Młoda PolskaMłoda Polska

wprowadzenie do epoki

Wprowadzenie

1. Periodyzacja2. Nazwy epoki3. Sytuacja polityczna w Polsce4. Przedstawiciele5. Sztuka

Periodyzacja

1 etap: 1890-1900 nadal trwa pozytywizm spory pokoleniowe tworzy się program MP

2 etap: 1901-1918 literatura zaangażowana rozrachunek z epoką

Nazwy epoki

Młoda Polska modernizm neoromantyzm dekadentyzm fin de siecle symbolizm

Modernizm = modernizm

nazwa nowatorskich tendencji 1880–1910, wprowadzona przez wiedeńskiego krytyka H. Bahra;

w polskim literaturoznawstwie traktowana: jako synonim Młodej Polski, jako określenie przygotowawczej

fazy Młodej Polaski(1887–1903; K. Wyka Modernizm polski).

Modernizm ≠ modernizm

W krytyce anglosaskiej [angielskie modernism] okres w sztuce i literaturze XX w. rozciągający się między końcem XIX w. a 1940.

Tak szerokie ujęcie modernizmu przejęło współczesne literaturoznawstwo po ukształtowaniu się (lata 60. XX w.) postmodernizmu.

Zabory

Wóz Drzymały

Michał Drzymała, chłop wielkopolski nie uzyskawszy zezwolenia władz

pruskich na budowę domu na ziemi zakupionej od osadnika niemieckiego, w 1904 zamieszkał w wozie cyrkowym (do 1909)

wóz Drzymały stał się symbolem walki pol. chłopów z germanizacją.

„Rota” (1910)

Nie rzucim ziemi skąd nasz ród!Nie damy pogrześć mowy.Polski my naród, polski lud, Królewski szczep Piastowy.

Nie damy, by nas zgnębił wróg!Tak nam dopomóż Bóg!

[…] Nie będzie Niemiec pluł nam w twarzNi dzieci nam germanił,Orężny stanie hufiec nasz,Duch będzie nam hetmanił.

Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg!Tak nam dopomóż Bóg!

Twórcy modernistyczni

Przedstawiciele - symbolizm

Charles Baudelaire, inspirator tendencji symbolistycznej

(Jean) Arthur Rimbaud Paul Verlaine Stéphane Mallarmé (twórca teorii

odrębności struktury języka poetyckiego)

Charles Baudelaire (1821-1867)

francuski poeta i pisarz

zaliczany do parnasistów, prekursor dekadentyzmu

poezje Kwiaty zła

parnasizm, kierunek w poezji francuskiej 2. poł. XIX w.; wywodził się z teorii „sztuki dla sztuki”, postulował poezję bezosobową, erudycyjną opisowość, precyzyjną formę.

„Całkowite zaćmienie”

Opowieść o burzliwej i niejednoznacznej przyjaźni dwóch słynnych francuskich poetów: Artura Rimbauda i Paula Verlaine'a. Rimbaud jest młodym buntownikiem poszukującym natchnienia w ekstremalnych doznaniach, zaś Verlaine to człowiek dojrzały, mieszczanin wiodący spokojny żywot u boku kochającej żony.

Artur Rimbaud (1854-91)Artur Rimbaud (1854-91)

poeta przeklęty zwięzłość i eliptyczność wiersza szaleństwo i irracjonalny bunt 1) liryka wierszowana z lat 1870 -

1872 (Poezje), sonety 2) destrukcyjna i rozliczeniowa

poezja „jasnowidzącego" (To co mówimy poecie na temat kwiatów, Sezon w piekle)

3) fantastyczna kreatywność „jasnowidzącego" (Pijany statek, Iluminacje).

Rimbaud Arthur

Marzyłem noc zieloną śród śniegów olśnienia, Całunki na mórz oczy kładnące się wolno, Żółtomodre fosforów śpiewnych przebudzenia I niesłychaną skoków pogoń dookolną.

