Przełom w  historii protetyki stomatologicznej i techniki dentystycznej datuje się na koniec XVII i początek XVIII wieku. Jest to okres oświecenia,

a więc kultu rozumu i  intensywnego rozwoju nauk. W 1756 roku Philipp Pfaff (1711-1766), nadworny den-tysta Fryderyka Wielkiego, opublikował najwybitniej-sze swoje dzieło: „Rozprawę o zębach ciała ludzkiego i  ich schorzeniach” („Abhandlung des menschlichen Korpers und deren Krankheiten”). Opisał w nim mię-dzy innymi metodę sporządzania modeli gipsowych szczęk na podstawie woskowych odcisków. Nadał tym samym początek współczesnej protetyce i  technice dentystycznej.

Od tego czasu nastąpił znaczny postęp w dziedzinie materiałoznawstwa. Przyczynił się on nie tylko do wzro-stu jakości usług stomatologicznych, ale również samych prac technicznych. Stało się to m.in. dzięki zastosowaniu bardzo precyzyjnych i nowoczesnych modeli używa-nych do wykonawstwa prac protetycznych i ortodon-tycznych.

Modele stosowane w stomatologii Istnieje kilka klasyfikacji modeli stosowanych w stomato-logii. Wyróżnić można między innymi podział ze wzglę-du na: zastosowanie, etap pracy, do którego będą wyko-rzystane modele, i technologię wykonania. Najogólniej modele można podzielić na  modele diagnostyczne (orientacyjne) i grupę modeli roboczych.

Model stanowi wizytówkę laboratorium techniczne-go, a sposób, w jaki został wykonany, ma niebagatelne znaczenie dla prawidłowego i dokładnego wykonania przyszłego uzupełnienia protetycznego. Każdy model musi spełniać podstawowe wymagania: – odwzorowywać pole protetyczne oraz otaczające

tkanki i struktury, – odtwarzać aktualne warunki zgryzowe pacjenta,– charakteryzować się odpowiednią twardością, aby

nie uległ zniszczeniu w trakcie pracy,– cechować się starannym i estetycznym wykonaniem

bez zbędnych artefaktów.

Modele dentystyczne– kiedyś i dziś

lek. dent. Justyna Listopad-Oleszek1, mgr Aneta Kamińska2, dr n. med. Leszek Szalewski3, dr hab. n. med. Janusz Borowicz4

Model diagnostyczny Model diagnostyczny (fot.1a-c, 2), zwany również mo-delem orientacyjnym, odzwierciedla tkanki podłoża w spoczynku.

Wśród modeli diagnostycznych możemy wyróżnić modele wstępne (początkowe), śródlecznicze oraz koń-cowe. Stanowią one przede wszystkim materiał doku-mentacyjny poszczególnych etapów leczenia. Modele wstępne dostarczają lekarzowi wielu informacji na te-mat pacjenta przed rozpoczęciem leczenia i pozwala-ją na dokładną analizę potrzeb leczniczych pacjenta. Stanowią uzupełnienie wywiadu lekarskiego, badania klinicznego oraz badań dodatkowych. W warunkach klinicznych nie zawsze możliwa jest dokładna ocena wszystkich szczegółów związanych z ustawieniem zę-bów w łukach zębowych, ich równoległości, miejsc re-tencyjnych czy wzajemnych stosunków zwarciowych. Ponadto umożliwiają przestrzenny wgląd w zwarcie zębów z każdego kierunku i tym samym analizę tych aspektów okluzji, które nie są łatwo rozpoznawalne pod-czas badania wewnątrzustnego. Na modelu gipsowym łatwiej jest również zaobserwować wzajemny stosunek potencjalnych zębów filarowych i wielu innych, bardzo subtelnych zmian w ułożeniu poszczególnych zębów (np. atypowy kształt czy ustawienie zębów trzonowych). W związku z tym modele wstępne nie tylko uzupełniają

