Za prawidłowe obliczenie, ile razy wzrosła ilość wydzielanego CO 2 – 1 pkt Model odpowiedzi: A. Nasiona zaczęły intensywnie oddychać, (by produkować energię do wzrostu) B. produkcja CO2 wzrosła 1500 razy (300:0,2=1500)

22

1122.. A. Za podanie prawidłowej nazwy procesu i grupy bakterii – 1 pkt B. Za wskazanie pozytywnej roli procesu w przyrodzie – 1 pkt Model odpowiedzi: A. Chemosynteza/sulfatacja, bakterie siarkowe – 1 pkt B. Na zamianie trującego siarkowodoru w jony przyswajalne dla roślin.

22

1133.. Za prawidłowe dobranie etapów oddychania do oznaczeń – 1 pkt Model odpowiedzi: I – glikoliza, II – cykl cytrynianowy, III – łańcuch oddechowy i fosforyzacja oksydacyjna.

11

1144.. Za poprawne określenie heterodontyzmu i właściwe nazwanie grupy systematycznej – 1 pkt Model odpowiedzi: Heterodontyzm to zróżnicowanie uzębienia u ssaków.

11

1155.. Za prawidłowe podanie numerów i nazw dwóch gruczołów i przykładów wydzielin po – 1 pkt. Model odpowiedzi: 2 - Ślinianki – ślina zlepia/ formuje kęsy pokarmu/ nadtrawia cukrowce. 11 - Trzustka – lipazy trawią tłuszczowce/ amylazy trawią cukrowce/ peptydazy trawią polipeptydy do aminokwasów. 10 - Wątroba – żółć emulguje tłuszcze.

22

1166.. Za określenie rodzaju nabłonka i jego cechy – 1 pkt Model odpowiedzi: Jest to nabłonek jednowarstwowy płaski. Jego komórki są bardzo cienkie i przepuszczalne dla gazów oddechowych.

11

2299.. Za prawidłowe wpisanie nazwy każdego z hormonów i pobudzanego przezeń procesu po – 1 pkt Model odpowiedzi: Parathormon ułatwia uwalnianie jonów wapnia z kości. Kalcytonina ułatwia zatrzymywanie jonów wapnia w kościach.

22

3300.. Za cztery prawidłowo podane liczby chromosomów indyka i królika po – 1 pkt Za prawidłowo podaną nazwę zespołu Downa u człowieka – 1 pkt Model odpowiedzi: a/ Monosomiczny indyk 79 chromosomów b/ Trisomiczny królik 45 chromosomów c/ zespół Downa (mongolizm)

33

3311.. Za prawidłowe podanie nazwy procesu – 1 pkt, za wyjaśnienie jego istoty – 1 pkt Model odpowiedzi: Crossing-over – wymiana odcinków chromatyd między chromosomami homologicznymi.

22

3322.. Za prawidłowe podanie skutków mutacji po – 1 pkt Model odpowiedzi: 1. fenyloketonuria 2. albinizm

22

3333.. Za prawidłowe ustalenie nukleotydów w nici mRNA – 1 pkt Za prawidłowe odczytanie kolejnych aminokwasów budujących peptyd – 1 pkt Model odpowiedzi: mRNA: UAUGGACGGGCUAGUGGCGCA Łańcuch peptydowy: tyr-gli-arg-ala-ser-gli-ala

22

3344.. Za prawidłowe odczytanie z wykresu zakresu tolerancji w stosunku do temperatury i zasolenia – 1 pkt Model odpowiedzi: Krab ma zakres tolerancji w stosunku do temperatury +9 do +40 oC i zakres tolerancji w stosunku do zasolenia 20 do 45 promili.

11

3355.. Za prawidłowe określenie rodzaju oddziaływania między dwoma gatunkami dafni – 1 pkt Za prawidłowe zinterpretowanie wyniku eksperymentu – 1 pkt Model odpowiedzi: Konkurencja, prowadzi do wyparcia populacji b przez populację a

22

3366.. Za prawidłowe wyjaśnienie, co to są narządy szczątkowe – 1 pkt Model odpowiedzi: Narządy szczątkowe to zredukowane narządy, niepełniące istotnych funkcji, uwstecznione w porównaniu z odpowiadającymi im narządami występującymi u przodków.

11

3377.. Za podanie różnicy w mechanizmach powstawania nowych gatunków – 1 pkt Model odpowiedzi: W ewolucji filetycznej cała populacja przekształca się z formy wyjściowej (gatunku) A w formę pochodną (gatunek) B, a w specjacji forma (gatunek) A, która przekszta łci się ostatecznie w formę (gatunek) B, oddziela się od formy wyjściowej A i obie formy mogą istnieć obok siebie.

11

3388.. Za podanie jednej typowej tylko dla neandertalczyka cechy budowy – 1 pkt Model odpowiedzi: Zgrubiałe łuki brwiowe/lekko wygięte kości udowe/masywna żuchwa, wysunięta do przodu.

11

1177.. A. Za nazwanie zapisu pracy serca – 1 pkt B. Za podanie nazwy głównego ośrodka generującego impulsy – 1 pkt Model odpowiedzi: A. Elektrokardiogram /EKG B. Węzeł zatokowo-przedsionkowy (leżący w śc ianie przedsionka prawego)

11

1188.. Za prawidłowe wpisanie określeń – 1 pkt Model odpowiedzi: Jony wapnia, protrombina, fibryna.