„Statek pijany” (fragm.)

Pewnego wieczoru wziąłem na kolana Piękno. - I przekonałem się, że jest gorzkie.

Oscar Wilde

Oscar Wilde 1854-1900 pisarz angielski przedstawiciel modernistycznego

estetyzmu, mistrz paradoksu; autor symbolistycznej powieści Portret

Doriana Graya "Nie ma książek moralnych lub

niemoralnych. Są tylko książki dobrze napisane i źle napisane"

Dorian Gray zaprzedał duszę, by zachować młodość i urodę; jest królem życia, które uważa za najwyższą formę sztuki. Właściwym zapisem jego mrocznej egzystencji staje się portret, na którym uwidaczniają się wszystkie jego występki i zbrodnie.

Nagroda Nobla l literatura

Proudhomme, René Sully - 1901 Mommsen, Theodor - 1902 Björnson, Björnstjerne - 1903 Mistral, Frédéric - 1904 Eisaguirre, Jose Echegaray y - 1904 Sienkiewicz, Henryk - 1905 Carducci, Giosué - 1906 Kipling, Rudyard - 1907 Eucken, Rudolph - 1908 Lagerlöf, Selma - 1909 Heyse, Paul von - 1910 Maeterlinck, Maurice - 1911 Hauptman, Gerhart - 1912 Tagore, Rabindranath - 1913

MauriceMaurice Maeterlinck Maeterlinck

przedstawiciel symbolizmu w teatrze

Pisał utwory sceniczne, przeznaczone dla marionetek. Uważał bowiem, że lalki, całkowicie bezwolne i manipulowane dłońmi aktorów, lepiej nadają się do odgrywania symboli i archetypów. Marionetki z kolei wpisywały się idealnie w konwencję bajkową.

Johan AugustJohan August Strindberg Strindberg

prekursor ekspresjonizmu Wyrastającą z naturalizmu twórczość

Strindberga cechuje brutalna szczerość w odsłanianiu tajników natury ludzkiej i własnych intymnych doznań; życie pojmował jako walkę płci, w której kobieta deprawuje i niszczy mężczyznę.

idee te ukazują m.in. najsłynniejsze dramaty Strindberga: Ojciec (1887), Panna Julia (1888), Taniec śmierci (1901)

R. M. Rilke

Rainer (René) Maria Rilke 1875-1926, poeta austriacki wybitny przedstawiciel poezji

symbolistycznej; prekursor egzystencjalizmu

wyrafinowana formalnie liryka, poświęcona problemom egzystencjalnym, zwłaszcza tragicznemu splotowi miłości i śmierci

najwybitniejsze osiągnięcia Rilkego to: Elegie duinejskie (1923) i Sonety do Orfeusza (1923).

Herbert George WellsHerbert George Wells

1895 – Wehikuł czasu (The Time Machine)

1896 – Wyspa doktora Moreau (The Island of Dr Moreau)

1897 – Niewidzialny człowiek (The Invisible Man)

1898 – Wojna światów (The War of the Worlds)

Jack LondonJack London

Nigdy nie dopuściłem do tego, aby szkoła przeszkadzała mi w kształceniu się.

Próżniactwo jest zbrodnią tak wielką, jak zdrada kraju i tak samo nikczemną.

Marcel Proust

Marcel Proust , 1871-1922, pisarz francuski;

cykl powieściowy W poszukiwaniu straconego czasu, łączący subtelną analizę psychologiczną i obserwację życia epoki z rozważaniami estetyczno-filozoficznymi

magdalenka

W pierwszej części powieści Marcela Prousta, W stronę Swanna (1913), znajduje się fragment opisujący reminiscencję wywołaną smakiem magdalenki zamoczonej w herbacie.

Magdalenka - ciasteczko posiadające zarazem groźną i niezwykle twórczą moc ożywiania przeszłości; obdarzone darem przywoływania bezpowrotnie utraconej pamięci.