Moje dzieckoidzie do szkoły

Szanowni Państwo

Rozpoczęcie przez dziecko nauki w szkole wiąże się z wieloma istotnymi zmia-nami w jego życiu, jak również w życiu rodziców. Ten etap, to nowe problemy i zagrożenia wpływające na rozwój dziecka. Obowiązki szkolne, nowe środowisko, nowa organizacja czasu zbiegają się z okresem intensywnego wzrostu dziecka i mogą mieć wpływ na jego zdrowie i prawidłowy rozwój.

Świadomość wpływu różnych czynników na samopoczucie dziecka i umiejętne postępowanie może zapobiec lub znacznie złagodzić ich negatywne oddziaływanie na młody organizm.

Jednym z zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest realizacja działań z zakre-su oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia, w celu ukształtowania odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych społeczeństwa poprzez wdrożenie programów informacyjno – edukacyjnych.

„Moje Dziecko Idzie do Szkoły” jest autorskim programem Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Poznaniu, realizowanym na terenie województwa wielkopolskiego od 2002 roku przy współpracy z Polskim Towarzystwem Oświaty Zdro-wotnej – Oddziałem Terenowym w Poznaniu.

Celem Programu jest podniesienie poziomu wiedzy rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym na temat wybranych elementów zdrowego stylu życia, ich roli w kształtowaniu prawidłowych nawyków prozdrowotnych u dzieci oraz przekonanie o słuszności podejmowanych działań profilaktycznych zarówno w domu, jak i w środowisku szkolnym.

Mam nadzieję, że poniższa broszura pomoże Państwu w przygotowaniu siebie i dziecka do nowego etapu, jakim jest rozpoczęcie przez „pociechę” nauki w szkole.

Życzę powodzenia!Wielkopolski Państwowy Wojewódzki

Inspektor Sanitarny dr n. med. Andrzej Trybusz

Większość dzieci w wieku 6-7 lat uwielbia się bawić. Podczas zabawy wgrupiedzieląsięrolami,wymyślająscenariuszeodtwarzającewmniejszymbądźwiększym stopniu rzeczywistość. Potrafią wyrażać swoje zdanie, argumentować ispieraćsię.Sąciekaweświata,zadająpytania.Dojrzałośćukładunerwowegoprze-jawiającasięwzdolnościachdomyślenia,systematycznegouczeniasię,skupianiauwagiświadczyogotowościdopodjęcianaukiwszkole.

Naukawszkolestanowidladzieckaogromnewyzwanie,możebyćźródłemstresu,niepokoju,apierwszeniepowodzenia-nagrunciezadańszkolnychczykon-taktówzrówieśnikami-mogąwpłynąćznacząconadalszeżycieirozwójczłowieka.Ważnejest,abyrodzicepomogalidzieciompokonaćtrudnościiprzygotowalijedonaukiwszkole. Pierwszym i zasadniczymźródłem stresu dla dziecka jest nowemiejsce(szkoła,klasa),noweosoby(nauczyciele,innedzieci),brakwiedzynatemattego,cobędziesiędziałowszkole.Napięcieilęksączęstowzmaganeprzezstarszedziecialbo innychdorosłych,którzystrasządzieckoszkołą,mówiąc„terazskończyłosiędzieciństwo”,„konieczabawy”itp. Najlepiejbyłobyprzedrozpoczęciemnaukipozytywniewyrażaćsięoszkole,opowiadaćdziecku,żenauczysiętambardzodużooświecie,otym, jakskonstruo-

Co zrobić, aby dziecko cieszyło się, że idzie do szkoły?

4

wanesąmaszyny,skądsiębiorąwulkany,cotosądino-zauryitp. Początek szkoły jest trudny również dlatego, żeczęśćdzieciporazpierwszyrozstajesięnadłuższyczasz rodzicami.Może towzbudzaćudziecka lęk.Warto jużwcześniejprzyzwyczajać dzieckodorozstań,zawszeumawiającsięnaokreślonągodzinępowrotu,apotem dotrzymywaćumowy.Popewnymczasiechodzeniadoszkołynp.dwóchtygodniach,możnadzieckoodbieraćpóźniej,alezawszepowinnoonowiedziećoktórejgodzinie. Pewnośćsiebiebudujeudziecitakżeprzekonanie,żejużcośpotrafią.Jedną zważniejszych umiejętności, z którą dziecko powinno przyjść do szkoły jest sa-modzielność–wjedzeniu,ubieraniu,myciusięitp.Dziękitemudzieckonigdyniebędzieostatnieiniebędzieoceniaćsiebienegatywnie. Poczuciekompetencjiwzmacniadzieckowrelacjachrówieśniczych.Należy zatemzachęcaćjedonawiązywaniaprzyjaźniwklasie,wspólnejzabawy,anietylko rywalizacjiiwalkinp.ozabawki. Początkinaukiwszkolezawszesądladzieckasytuacjątrudną.Prędzejczypóźniejbędzienarażonenaniepowodzenia–wkontaktachzinnymidziećmi,na-uczycielem, który niezawsze dostrzeżezaangażowanie dziecka. Rodzice powinni pamiętaćorozmowiezdzieckiem,pytaćjeczęstootocorobi,cosięzdarzyło.Wartoprzyzwyczaić jedo tego typu rozmowy jeszczeprzed rozpoczęciemnauki.Dziękitemumożnarozpoznaćniepokojącestanyemocjonalneiwesprzećdziecko,pocie-szyćje,podpowiedziećnowesposobyrozwiązaniatrudności. Najważniejsze jest jednakprzyjęcieprzez rodzicówpodstawowegozało-żenia,żepoczątkiszkołysątrudne.Prędzejczypóźniejdzieckonapotkatrudności.Emocjewówczaspojawiającesięsąprawdziwe,azadaniemrodzicajestudzieleniedzieckupomocyiwsparcia. Gdypoupływiemiesiącanaukidzieckonadalmaproblemyz adaptacją,mogąpojawićsięnowezachowania (np.wycofanie lubagresja).Dodatkowonau- czycielmożezauważyćtrudnościwopanowaniumateriałuszkolnego,wartozasta-nowić się nadwizytą u psychologa. Specjalista zdiagnozuje przyczyny trudnościszkolnychiwdrożyokreślonedziałania.

Dobry start szkolny ma zasadnicze znaczenie dla dalszej edukacji. Dziecko pozytywnie nastawione do nauki chętniej będzie się uczyło i cieszyło z każdej nowej informacji.

5

Rodzictroszczysięoswojedzieckonajlepiejjakpotrafi.Wiedząc,żerozwi-

jającysięmłodyorganizmpotrzebujeszczególnejopieki,powinienzwracaćuwagę

nato,coikiedyzjadajegodziecko.Racjonalneodżywianiejestdlamłodegoorganizmu

jednązważniejszych inwestycji na przyszłość. Pozwoli nazachowaniezdrowia

idobrejkondycjiwwiekudojrzałym.

Wprawidłowymżywieniudzieckanajważniejszesąjegowłasneprzyzwy-

czajenia.Chcąc jeprawidłowokształtować, trzebazmienić sposóbżywienia całej

rodziny.Wiekwczesnoszkolnytookres,wktórymdzieckouczysięprawidłowychza-

chowańijednocześniewykazujedużezainteresowaniezdrowiemwłasnymiswoich

najbliższych,cowartowykorzystaćplanującjegożywienie.

Pamiętajmy o następujących zasadach:1.Codzienneżywieniepowinnoskładaćsięz5posiłków,podawanych regularnie

wodstępachok.3godzin.

2.Potrawynależypodawaćwmałychporcjach,abynieprzyzwyczajaćdzieckado

pozostawianiareszteknatalerzu,alerównieżdozjadaniazbytdużychporcji.

3.Jadłospisiposiłkinajlepiejurozmaicaćpodającróżnorodnieprzygotowanepotrawy

-zalecasięgotowaniewwodzielubnaparze,duszenie,zapiekanie.

4.Nienależypodawaćsłodyczymiędzyposiłkami,abyniezmniejszyćapetytuiłaknienia.

5.Nienależykarcićdzieckazazbytpowolnejedzenielubniejedzenie.

6. Powinnosiędbaćoestetycznywyglądstołuipodanychposiłków(estetycznie

iciekawiepodanapotrawawzbudziapetytdziecka).

7. Należyangażowaćdzieckodoplanowaniacodziennego jadłospisu,wspólnych

zakupóworazrodzinnegogotowania.

Żywienie dziecka w wieku szkolnym

Smaczne i zdrowe Obokplanowaniażywienia,awięcustalaniaodpowiedniejporcjiorazskła-

du jadłospisu,ważnymelementem jest także prawidłoweprzygotowanie potraw.

Niewłaściweprzygotowanie,mimoprawidłowozaplanowanegojadłospisuiużycia

dobrychjakościowosurowców,obniżawartośćodżywcząismakowąpotraw.

