1

Międzynarodowy obrót usługami i towarami

Wykład 15

2

usługi

• Działalność gospodarcza mająca charakter świadczeń osób fizycznych i prawnych na rzecz innych osób.

• Nie polegają na wywarzaniu dóbr materialnych.• Ich istota polega na wytworzeniu pracy,

wydatkowaniu pewnej ilości pracy, wywołaniu pewnego efektu zaspokajającego potrzebę.

• Służy poprawie warunków życia ludności, podnoszeniu wydajności pracy oraz lepszemu funkcjonowaniu przedsiębiorstw czy gospodarki

3

usługi

• Trzeci obok przemysłu i rolnictwa sektor gospodarki.

• Obejmuje wiele różnych świadczeń np.: ochronę zdrowia, edukację, usługi ubezpieczeniowe, finansowe itp..

• Dzisiejszy wysoki udział usług w gospodarce jest konsekwencja rozwoju tradycyjnych usług z zakresu rzemiosła, transportu i komunikacji.

4

• Jeszcze w XVIII w. usługi stanowiły 10% PKB globalnego,

• A. Smith uważał je za użyteczne i potrzebne ale nie wpływające na gospodarkę.

• Dziś najwyższy udział usług w strukturze wartości dodanej brutto mają Francja, Grecja, Stany Zjednoczone Ameryki, osiągając poziom ponad 80%.

• Najmniejszy udział usług w tworzeniu wartości dodanej brutto, rzędu odpowiednio 41%, 61% i 66%, miały Chiny, Brazylia i Republika Czeska.

5

Na wzrost znaczenia usług w gospodarce wpływ mają zmiany:

• demograficzne: wydłużenie średniej długości życia, rosnąca liczba osób z wyższym wykształceniem, migracje ze wsi do miast, rozwój miast, (dla przykładu rośnie popyt na usługi ubezpieczeniowe i turystyczne);

• społeczne: wzrost liczby pracujących kobiet, wzrost dochodów rodzin, poprawa jakości życia, rozwój telekomunikacji, zwiększona mobilność ludzi, wzrost aspiracji, (zwiększa się zainteresowanie usługami typu: pomoc domowa, opiekunka do dzieci, usługi pralnicze, restauracyjne);

• ekonomiczne: wzrost zamożności społeczeństwa, gwałtowny rozwój techniki i technologii, wzrost wydajności pracy, globalizacja gospodarki światowej, (wzrost popytu na usługi finansowe, informatyczne);

• polityczno- prawne: postępujące procesy prywatyzacji, procesy deregulacji zmniejszające udział sektora państwowego, procesy integracji gospodarczej.

6

serwicyzacją gospodarki.

• proces polegający na wzroście znaczenia usług w strukturze zatrudnienia i tworzenia produktu krajowego brutto, przy jednoczesnym wzroście znaczenia usług dla prawidłowego funkcjonowania sektora I i II oraz wymiany międzynarodowej.

• Serwicyzacja to także nowa strategia rozwoju gospodarczego nastawiona na poprawę jakości życia, na zwiększenie czasu wolnego i atrakcyjne jego spędzanie, na doskonalenie kwalifikacji, na rozwój nauki, na wytwarzanie, przesyłanie i przetwarzanie informacji, na obniżanie kosztów przedsiębiorstw i podnoszenie ich konkurencyjności.

7

Cechy usług

Niematerialność

Usługa jako czynność nie przybiera określonej formy materialnej

Niejednolitość

Produkty usługowe są różnorodne i nie są standaryzowane

Nierozdzielność

Oznacza jednoczesność świadczenia usługi i jej konsumpcji

Nietrwałość

Sam proces produkcji jest trudny do uchwycenia

8

dla konsumentówdla producentów i biznesu

ogólnospołeczne

materialnehandel i naprawy, hotele, restauracje, transport pasażerski, łączność, usługi osobiste, działalność komercyjna

niematerialne

edukacja, ochrona zdrowia, opieka społeczna usługi związane z rekreacją, sportem i kulturą

transport i gospodarka magazynowa pośrednictwo finansowe obsługa nieruchomości wynajem maszyn i sprzętu informatyka i działalność pokrewna prowadzenie prac badawczo-rozwojowych pozostała działalność związana z prowadzeniem biznesu

aadministracja publiczna i obrona narodowa działalność organizacji członkowskich organizacje i zespoły narodowe

