UKŁAD MIĘŚNIOWY

MIOLOGIA OGÓLNA

• Mięśnie tworzą czynny narząd ruchu. Zbudowane są z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej sterowanej przez ośrodkowy układ nerwowy.

Ze względu na ich przyczepy do kości szkieletu noszą nazwę mięśni szkieletowych.

• Naukę o mięśniach dzieli się na miologię ogólną

i szczegółową. Miologia ogólna dotyczy budowy, kształtu i czynności mięśni, natomiast szczegółowa rozpatruje grupy mięśni w różnych okolicach ciała.

BUDOWA MIĘŚNIA

• Mięsieo (musculus) stanowi jednostkę strukturalną

czynnego narządu ruchu. Składa się z części zbudowanej

z włókien mięśniowych otoczonych łącznotkankową

omięsną wewnętrzną, a całośd otoczona jest osłoną

zwaną omięsną zewnętrzną oraz ze ścięgien

przymocowujących mięsieo do kości.

• Mięsieo przyczepiony jest w dwóch punktach –początkowym, który jest bardziej stały (położony bliżej tułowia) i koocowym, który jest bardziej ruchomy. Odcinek między początkiem a koocem mięśnia nazywany jest brzuścem i zwykle leży na powierzchni kości.

KSZTAŁTY MIĘŚNI

Wzajemny stosunek części mięsnej (brzuśca) do ścięgnistej (wąskich ścięgien lub szerokich rozcięgien) jest różny i w związku z tym mięśnie mają różne kształty, stąd ich różne nazwy, np.:

• mięsieo wrzecionowaty ma brzusiec w kształcie wrzeciona, środkową częśd szerszą, zwężającą się w kierunku obu kooców, które następnie przechodzą w ścięgna.

Włókna mięśniowe przebiegają równolegle do siebie i do osi długiej mięśnia.

KSZTAŁTY MIĘŚNI c.d.• Mięsieo może mied jeden brzusiec lub więcej i stąd wyróżnia się

mięśnie dwubrzuścowe, w których między brzuścami znajduje się ścięgno międzymięśniowe, lub mięśnie, których brzuśce łączą się

z jednej strony we wspólne ścięgno.

• W zależności od liczby brzuśców (głów) wyróżnia się mięśnie: dwugłowe, trójgłowe, czworogłowe.

KSZTAŁTY MIĘŚNI c.d.

• Jeżeli brzusiec jest płaski

i rozłożony na większej

przestrzeni, to nosi nazwę:

mięsieo płaski. Jego częśd

ścięgnista jest szeroka i nosi

nazwę: rozcięgno.

PRZEBIEG MIĘŚNI

Mięśnie okrężne stanowią

odrębny rodzaj ze względu na czynnośd

zwężającą lub zamykającą jakiś

przewód. Znajdują się w grupie mięśni

skórnych twarzy w otoczeniu szpary

ustnej i powiekowej, a także

w otoczeniu takich przewodów jak

cewka moczowa i odbyt.

Nie przyczepiają się do kości

i noszą nazwę zwieraczy.

Może byd prosty, skośny lub okrężny.

1

2

1 m. okrężny oka2 m. okrężny ust

UKŁAD WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH

Układ przebiegu włókien mięśniowych w stosunku do ścięgna jest różny.

• W mięśniu wrzecionowatym włókna ułożone są równolegle względem siebie, a ścięgna są przedłużeniem kierunku włókien.

• W mięśniu pierzastym włókna mięsne biegną skośnie do ścięgien, jedno ścięgno jest pojedyncze, a drugie rozdwojone.

• W mięśniu półpierzastym włókna biegną skośnie w stosunku do obu ścięgien. m. pierzasty

URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI

Do pojedynczego mięśnia odnosi się

pochewka – jest to tkanka otaczająca jego ścięgno. Składa się z części włóknistej(zewnętrznej) i maziowej (wewnętrznej). Pochewka maziowa zbudowana jest również z dwóch warstw – jedna bezpośrednio pokrywa ścięgno i jest z nim ściśle złączona, druga wyściela pochewkę włóknistą.

W przestrzeni między nimi znajduje się

maź, która nie wypływa, ponieważ

przestrzeo na obu koocach jest zamknięta.

Pochewki znajdują się na ścięgnach

mięśni kooczyn.

ścięgno

Zbudowane są z tkanki łącznej i odnoszą się do pojedynczego mięśnia lub do grupy mięśni.

URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d.

Troczki są to pasma tkanki

łącznej biegnące nad zagłębieniami

kości. Powstają w ten sposób kanały

dla przebiegu ścięgien.

troczek boczny rzepki troczek przyśrodkowy rzepki

Do pojedynczych mięśni odnoszą się także troczki.

URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d.

Urządzenia wspólne dla grup

mięśniowych to: powięzie, kaletki maziowe i przegrody międzymięśniowe.

Powięź to silna błona zbudowana z tkanki łącznej włóknistej, która otacza pojedynczy mięsieo lub grupę mięśni. Powięzieotaczają grupy mięśni odpowiadających za te same czynności i oddzielają je od mięśni o czynnościach przeciwstawnych.

Występują także powięziewspólne dla pewnej części ciała, np. powięź szeroka uda.

Powięzie są także miejscem przyczepu włókien mięśniowych.

powięź piersiowo -lędźwiowa

URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d.