TITLE: Dental models – formerly and nowSTRESZCZENIE: Wykonywanie uzupełnień protetycznych i większości aparatów ortodontycznych bezpośrednio w jamie ustnej pacjenta jest prawie niemożliwe, dlatego też w laboratoriach dentystycznych na podstawie wycisków wykonuje się modele. Modele stanowią replikę twardych i miękkich tkanek jamy ustnej wykorzystywaną do celów diagnostycznych lub na potrzeby wykonawstwa laboratoryjnego uzupełnień protetycznych bądź aparatów ortodontycznych. Materiał, z którego zostanie odlany model, wpłynie na jego właściwości, a te dobierane są z uwzględnieniem jego przyszłego wykorzystania.SŁOWA KLUCZOWE: protetyka stomatologiczna, modele dentystyczne, gips dentystycznySUMMARY: To make prosthetic restorations and orthodontic devices directly in the patient’s mouth is almost impossible. Dental technicians make it on dental models. Models are the replica of the hard and soft oral tissues used for diagnostic purposes or for performance of laboratory restorations or orthodontic appliances. Material which will be cast model affects its properties, and these are chosen with regard to its future use.KEY WORDS: prosthodontics, dental models, dental gipsum

PIŚMIENNICTWO

m

49

1 / 2 0 1 5n o w o c z e s n y t e c h n i k d e n t y s t y c z n y t ec h n i k a d e n t yst yc z n a

dokumentację medyczną poprzez nakreślenie informacji o warunkach, jakie istnieją aktualnie w jamie ustnej, ale także są pomocne przy wstępnym planowaniu leczenia. Modele śródlecznicze przedstawiają relację przestrzenną żuchwy w stosunku do szczęki oraz wzajemne stosunki łuków zębowych w trakcie leczenia, natomiast modele końcowe pozwalają ocenić efekty terapii.

Wykorzystywanie modeli diagnostycznych w lecze-niu pacjentów daje możliwość przeprowadzenia symu-lacji leczenia poprzez zastosowanie metody wax-up, co umożliwia rozważenie zmiany stosunków zwarcio-wych jeszcze przed podjęciem ostatecznego leczenia. Dzięki temu lekarz może tak zaplanować leczenie i re-habilitację pacjenta, aby uniknąć niepożądanych roz-wiązań kompromisowych i zmiany planów leczenia w trakcie jego trwania. Modele diagnostyczne są wy-korzystywane do analizy paralelometrycznej przed pla-nowaną rehabilitacją pacjentów z zastosowaniem uzu-pełnień częściowych (w tym przede wszystkim protez szkieletowych). Takie postępowanie umożliwia zdefi-niowanie najbardziej optymalnego toru wprowadza-nia protez na podłoże, dla którego istnieją wyznaczone powierzchnie klamrowe. Kolejnym aspektem jest moż-liwość przedstawienia pacjentowi w sposób czytelny wskazań związanych z etapami planowanego leczenia. Pozwala to przeanalizować wraz z pacjentem faktyczną sytuację kliniczną, przedyskutować potrzeby leczenia, omówić dalsze następstwa w przypadku niepodjęcia leczenia. Takie postępowanie z wykorzystaniem mo-deli orientacyjnych umożliwia wypracowanie kompro-misu między lekarzem stomatologiem a pacjentem, co w dalszej konsekwencji może mieć olbrzymie zna-czenie w odniesieniu sukcesu terapeutycznego. Mo-dele te stanowią dokumentację medyczną i znajdują zastosowanie jako odnośnik postępów w rehabilitacji pacjenta. Warto w związku z tym powielać modele diag-nostyczne tak, aby oryginał mógł służyć tylko i wyłącz-nie jako dokumentacja pacjenta.

W ortodoncji modele diagnostyczne dodatkowo wy-korzystywane są jako pomoc diagnostyczna do posta-wienia rozpoznania i naświetlenia szczegółów wad na-rządu żucia. Stanowią dokumentację danego przypadku, uwzględniając sytuację wyjściową, etapy pośrednie oraz efekt uzyskany po zakończeniu leczenia. Zgodnie z wy-tycznymi Ministerstwa Zdrowia zawartymi w Dz.U. z dnia 10 sierpnia 2001r., nr 88, poz. 966 modele powinny być przechowywane przez 20 lat i służą jako materiał dowo-dowy w ewentualnych sprawach sądowych.