22

1199.. Za prawidłowe wypełnienie rubryk – 1 pkt

Cecha Duży obieg Mały obieg Początek obiegu W komorze lewej W komorze

prawej Rodzaj krwi płynącej w tętnicach

natlenowana odtlenowana

Rodzaj krwi płynącej w żyłach

odtlenowana natlenowana

Rola obiegu Rozprowadza krew do wszystkich tkanek

Transportuje krew do płuc

11

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:43 Page 4

1

Gazeta Edukacja 5www.gazetawyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Czwartek 3 kwietnia 2008

Wiedzao społeczeństwiepoziom rozszerzonyCzas pracy 180 min

Część I – TestowaZadanie 1. (2 pkt)

WWsskkaażż,, kkttóórree zzddaanniiaa ddoottyycczząąccee ssaammoorrzząą--dduu tteerryyttoorriiaallnneeggoo ww PPoollssccee ssąą pprraawwddzziiwwee,, aa kkttóó--rree ffaałłsszzyywwee..

Zadanie 2. (1 pkt)

WWyymmiieeńń ttrrzzyy rrooddzzaajjee aakkttóóww uurrzzęęddoowwyycchh,,kkttóórree mmoożżee wwyyddaaćć pprreezzyyddeenntt RRPP ww cczzaassiiee ppoo--kkoojjuu..

11.. ....................................................................................22.. ....................................................................................33.. ....................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)AA.. NNaappiisszz,, ww jjaakkii ssppoossóóbb uulleeggaajjąą zzmmiiaanniiee

mmeecchhaanniizzmmyy lleeggiissllaaccyyjjnnee,, jjeeśśllii SSeejjmm pprrzzyyjjmmiieettrryybb ppiillnnyy ddoo rroozzppaattrrzzeenniiaa pprroojjeekkttuu uussttaawwyy................................................................................................

BB.. NNaappiisszz,, kkttoo mmoożżee zzłłoożżyyćć wwnniioosseekk oo pprrzzyy--jjęęcciiee ttrryybbuu ppiillnneeggoo ddoo rroozzppaattrrzzeenniiaa pprroojjeekkttuuuussttaawwyy pprrzzeezz SSeejjmm................................................................................................

Zadanie 4. (1 pkt)SSppoośśrróódd ppooddaannyycchh ppaańńssttww wwsskkaażż ttee,, ww kkttóó--

rryycchh ppaarrllaammeenntt jjeesstt jjeeddnnooiizzbboowwyy.. WWyymmiieeńńnnaazzwwyy ttyycchh iizzbb..

Szwecja, Stany Zjednoczone, Japonia, Iz-rael, Kanada, Francja, Niemcy, Litwa..............................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt)WWsskkaażż,, ww kkttóórreejj kkaaddeennccjjii SSeejjmmuu RRPP jjeeggoo

sskkłłaadd pprrzzeeddssttaawwiiaa ppoonniiżżsszzee zzeessttaawwiieenniiee.. WWyy--mmiieeńń rrookk,, ww kkttóórryymm zzoossttaałłyy pprrzzeepprroowwaaddzzoonneewwyybboorryy ppaarrllaammeennttaarrnnee,, kkttóórree ww tteenn ssppoossóóbbuukksszzttaałłttoowwaałłyy SSeejjmm..

……………………………………………………………………….

Zadanie 6. (2 pkt)WWsskkaażż,, kkttóórree zzddaanniiaa cchhaarraakktteerryyzzuujjąąccee ssyy--

sstteemm ppaarrttyyjjnnyy ww PPoollssccee,, ssąą pprraawwddzziiwwee,, aa kkttóó--rree ffaałłsszzyywwee..

Zadanie 7. (3 pkt)

PPrrzzeecczzyyttaajj ffrraaggmmeenntt aarrttyykkuułłuu pprraassoowweeggooii wwyykkoonnaajj ppoolleecceenniiaa..

PPrreezzyyddeenntt zzaappyyttaa TTrryybbuunnaałł KKoonnssttyyttuuccyyjj--nnyy oo uupprraawwnniieenniiaa sswwoojjee ii rrzząądduu

W najbliższym czasie prezydent chce prze-słać do Trybunału Konstytucyjnego szereg py-

tań dotyczących uprawnień głowy państwa i rzą-du. Ma to być odpowiedź na ostatnie działaniaministrów z rządu Donalda Tuska – dowiedzia-ła się „Rzeczpospolita”.

Według naszych informacji Lecha Kaczyń-skiego szczególnie rozzłościły zapowiedzi mi-nistrów obrony i spraw zagranicznych. Dotycząone wycofania wojsk polskich z Iraku w roku2008 oraz zapowiedzi pełnego uzawodowieniaarmii w 2009 roku. W obu przypadkach mini-strowie ogłosili swoje plany bez jakichkolwiekkonsultacji z prezydentem. Co więcej, jak nammówi jeden ze współpracowników Kaczyńskie-go, do tej pory ani szef polskiej dyplomacji Ra-dek Sikorski, ani minister obrony narodowejBogdan Klich nie spotkali się z prezydentem,by omówić z nim swoje zamierzenia.

– A powinni z prezydentem konsultować swo-je decyzje – wspiera Lecha Kaczyńskiego sekre-tarz generalny PiS Joachim Brudziński. – I nierobią tu żadnej przysługi czy grzeczności pre-zydentowi, bo taka jest ich powinność. Tak na-kazuje konstytucja – dodaje.

Ale politycy Platformy Obywatelskiej i PSLsą zupełnie innego zdania. [...]

Spór, jaki toczą ze sobą politycy, być możerozstrzygnie Trybunał Konstytucyjny. Choćjak twierdzi prof. Piotr Winczorek, ustawa za-sadnicza precyzyjnie określa, w jakich przy-padkach można się zwrócić do sędziów z py-taniem. [...].

ŹRÓDŁO: „RZECZPOSPOLITA”, 27-11-2007

AA.. WWsskkaażż,, jjaakkiiee kkoommppeetteennccjjee ww zzaakkrreessiiee ttoo--cczzoonneeggoo ssppoorruu mmiięęddzzyy pprreezzyyddeenntteemm aa pprreemmiiee--rreemm ppoossiiaaddaa TTrryybbuunnaałł KKoonnssttyyttuuccyyjjnnyy.....................................................................................................

