Oblicza geografii

dla liceum ogólnokształcącego i technikum Zakres rozszerzony

Maturalne karty pracy

2

dla liceum ogólnokształcącego i technikumZakres rozszerzony

Jadwiga Brożyńska, Ewa Jaworska, Anna Karaś, Monika Nikołajew-Banaszewska, Maria Słobodzian

Maturalne karty pracy 2

Oblicza geografii

Oblicza geografiiMaturalne karty pracy 2

dla liceum ogólnokształcącego i technikumZakres rozszerzony

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2015ISBN 978-83-267-2216-5

Wydanie trzecieWarszawa 2017

Koordynacja prac i redakcja merytoryczna: Jan Janus, Dariusz Ortman.Redakcja językowa: Monika Pruska, Agnieszka Szymanowska-Pancer.

Współpraca redakcyjna: Paweł Przybylski, Emilia Zdanowicz. Projekt okładki: Maciej Galiński. Opracowanie graficzne: Małgorzata Gregorczyk.

Ilustracje: Elżbieta Buczkowska, Joanna Ptak.Mapy: Nowa Era Wrocław. Fotoserwis: Bogdan Wańkowicz.

Realizacja projektu graficznego: studio Straszyn.

BE&W: Alamy/David Page s. 42; FOTOCHANNELS.COM/CORBIS: George Steinmetz - okładka, Masatomo Kuriya s. 88; NASA/Goddard Space Flight Center s. 92; PANTHERMEDIA: Willy Brüchle s. 23, Dieter Möbus s. 77; POLSKA AGENCJA

PRASOWA PAP: EPA/Peter Macdiarmid/POOL s. 88, EPA/Sergio Barrenechea s. 88; SHUTTERSTOCK.COM: 2nix Studio s. 23, Carolina K. Smith MD s. 42, Hoang Tran s. 44, Tyler Olson s. 44, Nickolay Stanev s. 76, onime s. 90, PunyaFamily s. 98;

THINKSTOCK.COM/GETTY IMAGES: iStockphoto s. 23, 46, 50, 76, 77, 90, 98, Photodisc/Medioimages s. 26, View Stock RF s. 46, Photodisc/Digital Vision s. 50, Comstock s. 98 oraz Jacek M. Jeliński/www.zlotuptaka.eu s. 34.

Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań, aby odnaleźć posiadaczy praw autorskich do wszystkich utworów zamieszczonych w publikacji. Pozostałe osoby prosimy o kontakt z Wydawnictwem.

Nowa Era Sp. z o.o.Aleje Jerozolimskie 146D, 02-305 Warszawa

www.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl, tel. 801 88 10 10

Druk i oprawa: Drogowiec-PL, Kielce, www.drogowiec.pl

Maturalne karty pracy 2 uzupełniają podręcznik autorstwa T. Rachwała Oblicza geografii 2, zakres rozszerzony dopuszczony do użytku szkolnego i wpisany do wykazu podręczników

przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania geografii.

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

SPIS TREŚCI

I. Przemiany polityczne i gospodarcze świata ........................................................... 4• Mapa polityczna świata • Mierniki poziomu rozwoju krajów

II. Ludność i urbanizacja ................................................................................................ 9• Liczba ludności świata i jej zmiany • Rozwój demograficzny • Rozmieszczenie ludności na świecie • Migracje • Zróżnicowanie rasowe i narodowościowe ludności • Zróżnicowanie religijne i kulturowe ludności • Struktura zawodowa ludności • Geograficzne uwarunkowania stanu zdrowia ludności świata • Osadnictwo wiejskie i miejskie • Urbanizacja na świecie

III. Rolnictwo .................................................................................................................. 37• Czynniki rozwoju rolnictwa • Użytkowanie ziemi na świecie • Rolnictwo uprzemysłowione i rolnictwo ekologiczne • Typy rolnictwa i główne regiony rolnicze na świecie • Produkcja roślinna na świecie • Produkcja zwierzęca na świecie • Rybactwo • Wyżywienie ludności świata • Leśnictwo