6

Smaczneprzygotowaniepotrawwymagaodpo-

wiedniegołączeniazesobąróżnychproduktóworazsto-

sowania odpowiednich surowców jako dodatków, np.:

doprawianie zup isosówżółtkiemjaja,śmietaną,dopra-

wianie sałatekolejem, sokiemz cytryny,dodaniemlekadociast itp.Wszystko to

wpływakorzystnienietylkonasmakiestetycznywyglądpotraw,alerównieżpod-

nosiichwartośćodżywczą.

Do łączenia różnychproduktówświetnienadająsięsurówki, sałatkioraz

kanapki.Kanapkitonajszybszyinajprostszyposiłek,awwieludomachjadasięjena

śniadaniaikolacje.Nienależykanapkamizastępowaćobiadu.Pomysłównakanapki

jestwiele,aichkolorowywyglądmożezachęcićdojedzenianawetniejadka.

Zdrowe kanapki najlepiej przyrządzać na pełnoziarnistym lubwieloziar-

nistym pieczywie z dodatkiem masła lub wysokiej jakości margaryny z olejów

roślinnych(zalecanejwprzypadkunadwagiudziecka).Tłuszczroślinny,wtymoleje

imargaryna,sąjednymzeźródełnienasyconychkwasówtłuszczowych,niezbędnych

wdiecie.Dokanapekświetnienadająsięwarzywa(np.sałata,kiełki,papryka),nabiał

(np.seryżółte,twarogowe),jajka,rybyorazwędliny(najlepiejdrobiowe).

Zdrowe kanapki

7

Dzieckoranomusimiećczasnaspokojnezjedzeniewartościowegośniada-

nia,abymiałosiłęiśćdoszkołyiaktywnieuczestniczyćwzajęciach.Niedopuszczalne

jestzaniedbywanieśniadań,zwłaszczajeślichodziodzieci.Śniadaniezaspokajaich

potrzebyżywienioweidajezastrzykenergiipotrzebnejdozabawyinauki.

Badania dowodzą, że: •Dobrzezaplanowaneśniadanie-zproduktamiżywieniowymiz5grup-zaspakaja

około1/4dziennegozapotrzebowanianaskładnikiodżywcze.

• Brak śniadań w codziennej diecie wywołuje głód i spożywanie produktów

wnadmiernejilości.

• Dzieci regularnie spożywające pełnowartościowe śniadania łatwiej koncentrują się

nanauce,sąbardziejzrównoważone,opanowane,mniejdrażliwe,mająwiększą

odpornośćiwięcej„siłwitalnych”.

Niemożnateżzapomniećoprzygotowaniudrugiegośniadaniadoszkoły.

Wwiekuszkolnymwystępujązwiększonepotrzebyżywieniowezewzględunain-

tensywnywzrost,dużąaktywnośćfizycznąisprawnośćumysłową.Rozwijającemu

sięorganizmowitrzebadostarczyćwszystkichniezbędnychskładnikówodżywczych:

białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin i składników mineralnych oraz zadbać

oichwłaściwyrozkładwciągudnia.

Zapotrzebowanienaenergięuzdrowegodzieckawwieku6-9latwynosi

1400–2100kcaliwdużejmierzezależyodaktywnościfizycznej,wzrostuimasy

ciała.Podstawowązasadążywieniadzieckajestdostosowaniewartościenergetycz-

nejpożywieniadozapotrzebowaniaorganizmu.Należyrównieżumiejętniedobierać

produktydojadłospisu,abyuwzględniałonwszystkieniezbędneskładniki.

Białka -sągłównymelementembudowywszystkichtkanek,enzymów,hormonów

iprzeciwciał.Odpowiedniedostarczeniebiałekdecydujeoprawidłowymwzroście

irozwojuczłowieka,atakżeodbudowieuszkodzonychtkanek(złuszczającejsięskóry,

gojeniuran).Źródłembiałkazwierzęcegowdieciesąmlekoijegoprzetwory,mięso,

rybyijaja.Roślinnymźródłembiałkasąnasionazbóżiroślinystrączkowe.

Niezbędne składniki pożywienia

Śniadanie to podstawa

8

Organizmczłowiekaniepotrafiwytworzyćwszystkich

aminokwasów potrzebnych mu do produkcji białka.

Trzebajedostarczyćzpożywieniemwproduktachpo-

chodzeniazwierzęcego.

Tłuszcze -sąźródłemorazgłównąformąmagazynowaniaenergiidlaorganizmu,

odpowiadająza jegoodporność,produkcję iprawidłowefunkcjonowaniehormo-

nów,umożliwiająwchłanianiewitamin:A,D,E iK,dlategozalecasiędodawanie

olejówdosurówek.Oprócznichwdieciedzieckanależyuwzględnić:masło,oliwę

zoliwek,olejezawartewrybach,orzechy,nasiona.

Węglowodany –dostarczająenergiipotrzebnejdzieckudożyciairozwoju.Ichźródłemsąproduktyzbożoweorazowoceiwarzywa.Należyunikaćwprowadzania

dodietydzieckasłodyczyisłodkichnapojów,ponieważdostarczającukrówprostych

i„pustych”kalorii,amająmałąwartośćodżywczą.

Witaminy – są niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowaniamłode-

goorganizmu,zapobiegająwieluchorobom,uodparniająorganizmprzedróżnymi

infekcjami.

Błonnik–sątowęglowodany,któreniemogąbyćwchłaniane,dlategoniedostar-

czająenergii.Błonnikodgrywaznaczącąrolęregulującąwprocesachzachodzących

wprzewodziepokarmowym:hamujeuczuciegłodupęczniejącwżołądku,wypeł-

nia jelita, przyspiesza przechodzenie ich treści przez przewód pokarmowyzapo-

biegajączaparciomiregulujedziałaniefloryjelitowej.Źródłembłonnikasąowoce

(równieżsuszone)iwarzywaorazpieczywopełnoziarniste.

Składniki mineralne– są materiałem budulcowym kości, tkanek, mięśni.

Odpowiadajązaprawidłowefunkcjonowanieukładunerwowegoipracysercaoraz

regulujągospodarkęwodnąorganizmu.Składnikimineralneznajdująsięwowocach,

warzywach,produktachzbożowych,mięsie,rybach,mlekuijegoprzetworach.

Woda–jestniezbędnadożyciaiodpowiedzialnazaprawidłowefunkcjonowanieorganizmu.Powinnabyćpodawanaprzedewszystkimwczystejpostacilubwformie

słabych,lekkosłodzonychherbat(niezalecasięsłodzićcukrem,doewentualnego

słodzeniamożnaużyćmiodu),soków,zup.

9

Mleko i przetwory mleczne- zawierająwysokowartościowe białko, są najbo-

gatszym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia, który jest podstawowym materia-

łem budulcowym kości i zębów. Dzieci pomiędzy 6 a 9 rokiem życia potrzebują

średnio 800 mg wapnia dziennie (plasterek żółtego sera dostarcza ok. 250 mg

wapnia,szklanka jogurtunaturalnegook.340mg,aszklankamleka2%-240mg).

Ponieważ kości dziecka stale rosną, stają się mocniejsze i gęstnieją, magazynują

dodatkowozapaswapniapotrzebnynapóźniej.Wapńbierzeudziałrównieżwkurcz-

-liwościmięśni, krzepnięciu krwi, prawidłowej pracy serca i układu naczyniowego,

pełni również rolęwzmniejszaniu ryzykawystąpienianowotworówjelitagrubego,

udorosłychzapobiegaosteoporozie.

Nabiał jest głównymźródłemwitaminyB2, a takżewitaminyA,D, fosforu, potasu,

magnezu,cynku,miedzi.Produktypolecanetomleko,jogurt,maślanka,kefir,serybiałe,

żółteitopione,budynieiinnepotrawyzmleka,koktajlemleczne,masło.

Produktymleczne fermentowane (jogurty naturalne, kefiry, twarogi, zsiadłemleko),

anawetżółteserysąszczególniezalecane,gdyżflorabakteryjnazawartawtychpro-

duktachułatwiaprzyswajanieichskładników.

Pieczywo i produkty zbożowe-sągłównymźródłemwęglowodanówwdiecie

człowieka,azarazemistotnymźródłemenergii.SąźródłemwitaminzgrupyB,ich

Z czego powinna składać się codzienna dieta dziecka?

10

niedoborymogąbyćprzyczynąchoróbskóryizaburzeń

wfunkcjonowaniuukładunerwowego.Zawierająskład-

nikimineralnem.in.żelazo,magnez,cynk,miedź,związki

potasuifosforu.Zalecasięspożywanieproduktówotrzy-

mywanychzmąkirazowej,grahambądźteżzmąkigrubo mielonej.Wskazane jest

teżspożywanieproduktówotrzymanychnazakwasie,bezużyciadrożdży.

Warzywa -sąźródłemwitamin,składnikówmineralnychorazbłonnikapokarmo-

wego,atakżeprzeciwutleniaczy.Związkitesąpotrzebnedoprawidłowegowzrostu

irozwojuorazzachowaniazdrowia,zapobiegająinfekcjomiwieluinnymchorobom.

Nawykspożywaniawarzywiowocówchronidzieckoprzedchorobamicywilizacyj-

nymiwdorosłymwieku–należyjepodawaćcodzienniedokażdegozpięciuposił-

ków.