Model roboczy Modele robocze (fot. 3) stanowią podstawę każdej pracy protetycznej. Jest to grupa modeli, na których wykony-wane są wszystkie prace protetyczne, przy uwzględ-

Fot. 1a-c.  Ortodontyczny model

diagnostyczny

1a

1b

1c

fot.

arch

iwum

autorów

50

t ec h n i k a d e n t yst yc z n a

2

3

4

Fot. 2. Protetyczny model diagnostyczny Fot. 3. Model roboczyFot. 4. Model pod wzornik zwarciowy

nieniu odpowiednich etapów postępowania labora-toryjnego.

Najogólniej modele robocze możemy podzielić na anatomiczne (wycisk tkanek w spoczynku) oraz czyn-nościowe, które powstają z wycisku dynamicznego wy-konanego na łyżce indywidualnej. Zadaniem modelu roboczego czynnościowego jest między innymi odbicie anatomicznych elementów tkanek mało podatnych na ucisk oraz pobrzeża ukształtowanego czynnościo-wo, tj. przejścia między błoną śluzową ruchomą a nie-ruchomą. Istotny jest fakt, aby model roboczy odtwa-rzał również pobrzeże wycisku od strony przedsionka, co umożliwia wykonanie ukształtowanej czynnościowo płyty protezy ruchomej. Taki rodzaj modelu stosowa-ny jest do wykonywania wzorników zwarciowych (fot. 4) i całkowitych protez ruchomych, dla których koniecz-ne jest czynnościowe ukształtowanie pobrzeża. Modele robocze anatomiczne wykorzystujemy między innymi do wykonywania łyżek indywidualnych (fot. 5)  i przy wykonawstwie protez szkieletowych, a w ortodoncji do wykonania aparatów ortodontycznych.

Kolejnym ze sposobów, według jakiego możemy dokonać podziału modeli roboczych, jest rodzaj ma-teriału, z którego odlewany jest model. Wyróżniamy tu modele robocze gipsowe, z masy osłaniającej i mo-dele metalowe (materiały galwaniczne, głównie miedź i srebro) oraz wykonane z tworzyw sztucznych (materia-ły epoksydowe – żywice epoksydowe) bądź z tworzyw termoplastycznych. Do ostatniej grupy należy zaliczyć także modele drukowane.

Porównując właściwości tych materiałów, warto pod-kreślić, że największą odporność na ścieranie ma materiał poddany elektrogalwanizacji, natomiast najsłabszą – gips. Czas konieczny do wykonania modelu to w przypadku pierwszego cały dzień, natomiast w przypadku gipsu – najczęściej kilkanaście, kilkadziesiąt minut. Dodatkowo gips jest materiałem, który nie zawiera żadnych związków chemicznych w przeciwieństwie do mas epoksydowych, które mogą być przyczyną alergii, oraz do materiałów galwanicznych, które zawierają substancje toksyczne i kwasy. Gips cechuje się najwyższą kompatybilnością z masami wyciskowymi w porównaniu z pozostałymi materiałami. Biorąc pod uwagę zmianę objętości, której nie wykazuje materiał poddany elektrogalwanizacji, masa epoksydowa ulega niewielkiemu skurczowi, natomiast gips – niewielkiej ekspansji. Podsumowując, w większości sytuacji stosowany jest gips, ponieważ jest łatwy w użyciu i zapewnia duży komfort pracy; masy epoksydowe ce-chują się dużą odpornością na abrazję, ale powoli wiążą, natomiast materiały galwaniczne należą do najdroższych materiałów wymagających specjalnej aparatury i zawie-rają w swoim składzie potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia substancje chemiczne (5).