BB.. OOddppoowwiieeddzz,, ww jjaakkii ssppoossóóbb kkoonnssttyyttuuccjjaaookkrreeśśllaa kkoommppeetteennccjjee rrzząądduu ii pprreezzyyddeennttaa ww zzaa--kkrreessiiee ppoolliittyykkii zzaaggrraanniicczznneejj ii oobbrroonnnneejj.....................................................................................................

CC.. OOddppoowwiieeddzz,, kkttoo ppoowwoołłuujjee cczzłłoonnkkóóww TTrryy--bbuunnaałłuu KKoonnssttyyttuuccyyjjnneeggoo ii nnaa jjaakkii ookkrreess.....................................................................................................

Zadanie 8. (2 pkt)UUzzuuppeełłnniijj ttaabbeellęę,, wwppiissuujjąącc oobbookk bbiiooggrraammóóww

ooddppoowwiiaaddaajjąąccee iimm wwyymmiieenniioonnee ppoonniiżżeejj ppoossttaa--cciiee ffiilloozzooffóóww ssppoołłeecczznnyycchh..

Tomasz Hobbes, John Locke, Charles deMontesquieu (Monteskiusz), Jean Jacques Rous-seau

Zadanie 9. (1 pkt)ZZaazznnaacczz pprraawwiiddłłoowwąą ooddppoowwiieeddźź..A. Instytucja ta została powołana w 1976 for-

malnie niezależnie od ONZ, monitoruje onaprzestrzeganie Międzynarodowego paktu prawosobistych – obywatelskich i politycznych. Sie-dziba tej instytucji znajduje się w Genewie. Ana-lizuje ona sprawozdania przesłane przez posz-czególne państwa z realizacji postanowień pak-tu. Ta instytucja nazywa się:

1. Komitet Praw Człowieka2. Wysoki Komisarz ds. Praw Człowieka3. Komitet Praw i Wolności Człowieka4. Komisja Praw Człowieka

B. Jest głównym organem sądowniczym UniiEuropejskiej, rozstrzyga m.in. spory kompeten-cyjne między organami Wspólnot.

1. Trybunał Sprawiedliwości 2. Europejski Trybunał Praw Człowieka3. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedli-

wości4. Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Zadanie 10. (3 pkt)PPrrzzeecczzyyttaajj tteekksstt ii wwyykkoonnaajj ppoolleecceenniiaa..

Rosja zapłaci odszkodowanie za torturyTrybunał w Strasburgu tydzień temu uznał,

że prokuratura, sądy i milicja złamały kilkana-ście paragrafów europejskiej konwencji o pra-wach człowieka – mówił mi wczoraj przykuty do

wózka inwalidzkiego 29-letni Aleksiej [Michie-jew]. – M.in. ten o zakazie stosowania tortur naprzesłuchaniach. Także te mówiące o prawie po-krzywdzonego do uczciwego śledztwa. Kazał miwypłacić [250 tys. euro], rzeczywiście ogromnąjak dla mnie sumę. Ale żadne pieniądze nie spra-wią, że moje życie będzie takie jak kiedyś.[…]

Prokuratura w Niżnym Nowgorodzie na wnio-sek Aleksieja i jego mamy Ludmiły przez sześćlat 26 razy wszczynała śledztwo przeciw mili-cjantom. I 26 razy je zamykała „z braku dowo-dów”. […]

Sprawa Michiejewa nie trafiłaby do Stras-burga, gdyby nie pomoc działającej w NiżnymNowgorodzie organizacji pozarządowej Komi-tet przeciw Torturom, która zapewniła mu bez-płatną pomoc prawną.

Komitet zajmuje się setką podobnych sprawz regionu Niżnego Nowgorodu, z których – we-dług jego przedstawicieli – ponad połowa nada-je się do Strasburga […].

WACŁAW RADZIWINOWICZ, NIŻNYJ NOWGORODŹRÓDŁO: GAZETA WYBORCZA, 2006-02-02,

AA.. WWyymmiieeńń nnaazzwwęę ttrryybbuunnaałłuu,, ddoo kkttóórreeggoo AA..MMiicchhiieejjeeww zzłłoożżyyłł sskkaarrggęę oo łłaammaanniiee pprraaww cczzłłoo--wwiieekkaa ii wwsskkaażż,, ww rraammaacchh jjaakkiieejj oorrggaanniizzaaccjjii oonnddzziiaałłaa..…………………………………………………………………………

BB.. PPooddaajj ppeełłnnąą nnaazzwwęę kkoonnwweennccjjii pprrzzyyttoocczzoo--nneejj ww aarrttyykkuullee…………………………………………………………………………

CC.. WWyymmiieeńń ddwwiiee iinnnnee mmiięęddzzyynnaarrooddoowwee oorr--ggaanniizzaaccjjee ppoozzaarrzząąddoowwee,, kkttóórree zzaajjmmuujjąą ssiięę pprrzzee--ssttrrzzeeggaanniieemm pprraaww cczzłłoowwiieekkaa nnaa śśwwiieecciiee..…………………………………………………………………………

Zadanie 11. (1 pkt)UUłłóóżż cchhrroonnoollooggiicczznniiee wwyyddaarrzzeenniiaa

Zadanie 12. (2 pkt)

ZZaappoozznnaajj ssiięę zz pprrzzeeddssttaawwiioonnąą mmaappąą ii wwyykkoo--nnaajj zzaaddaanniiaa..

PPaańńssttwwaa nnaalleeżżąąccee ddoo ssttrreeffyy SScchheennggeenn ww ssttyycczz--nniiuu 22000088 rr..