Podział usługwg Europejskiej Klasyfikacji Działalności

9

Rola usług

• Może być określona poziomem zatrudnienia.Najwyższy poziom zatrudnienia mają USA, Wielka

Brytania, Kanada, Izrael, wyjątek Argentyna (prace dorywcze – usługi pozorne)

• Poziomem wymiany międzynarodowej: średni roczny wzrost eksportu usług wynosi 7% podczas gdy towarów 5%.

W 2005 r. globalny handel usługami osiągnął wartość 4,76 bln USD co stanowiło 22,4% handlu światowego ogółem.

10

Handel usługami

• Dominacja krajów wysoko gospodarczo rozwiniętych: Irlandia, Dania, Wielka Brytania (30% udział w handlu międzynarodowym)

• Najmniejszy udział w krajach należących do WNP, krajach afrykańskich i niektórych azjatyckich (Azerbejdżan, Indonezja)

• W KWR bilans handlu usługami jest dodatni, w krajach rozwijających się ujemny.

• Międzynarodowa wymiana usługami dotyczy przede wszystkim usług turystycznych (26,3%) i transportowych (23,6%).

• Wraz ze wzrostem dochodów mieszkańców rośnie popyt na inne rodzaje usług.

11

• Handel zagraniczny obejmuje wymianę części produkcji danego kraju na dobra materialne i usługi wytwarzane w innych krajach.

• Handel zagraniczny – istotny element systemu ekonomicznego każdego kraju, obejmuje eksport i import.

• Jest przejawem udziału kraju w międzynarodowym podziale pracy, czyli specjalizacji w określonej produkcji

12

• Współcześnie handel zagraniczny jest odzwierciedleniem międzynarodowego podziału pracy. Specjalizacja państw w produkcji określonych dóbr będąca konsekwencją:

• posiadanych warunków naturalnych,• różnic w poziomie uprzemysłowienia,• różnic w poziomie techniki i technologii,• pozwoliła na wykształcenie „naturalnych”

eksporterów i importerów dóbr i usług.

13

• Eksport to sprzedaż za granicę dóbr i usług wytworzonych w kraju

• Import zakup wyprodukowanych poza granicami kraju dóbr i usług,

• Reeksport wywóz za granicę towarów uprzednio przywiezionych z innych krajów

14

Czynniki wpływające na wielkość i strukturę handlu zagranicznego

1. Możliwość produkowania pewnych towarów:

• Nierównomierne rozmieszczenie surowców na ziemi powoduje podział na „naturalnych” eksporterów i importerów np. platyna w RPA i Rosji, ropa naftowa i Bliski Wschód, Japonia i nic

15

2. Wielkość rynku:

• Kraje o większej liczbie ludności mają zwykle większe obroty np. obroty Szwecji – 113 mld USD, USA – 1327 mld USD

• handel zagraniczny ma dla krajów dużych mniejsze znaczenie niż dla małych : USA – 5000 USD/mieszkańca, Szwajcaria - 22500 USD/mieszkańca

16

3. Poziom rozwoju:

• Kraje wysoko gospodarczo rozwinięte mają większe ogólne obroty niż kraje słabo rozwinięte. Przyczyna tkwi w rodzajach produktów i usług oferowanych na rynku światowym. Np. Belgia obroty rzędu 321 mld USD ( liczba ludności 10,2 mln, PKB 227 mld USD) , Rosja 127 mld. USD ( 144 mln mieszkańców i 251 mld USD)