51

1 / 2 0 1 5n o w o c z e s n y t e c h n i k d e n t y s t y c z n y t ec h n i k a d e n t yst yc z n a

Modele gipsowe W zależności od rodzaju wykonanej pracy protetycznej stosujemy odpowiedni rodzaj gipsu. Możemy wyróżnić pięć głównych grup gipsów różniących się dwoma pod-stawowymi kryteriami: twardością i ekspansją:– typ I (gips wyciskowy) – używany do wycisków, obec-

nie rzadko stosowany;– typ II (gips modelowy) – służy do sporządzania mo-

deli orientacyjnych, do przedlewów i osadzania mo-deli w artykulatorze; ma nieco większą ekspansję w czasie wiązania i większą wytrzymałość na ściska-nie w porównaniu z gipsem typu I;

– typ III (gips twardy modelowy) – wykorzystywany jest do prac, przy których nie jest wymagana wysoka precyzja, np. na modele przeciwstawne, na modele robocze pod protezy częściowe osiadające czy cał-kowite;

– typ IV (gips najtwardszy o małej ekspansji) – używa się go do tworzenia modeli składanych i modeli ro-boczych w technice odlewniczej;

– typ V (gips najtwardszy o znacznej ekspansji) – stosu-je się go w wykonawstwie protez całkowitych w celu wyrównania skurczu tworzywa sztucznego podczas polimeryzacji (2, 5).

Modele z mas epoksydowych Wykorzystywane są do wykonywania koron, mostów oraz wkładów. Można je stosować do wycisków spo-rządzonych z mas polieterowych, silikonowych lub po-lisulfidowych. Mimo że modele epoksydowe nie są tak twarde jak gipsowe, charakteryzują się dużą odpor-nością na zgniatanie i ścieranie. Modele epoksydowe stosowane są również w procesie galwanoformingu w celu uzyskania podbudowy ze złota.

Modele pokryte metalem Wykonuje się je, pokrywając wyciski miedzią lub srebrem w procesie elektrogalwanizacji. Miedź wykorzystuje się wyłącznie do pokrywania wycisków silikonowych, nato-miast srebro – do wycisków polisulfidowych, polietero-wych i tylko niektórych silikonowych. Dokładność modeli pokrytych metalem jest nieco mniejsza niż modeli, któ-re są wykonane z gipsów odlewowych twardych, a ich powierzchnia jest bardziej chropowata, stąd dokładność odwzorowania szczegółów powierzchni w przypadku modeli pokrytych metalem jest mniejsza.

Model drukowany Drukowanie 3D jest to proces tworzenia trójwymiaro-wych obiektów stałych (twardych) o wirtualnej, dowol-nej formie (6). Do wykonania modelu drukowanego (fot. 6a-b) wyjściowymi danymi są pliki pochodzące z programów modelowania 3D i CAD 3D. Bez wzglę-Fot. 5. Model roboczy pod łyżkę indywidualną Fot. 6a-b. Model drukowany

5

6a

6b

52

t ec h n i k a d e n t yst yc z n a

7

8a

8b

du na rodzaj stosowanej technologii modele powstają przez warstwowe nanoszenie i spajanie poszczególnych warstw. Nanoszony materiał może występować w for-mie sproszkowanej, ciekłej lub cienkich arkuszy, a czyn-nikiem spajającym cały układ może być energia świet-lna, mechaniczna bądź odpowiedni rodzaj lepiszcza.

Jako materiały formowane najczęściej stosowane są różnego rodzaju polimery, w tym styren alkilonitrylo--butadienowy (ABS), poliwęglany (PC) oraz polietylen wysokiej gęstości (HDPE). Jako lepiszcza stosuje się ży-wice z odzysku materiałowego (7).

Do najczęściej stosowanych technologii przy wyko-nawstwie modeli stomatologicznych zaliczamy tech-nologie SLA i SLS.

Technologia SLA (stereolitografia) polega na utwar-dzaniu fotopolimeru za pomocą wiązki lasera, warstwa po warstwie, prowadząc do otrzymania gotowego po-limeru, z którego wykonany jest gotowy model.

W przypadku technologii SLS (z ang. Selective Laser Sintering)  przedmioty tworzone są poprzez nanoszenie warstw proszku tworzywa sztucznego i selektywne ich spiekanie przy użyciu wiązki lasera. W procesie tym naj-częściej wykorzystuje się poliamidy (PA11 i PA12) oraz ich mieszaniny z barwnikami, mączką szklaną lub alu-miniową, a nawet z dodatkiem włókna węglowego (6).