AA.. WWsskkaażż kkrraajjee,, kkttóórree nnaalleeżżąą oobbeeccnniiee ddoo UUEE,,aa nniiee nnaalleeżżąą ddoo ssttrreeffyy SScchheennggeenn..…………………………………………………………………………

BB.. WWsskkaażż kkrraajjee,, kkttóórree nniiee ssąą oobbeeccnniiee cczzłłoonn--kkaammii UUEE,, aa nnaalleeżżąą ddoo ssttrreeffyy SScchheennggeenn..…………………………………………………………………………

CC.. OOddppoowwiieeddzz,, kkiieeddyy ppooddppiissaannoo uukkłłaaddzz SScchheennggeenn ((ttzzww.. SScchheennggeenn 11))..…………………………………………………………………………

DD.. OObboowwiiąązzeekk wwssppóółłpprraaccyy ww jjaakkiicchh ddzziieeddzzii--nnaacchh wwyynniikkaa zz zzaawwaarrttyycchh mmiięęddzzyy ppaańńssttwwaammiiuukkłłaaddóóww zz SScchheennggeenn??…………………………………………………………………………

Część II – Analiza źródełZadanie 13. (2 pkt)

ZZaappoozznnaajj ssiięę zz tteekksstteemm uussttaawwyy ii wwyykkoonnaajj ppoo--lleecceenniiaa..

UUssttaawwaa oo zzwwiiąązzkkaacchh zzaawwooddoowwyycchh,, DDzzUU RRookk22000011 NNrr 7799 ppoozz.. 885544..,, tteekksstt jjeeddnnoolliittyy::

RRoozzddzziiaałł 11.. PPrrzzeeppiissyy ooggóóllnneeAArrtt.. 11.. 1. Związek zawodowy jest dobrowolną i sa-

morządną organizacją ludzi pracy powołaną doreprezentowania i obrony ich praw, interesówzawodowych i socjalnych.

2. Związek zawodowy jest niezależny w swo-jej działalności statutowej od pracodawców, ad-

ministracji państwowej i samorządu terytorial-nego oraz od innych organizacji.

3. Organy państwowe, samorządu terytorial-nego i pracodawcy obowiązani są traktować jed-nakowo wszystkie związki zawodowe.

AArrtt.. 22.. 1. Prawo tworzenia i wstępowania do związ-

ków zawodowych mają pracownicy bez wzglę-du na podstawę stosunku pracy, członkowie rol-niczych spółdzielni produkcyjnych oraz osobywykonujące pracę na podstawie umowy agen-cyjnej, jeżeli nie są pracodawcami […].

3. Przejście na emeryturę lub rentę nie poz-bawia osób, o których mowa w ust. 1 i 2, prawaprzynależności i wstępowania do związków za-wodowych.

4. Osoby bezrobotne w rozumieniu przepi-sów o zatrudnieniu zachowują prawo przyna-leżności do związków zawodowych, a jeśli niesą członkami związków zawodowych, mają pra-wo wstępowania do związków zawodowychw przypadkach i na warunkach określonych sta-tutami związków […].

6. Do praw związkowych funkcjonariuszyPolicji, Straży Granicznej i Służby Więziennejoraz strażaków Państwowej Straży Pożarnej,a także pracowników Najwyższej Izby Kontro-li stosuje się odpowiednio przepisy niniejszejustawy, z uwzględnieniem ograniczeń wynika-jących z odrębnych ustaw […]

AArrtt.. 33.. Nikt nie może ponosić ujemnych na-stępstw z powodu przynależności do związkuzawodowego lub pozostawania poza nim albowykonywania funkcji związkowej. W szczegól-ności nie może to być warunkiem nawiązaniastosunku pracy i pozostawania w zatrudnieniuoraz awansowania pracownika.

AArrtt.. 44.. Związki zawodowe reprezentująpracowników i inne osoby, o których mowa w art. 2, a także bronią ich godności, praw orazinteresów materialnych i moralnych, zarównozbiorowych, jak i indywidualnych.

AArrtt.. 55 Związki zawodowe mają prawo repre-zentowania interesów pracowniczych na forummiędzynarodowym.

AArrtt.. 66.. Związki zawodowe współuczestnicząw tworzeniu korzystnych warunków pracy, by-tu i wypoczynku.

AArrtt.. 77. 1. 1. W zakresie praw i interesów zbiorowych

związki zawodowe reprezentują wszystkich pra-cowników, niezależnie od ich przynależnościzwiązkowej.

2. W sprawach indywidualnych stosunkówpracy związki zawodowe reprezentują prawai interesy swoich członków. Na wniosek pracow-nika niezrzeszonego związek zawodowy możepodjąć się obrony jego praw i interesów wobecpracodawcy.

AArrtt.. 88.. Na zasadach przewidzianych w niniej-szej ustawie oraz w ustawach odrębnych związ-ki zawodowe kontrolują przestrzeganie przepi-sów dotyczących interesów pracowników, eme-rytów, rencistów, bezrobotnych i ich rodzin.

AArrtt.. 99. Statuty oraz uchwały związkowe okre-ślają swobodnie struktury organizacyjne związ-ków zawodowych […]

AArrtt.. 1100 Zasady członkostwa w związku zawo-dowym oraz sprawowania funkcji związkowychustalają statuty i uchwały statutowych organówzwiązkowych.

AArrtt.. 1111.1. Związki zawodowe mają prawo tworzyć

ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związkówzawodowych.

2. Ogólnokrajowe związki zawodowe i zrze-szenia związków zawodowych mogą tworzyćogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe(konfederacje).

3. Organizacje związkowe, w tym federacjei konfederacje, mają prawo tworzenia i wstępo-wania do międzynarodowych organizacji pra-cowników.

RRoozzddzziiaałł 22.. TTwwoorrzzeenniiee zzwwiiąązzkkóóww zzaawwooddoo--wwyycchh

AArrtt.. 1122. 1. Związek zawodowy powstaje z mocy uch-

wały o jego utworzeniu podjętej przez co naj-mniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związ-ków zawodowych.

2. Osoby, które podjęły uchwałę o utworze-niu związku zawodowego, uchwalają statut i wy-bierają komitet założycielski w liczbie od 3 do 7osób.