Owoce –większośćnależydoproduktówniskokalorycznych.Wysokoenergetyczne

sąwinogrona,banany,daktyle,awokado,kompoty,wysokosłodzonedżemy,marmo-

lady,powidła,konfitury,syropyowocowe,suszoneowoceiorzechy.Owocezawierają

dużobłonnikapokarmowego.SąźródłemwitaminyC:porzeczki,truskawki,cytruso-

we,kiwi,mango,meloniźródłemkarotenu:morele,mango,melon,arbuz,manda-

rynki,wiśnie.

Mięso i wędliny-sąpodstawowymźródłembiałka,którejestgłównymskład-

nikiembudulcowymkomórek i tkanek. Jegoniedobórmapoważnekonsekwen-

11

Przygotowując posiłki pamiętajmy o przestrzeganiu zasad higieny

Nawetnajbardziejracjonalneżywieniebezzachowaniazasadhigienymoże

zaszkodzić.Wieleproduktówżywnościowych łatwo siępsujewwynikudziałania

drobnoustrojówzwłaszczawtedy,gdyprzechowywanesązbytdługo,wzbytwyso-

kiejtemperaturze.Efektemspożyciaproduktówżywnościowych,wktórychnamno-

żyłysięszkodliwedlazdrowiadrobnoustrojejestchorobaokreślanajako„zatrucie

pokarmowe”, wywoływanamiędzy innymi przez pałeczki Salmonella, gronkowce,

laseczkijadukiełbasianego.

cje np.: zahamowanie wzrostu, zmniejszoną odporność na choroby zakaźne.

Mięso iwędliny sąźródłemdobrzeprzyswajalnegożelazaoraz cynku imiedzi,

witaminzgrupyB(głównieB5)orazA,DiK(wpodrobach).Zewzględunawysoką

zawartość fosforu i siarki działajązakwaszającona organizm, co jestzjawiskiem

niekorzystnym.Wprzygotowaniuśniadańnajczęściejstosowanesąwędliny,warto

jednakzamiennieużywaćmięsanp.:pieczonegowwarunkachdomowych,którenie

zawierakonserwantówiinnychdodatkówdożywności.

Jaja - topełnowartościoweproduktybiałkowe.Sądobrymźródłemwitamin roz-

puszczalnychwtłuszczach(A,D,E,K),witaminzgrupyBorazdobrzeprzyswajalnego

żelaza,związkówfosforuisiarki.

Ryby -sąźródłemdobrzeprzyswajalnegobiałkaowysokiejwartościodżywczej,

witaminA,DizgrupyB,wielonienasyconychkwasówtłuszczowychimikroelemen-

tów,zwłaszczajodu–dlategoniepowinnozabraknąćichwdieciedziecka.

Rozwijającemu się organizmowi koniecznie trzeba dostarczyć wszystkich nie-zbędnych składników pożywienia: białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin i składników mineralnych oraz zadbać o właściwy rozkład i liczbę posiłków.

Pełnowartościowe śniadanie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania dziecka w szkole!

12

Aby uniknąć bardzo dokuczliwych, a czasami

nawetniebezpiecznychdlażyciaskutkówzatrućpokar-

mowychnależy:

• Dokładniemyćręceciepłąwodąimydłem:

-przedprzystąpieniemdoprzygotowywaniapotraw,

-przedprzystąpieniemdospożywaniaposiłków,

-potzw.czynnościachbrudnych,np.obieraniu

ziemniakówiwarzyw,patroszeniuryb,drobiu,

przygotowywaniusurowegomięsa,dotykaniuskorupjaj,

-pokażdejwizyciewtoalecie.

• Unikaćspożywaniasurowychjajlubsporządzonychznichniegotowanychdań.

• Używaćświeżych,dobrej jakościproduktówżywnościowych(zawszesprawdzać

datęprzydatnościdospożycia).

• Myćiwyparzaćjaja(przez10sekundwtemp.80 0Cprzedsporządzaniempotraw).

• Izolowaćproduktyspożywczewymagająceobróbkicieplnejodproduktówgoto-

wychdobezpośredniegospożycia.

• Wewłaściwysposóbprzechowywaćproduktyspożywczeidaniagotowewlodów-

ce-zwracaćuwagęnazalecanyczasitemperaturęprzechowywania.

• Niezamrażaćproduktówwcześniejrozmrożonych.

W raziewystąpienia objawów chorobowych tylko lekarzmoże postawić

właściwądiagnozęizalecićskuteczneleczenie.

Czyste ręce i sprzęt, dokładne mycie warzyw i owoców, wyparzanie jaj oraz przestrzeganie zasad stosowania produktów świeżych, z ważnym terminem

przydatności do spożycia zapobiega zatruciom pokarmowym.

13

Największymproblememwspółczesnejmedycynywkrajachekonomicznie

rozwiniętychjestepidemiachoróbcywilizacyjnych,wtymotyłości.

Otyłośćjestprzewlekłąchorobąspowodowanąnadmiernąpodażąenergii

zawartejwpożywieniuwstosunkudozapotrzebowaniaorganizmu,skutkiemczego

jestmagazynowaniejejnadmiaruwpostacitkankitłuszczowej.Prawdopodobień-

stwo,żeotyłedzieckoczynastolatekbędziecierpiałonanadwagęrównieżjakooso-

badorosławynosi70%.Dziecizotyłościąniesąwpełnizadowolonezeswegożycia.

Otyłośćsprawia,żeniesąakceptowaneprzezrówieśników,trudnojestimspełnić

zadaniastawianeprzezszkołę,rodzinęiotoczenie.

Udzieciznadwagąiotyłościąistniejeskłonnośćdozmianwukładziekost-

no-stawowym.Schorzeniamiwspółistniejącymisąbardzoczęstokoślawośćkolan,

boczneskrzywieniakręgosłupa,płaskostopie.Otyłościtowarzysząlicznepowikłania

zestronyukładusercowo-naczyniowego.Wokoło20%przypadkówotyłościdziecię-

cejwystępujenadciśnienietętnicze.

Przekarmianie w okresie wczesnego dzieciństwa prowadzi do rozwoju

zwiększonej ilościkomórekmagazynującychtłuszczworganizmie iwefekciedo

otyłości.Dlategowżywieniudzieckanależykierowaćsięjegoapetytem(niezmu-

szaćdzieckadozjedzeniaposiłku)iaktywnościąfizyczną.Podstawowązasadąogra-

Zapobieganie nadwadze i otyłości u dzieci

14

niczeniamasy ciała dziecka jestzmniejszeniewartości

energetycznejpożywienia,alejedyniekosztemwęglowo-

danówprostych(cukier,słodycze)itłuszczu.

Bardzopoważnietrzebapotraktowaćregularneporyposiłków.Należyuni-

kaćprzekąseknp.:chrupek,batoników,paluszkówiinnych.Niepowinnosiędokar-

miaćdzieckapomiędzygłównymiposiłkami.Normato5posiłkówdziennie,poda-

wanychwodstępachok.3godzin.Zawszepamiętajmyotym,abypodawaćdziecku

rozsądnieilościjedzenia.Bardzoważnejest,abydzieckonieczułogłodu.Niejest

konieczneprzesadneunikanieproduktówniepożądanychzuwaginawysokązawar-

tośćtłuszczui/lubwęglowodanów,jednakżeniepowinnyonestanowićpodstawy

wyżywienia-wskazanyjestwtymprzypadkuumiarirozsądnewliczeniespożywa-

nychproduktówdodiety.

Różnorodność pokarmu zapewnia z reguły odpowiednią dawkę witamin

iskładnikówmineralnych.Decydujeotymzarównojakośćpożywienia,jakisposób

jegoprzygotowania.Wdieciedzieckawskazanejestspożywanieróżnorodnychwa-

rzyw,owocówiproduktówzpełnegoziarna(razowepieczywo,kasze,płatkizbożowe,

musli),któresąźródłemwitamin,składnikówmineralnychibłonnikaniezbędnego

doprawidłowejprzemianymaterii.Podawanedzieckupotrawymusząbyćwysokiej

jakości,jaknajmniejprzetworzone.Wokresiezimowymmożnastosowaćmrożonki,

którezachowująnajwięcejwitaminiskładnikówmineralnych.

Ograniczenie spożywania słodyczy powinno się wiązać ze zwiększonym

spożyciemwarzywwróżnejpostaciorazniskokalorycznychowoców (arbuzy, tru-

skawki, grejpfruty, pomarańcze,mandarynki, jabłka).Trzeba teżzadbać, abyw co-

dziennym jadłospisie dziecka nie zabrakło produktów, które są źródłem białka:

mleko, kefir, chudy jogurt, twarogi, ryby,mięso iwędlinydrobiowe.W rozsądnych

ilościachnależypodawaćserytłuste,którechoćwartościowe,wnosząznacznąwar-

tośćenergetycznądodiety.Ograniczyćnależymielonki,parówki,pasztety.