Schemat drukowania 3D realizowany jest w nastę-pujących etapach:1. rysowanie modelu w programie komputerowym,

np. przy użyciu programu CAD,2. zapisanie pliku w formacie STL,3. przetransportowanie pliku z rysunkiem do oprogra-

mowania maszyny – drukarki przestrzennej,4. cięcie wirtualnego wyrobu (modelu) na przekroje

poprzeczne (plasterkowanie), z których wyrób bę-dzie budowany; ustalenie parametrów obróbki: gru-bości warstw, prędkości ich układania itp.,

5. budowa wyrobu polegająca na sekwencyjnym po-bieraniu materiału i układaniu go w postaci różnych, wcześniej zaprogramowanych warstw, aż do wytwo-rzenia trójwymiarowego modelu; grubości warstw wahają się w granicach od 0,01 mm do 0,2 mm,

6. obróbka wykańczająca modelu (6).

Model cyfrowy Technologia cyfrowego obrazowania w ostatnich latach bardzo się rozwinęła, co umożliwiło stworzenie nowych systemów, zdolnych do rejestrowania trójwymiarowych obrazów opracowanych zębów w jamie ustnej pacjenta i pozwoliło na uzyskanie modelu cyfrowego uzyskane-go przy użyciu skanera kontaktowego, optycznego lub laserowego (8).

Obecne na rynku systemy CAD/CAM dzięki wbudo-wanym skanerom możemy podzielić na dwie grupy.

Fot. 7. Model z masy ogniotrwałej

Fot. 8a-b. Model składany – z pinami

53

1 / 2 0 1 5n o w o c z e s n y t e c h n i k d e n t y s t y c z n y t ec h n i k a d e n t yst yc z n a

Do pierwszej grupy zaliczamy systemy oparte na ska-nowaniu wewnątrzustnym łuków zębowych i  inter-netowym przesłaniu zapisanych w  plikach danych do pracowni protetycznych. Drugą grupę stanowią kompletne systemy CAD/CAM, które pozwalają na ze-skanowanie warunków wewnątrzustnych i zaprojekto-wania przez lekarza dentystę przyszłego uzupełnienia w gabinecie stomatologicznym w trakcie tej samej wizyty (1). Podczas skanowania urządzenie wykonu-je serię zdjęć, które są na siebie nakładane, a następ-nie połączone w jeden trójwymiarowy obraz. Na wy-świetlonym na ekranie komputera obrazie zaznaczone są ewentualne miejsca, które należy powtórnie zeska-nować. Czas zeskanowania całych łuków zębowych

Fot. 9. Model składany – bezpinowy

9a

9b

to 3-7 minut. Na podstawie tak powstałego obrazu system wytwarza wirtualny model.

Do zalet modeli cyfrowych należą:– łatwość planowania leczenia oraz komunikacji mię-

dzy personelem i pacjentami,– łatwość przechowywania danych (modele gipsowe

wymagają miejsca do ich przechowywania),– możliwość natychmiastowego wglądu na ekranie

komputera,– brak możliwości zaginięcia modelu czy jego znisz-

czenia, ponieważ dane zapisywane zostają w wersji elektronicznej,

– możliwość bezgranicznego przesyłania danych cy-frowych drogą internetową (1).

54

t ec h n i k a d e n t yst yc z n a

Z uwagi na fakt, że modele te zapisywane są w posta-ci plików elektronicznych, w przypadku awarii systemu możliwe jest utracenie tych danych, jeśli wcześniej nie zostały one dodatkowo zapisane na przenośnych urzą-dzeniach pamięci.

Model z masy ogniotrwałej Modele z masy ogniotrwałej (fot. 7) mają zastosowa-nie przy wykonawstwie protez szkieletowych, mostów, gdzie wykorzystywana jest technika traconego wosku (4). Z uwagi na konieczność zastosowania bardzo wysokich temperatur w procesie odlewania metalowych struktur oraz fakt użycia siły odśrodkowej w trakcie odlewania materiał, z którego powstaje model, charakteryzuje się ognioodpornością i zwiększoną wytrzymałością mecha-niczną (2). Materiał, z którego wykonywane są modele, cechuje się ekspansją, dzięki czemu możliwe jest zacho-wanie prawidłowych wymiarów odlewanych elementów. W przypadku zastosowania mas drobnoziarnistych moż-liwe jest uzyskanie większej dokładności przyszłej pracy.