AA.. OOddppoowwiieeddzz,, cczzyy oossoobbyy bbeezzrroobboottnnee mmooggąąbbyyćć cczzłłoonnkkaammii zzwwiiąązzkkóóww zzaawwooddoowwyycchh.. OOddppoo--wwiieeddźź uuzzaassaaddnniijj,, ppoowwoołłuujjąącc ssiięę nnaa ooddppoowwiieedd--nniiąą ppooddssttaawwęę pprraawwnnąą.. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

BB.. OOddppoowwiieeddzz,, nnaa cczzyyjj wwnniioosseekk zzwwiiąązzeekk zzaa--wwooddoowwyy mmoożżee wwyyssttąąppiićć ww oobbrroonniiee oossoobbyy nniiee--nnaalleeżżąącceejj ddoo zzwwiiąązzkkuu zzaawwooddoowweeggoo.. OOddppoowwiieeddźź

ooddppoowwiieeddzzii AA.. Ustanowienie Europejskiej Wspólnoty

Gospodarczej (EWG)

BB.. Powołanie w Londynie Rady Europy jako autonomicznej organizacji europejskiej dla realizacji idei jedności europejskiej

CC.. Powołanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

DD.. Podpisanie Aktu Końcowego w Helsinkach w ramach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE)

EE.. Podpisanie konwencji paryskiej o utworzeniu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

LL.. pp.. BBiiooggrraamm PPoossttaaćć//ffiilloozzooff AA.. Żył w latach 1632-1704, autor Dwóch

traktatów o rządzie. Przedstawił tezę, że każdy człowiek rodzi się wolny i równy w swojej wolności innym ludziom oraz że ma naturalne prawo do życia, wolności i własności. Twórca koncepcji państwa jako „stróża nocnego”, a także koncepcji człowieka rodzącego się jako tabula rasa.

BB.. Żył w latach 1689-1755, autor traktatu O duchu praw. Twórca koncepcji trójpodziału władzy w państwie. Uważał, że państwo powinno ochraniać wolność myśli, sumienia, słowa i druku.

CC. Żył w latach 1588-1679. Napisał Lewiatana, twórca koncepcji, zgodnie z którą państwo powstało w wyniku umowy zawartej przez obywateli w celu ochrony swojego życia i wolności przed innymi. Koncepcja ta zakładała, że ludzie scedowali część swojej wolności na państwo w zamian za jego ochronę nad nimi.

DD.. Żył w latach 1717-1778, autor Umowy społecznej. Państwo powinno zapewniać ludziom wolność i równość, celem zawartej umowy społecznej jest gwarantowanie wolności (tworzenie prawa pozytywnego) jako podstawy wolności i równości. W jego koncepcji lud występuje w roli suwerena.

BB.. 1. Polskie partie polityczne są w małym stop-

niu zinstytucjonalizowane. 2. Zmiany zasad rejestracji partii politycz-

nych i wprowadzenie ograniczeń do proporcjo-nalnego systemu wyborczego spowodowało dal-sze rozbicie parlamentu w Polsce.

AA.. 1. Obecnie system partyjny w Polsce jest syste-

mem dwupartyjnym 2. Polski system partyjny ewoluuje od ekstre-

malnego pluralizmu do systemu umiarkowane-go pluralizmu.

BB.. 11.. Czynne i bierne prawo wyborcze do władz

samorządowych ma obywatel polski, który w dniuwyborów ma ukończone 18 lat.

22.. Czynne i bierne prawo wyborcze do Sejmui Senatu ma obywatel polski, który w dniu wybo-rów ma ukończone 18 lat.

AA.. 1. Gmina, powiat, województwo stanowią za-

równo jednostki samorządu terytorialnego, jaki jednostki podziału terytorialnego państwa.

2. Gmina na swoim obszarze może powołaćjednostki pomocnicze,, takie jak sołectwa i dziel-nice, a także obwody i okręgi.

Dokończenie – s. 6 uuu

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:43 Page 5

1

Czwartek 3 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl

6 Gazeta Edukacja

uuzzaassaaddnniijj,, ppoowwoołłuujjąącc ssiięę nnaa ooddppoowwiieeddnniiąą ppoodd--ssttaawwęę pprraawwnnąą.. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 14. (7 pkt)ZZaappoozznnaajj ssiięę zz wwyynniikkaammii ssoonnddaażżyy ii wwyykkoo--

nnaajj ppoolleecceenniiaa..

TTaabbeellaa 11.. ((ppaattrrzz nniiżżeejj))AA.. OOkkrreeśśll,, cczzyy ooggóóllnnaa lliicczzbbaa cczzłłoonnkkóóww zzwwiiąązz--

kkóóww zzaawwooddoowwyycchh ww ookkrreessiiee oobbjjęęttyymm bbaaddaa--nniieemm zzwwiięękksszzaa ssiięę,, cczzyy mmaalleejjee..……………………………………………………………………

TTaabbeellaa 22.. ((ppaattrrzz nniiżżeejj))BB.. NNaa ppoossttaawwiiee wwyynniikkóóww ssoonnddaażżuu ssffoorrmmuu--

łłuujj wwnniioosseekk ddoottyycczząąccyy wwppłłyywwuu zzwwiiąązzkkóóww zzaa--wwooddoowwyycchh nnaa wwaarruunnkkii pprraaccyy ww zzaakkłłaaddaacchh pprraa--ccyy..……………………………………………………………………

TTaabbeellaa 33.. ((ppaattrrzz oobbookk))CC.. WWsskkaażż,, ww jjaakkiieejj ggrruuppiiee zzaawwooddoowweejj ww nnaajj--

wwiięękksszzyymm ssttooppnniiuu nniieepprrzzeessttrrzzeeggaannee ssąą pprraawwaapprraaccoowwnniicczzee.. ……………………………………………………………………