Nienależygasićpragnieniadzieckasłodkiminapojami.Jeżelichcemypo-

dawaćdzieckusoki,tonajlepiejświeżowyciśniętezowocówiwarzywlubrozcień-

czonewproporcji1:2zwodąmineralną.Wskazanajestwodamineralna,kawazbo-

żowa,herbatkiziołowe.

15

Nastanuzębienianaszychdzieciwpływaprzedewszystkimracjonalneod-

żywianieorazpoziomhigienyjamyustnej.Pokarmypowinnybyćbogatewbiałko

iwapń(np.nabiał,roślinystrączkowe,orzechy,ryby)orazwitaminyisolemineralne

np.fosfor(ziarnapszenicy,mak,pestkidyni),spożywanewokreślonychporachdnia

zzachowaniemprzerwmiędzyposiłkami(szkodliwejesttzw.podjadanie).Pokaż-

dym,nawetnajmniejszym,posiłkuzębynarażonesąnaatakkwasówprodukowanych

przezbakterieznajdującesięwjamieustnej.Wtensposóbpowstajepróchnica.

Należypamiętać,żepodstawązdrowegosposobuodżywianiasięsąukształ-

towanewdzieciństwienawyki.Wtedywłaśniedzieckouczysiępodstawowychczyn-

ności,wzorującsięnanajbliższymotoczeniu.Dotyczytotakżejedzenia.Możnaza-

chęcićdzieckodorobieniawspólnychzakupówbądźprzygotowywanianiektórych

potraw,szczególniesurówek,któresamodzielniezrobionebędąlepiejsmakowały.

Pozadietąważnejestskłanianiedzieckakuciekawymformomaktywno-

ścifizycznej:spacer,marsz,bieg,pływanie,jazdanarowerze,jazdananartach,gra

wpiłkę,tenis.Dzieckopowinnouprawiaćsportconajmniej5razywtygodniu,przez

ponad30minutdziennie.Nienależystosowaććwiczeńbezpośredniopoposiłku.

Zmniejszenieobjętościtkankitłuszczowejmawpływnapoprawękondycji

układukostno-stawowegodziecka,a tymsamymnazmniejszenieprawdopodo-

bieństwawystąpieniadolegliwościbólowychstawówobwodowychikręgosłupa

wwiekudorosłym.

Istotną korzyścią spadku masy ciała jest obniżenie ciśnienia tętniczego

krwi,atakżepoprawastanupsychicznegoisamopoczuciadziecka.

Jeżelidziecko jestotyłe-bardzoważne jestprzezwyciężanieproblemów

wspólnieznim.Jeśliczujewsparcierodzinyosiągnielepszewyniki,cowrezultacie

prowadzidozmniejszeniaryzykapojawieniasiępowikłańwdorosłymżyciu.

Dbaj o zęby swojego dziecka

Najważniejsze elementy zapobiegania nadwadze i otyłości to odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. W przypadku odchudzania dziecka należy zmienić dietę całej rodziny. W diecie trzeba uwzględnić

wszystkie niezbędne składniki, tylko w odpowiedniej ilości.

16

Próchnicyiinnymschorzeniomjamyustnejmożnaskuteczniezapobiegać,

przestrzegającpewnychzasad:

• Zęby należy myć (2-3 min.) przynajmniej 2 razy dziennie: rano po śniadaniu

iwieczoremprzedsnem.Pokażdymposiłku,jeśliniemawarunkówdooczyszcze-

niazębów,jamęustnątrzebawypłukaćczystąwodą.

• Należyużywaćpastyzfluoremprzeznaczonejdladzieci.Dostarczaniefluorujest

szczególnieważnewokresiemineralizacjimłodychzębówtj.dookoło16roku

życia.Stosowaniepastyzfluoremjestjednakkorzystneprzezcałeżycie,ponieważ

pomagaleczyćpoczątkowepostaciepróchnicy.

• Należyużywaćszczoteczkiomiękkimwłosiu,giętkiejrękojeści(pomagachronić

dziąsłaizębyprzeduszkodzeniem).Szczoteczkępokażdymużyciunależypozo-

stawićdowyschnięcia.Powinnosięwymieniaćszczoteczkęnanowąśrednioco

6-8tygodni(np.gdyjejwłoskisątrwaleodkształcone).

• Należyzdecydowanieograniczyćjedzeniesłodyczy(zwłaszczabatonówiciastek

oblepiających zęby) oraz picie słodzonych napojów (typu cola, słodzone soki

iherbata).Pragnienienajlepiejgasićwodąmineralną.

• Regularnewizytyustomatologa(udzieciraznakwartał)pomagająprzeciwdzia-

łaćchorobomjamyustnej.Lekarzdoradzi,jakiestosowaćśrodkizapobiegawcze,

sprawdzistanzębówidziąseł,oceniprawidłowośćrozwoju.

Prawidłowe mycie zębów, ograniczenie spożycia słodyczy, systematycznakontrola u stomatologa to podstawowe zasady higieny jamy ustnej.

17

Wadywzroku, opróczwad postawy, należą do najczęściejwystępujących

problemówzdrowotnychwśróddzieciwwieku szkolnym.Wczesnewykrycienie-

dowidzeniajestistotnezewzględunaodpowiedniepostępowaniekorygujące,np.

ćwiczeniawprzypadkudzieckazezującego.

W okresie, gdy dziecko rozpoczyna naukę, tj.między 6 a 7 rokiemżycia,

ostrość jego wzroku osiąga już pełnię swoich możliwości. Zaburzenie ostrości

widzeniapowoduje,żedzieckoźlerozpoznajeznakinatablicy,atakżewksiążkach

izeszytach.

Korektęwzrokuuzyskujesiędziękiokularom.Tylkolekarzokulistapowi-

niendobieraćodpowiednieszkłakorygujące.Jeżeliokulistazalecinoszenieokula-

rów,rodzicepowinniprzyzwyczaićdzieckodonich,przypominaćonich,gdydziecko

odkłada jenapółkę.Zaniedbanieużywaniaokularówoptycznychgroziprzykrymi

następstwamizdrowotnymi.Używaniezalecanychprzezlekarzaszkiełkorekcyjnych

wwiekuszkolnymumożliwiaosiąganielepszychwynikówwnauce.

Ochrona wzroku dziecka

18

Prawidłowe oświetlenie miejsca pracy ucznia.

Ważnymelementemochronywzrokujestodpowiednieoświetlenie(zarów-

no naturalne, jak i sztuczne) miejsca odrabiania lekcji, czytania książki, zabawy

wymagającej wysiłku wzroku. Lampa pod sufitem nie zapewnia odpowied-

niego oświetlenia. Lampkę na biurku należy odpowiednio ustawić: z lewej

strony dla dziecka praworęcznego i odwrotnie - z prawej strony dla lewo-

-ręcznego. Żarówka w lampie nie powinna oślepiać, jedynie dobrze oświetlać

miejscenauki.Dobrze,jeżelidzieckomożeodrabiaćlekcjeprzyświetledziennym.

Należywtedyzwrócićuwagęnausytuowanieokna(zasadajakprzyustawieniulam-

pynabiurku)ijegostan(czysteszyby,brakfiranek).

Nieprawidłowe oświetlenie może powodować m.in.: osłabieniewzro-

ku, szybszemęczenie, bóle głowy, łzawienie, zaczerwienienie powiek i spojówek,

pogorszenieogólnegosamopoczucia.

Oglądanietelewizji-zpunktuwidzeniazdrowiapsychicznego iwadpo-

stawy, a także w aspekcie ochrony wzroku, wymaga szczególnego podkreślenia.

Należy zachować odpowiednią odległość od ekranu oraz wyregulować funkcjo-

nowanie odbiornika.Migoczący obraz, szczególnie oglądanyz bliskiej odległości,

wpływabardzoniekorzystnienawzrok.Długieprzesiadywanieprzedkomputerem

możebyćkolejnymzagrożeniemdlawzrokudziecka.

Rodzice powinni również zwracać uwagę na nawyk pocierania przez

dzieckorękoma-niejednokrotniebrudnymi-powiek,comożespowodowaćstany

zapalneoczu.

Właściwe oświetlenie, badanie wzroku, noszenie przepisanych okularów, to podstawowe zalecenia dla ochrony wzroku dziecka.

19

Ciąglerosnącaliczbadziecizzaburzeniamiwrozwojumowyniepokoiśro-

dowisko logopedów, rodziców inauczycieli.Dzieckonie rodzi sięzeznajomością

określonegojęzyka,alezmożliwościąjegonauczeniasię,gdytylkozostanąspełnio-

nekutemuniezbędnewarunki,tzn.prawidłowewarunkianatomiczno-fizjologicz-

neiodpowiedniastymulacja.

Rozwój mowy zależy przede wszystkim od uwarunkowań genetycznych

orazodwrodzonychwłaściwościorganizmuczłowieka.Prawidłowy rozwójmowy

jestmożliwywkontakciezinnymiludźmi.Przeznaśladowaniedzieckoprzyswaja

sobiewzoryzachowańjęzykowych.Onosłucha,rozumie,budujeteksty.Stymulacją

języka jestmówienie o tym, co nasza pociecha aktualniewidzi, czuje, przeżywa.