17

4. Sytuacja społeczna i polityczna kontrahentów: • W sytuacji zagrożenia handel jest ograniczany

( kraj dąży do samowystarczalności), np. Byłe państwa komunistyczne),

• Skraje skonfliktowane lub o odmiennym systemie politycznym maja ze sobą małe obroty (brak obrotów handlowych między Izraelem a Syrią, embargo w handlu USA z ChRL, Polską czy Libią)

• Handel z krajami o bliskich więzach kulturowych,językowych (obroty miedzy USA a Wielką Brytanią są dwukrotnie większe niż między USA a Francją)

18

5. Odległość kontrahentow

• Kraje położone bliżej siebie mają większe obroty wzajemne

• Kraje izolowane geograficznie mają te obroty znacznie mniejsze np. Nowa Zelandia, Szwajcaria

19

6. Przynależność do wspólnych organizacji

• Wiele organizacji gospodarczych prowadzi politykę wolnego handlu wewnątrz organizacji i politykę protekcjonistyczną na zewnątrz. (kraje UE),

20

7. Protekcjonizm

• Niektóre kraje starają się ograniczać import i zwiększać eksport, np. za pomocą ceł importowych lub dotowania wywozu pewnych towarów (np. dotowanie produkcji rolnej w krajach Unii Europejskiej zmniejsza eksport rolny do krajow UE)

21

Handel międzynarodowy umożliwia:

• Import technologii,• Rozwój tych dziedzin gospodarki, w

których dany kraj ma przewagę na rynku międzynarodowym,

• Zaspokojenie popytu konsumentów na towary i usługi, których nie produkuje,

• Osiągniecie korzyści finansowych ze sprzedaży surowców, żywności i dóbr nie występujących powszechnie na świecie

22

• Znaczenie handlu rośnie wraz z ogólnym rozwojem kraju,

• Skala eksportu i importu jest funkcją wielkości kraju

• Struktura rodzajowa importu i eksportu odzwierciedla poziom jego rozwoju

23

Znaczenie handlu zagranicznego można wskazać poprzez relacje eksportu do PKB.

Największy udział blisko 90% ma Belgia, pozostałe KWR 60%-30%. Najniższy wskaźnik ok.. 7% USA.

Cechą charakterystyczna współczesnej wymiany międzynarodowej jest koncentracja strumieni handlu w pewnych obszarach tak w sensie geograficznym jak i struktury towarowej.

24

• 12 największych światowych eksporterow należy KWR, na które przypadał wolumen eksportu na poziomie 5906 mld USD, gdy suma światowego eksportu wyniosła 9634 mld USD.

• Wartość światowego eksportu per capita 1490 USD. Najwyższe wskaźniki eksportu i importu na jednego mieszkańca mają Belgia (30 tys USD), Luksemburg (imp 40 tys. USD, eks 27 tys USD), Szwecja i Irlandia.

25

• Najwięksi światowi eksporterzy to poza KWR Rosja, Chiny. W sumie realizują 61,3% światowego eksportu.

• Najwięksi światowi importerzy USA, Niemcy, Chiny, Japonia, Francja, Wielka Brytania, Włochy

• Wartość światowego importu wyniosła 9868 mld USD, czyli 1523 USD per capita.