DD.. WWsskkaażż,, ww jjaakkiieejj ffoorrmmiiee wwłłaassnnoośśccii zzaakkłłaa--ddóóww pprraaccyy ww nnaajjwwiięękksszzyymm ssttooppnniiuu bbrraakk jjeessttmmoożżlliiwwoośśccii zzrrzzeesszzaanniiaa ssiięę pprraaccoowwnniikkóówwww zzwwiiąązzkkii zzaawwooddoowwee..……………………………………………………………………

TTaabbeellaa 44.. ((ppaattrrzz oobbookk))EE.. NNaappiisszz ttrrzzyy wwnniioosskkii ddoottyycczząąccee ffoorrmm ssaa--

mmoooorrggaanniizzaaccjjii pprraaccoowwnniikkóóww wwyynniikkaajjąąccee zz aannaa--lliizzyy ddaannyycchh zzaawwaarrttyycchh ww pprrzzeeddssttaawwiioonneejj ttaa--bbeellii..……………………………………………………………………

Opinie o dialogu społecznym i wprowadze-niu rad pracowniczych, CBOS – Komunikatz badań, Warszawa, listopad 2004

Dialog społeczny jako sposób rozwiązy-wania konfliktu interesów pracowników i pra-codawców to jedna z podstawowych zasadregulujących stosunki pracy w Unii Europej-skiej – jest on jednym z zasadniczych elemen-tów tzw. europejskiego modelu społecznegow gospodarce. Dialog społeczny w tym zna-czeniu to sformalizowane negocjacje repre-zentatywnych organizacji pracodawców i pra-cowników z udziałem państwa jako media-tora (negocjacje trójstronne) lub bez takiegoudziału (negocjacje dwustronne). Może onodbywać się na szczeblu centralnym, naszczeblu branży, regionu, a także zakładu pra-cy. Kwestia ta jest regulowana prawodaw-stwem unijnym od początku istnienia Wspól-not Europejskich. Według projektu konsty-tucji europejskiej rozwój dialogu społeczne-go jest jednym z celów Unii i jej krajów człon-

kowskich. Funkcjonowanie dialogu społeczne-go było warunkiem przystąpienia Polski do UEi jednym z kryteriów oceny naszej gotowoścido integracji.

Dialog społeczny na szczeblu centralnymi regionalnym odbywa się w Komisji Trójstron-nej ds. Społeczno-Gospodarczych. Zgodniez unijnym prawem należy również wprowadzićmechanizmy informacji i konsultacji pracow-ników na szczeblu zakładu pracy (tam, gdzie niedziałają związki zawodowe). Miałyby temu słu-żyć rady pracownicze [...]

FF.. OOddppoowwiieeddzz,, cczzeemmuu ssłłuużżyy ooppiissaannyy wwyyżżeejjddiiaalloogg ssppoołłeecczznnyy..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

GG.. WWsskkaażż cceellee ddzziiaałłaanniiaa KKoommiissjjii TTrróójjssttrroonn--nneejj ddss.. SSppoołłeecczznnoo--GGoossppooddaarrcczzyycchh ii wwyymmiieeńńuucczzeessttnniicczząąccee ww nniieejj ssttrroonnyy.. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

TTaabbeellaa 55 ((ppaattrrzz oobbookk))HH.. WWyymmiieeńń ddzziieeddzziinnęę żżyycciiaa,, nnaa jjaakkąą zzddaanniieemm

aannkkiieettoowwaannyycchh kkoommiissjjaa ttrróójjssttrroonnnnaa ppoowwiinnnnaammiieećć jjaakk nnaajjwwiięękksszzyy wwppłłyyww..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 15. (2 pkt)PPrrzzeecczzyyttaajj tteekksstt ii wwyykkoonnaajj zzaaddaanniiaa..

ZZwwiiąązzkkii zzaawwooddoowwee Związki zawodowe w Polsce mają szczegól-

ne miejsce wśród organizacji i stowarzyszeńspołecznych, głównie ze względu na rolę, jakązwiązek zawodowy „Solidarność” odegrał w prze-mianach społecznych i politycznych po 1980 ro-ku.

Ruch związkowy w Polsce zaczął się inten-sywnie rozwijać dopiero po odzyskaniu niepo-dległości w 1918 roku. W okresie międzywojen-nym istniały w Polsce setki związków zawodo-wych zróżnicowanych branżowo i politycznie.[…]

Po II wojnie światowej […] związki zawodo-we upaństwowiono i scentralizowano w fasado-wej instytucji – Centralnej Radzie Związków Za-wodowych.

Dopiero wybuch strajków na Wybrzeżu w ro-ku 1980 całkowicie zmienił tę sytuację. Nieza-leżny Samorządny Związek Zawodowy „Soli-darność”, który wtedy powstał, był pierwszą nie-zależną organizacją związkową działającą po IIwojnie światowej w Polsce (i na całym obszarzeEuropy i Azji objętym dominacją komunistycz-ną). Związek ten w krótkim czasie przekształciłsię w olbrzymi ruch społeczny liczący blisko 10mln członków, który doprowadził do rozkładukomunistycznego państwa i w konsekwencji doupadku ustroju totalitarnego w Polsce.

Obecnie dwie największe centrale związko-we to: Ogólnopolskie Porozumienie Związków

Zawodowych (OPZZ) z siedzibą w Warszawiei Niezależny Samorządny Związek Zawodowy„Solidarność” (NSZZ „Solidarność”) z KomisjąKrajową w Gdańsku.

Podobnie jak w większości państw europej-skich związki zawodowe w Polsce mają powią-zania polityczne. OPZZ umiejscawia się obokugrupowań socjaldemokratycznych, a NSZZ„S” po prawej stronie sceny politycznej. Pozo-stałe organizacje związkowe zawiązują okazjo-nalne porozumienia z różnymi formacjami po-litycznymi.