Ważną informacją jest przekazywanie dziecku wiedzy związanej ze znajomością

schematuwłasnegociała.

Gdy dzieckonieprawidłowowymawia jeden, kilka lub nawet kilkanaście

dźwiękówmamydoczynieniazwadąwymowy.Najczęstszewadywymowyspotyka-

neudzieciwwiekuprzedszkolnymiwczesnoszkolnymto:

• seplenienie proste –parasygmatyzmdotyczygłosek s,z, c, dz lub sz,ż, cz, dż

lubś,ź,ć,dź;

• seplenienie międzyzębowe–podczasrealizacjigłoseks,z,c,dzlubsz,ź,cz,dz lubś,ź,ć,dźjęzykjestwsuwanymiędzyzęby,

• seplenienie boczne –podczaswymawianiagłosek:

Prawidłowy rozwój mowy u dziecka

20

s,z,c,dzlubsz,ź,cz,dżlubś,ź,ć,dźjęzykułożonyjest

niesymetrycznie i strumień powietrza uchodzi bo-

kiemprawąlublewąstroną,

• kappacyzm / gammacyzm –głoskikorazgzastępowanesąprzezgłoskitorazd

(kot–tot;kogut–todut),

• reranie –głoskarjestzastępowanaprzezgłoskęllubj;zdarzająsięteżniepra- widłowerealizacjer(r„francuskie”,rwargowe,rtylnojęzykowe),

• mowa bezdźwięczna–głoskidźwięcznezastępowanesąprzezichbezdźwięcz- neodpowiedniki:p–b,t–d,f–w,s–z,itd.,

• nosowanie–nosowebrzmieniegłosekustnych.

Zaburzenia wymowy mogą utrudnić dziecku edukację, funkcjonowanie

wklasieiśrodowiskuszkolnymprzeztoczęstoprzyjmujeonopozycjęwycofującą.

Wówczastrzebapracowaćnadtymisystematyczniewzmacniaćdzieckoprzezpod-

noszeniejegosamooceny.

Większość dysfunkcji mowy można zlikwidować, jeśli systematyczną pracę z dzieckiem rozpocznie się w wieku przedszkolnym. Wszelkiego rodzaju zaba-wy usprawniające oddychanie, pracę języka i warg ułatwiają Twojemu dziecku

prawidłowy rozwój mowy. Jeśli masz wątpliwości dotyczące rozwoju mowy swojego dziecka – udaj się do lekarza rodzinnego, poproś o skierowanie do logopedy.

21

Wdobieszybkiegotempażyciaigwałtownychprzemianzdrowiepsychicznenabiera

szczególnegoznaczenia.Wymieniającuwarunkowaniaprawidłowegorozwoju

psychicznegodzieckanależyzacząćodrodziny.Rodzicetworząwłaściwyklimatdla

zaspokojeniadwóchpodstawowychpotrzebdziecka-bezpieczeństwaimiłości.

Roli rodziców jakowzoru i przykładu niemożna przecenić.Wychowanie

powinnobyćracjonalneikonsekwentne,dalekieodnadmiernejsurowości inad-

miernegopobłażania,opartenaprostejzasadzie„kochaćirozumieć”.

Niezbędnajestścisławspółpracarodzicówuczniaznauczycielem.Wymia-

nadoświadczeń,spotkaniairozmowyindywidualne,udziałwimprezach,wyciecz-

kach, uroczystościach szkolnych są bardzo korzystne dla samopoczucia dziecka.

Dzieckurozpoczynającemunaukęwszkolenależyzapewnićregularnytryb

życia,przewidującyczasnaodrabianiezadańdomowych,nagryizabawy,zeszcze-

gólnymuwzględnieniemaktywnościfizycznejwotwartejprzestrzenizgodniezjego

zainteresowaniami.

Spędzaniedłuższegoczasuwciągudnianaoglądaniutelewizjilubprzed

monitorem komputeramęczy oczy, obciążawrażliwy układ nerwowy nadmiarem

bodźcóworazniekorzystniewpływanarozwójkostno-stawowy.Corazczęściejpisze

sięo„chorobietelewizyjnej”i„komputerowej”.

Należyzadbaćodobór treściprogramowychstosowniedowieku,aczas

spędzonyprzedtelewizoremograniczyć.

Zdrowie psychiczne dziecka

22

Niewskazane jest natychmiastowe odrabianie

zadań domowych po powrocie ze szkoły. Konieczna jest

przerwa w nauce. Uczeń powinien posiadać wydzielony

ispokojnykątdonauki,przystosowanedowzrostumeble,

dobrzeoświetlonemiejscepracy.Zaoptymalnyczasnaodrabianiezadańdomo-

wychuważa się godziny popołudniowemiędzy16.00 a 18.00.Odrabianiezadań

szkolnychwdomuwymagaciszyispokoju.Nienależyuczniowiprzeszkadzaćlub

odciągać go od nauki z błahego powodu.W nowoczesnej pedagogice nauczania

redukujesięwymiarczasunanaukęwdomu.Naukaniepowinnatrwaćdłużejniż

30minut(maksymalniedojednejgodziny).

Dzieckopowinnokłaśćsięspaćzawszeotejsamejporze-okołogodziny

21.00.Orientacyjnieprzyjmujesiędla6-7latka9-10godzinsnunocnego.

Nauka w szkole odbywa się pięć dni w tygodniu, a pozostałe dni tzw.

weekenduuczeńpowinienprzeznaczyćnazabawę, aktywnośćfizyczną, rozrywkę,

realizację swoich zainteresowań. Ważne jest, aby wolny czas nie stanowił nudy

iudręki,leczbyłspędzanypożytecznieizkorzyściądlarozwojuucznia.

Dziecko wchodzi w szkole w inne środowisko społeczne, co wiąże się

zdodatkowymstresem.Stresjestcodziennymprzejawemnaszegożyciaijestna-

wetpotrzebny.Jeżelijednakjestzbytsilnyipowodujeznacznenapięcienerwowe,

powinno się temuprzeciwdziałać, łagodzić iwyciszaćgo.Rodzicepowinniwyja-

śniaćnieporozumieniaiszybkorozwiązywaćsporneproblemy.

Konieczne jest sukcesywne przeciwstawianie się postawie egoistycznej

23

Prawidłowa postawa ciała dziecka

i egocentrycznej typowej dla wczesnego dzieciństwa. Należy popierać i w pełni

akceptowaćto,żenaszedzieckozaprzyjaźnisiębliżejzkilkomakolegamiczykole-

żankami,zaprosidoswojegodomu,będzieorganizowaćspotkania,wspólnezaba-

wyizajęcia,cosprzyjakształtowaniutolerancjiiszacunkudladrugiegoczłowieka,

a takżeuznaniapewnejodmiennościorazsłużeniapomocądrugiemuwróżnych

okolicznościach.Wprzeciwnymprzypadkuwyrośnienamegoistaicynik,niewrażli-

wylubobojętnynasprawydrugiegoczłowieka.

Kolejne zagrożenie dla zdrowia psychicznego ucznia stanowi wzrost

przestępczościwstosunkudonieletnich,agresjiiprzemocyorazmolestowaniasek-

sualnego,októrymcorazczęściejsięmówi ipisze.Wszystkie tezjawiskapatolo-

gicznewymagająodrodzicówinauczycielitaktownegoiwczesnegoinformowania

dzieciosposobachprzeciwdziałaniaprzemocyiobrony.

Nowy etap życia dziecka to nowe problemy wpływające na rozwój jego zdrowia psychicznego. W tym okresie wyrozumiałość i pomoc rodziców

jest bardzo potrzebna.

Od chwili rozpoczęcia nauki szkoła staje sięmiejscemwielogodzinnego

przebywaniawniejdziecka.Należywięcstworzyćdzieckuoptymalnewarunkido

nauki,nieograniczającewznacznymstopniujegonaturalnejaktywnościruchowej.

Brakruchuwywieraniekorzystnywpływnapostawęciaładziecka,którauwarun-

kowana jestwydolnością isiłąukładumięśniowego,a takżenaturalnymikrzywi-

znamikręgosłupa,ułożeniemgłowyikątemustawieniakręgosłupawobecmiednicy.

Potocznieoceniasięjąjakopoprawną,estetyczną,bądźnieprawidłową,złą.Postawa

ciałajestodzwierciedleniemfizycznegoipsychicznegostanudziecka.Postawaciała

możezmienićsięwciągudniapodwpływemnajróżnorodniejszychbodźców:

• dobresamopoczucie,radość-pobudzadoprzyjęcialepszejpostawyciała,

• zmęczenie,przygnębienie,złesamopoczuciesprzyjająwadompostawyciała.

O wadzie postawy mówimy w przypadku stwierdzenia asymetrycznego

ustawieniagłowy,asymetriibarków,asymetriiustawieniamiednicy,pogłębienialub

spłycenianaturalnychkrzywiznkręgosłupa.