26

NAJWIĘKSI IMPORTERZY WEDŁUG CEN BIEŻĄCYCH CIF

Kraj Wartość w mld USD Udział w handlu światowym

Świat 6002 100

Australia 69 1

Belgia 193 3

Chiny 243 4,1

Francja 303 5

Hiszpania 163 2,6

Japonia 337 5,8

Kanada 221 3,7

Polska 55 0,8

USA 1163 19

27

NAJWIĘKSI EKSPORTERZY WEDŁUG CEN BIEŻĄCYCH FOB

Kraj Wartość w mld USD Udział w handlu światowym

świat 5803 100

Australia 65 1,1

Belgia 210 3,1

Chiny 266 4,6

Francja 304 5,1

Hiszpania 123 2

Japonia 416 6,9

Kanada 252 4,5

Polska 41 0,6

USA 693 12,5

28

Struktura regionalna światowego importu

Europa Południow

o-wschodnia

i WNP4%

Kraje rozwinięte

gospodarczo

63%

Kraje rozwijające

się gospodarcz

o33%

29

Struktura regionalna światowego eksportu

Kraje rozwinięte

gospodarczo

58%

Kraje rozwijające

się gospodarcz

o37%

Europa Południow

o-wschodnia

i WNP5%

30

Import na 1 mieszkańca

0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00

UE 27

Luksemburg

Belgia

Holandia

Austria

Dania

Irlandia

Słowenia

Szwecja

Finlandia

Niemcy

Republika Czeska

Słowacja

Cypr

Estonia

Malta

Francja

Węgry

Wielka Brytania

Włochy

Litwa

Hiszpania

Portugalia

Łotwa

Grecja

Polska

Bułgaria

Rumunia

tys. E

UR

2004 2008

Eksport na 1 mieszkańca

0,00 10,00 20,00 30,00 40,00

UE 27

Luksemburg

Belgia

Holandia

Irlandia

Austria

Dania

Szwecja

Finlandia

Dania

Słowenia

Republika Czeska

Słowacja

Węgry

Francja

Estonia

Włochy

Wielka Brytania

Litwa

Malta

Hiszpania

Portugalia

Łotwa

Polska

Bułgaria

Rumunia

Grecja

Cypr

tys. E

UR

2004 2008

31

IMPORT

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1995 2000 2005 2007 2008

Krajerozwiniętegospodarczo

Krajerozwijającesięgospodarczo

EuropaPołudniowo-wschodnia iWNP

32

EKSPORT

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1995 2000 2005 2007 2008

Krajerozwiniętegospodarczo

Krajerozwijającesięgospodarczo

EuropaPołudniowo-wschodnia iWNP

33

• W okresie od 1946 do 2007 r. obrót handlowy wzrósł blisko 230 krotne, osiągając poziom 27 587 bilionów $ w 2007 r. podczas gdy w 1946 r. wyniósł zaledwie 121 bilionów $

34

Szczególnie dynamiczny wzrost wielkości eksportu i importu nastąpił od początku lat 70’ XX wieku. Była to reakcja zarówno na wzrost liczby ludności świata, zwiększenie produkcji przemysłowej, rozwój usług a także prowadzone działania liberalizacyjne.

35

Wartość realizowanego eksportu i importu w wybranych latach

5962

8485

157164 579

595 18381882

36753787

7375

7691

13619

13968

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

1948 rok 1953 rok 1963 rok 1973 rok 1983 rok 1993 rok 2003 rok 2007 rok

eksport import

36

Struktura towarowa

• KWR importują i eksportują wyroby przemysłowe o wysokim poziomie przetworzenia, a także maszyny, urządzenia, środki transportu. Najwyższy Japonia 65%eksport, najniższy Australia. W imporcie surowców odwrotnie.

• Kraje rozwijające się mają podobną strukturę towarową wymiany międzynarodowej, co odpowiada polityce proeksportowej i wysokiej produkcji przemysłowej.

Eksportują towary gotowe, importują części, podzespoły.• Kraje słabo rozwinięte najczęściej eksportują surowce,

płody rolne a importują towary przetworzone.

37

Struktura geograficzna handlu zagranicznego

• Handel z krajami sąsiadującymi,

• Uwarunkowania historyczne

• Uczestnictwo w ugrupowaniach gospodarczych

38

Rola Europy• Bardzo znaczący udział Europy w handlu światowym na poziomie

11 822,6 mld USD wynika z wielu przyczyn. Jedną z nich jest liczba mieszkańców[1] państw o wysokim PKB, charakteryzujących się wysokim poziomem konsumpcji. Wartość importowanych towarów do Europy w 2008 r. wyniosła aż 6 048 mld USD. Ponadto większość państw Europy to kraje wysoko gospodarczo rozwinięte o wysokim udziale przemysłu zaawansowanego technologicznie w produkcji, co zwiększa wartość eksportowanych towarów i pozwala na zajmowania istotnego miejsca w handlu światowy.