Według danych związkowych OPZZ groma-dzi blisko 3 mln członków (w tym 500 tys. eme-rytów), a NSZZ „Solidarność” 900 tys. pracow-ników. Zarówno OPZZ, jak i „Solidarność” na-leżą do Międzynarodowej Organizacji Pracy.NSZZ „Solidarność” jest ponadto członkiemEuropejskiej Konfederacji Związków Zawodo-wych zrzeszającej największe europejskie or-ganizacje związkowe, Międzynarodowej Kon-federacji Wolnych Związków Zawodowych orazjest reprezentowana w Związkowym KomitecieDoradczym przy OECD.

uuuDokończenie ze s. 5

ZWIĄZKI ZAWODOWE: PRZYNALEŻNOŚĆ I OCENA DZIAŁALNOŚCIKOMUNIKAT CBOS/GRUDZIEŃ 2007

Tabela 1. do zadania 14.

PRZESTRZEGANIE PRAW PRACOWNICZYCH I „SZARA STREFA” W ZATRUDNIENIU. ZWIĄZKI ZAWODOWE W PRZEDSIĘBIORSTWACH,KOMUNIKAT Z BADAŃ,WARSZAWA, STYCZEŃ 2005 KOMUNIKAT Z BADAŃ CBOS

Tabela 2. do zadania 14.

PRZESTRZEGANIE PRAW PRACOWNICZYCH I „SZARA STREFA” W ZATRUDNIENIU. ZWIĄZKI ZAWODOWE W PRZEDSIĘBIORSTWACH,KOMUNIKAT Z BADAŃ,WARSZAWA, STYCZEŃ 2005 KOMUNIKAT Z BADAŃ CBOS

Tabela 3. do zadania 14.

UKŁADY ZBIOROWE PRACY, ŁAMANIE PRAW PRACOWNICZYCH I „SZARA STREFA” W ZATRUDNIENIU, KOMUNIKAT Z BADAŃ,WARSZAWA, LISTOPAD 2006 KOMUNIKAT Z BADAŃ CBOS

Tabela 4. do zadania 14.

Tabela 5. do zadania 14.

KOMUNIKAT Z BADAŃ CBOS

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:44 Page 6

1

Gazeta Edukacja 7www.gazetawyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Czwartek 3 kwietnia 2008

Przedstawiciele OPZZ i NSZZ „Solidarność”reprezentują pracowników w Komisji Trójstron-nej ds. Społeczno-Gospodarczych, podstawo-wej instytucji dialogu społecznego w Polsce. Ko-misja Trójstronna stanowi forum dla organiza-cji pracowników, pracodawców i rządu, na któ-rym szuka się porozumienia w sprawach wyna-grodzeń i świadczeń społecznych, obciążeń po-

datkowych, projektów budżetu państwa i in-nych spraw istotnych dla zachowania pokojuspołecznego.

WWW.POLAND.GOV.PL/ZWIAZKI,ZAWODOWEAA.. PPoorróówwnnaajj rroollęę zzwwiiąązzkkóóww zzaawwooddoowwyycchh

ww PPoollssccee ww cczzaassaacchh PPRRLL ii ppoo 11999900 rr..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie rozszerzonej odpowiedzi

Zadanie 16. (20 pkt)Temat 1.DDiiaalloogg ssppoołłeecczznnyy nnaa sszzcczzeebblluu cceennttrraallnnyymm

ii rreeggiioonnaallnnyymm ddoottyycczząąccyy wwaarruunnkkóóww pprraaccyy ttoo

ppoottrrzzeebbaa cczzyy kkoonniieecczznnoośśćć ww ppoollsskkiicchh zzaakkłłaaddaacchhpprraaccyy//pprrzzeeddssiięębbiioorrssttwwaacchh..

Temat 2. ZZaapprrooppoonnuujj ddzziiaałłaanniiaa zzwwiięękksszzaajjąąccee pprrzzeessttrrzzee--

ggaanniiee pprraaww pprraaccoowwnniicczzyycchh ww ppoollsskkiicchh zzaakkłłaaddaacchhpprraaccyy nnaa rróóżżnnyycchh ppoozziioommaacchh –– oodd ssaammoooorrggaannii--zzaaccjjii pprraaccoowwnniikkóóww ddoo ddzziiaałłaańń cceennttrraallnnyycchh..

Model odpowiedzi z WOS

ZZaaddaanniiee SScchheemmaatt ppuunnkkttoowwaanniiaa

NNuummeerr zzaaddaanniiaa

cczzęęśśccii zzaaddaanniiaa

MMooddeell ooddppoowwiieeddzzii,, kkrryytteerriiaa oocceennyy ii kkoommeennttaarrzzee

ppuunnkkttyy zzaa cczzęęśśccii zzaaddaanniiaa

ppuunnkkttyy zzaa ccaałłee

zzaaddaanniiee AA.. 1. prawda

2. fałsz 1 pkt za dwie odpowiedzi

11..

BB..

1. prawda 2. fałsz

1 pkt za dwie odpowiedzi

2 pkt

22.. 1. rozporządzenia 2. zarządzenia 3. postanowienia

1 pkt za trzy odpowiedzi

1 pkt

AA.. czas rozpatrywania ustawy przez Senat zostaje skrócony z 30 dni do 14 dni, a termin podpisania jej przez prezydenta skrócony z 21 dni do 7. Można uznać odpowiedzi wskazujące tylko na skrócenie czasu rozpatrywania przez Senat i czasu podpisania ustawy przez prezydenta bez podania ścisłych terminów.

33..

BB.. Rada Ministrów

1 pkt za odpowiedź A.

i B.

1 pkt

44.. Szwecja - Rikstag, Izrael - Kneset, Litwa - Sejm 1 pkt za wszystkie odpowiedzi

1 pkt

55 Rok 2001, IV kadencja Sejmu

1 pkt za 2 odpowiedzi

1 pkt

AA.. 1. fałsz 2. prawda

1 pkt za dwie odpowiedzi

66..