24

Pierwszykrytycznyokrestworzeniasięwadpostawyprzypadana6-7rok

życia inosinazwęokresuszkolnego.Źródła tychniekorzystnychzmianupatruje-

mywnowychdladzieckawarunkachszkolnych.Donajczęstszychczynnikówzabu-

rzającychpostawęciaławtymokresiezaliczasię:

• długotrwałesiedzeniewławceszkolnej,

• noszenieciężkichplecaków/tornistrów,

• czynnikipsychiczne(trema,lęk),

• czynnikihigieniczno-zdrowotne:zadalekoodtablicy,złeoświetlenie,nieodpo-

wiedniaodzieżiobuwie,nieodpowiedniedowzrostuuczniakrzesłoibiurko,nieko-

rygowanewadywzroku.

Najlepszą formązapobiegania tymniekorzystnym stanom jestzachowa-

nie równowagipomiędzynaukąawypoczynkiem.Wypoczynekdzienny toprzede

wszystkimgrysportowe,zabawy,aktywnośćruchowanaświeżympowietrzu.Warto

inicjować ćwiczenia fizycznewśród dzieci, które poprawiają nie tylko sprawność

fizyczną,aletakżemająistotnywpływnaprawidłowyrozwójciaładziecka.Opomoc

wdoborzećwiczeńmożnapoprosićnauczycielawychowaniafizycznego.

Zauważoneprzezrodzicówjakiekolwieknieprawidłowościwpostawieciała

dzieckanależyskonsultowaćzlekarzem,którymożezalecićzajęciakorekcyjne.Ro-

dzicepowinnizadbaćoto,żebydzieciwnichaktywnieuczestniczyły.

Dziecko powinno mieć odpowiednie warunki do odrabiania lekcji, nie za ciężki tornister, wygodne obuwie i odzież.

25

Środowisko szkolnePlecaki/tornistry ZanimTwoje dziecko pójdzie do szkoły, zwróć uwagę na ciężar plecaka.

Ciężarplecakaszkolnegoniepowinienprzekraczać10-15%wagiucznia.Cechydo-

bregoplecaka:

• lekki–niektóreplecaki,nawetbezzawartości,dużoważą,

• zaopatrzonywregulowane,miękkieiszerokieszelki-regulacjapozwalanaści-

słeprzyleganieplecakadokręgosłupa,aodpowiednioszerokieszelkiniewrzy-

nająsięwramionadziecka,

• usztywnionaściankatylna,uwypuklonawdolnejczęścizewzględunanaturalną

krzywiznękregosłupa,

• przegródkiwśrodku–umożliwiatorównomiernerozłożeniezawartościplecaka

orazutrzymanieładuiporządku,

• dodatkowezapięciespinająceszelkizprzoduklatkipiersiowej.

Załadowanyplecak/tornisterpowinienwjaknajmniejszymstopniuzmie-

niaćnaturalnysposóbchodzeniaistaniadziecka.Sporaczęśćrodzicówniezwraca

uwaginazawartośćplecaków.Skutkujetopakowaniemprzezdzieci„wyposażenia

dodatkowego”(zabawki,kosmetyki,urządzeniadosłuchaniamuzykiitp.),cozwięk-

szawagęplecaka/tornistra.

26

numer zestawu (krzesłoiławka)

siedziskakrzesła pulpitu stolika

zakres wzrostu ucznia(wcm) kod koloru

0 21 40 80-95 BIAŁY

I 26 46 93-116 POMARAŃ-CZOWY

II 31 53 108-121 FIOLETOWY

III 35 59 119-142 ŻÓŁTY

IV 38 64 133-159 CZERWONY

V 43 71 146-176,5 ZIELONY

VI 46 76 159-188 NIEBIESKI

VII 51 82 174-207 BRĄZOWY

wysokość(wcm)

Odpowiedni dobór zeszytów Aby ograniczyć wagę plecaka naszego dziecka,

zrezygnujmyzgrubychzeszytów(np.100-kartkowych)oraz

tychwsztywnejigrubejokładce,narzeczzeszytówcień-

szych(np.32-kartkowych)iwmiękkiejoprawie.Teostatniemożeniesątakefektowne

itrwałe,lecznapewnosąlżejszeidająodpocząćkręgosłupomnaszychdzieci.

Stanowisko pracy ucznia Wielogodzinne przebywanie ucznióww szkolewymagazapewnienia im

odpowiedniegostanowiskapracy.Oznaczato,żedlauczniaookreślonymwzroście

iokreślonejwysokościpodkolanowejpowinnobyćzapewnioneodpowiedniekrzesło

iławka.WłaściwydobórumeblowaniaokreślaPolskaNormaPN-EN1729-1:2007.

Ustalonowniej8numerówmebli.Każdemunumerowimebliprzypisanookreślony

kodkolorystyczny,któryprzedstawiaponiższatabela(tzw.tęczawzrostu).

Takimi kodami kolorystycznymi lub numerami powinny być oznako-

wane ławki ikrzesłaszkolne. Istotne jest także,abymeblebyływłaściwieskom-

27

pletowane. Przy stole oznakowanym określonym numerem lub określonym ko-

lorem nie może stać krzesło oznakowane innym numerem lub innym kolorem.

Ważne jest również, aby pierwszy rząd ławek był oddalony o 2,2 m od tablicy.

Wiedząc, jakiego wzrostu jest nasze dziecko, łatwo można sprawdzić,

wjakimzestawiemebliszkolnychpowinnosiedzieć.Wniektórychszkołachspotkać

możnaprzymiarywzrostowe.Sątolistwyzkoloramiwymalowanyminaokreślonych

wysokościach (zgodnieztabelą).Przymiaryznajdująsięwklasachlubnakoryta-

rzach szkolnych.Mogąsłużyćdzieciomdo samodzielnegosprawdzenia, czymają

stanowiskodostosowanedoswojegowzrostu.

Długotrwałe siedzenie przy stanowisku pracy niedostosowanym do wzrostu ucznia może przyczynić się do powstania wad postawy wśród

których najczęściej spotykaną grupą są skoliozy (boczne skrzywienia kręgosłupa).

Oświetlenie w salach lekcyjnych

Oświetlenie naturalne-wzrokczłowiekajestprzystosowanydoświatłanaturalne-

go,dlategonależyzadbać,abydosallekcyjnychdochodziłogojaknajwięcej.Okna

szkolnepowinnybyćczyste,wyposażonewżaluzjelubzasłony,abybyłamożliwość

ochronyprzedzbytintensywnymświatłemsłonecznym,mogącymoślepiaćpracują-

cychuczniów.Należyunikaćfiran,zasłonikwiatównaparapetachokiennych,które

ograniczajądostępświatładziennego.Stolikucznianależyusytuowaćwtakispo-

sób,abypracującarękaniezasłaniałapadającegoświatła.

Oświetlenie sztuczne -wszystkiepunktyświetlnepowinnybyćczynne.Jeśliwsalach

lekcyjnychsąświetlówki,ważnejest,żebyniemigotałyorazniewłączałyiniewy-

łączałysięsamoczynnie.Migotaniepowodujeuczucieniewygody,zaśnaprzemien-

nemuwłączaniuiwyłączaniusięświetlówekczęstotowarzyszyhałas,którymoże

rozpraszaćuczniów.

28

Rozkład zajęć lekcyjnych Prawidłowoułożonyrozkładzajęćlekcyjnychwpływanamożliwościpsy-

chofizycznedzieciimłodzieży,atymsamymnajakośćpracyuczniównaprzestrzeni

całegotygodniaiosiąganewynikiwnauce.

Zgodniez§4rozporządzeniaMinistraEdukacjiNarodowejiSportuwspra-

wiebezpieczeństwaihigienywpublicznychiniepublicznychszkołachiplacówkach

zdnia31grudnia2001r.(Dz.U.2003nr6poz.69zezm.)planzajęćdydaktyczno

-wychowawczychpowinienuwzględniaćnastępującezasady:

• Zasada zmienności dyspozycji ucznia do pracy w ciągu tygodnia. Wponiedziałekdyspozycjatajestniewielka.Uczeńpoprzebytymweekendzie

znajdujesięnaetapiewdrażaniadopracy.Wewtorekiśrodędyspozycjadopracyzwięk-

szasię(zeszczytemmożliwościwśrodę),poczymwczwartekipiąteknotujesięspadek

możliwościpercepcyjnychucznia.

Wzwiązkuztymprzedmiotywymagającewiększegoskupieniapowinnybyćza-

planowanewdniachpodwyższonejpercepcji,awdniach,gdziemożliwościuczniasą

mniejsze–należyzaplanowaćlekcjezprzedmiotówłatwiejszych.

• Różna zdolność do wysiłku w zależności od pory dnia. Uczniowienajefektywniejpracująwgodzinach8:00-12:00,zeszczytemmoż-

liwościwgodzinach9:00-11:00.Najwłaściwsząporąrozpoczynaniazajęćszkolnych

29

jest więc czas między godz. 8:00 a 9:00. Pierwsze lekcje powinny być zajęciami

łatwiejszymi, wymagającymi mniejszego wysiłku (okres wdrażania). Przedmiotom

wymagającymwiększegoskupienianależypoświęcićśrodkowączęśćzajęć,aostatnie

lekcjepowinnybyćlekcjamiłatwiejszymi.