Inny podział modeli roboczych uwzględnia ilość uży-tych materiałów. Wśród nich możemy wyróżnić mode-le jednorodne, które wykorzystywane są przeważnie do przeciwzgryzów i pod łyżki indywidualne, oraz mo-dele złożone, odlewane z dwóch różnych rodzajów gipsu (dwuwarstwowo) albo dodatkowo pokrywane są meta-lem. Zwykle górna warstwa modelu, na której będzie wy-konywana praca, sporządzana jest z gipsu supertwarde-go, natomiast dolna (tzw. podstawa) – z gipsu twardego. Warstwy połączone są na stałe.

Modele dzielone Każde laboratorium techniczne wykonuje szereg prac, stosując model dzielony (składany). Model dzielony (fot. 8a-b, 9a-b) stosuje się w celu uzyskania prawidło-wego dostępu do granicy preparacji korony, korony częś-ciowej, wkładu koronowego czy wkładu koronowo-ko-rzeniowego. Ma to znaczenie w związku z koniecznością preparacji i precyzyjnego dopracowania odbudowywa-nego zasięgu elementów uzupełnienia protetycznego.

Podczas wykonywania modelu dzielonego należy spełnić warunki: precyzyjnie odwzorować kształt (wy-miar), ostrokonturowość elementów, twardość, odpor-ność na ściskanie i ścieranie powierzchni oraz stabilność konstrukcji.

Istnieje wiele systemów modeli dzielonych. Wybór jednego z nich zależy od preferencji technika denty-stycznego i laboratorium protetycznego oraz od oceny wad i zalet każdej z nich. Każdy system musi odpowiadać pewnym kryteriom:– musi dokładnie odwzorowywać przygotowany ząb,– wszystkie powierzchnie powinny być starannie du-

plikowane, bez pęcherzyków lub pustych przestrzeni,

– pozostała struktura nieprzygotowanych zębów znaj-dujących się blisko przyszyjkowo w stosunku do linii końcowej musi być wyraźna na modelu, zwykle uwi-doczniona na obszarze 0,5-1 mm,

– niezbędny jest wystarczający dostęp do obrzeży.Przy wyborze systemu modelu dzielonego należy

pamiętać o tym, że nie wolno łączyć dwóch rodzajów gipsów, jeśli nie wiążą one równocześnie, a następnie poddawać ich namoczeniu, np. przy obcinaniu na mokro. Na skutek powtórnego przeniknięcia wody do dwóch różnych gipsów, o dwóch różnych ekspansjach, zaczy-nają one rozszerzać się i wywierają na siebie wpływ me-chaniczny, czego konsekwencją są mikroodkształcenia.

Modele odzwierciedlające stany specjalne Oprócz powyższych na uwagę zasługuje oddzielna gru-pa modeli, których zadaniem jest odzwierciedlenie tzw. stanów specjalnych (fot.10). Wśród nich wyróżniamy takie, które odwzorowują prawidłowy zasięg podłoża, zasięg podłoża zredukowany lub nietypowy po resek-cji szczęki albo żuchwy oraz pod wykonawstwo prac na implantach.

W  sytuacji podłoża protetycznego prawidłowo ukształtowanego na modelu będą widoczne:– podłoże kostne właściwie ukształtowane, bez ubyt-

ków i zbędnych wypukłości,– wyrostki zębodołowe wyraźnie zachowane o prze-

kroju w kształcie litery U,– przyczepy ruchomej błony śluzowej, więzadło i wę-

dzidełka umiejscowione dosyć daleko od grzbietu wyrostka zębodołowego,

– brak obecnych podcieni utrudniających lub uniemoż-liwiających wykonanie protezy o właściwej stabilizacji i adhezji,

– brak widocznych skutków zmian patologicznych za-równo w obrębie tkanek twardych, jak i miękkich (np. zbliznowacenia powstałe po przebytej radioterapii, ubytki kostne po resekcji szczęki lub żuchwy, obszerne ubytki kostne po usuniętej zmianie nowotworowej),

– podniebienie umiarkowanie wysklepione.W przypadku modeli odzwierciedlających podłoże

zredukowane lub nietypowe możemy zaobserwować:– nieprawidłowo ukształtowany wyrostek zębodołowy,

który często ma cechy ruchomości, z licznymi podcie-niami (np. wałowaty, kolbowaty, szablasty),

– obustronną kolbowatość wyrostka uniemożliwiającą wprowadzenie protezy na podłoże (często wymaga zabiegu chirurgicznego),

– wyjątkowo silną resorpcję, która obejmuje trzon żu-chwy lub szczęki (może być przyczyną drastycznej redukcji pola protetycznego),

– znaczną dysproporcję pomiędzy wyrostkiem zębo-dołowym szczęki i żuchwy.