•[1] Według danych statystycznych opublikowanych przez Eurostat 2009 r. liczba mieszkańców państw Unii Europejskiej wyniesie 499,7 mln.

39

• Charakterystyczną cechą wymiany handlowej w obrębie Unii Europejskiej jest wyraźna dominacja handlu wewnątrz ugrupowania. Dla wszystkich państw członkowskich handel z innymi członkami UE stanowił zarówno w imporcie, jak i eksporcie ponad 50%. Z tym, że ściślej uzależnione od handlu w obrębie Unii Europejskiej są kraje o niższym poziomie rozwoju, a szczególnie nowoprzyjęte.

40

0

20

40

60

80

100

120

140

160

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

w m

ln E

UR

eksport import

Wartość importu i eksportu Polski w latach 1999-2008

41

24,1

8,77,1 6,85

5,113,46 3,41 3,11

0

5

10

15

20

25Niem

cy

Rosja

Chiny

Wło

chy

Fran

cjaRep

ublik

a Cze

ska

Holan

diaW

ielka

Bry

tania

import

Struktura importu i eksportu według najważniejszych

partnerów handlowych w 2007 r. ( w %)

42

25,9

6,6 6,1 5,94 5,54 4,62 3,83

0

5

10

15

20

25

30

Niemcy Włochy Francja WielkaBrytania

RepublikaCzeska

Rosja Holandia

eksport

43

Struktura towarowa importu Polski w 2007 r

1%

3%

10%

13%

37%

31%

5%

44

Struktura towarowa eksportu Polski w 2007 r.

36%

42%

7%

4%

2%1%8%

żywność i zwierzęta żywe napoje i tytońsurowce niejadalne z wyjątkiem paliw surowce mineralne, smary i pozostałechemikalia i produkty pokrewne maszyny, urządzenia i sprzęt transportowywyroby przemysłowe

45

1396

826 716638 711

916

1230

1979

1697

0

500

1000

1500

2000

w m

ld U

SD

2000 r. 2001r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r.

Rysunek 6 Wielkość napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w świecie w latach 2000-2007

46

-20000

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

Mal

ta

Sło

wen

ia

Gre

cja

Litw

a

Cyp

r

Łotw

a

Est

onia

Sło

wac

ja

Cho

rwac

ja

Por

tuga

lia

Bug

aria

Rep

ublik

a C

zesk

a

Rum

unia

Fin

land

ia

Dan

ia

Szw

ecja

Tur

cja

Pol

ska

Aus

tria

Irla

ndia

Wło

chy

Węg

ry

Nie

mcy

His

zpan

ia

Bel

gia

Hol

andi

a

Fra

ncja

Wie

lka

Bry

tani

a

Luks

embu

rg

2006 2007

47

Rysunek 8 Wielkość inwestycji zagranicznych pochodzących "wypływających" z państw członkowskich UE w 2007 r.

0 50000 100000 150000 200000 250000

Malta

Bugaria

Rumunia

Łotw a

Słow acja

Litw a

Cypr

Republika Czeska

Estonia

Słow enia

Polska

Grecja

Portugalia

Finlandia

Dania

Irlandia

Holandia

Szw ecja

Austria

Węgry

Belgia

Włochy

Hiszpania

Niemcy

Francja

Luksemburg

Wielka Brytania

w mln EUR

48

Rysunek 10 Napływ inwestycji bezpośrednich do "nowych" państw Unii Europejskiej w latach 1997-2008

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Polska Węgry Bułgaria Republika Czeska

Estonia Łotwa Litwa Rumunia

Słowenia Słowacja

49

10334

63724371 4067

102378330

15576 16582

10970

0

5000

10000

15000

20000

2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r.

Rysunek 11 Napływ inwestycji zagranicznych do Polski w latach 2000-2008

50

Napływ kapitału zagranicznego według rodzajów działalności

usługi ogółem; 58%

przetwórstwo przemysłowe;

30%

pozostałe rodzaje

działalności; 7%

prywatne zakupy i sprzedaż

nieruchomości; 5%

51