• Dzienny limit godzin lekcyjnych. Uczniowie klas I–III szkoły podstawowejmogąmiećmaksymalnie pięć

godzinlekcyjnychdziennie.Różnicaliczbygodzinlekcyjnychpomiędzykolejnymi

dniamitygodnianiepowinnabyćwiększaniż1godzina.

• Przerwy międzylekcyjne. Przerwynawypoczynekmiędzylekcjamidająmożliwośćprzemieszczenia

sięzklasydoklasy.Podczasprzerwyuczeńmarównieżmożliwośćzałatwieniapo-

trzebfizjologicznych.Zalecasię,abyprzerwytrwałymin.10minut.Koniecznajest

równieżprzerwa20minutowa,któram.in.umożliwiuczniowispożycieposiłku.

W praktyce, o konieczności przerwy w zajęciach w klasach I-III szkoły podstawowej decyduje nauczyciel.

30

Zadaniemdyrekcjiszkołyjestzapewnienieuczniowipodczaspobytuwpla-

cówcewłaściwego, dostosowanegodowzrostu stanowiskapracy, odpowiedniego

oświetleniazarównonaturalnego,jakisztucznegoorazprawidłowoułożonegoroz-

kładuzajęćlekcyjnych.Rodzicenatomiastpowinnidbaćoto,bydzieciprzebywaływ

środowiskuzdrowym.

Jestwielezanieczyszczeń środowiska, na które jako rodzice powinniśmy

zwrócić szczególną uwagę. Zanieczyszczenie wody, gleby i powietrza stanowią

wewspółczesnymświeciepoważnezagrożenie,dlategowartozadbaćoprzyjazne

otoczeniewokółnaszychdzieci.Jednymzdziałań,któremożemypodjąćabyzapew-

nić dzieciom czyste powietrze, jest niepalenie tytoniu zarównow ich obecności,

jakiwpomieszczeniach,wktórychprzebywają.Wwielurodzinachdzieciwdychają

dymtytoniowy,czylibierniepalą,cozmniejsza ichszansęnaprawidłowyrozwój,

awzwiązkuztymmawpływnajakośćżyciawprzyszłości.

Dzieckoznajdującesięwotoczeniuosóbpalącychjestnarażonenawdy-

chaniebocznegostrumieniadymutytoniowego,wktórymznajdujesię35razywię-

cejdwutlenkuwęglai4razywięcejnikotynyniżwdymiewdychanymprzezpalacza.

Rozwijającysięorganizmjestbardzowrażliwynasubstancjepowstającepodczas

paleniatytoniu–pamiętajmy,żezagrożeniejesttymwiększeimmłodszejestdziec-

ko.Dymtytoniowypowodujereakcjealergiczne,takiejakłzawienieoczuczykaszel,

cowkonsekwencjimożedoprowadzićdoschorzeńukładuoddechowego–zapale-

niapłuc,zapaleniaoskrzeliiastmyoskrzelowej.

Zbadańnaukowychwynika,żedziecipalaczywporównaniuzdziećminie-

palącychrodzicówmająproblemyzkoncentracjąiuzyskujągorszewynikiwnauce.

Skutkibiernegopaleniamogąpojawićsięrównieżwodległejprzyszłościwposta-

cischorzeńtytoniozależnych.Bezwzględnienależystworzyćwotoczeniunaszych

dzieci-wdomu,wsamochodzie,czynarodzinnychuroczystościach-strefęwolną

oddymutytoniowego.31

Dziecko ma prawo do czystego powietrza wokół siebie

Bezpieczeństwo dziecka

Rodzice są autorytetem, z którego dziecko czerpie wzorce zachowań.

Dlategopamiętajmy,żetoodnichzależyjakistosunekdopaleniatytoniubędzie

miałodziecko.

Nawetnajbardziejsamodzielneiroztropnedzieckoniezdajesobiesprawy

zewszystkichzagrożeń,jakiemogągospotkać.Zaaferowanenowością,jakąsązaję-

ciaszkolneniedostrzeganiebezpieczeństwwdrodzedolubzeszkoły,szczególnie

gdychodzisamo,bezopiekidorosłych.Obowiązkiemrodzicówjestuczuleniedziec-

kanawystępowaniezagrożeńinauczeniegowłaściwychreakcjiizachowań.

Dopowszechniewystępującychniebezpieczeństwzaliczyćmożnaprzecho-

dzenie przez jezdnię.Dziecku należywytłumaczyć,że niewolnowybiegać gwał-

townienajezdnięiprzechodzićnaczerwonymświetle.Przedwejściemnajezdnię

obowiązkowopowinno spojrzeć najpierww lewo, potemwprawo i upewnić się,

żenienadjedziesamochód.Jeżeli jestsygnalizacjaświetlnaprzechodzićtylkona

zielonymświetle.

Wybierającdrogędoszkołynależyomijaćmiejsca,gdziegromadząsięróż-

ne„podejrzane”osoby.Wartonawetwydłużyćdrogę,jeżelibędzieonabezpieczniej-

sza.Mimotychzabiegówmożesięzdarzyć,żedzieckoznajdziesiewsytuacji,gdzie

ktośbędzie„jezaczepiał”.Rodzicepowinniuczyćdzieckoodpowiednichzachowań.

Zdecydowanieniemożebraćżadnychpieniędzy,słodyczy,zabawekitp.,niewolno

munigdzieiśćzobcąosobączywsiadaćzniądosamochodu.

W pobliżu szkoły zdarzają się sytuacje zastraszania przez starszych ucz-

-niów.Groźby,wymuszeniapieniędzylubmniejczybardziejwartościowychprzed-

miotów,mająmiejscetakżenaterenieszkoły.Wtakiejsytuacjidzieckokoniecznie

powinnozgłosićtowychowawcyirodzicom.Natychmiastowa,zdecydowanaposta-

wadorosłychsprzeciwiającasięprzemocypozwolidzieckupoczućsiębezpiecznie.

Zainteresowanie rodziców zmianą zachowania swojego dziecka oraz spokojna

iżyczliwarozmowaskłonigodozwierzaniasięiopowiadaniaoprzeciwnościach,

którejespotykają.

Wracajączeszkołydzieciczęstowybierająsobiedrogęprzez terenynie-

zagospodarowane,jako„atrakcyjne”miejscadozabawy.Terenybudowy,rusztowań,

wykopów, dziur, wysypisk, baseny przeciwpożarowe i inne zbiorniki wodne, czę-

stonieogrodzone,przeznikogoniepilnowane, tobardzoniebezpiecznemiejsca, 32

któreniesąodpowiednimiplacamizabaw.Trzebauzmysłowićdzieciom,przekonać

je,żezabawywtychmiejscachtozagrożenieurazami,kalectwem,anawetśmiercią.

Dzieciniesątakprzewidujące,żebyotympomyśleć.Ciekawośćjestnajczęstszym

motoremichdziałania.

Niebezpiecznemogąbyćrównieżzwierzęta.Doniewłaściwychzachowań

należychęćgłaskania idrażnieniezwierząt.Ważne jest takżeniewchodzeniena

cudze tereny,niezbliżaniesiędoobcychzwierząt,zarównodomowych jak idzi-

kich(zagrożeniewścieklizną).Wprzypadkuzaatakowaniaprzezpsanależyprzyjąć

postawępasywną,ukucnąć,skulićsięchowającgłowęwramiona(„pozycjażółwia”).

Krzykiiucieczkarozdrażniajądodatkowoitakjużagresywnezwierzę.

Unikaniezagrożeń,totakżeunikanietowarzystwa,którenamawiadopicia

alkoholu,zażywaniaśrodkówodurzających,paleniapapierosów.Wartouczyćdzie-

-ckoumiejętnościodmawianiaiuświadamiaćmujakiesąskutkizażywaniaśrodków

uzależniających.

Należypamiętać,żeagresjajestnieodpowiednimrozwiązaniemproblemu.

Należyeliminowaćzachowaniaagresywneudziecka,wyjaśniającmu,żeużywanie

siływobecinnychtozachowaniezłe,niebezpieczne,bolesne.

Pozostawiającdzieckosamowdomumusimyliczyćsięztym,żetutakże

możespotkaćgocośzłego.Dlategokoniecznejestprzestrzeganiepewnychokreślo-

nychzasad:niewpuszczaniedodomuobcych,nawetgdysiępodajązaznajomych

rodzicówczykrewnych,nierozmawianiezobcymiprzeztelefon,nieinformowanieo

stanieposiadania,czynieudzielanieinnychinformacjiorodzicach.

33

Rozwójszczepieńochronnychjestjednymznajwiększychosiągnięćzdro-

wotnychludzkości.OsobomżyjącymwXXIwiekutrudnowyobrazićsobie,bynaświe-

cie panowała taka pandemia grypy jak słynna„grypa hiszpanka”w latach 1918-

1919, która pochłonęła od 50 do 100mln ofiar śmiertelnych na całym świecie.