55

1 / 2 0 1 5n o w o c z e s n y t e c h n i k d e n t y s t y c z n y t ec h n i k a d e n t yst yc z n a

1, 2, 3, 4   Zakład Protetyki Stomatologicznej UM w Lublinie p.o. kierownika: dr hab. n. med. Janusz Borowicz

Fot. 10. Model pacjenta po częściowej

resekcji szczęki

Podsumowanie Rozwój technologii komputerowej przeniósł się także do branży medycznej, w tym do stomatologii. Na rynku istnieje wiele różnych systemów, w których można wy-konać model stomatologiczny, jednak najnowsze pro-gramy stosowane do wykonywania prac protetycznych umożliwiają pominięcie etapu wykonywania takiego modelu dzięki zastosowaniu programów tworzących modele cyfrowe. Obecnie jednak wciąż takie systemy nie są zbyt popularne na świecie, mimo iż dokumentacja medyczna w coraz większym stopniu przyjmuje formę zapisu elektronicznego.

Pojawienie się modeli cyfrowych związane jest prze-de wszystkim ze współczesną rzeczywistością, która w nieunikniony sposób dąży do zinformatyzowania większości dziedzin naszego życia. Ponadto zmiana za-pisu ustaw i prawa determinują poniekąd formę prze-chowywania danych pacjenta (historii choroby, w tym dokumentacji dodatkowej w formie zdjęć rentgenow-skich, fotografii, badań dodatkowych). Obecnie w gabi-netach stomatologicznych i placówkach medycznych rutynowo prowadzone są kartoteki elektroniczne, nato-miast same modele gipsowe tylko w niewielu ośrodkach w kraju zastąpione są dokumentacją cyfrową. Można wnioskować, że w przyszłości modele cyfrowe mogą w pełni zastąpić modele gipsowe.

Jednak bez względu na wybrany rodzaj modeli sto-matologicznych każdy model, na którym będzie w przy-szłości wykonana praca, musi być wytrzymały, odporny na ścieranie, cechować się jak najlepszym odwzorowa-niem detali i wykazywać kompatybilność ze stosowa-nymi materiałami.

Piśmiennictwo1. Borys M., Szyszkowska A., Dejak B.: Techniki cyfrowego odwzo-

rowania kształtu opracowanych zębów za pomocą skanerów ze-wnątrzustnych. „Protet. Stomatol.”, 2012, 62, 2,  91-99.

2. Ciaputa A., Ciaputa T.: Podstawy wykonawstwa prac protetycz-nych. Wyd. Elamed, Katowice 2009.

3. McGivney G.P, Carr A.B.: Ruchome protezy częściowe w ujęciu McCrackena. Wyd. Czelej, Lublin 2002. 

4. Rekść M., Rekść P., Kurpiejewska R., Klimek L.: Wpływ wykonywa-nia formy odlewniczej na jakość odlewu. „Nowocz. Tech. Dent.”, 2013, 3, 53-59.

5. Craig R.G, Powers J.M., Wataha J.C.: Materiały stomatologiczne. Wyd. Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2000.

6. Syrek H.: Zastosowanie drukarek 3D do wytwarzania modeli wo-skowych w procesie odlewania metodą traconego wosku. „Nafta--Gaz”, 2013, 12, 929-935.

7. http://en.wikipedia.org/wiki/3D_printing (dostęp: 8.09.2014 r.).8. http://www.ios.krakow.pl/59,a,spiekanie-metoda-sls-drukowa-

nie-3d.htm (dostęp: 7.09.2014 r.).

10

56

t ec h n i k a d e n t yst yc z n a