Przegrody międzymięśniowe są to pasma łącznotkankowe

odchodzące od powięzi i dochodzące do kości kooczyn.

Oddzielają od siebie grupy mięśni antagonistycznych.

Dzięki ich obecności powstają loże mięśniowe (przestrzeo

między powięzią, przegrodami międzymięśniowymi i kością),

w których mięśnie mogą się swobodnie przesuwad, a ich ściany

stanowią osłonę grupy mięśniowej i przeszkodę w rozszerzaniu się

procesów chorobowych.

Kaletki maziowe znajdują się pod ścięgnami w otoczeniu

stawów, zawierają maź, ułatwiającą ślizganie się ścięgien.

CZYNNOŚD MIĘŚNI

• Mięsieo reaguje na bodźce płynące z układu nerwowego skurczem. Podczas skurczu wytwarza się energia cieplna i mechaniczna, dzięki której możliwy jest ruch. Podstawowym warunkiem pracy mięśnia jest jego łącznośd z ośrodkowym układem nerwowym.

• Jednostkę motoryczną tworzy 1 komórka nerwowa i unerwione przez nią komórki mięśnia. Liczba włókien mięśniowych w jednostce motorycznej jest różna w zależności od wielkości mięśnia: im mięsieo jest większy, tym większa jest ich liczba.

• Włókno mięśniowe pod wpływem bodźca kurczy się maksymalnie, ale mięsieo jako całośd kurczy się z różną siłą, która zależy od liczby włókien pobudzonych do skurczu. Przy pobudzeniu wszystkich włókien skurcz jest maksymalny i dalsze pobudzanie nie zwiększa siły skurczu.

WŁASNOŚCI MIĘŚNICechami charakterystycznymi mięśnia są:

• sprężystośd,

• pobudliwośd,

• kurczliwośd

Sprężystośd jest to zdolnośd mięśnia, po znacznym wydłużeniu jego włókien, do powrotu do jego pierwotnej długości.

Systematycznie stosowane dwiczenia rozciągające (do granicy ruchu) pobudzają włókna mięśniowe do wzmożonego wzrostu na długośd, co prowadzi do zwiększania możliwości ruchowych stawów.

Największą zdolnośd do pracy mięsieo osiąga wtedy, gdy może się skurczyd od stanu swego największego rozciągania do największego skurczu, ponieważ siła skurczu wzrasta przez rozciąganie.

WŁASNOŚCI MIĘŚNI c.d.Pobudliwośd to zdolnośd mięśnia do odpowiadania

skurczem na różnego rodzaju bodźce działające na mięsieo bezpośrednio lub za pośrednictwem nerwu ruchowego.

Kurczliwośd jest efektem pobudliwości. Jest to zdolnośd mięśnia do skrócenia włókien.

Mięsieo kurcząc się zmniejsza swoją długośd i zbliża do siebie oba punkty przyczepu, przekształcając jednocześnie energię chemiczną na ciepło i energię mechaniczną (czego wyrazem jest ruch).

Zdolnośd skrócenia się mięśnia (wielkośd ruchu, jaki mięsieo może spowodowad) jest proporcjonalna do długości włókien mięśniowych.

Siła mięśniowa wyzwalająca się podczas skurczu mięśniowego zależy od liczby włókien mięśniowych ułożonych równolegle w jednym szeregu.

RODZAJE PRACY MIĘŚNIOWEJSiła mięśni zmienia się w zależności od wykonywanej pracy.

Systematycznym treningiem można doprowadzid do zwiększenia siły mięśnia. Dochodzi wówczas do przerostu czynnego, którego wyrazem jest zgrubienie poszczególnych włókien. Następstwem tego jest zwiększenie objętości mięśnia przy nie zmienionej długości.

• Efektem pracy umięśnienia szkieletowego może byd ruch kości

w stawach (przemieszczanie ciała lub jego odcinka w przestrzeni), który jest efektem pracy dynamicznej. Podczas tego rodzaju pracy występują skurcze izotoniczne mięśni, podczas których występuje skrócenie długości mięśnia bez zmiany napięcia mięśniowego.

• Innym przejawem pracy mięśni szkieletowych może byd utrzymywanie pozycji ciała lub jego części (ustalenie stawów).

W takim przypadku mięśnie wykonują pracę statyczną – nie skracają swojej długości (nie zbliżają swoich punktów przyczepów)

i nie wywołują ruchu. Tego rodzaju skurcze noszą nazwę izometrycznych, podczas których występuje jedynie zmiana napięcia mięśniowego.

FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI

W zależności od wielkości wyzwalanej siły wyróżnia się trzy formy działania mięśni:

• koncentryczne,

• stabilizujące,

• ekscentryczne

Działanie koncentryczne zachodzi, gdy siła mięśniowa (moment siły mięśniowej) jest większa od momentu siły oporu. W takiej sytuacji mięsieo pełni swoją właściwą funkcję (podstawową): zginacz – zgina, prostownik – prostuje.

FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI c.d.Działanie stabilizujące występuje

wówczas, gdy moment siły mięśniowej jest równy momentowi siły oporu.

FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI c.d.Podczas działania ekscentrycznego moment siły mięśniowej

jest mniejszy od momentu siły oporu. Zachodzący w takich warunkach ruch jest zgodny z kierunkiem działania siły oporu, a przeciwdziałająca siła mięśniowa wpływa na zmniejszenie prędkości wykonywanego ruchu.