W dobie obecnych szczepień taka sytuacja jest prawie niemożliwa. Szczepienia

ochronne są najskuteczniejszym sposobem walki z chorobami zakaźnymi, jed-

nymzaspektówzdrowegorozwojudziecka,któryjestniewątpliwienajważniejszy

dlawszystkichrodziców.

Szczepionkajestpreparatemodpornościowym,któryzawieraokreślonyanty-

genlubantygeny.Antygenzawartywszczepioncemożemiećróżnąformę,np.:

•żywychdrobnoustrojów,

•zabitychdrobnoustrojów,

•oczyszczonychfragmentówkomórekdrobnoustrojów,

•produktówmetabolizmubakterii,

•antygenówrekombinowanych,otrzymanychmetodamiinżynieriigenetycznej.

Wprowadzeniegodoorganizmu,uodparnianazakażeniekonkretnymdrobnoustro-

jemchorobotwórczym.Popodaniuszczepionkiorganizmreagujetak,jakbyzostał

zakażonydrobnoustrojemchorobotwórczym(alebezobjawówchoroby):produku-

jeprzeciwciała,któredająodporność.Jeżelidojdziedozakażeniadrobnoustrojem

chorobotwórczym, przeciwko któremu organizm został wcześniej zaszczepiony–

przeciwciałachroniąorganizmprzed zachorowaniem.

Szczepionkimożnapodawaćnaróżnesposoby:

•doustnie(np.przeciwkorotawirusom,chorobieHeinego-Medina),

•domięśniowo(np.szczepionkaprzeciwpneumokokom),

•śródskórnie(np.przeciwgruźlicy),

•podskórnie(np.szczepionkaprzeciwospiewietrznej).

SzczepieniaochronnewPolscewykonywanesąwoparciuoustawęzdnia

5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych

u ludzi (Dz.U.z 2013r., poz 947zezm.).Zgodniez art.5 ust.1 pkt 2w/wustawy,

osobyprzebywającenaterytoriumPolskisąobowiązanenazasadachokreślonych

wustawiedopoddawaniasięobowiązkowymszczepieniomochronnym.

34

Szczepienia ochronne

Szczepieniaobowiązkoweizalecanewymie-

nionesąwaktualizowanymkażdegorokuProgramie

Szczepień Ochronnych wydawanym jako załącznik

dokomunikatuGłównegoInspektoraSanitarnego. 

W przypadku uporczywego nie wykonywaniaprzez rodziców obowiązku

szczepieńochronnychudzieciwojewodamożewydaćpostanowienieonałożeniu

grzywnywceluprzymuszeniainałożyćnarodzicówkaręgrzywny.

Odstąpićodwykonaniaszczepieńmożnawprzypadkuwystąpieniaprze-

ciw-wskazańdoszczepieńpotwierdzonychzaświadczeniemwydanymprzezleka-

rzaspecjalistę.

Szczepieniami obowiązkowymi objęte są wszystkie dzieci. Otrzymują je

bezpłatnie,ponieważfinansowanesąześrodkówpublicznych.Dzieciw6rokuży-

ciaszczepionesąobowiązkowodawkąprzypominającąprzeciwkobłonicy,tężcowi

i krztuścowi oraz poliomyelitis. Chcąc zapewnić dziecku szerszą ochronę, warto

zdecydowaćsięna szczepieniazalecane,któreniesąrefundowaneprzezpaństwo.

W6rokużyciamożnadzieckozaszczepićprzeciwwirusowemuzapaleniuwątroby

typuA,pneumokokom,meningokokom,ospiewietrznejorazgrypie.

Pamiętajmy,żeszczepieniachroniązdrowiezarównonasze,aleiprzyszłych

pokoleń.Zaprzestanie szczepień doprowadziłoby do  powrotu chorób, których już

praktycznieniema lubsąobecniepodkontrolą.

35

36

Wszawicagłowowatopowszechnyproblem,któryczęstowystępujewdu-

żychskupiskachludzkichnp.wszkole.

Zarażeniewszawicąnastępujebezpośrednioprzezkontaktzwłosamioso-

bychorej (przytulaniesię,stykaniesięgłowami)lubpośredniopoprzezużywanie

wspólnychprzyrządówdopielęgnacjiwłosów(szczotki,grzebienie),ozdóbdowło-

sów,nakryćgłowy,ręcznikówibieliznypościelowej.

Wszy pasożytująwyłącznie na owłosionej części skóry i żywią się krwią

człowieka.Wmiejscu ugryzienia powstaje odczynzapalny skóry, który powoduje

uczucie silnego świądu. Jeśli dzieckoczęstodrapie siępogłowie istnieje ryzyko,

żezaraziłosięwszawicą.

Wszywystępująnajczęściejzauszami iwokolicypotylicznej. Obecność

dorosłychosobnikówmożnazauważyćgołymokiem,wyglądająjakziarenkaseza-

mu.Natomiastjaja(gnidy)występujązwykleunasadywłosów,awyglądemprzy-

pominająłupież.

Jeślirodzicposkontrolowaniuwłosówigłowydzieckapodejrzewawsza-

wicę,powinien jaknajprędzejudaćsiędo lekarzacelemrozpoczęciawłaściwego

leczenia. Preparatyzwalczającewszy dostępne sąw każdej aptece bez recepty.

Bieliznaosobistaipościelowapowinnyzostaćwypraneorazwyprasowane.

Wszawica w szkole

37

Należy pamiętać o skontrolowaniu stanu skóry

głowyiwłosówczłonkówrodziny,ponieważmożesięoka-

zać,iżleczeniemtrzebaobjąćwszystkichdomowników.

Każdyrodzicmającnauwadzebezpieczeństwo

izdrowieswojegodzieckapowinien:

• kontrolowaćstanskórygłowyiwłosówdziecka,zwłaszczapopowrocie

zwycieczki,wakacji,bądźwszkolepanujewszawica

• nauczyćswojedzieckoabyniekorzystałowspólniezinnąosobązprzedmio

tówużytkuosobistego,takichjakprzyrządydopielęgnacjiwłosów(szczotki,

grzebienie), ozdoby do włosów, nakrycia głowy, odzież, ręczniki, bielizna

pościelowa,

• nauczyćswojedziecko,abyunikałobezpośredniegokontaktuzwłosamiinnych,

• zadbaćowłaściwąhigienęosobistądziecka.

Rodzice powinni poinformować dyrektora placówki, do której uczęszcza

dzieckoochorobiewceluuniknięciadalszegoszerzeniasięwszawicynainnedzie-

ciizapobieganiaponownemuzarażeniudzieckapouprzednimleczeniu.

Szkołarównieżpowinnawspieraćrodzicówwdziałaniachprofilaktycznych,

któreabybyłyskutecznemusząbyć realizowanesystematycznie iwsposóbsko-

ordynowany. Niezbędna do tego jest współpraca pomiędzy rodzicami, dyrekcją

placówki,nauczycielamiiwychowawcami/opiekunamiorazpielęgniarkąlubhigie-

nistkąszkolną.

Powyższa broszura jest swoistym „ABC” dla rodzica wysyłającego swoje dziecko do szkoły. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek trudności,

problemów należy niezwłocznie udać się z dzieckiem do odpowiedniego specjalisty.

Wśród programów dedykowanych dzieciom oraz ich rodzicom, polecamy również:

PROGRAM PRZEDSZKOLNEJ EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ„Czyste powietrze wokół nas”

PROGRAM EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ DLA UCZNIÓW KLAS I-III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH „Nie pal przy mnie, proszę”

Program Moje dziecko idzie do szkoły:

Opracowanie merytoryczne: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu

Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia przy współpracy z Wojewódzką Stacją Sani-

tarno-Epidemiologiczną w Olsztynie.

Opracowaniegraficzne:Black Hog Studio Kreatywne

Literatura:

„Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu.”red.J.Gawęcki,L.Hryniewiecki,

WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2008

„Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka.” red.H.Ciborowska,

WydawnictwoLekarskiePZWL2009

„Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych.”

red.M.Jarosz,B.Bułhak-Jachymczyk,WydawnictwoLekarskiePZWL,Warszawa2008

„Tabele składu i wartości odżywczej żywności.”red.H.Kunachowicz,WydawnictwoLekarskie

PZWL,Warszawa2005

38

„Załadowany plecak/tornister powinien w jak najmniejszym stopniu zmieniać naturalny sposób chodzenia i stania dziecka. Ok. 40% uczniów

nosi do szkoły zbyt ciężkie plecaki.”

www.wsse-poznan.pl

Wojewódzka Stacja

Sanitarno – Epidemiologiczna w Poznaniu

Wykonujemy badania w szerokim zakresie. Wystawiamy książeczkę do celów

sanitarno-epidemiologicznych.

wodę / żywność / hałas / środowisko pracy

infolinia 61 85 44 800

punkt szczepieńos. przyjaźni 118, Poznań

Szczepimy i doradzamy w zakresiebezpieczeństwa zdrowotnego w podróży.Wystawiamy Międzynarodową Książeczkę

Szczepień (International Certificatesof Vaccination).