BB.. 1. prawda 2. fałsz

1 pkt za dwie odpowiedzi

2 pkt

AA.. -- rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa

1 pkt

BB.. Rada Ministrów sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju, a także w dziedzinie stosunków z innymi państwami. Prezydent zaś w zakresie polityki zagranicznej współdziała z rządem i jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych.

1 pkt

77..

CC.. Sejm na 9-letnią jednokrotną kadencję. 1 pkt

3 pkt

88.. AA.. John Locke BB.. Charles de Montesquieu (Monteskiusz) CC.. Tomasz Hobbes DD.. Jacques Rousseau

1 pkt za dwie odpowiedzi

2 pkt za 4 odpowiedzi

2 pkt

99.. A. 1 B. 1

1 pkt za dwie odpowiedzi

1 pkt

AA.. Europejski Trybunał Praw Człowieka, Rada Europy

1 pkt

BB.. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

1 pkt

1100..

CC.. Przykładowe odpowiedzi: (np. AI Amnesty International, Human Rights Watch

1 pkt

3 pkt

AA.. ii BB.. A. Wielka Brytania, Bułgaria, Rumunia, Cypr B. Norwegia

1 pkt za odpowiedź A.

i B.

1122..

CC.. ii DD.. C. Strefa Schengen powstała na mocy porozumienia zawartego w miejscowości Schengen w 1985 r. D. współpraca w zakresie bezpieczeństwa, polityki azylowej, wizowej, zwalczania terroryzmu, sądownictwa. Dotyczy również współpracy przygranicznej

1 pkt za odpowiedź C.

i D.

2 pkt

AA.. Osoby bezrobotne mogą być członkami związków zawodowych na podstawie art. 2 p. 4 ustawy o zawodowych zawodowych.

1 pkt 1133..

BB.. Związek zawodowy może podjąć się obrony osoby nienależącej do związku na jej wniosek na podstawie art. 7 p. 2 ustawy o związkach zawodowych.

1 pkt

2 pkt

1111.. A. 3 B. 1 C. 2 D. 5 E. 4

1 pkt za wszystkie odpowiedzi

1 pkt

AA.. ii BB.. A. maleje B. W zakładach pracy, gdzie są obecne związki zawodowe, są bardziej przestrzegane są prawa pracownicze.

1 pkt za dwie odpowiedzi

CC.. Prawa pracownicze w największym stopniu nie są przestrzegane w grupie robotników niewykwalifikowanych.

1 pkt

DD.. W największym stopniu brak jest możliwości zrzeszania się w prywatnych zakładach pracy.

1 pkt

EE.. Możliwe odpowiedzi: 1. Członków związków zawodowych jest najwięcej w państwowych lub publicznych zakładach pracy zatrudniających powyżej 250 pracowników 2. Rady pracownicze najczęściej działają w zakładach pracy w branży górniczej i hutniczej. 3. Zbiorowych układów pracy zawarto najmniej w handlu i usługach.

1 pkt za trzy odpowiedzi

EE.. Służy rozwiązywaniu konfliktu interesów pracowników i pracodawców.

1 pkt

FF.. Komisja Trójstronna jest prowadzeni e negocjacji dotyczących warunków zatrudnienia. Uczestniczą w niej trzy strony - przedstawiciele pracowników, pracodawców, a rolę mediatora pełni państwo.

1 pkt

1144..

GG.. Prawodawstwo dotyczące prawa pracy i regulujące stosunki między pracownikiem i pracodawcą, regulacje w zakładach pracy między stronami stosun ków pracy.

1 pkt

1155.. W PRL związki zawodowe były częścią systemu władzy, a nie reprezentacją pracowników. Od 1980 r. działała legalnie i nielegalnie „Solidarność” jako reprezentacja pracowników i jako ruch społeczny. Od roku 1989 związki zawodowe są w Polsce oficjalną reprezentacją pracowników.

1 pkt za ukazanie roli w PRL i 1 pkt za rolę związków

po 1989

2 pkt

TTeemmaatt 11.. 11..

Jasno sformułowane stanowisko i jego uzasadnienie

0-2 pkt

22.. Argumenty – dotyczące - przestrzegania w zakładach pracy prawa pracy - warunków zatrudnienia

0-6 pkt

33.. Dialog społeczny na poziomie - centralnym - regionalnym

0-6 pkt

44.. Właściwe dobranie i wykorzystanie materiałów źródłowych

0-3 pkt

55.. Zgodność treści wypowiedzi z sytuacją komunikacyjną

0-2 pkt

66.. Forma pracy jednorodna stylistycznie, poprawna pod względem leksykalnym, ortograficznym i interpunkcyjnym, zachowanie akapitów i marginesów

0-1 pkt

TTeemmaatt 22..

11.. Jasno sformułowane stanowisko wobec aktualnego stanu przestrzegania praw pracowniczych w Polsce

0-2 pkt

22.. Proponowane działania na różnych poziomach - związków zawodowych - rad pracowniczych - Komisji Trójstronnej

0-6 pkt

33.. Uzasadnienie proponowanych działań na poziomie - związków zawodowych - rad pracowniczych - Komisji Trójstronnej

0-6 pkt

44.. Właściwe dobranie i wykorzystanie źródeł 0-3 pkt

55.. Zgodność treści wypowiedzi z sytuacją komunikacyjną

0-2 pkt

1166..

66.. Forma pracy jednorodna stylistycznie, poprawna pod względem leksykalnym, ortograficznym i interpunkcyjnym, zachowanie akapitów i marginesów

0-1 pkt

20 pkt

RRAAZZEEMM 5500 ppkktt

W poniedziałek program, z którym nauczysz się 2500 angielskich słówek

Cena „Gazety” i płyty CD 3,99 (w tym 22% VAT)

Ucz się angielskiego z „Gazetą”

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:44 Page 7

1

Czwartek 3 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl

8 Promocja

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:45 Page 8