IV. Przemysł .................................................................................................................... 55• Zmieniająca się rola przemysłu we współczesnym świecie • Czynniki lokalizacji przemysłu • Zasoby naturalne Ziemi. Podział i rola surowców mineralnych • Bilans energetyczny świata • Produkcja energii elektrycznej • Obszary koncentracji przemysłu i procesy jego restrukturyzacji • Przemysł zaawansowanej technologii

V. Usługi ......................................................................................................................... 68• Znaczenie usług we współczesnym świecie • Transport • Łączność • Rozwój turystyki na świecie • Regiony turystyczne świata • Nowoczesne usługi

VI. Problemy współczesnego świata ............................................................................ 80• Dysproporcje w rozwoju krajów • Globalizacja • Współpraca międzynarodowa • Handel międzynarodowy • Konflikty międzynarodowe • Rejony konfliktów międzynarodowych. Izolacjonizm

VII. Człowiek w przestrzeni przyrodniczej .................................................................. 89• Relacje człowiek – środowisko • Wpływ działalności człowieka na atmosferę • Wpływ działalności człowieka na hydrosferę i litosferę • Wpływ działalności człowieka na pedosferę i biosferę • Działania na rzecz ochrony środowiska

VIII. Arkusz maturalny ..................................................................................................... 97

Klucz do arkusza maturalnego ...................................................................................... 111

Mapy konturowe .............................................................................................................. 113

Dowiedz się więcej, korzystając z kodów

zamieszczonych w publikacji

4

Zadanie 1. (0–2)Uzupełnij tabelę. Wpisz numery odpowiadające podanym nazwom terytoriów oraz nazwy i stolice państw macierzystych.

Nazwa terytorium

Numer na mapie

Nazwa państwa macierzystego

Stolica państwa macierzystego

Abchazja

Naddniestrze

Osetia Południowa

KARTY PRACY DO ROZDZIAŁUPRZEMIANY POLITYCZNE I GOSPODARCZE ŚWIATA

Materiał źródłowy do zadań 1. i 2. Na mapie cyframi 1–3 oznaczono terytoria, które odłączyły się od swoich macierzystych państw.

I. P

rzem

iany

po

lityc

zne

i go

spo

dar

cze

świa

taI. Przemiany polityczne i gospodarcze świata

Zadanie 2. (0–2)Uzupełnij poniższe zdania, wpisując w wyznaczonych miejscach jedno z określeń podanych w nawiasach.

a) Terytoria, które na mapie oznaczono cyframi 2 i 3, są położone w górach (Ural / Kaukaz).

b) Terytorium oznaczone cyfrą 1 rozciąga się wzdłuż lewego brzegu rzeki (Dniestr / Dunaj).

c) Obszary zaznaczone na mapie są zamieszkane w większości przez ludność wyznania

(protestanckiego / prawosławnego).

d) Odłączenie się tych terytoriów od swoich macierzystych państw było możliwe dzięki

militarnemu wsparciu państwa trzeciego, którym jest (Rosja / Ukraina).

Morze Czarne

MorzeŚródziemne

MorzeKaspijskie

50°

50°

50°

5

I. Przem

iany po

lityczne i go

spo

darcze św

iata

Rządy [12 państw – przyp. red.], uznając, że w interesie całej ludzkości Antarktyka powinna również w przyszłości zawsze być wykorzystywana wyłącznie w celach pokojowych i nie powinna stać się areną lub przedmiotem sporów międzynarodowych, doceniając istotny wkład wniesiony do nauki, dzięki współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań naukowych w Antarktyce, wyraziły przekonanie, że stworzenie trwałego fundamentu dla kontynuowania i rozwoju takiej współpracy na zasadzie wolności badań naukowych w Antarktyce, jak to miało miejsce podczas Międzynarodowego Roku Geofizycznego, odpowiada interesom nauki i postępu całej ludzkości. Układ zapewnia wykorzystanie Antarktyki wyłącznie w celach pokojowych i sprzyja utrzymaniu harmonijnych stosunków międzynarodowych w Antarktyce. Będzie on służyć celom i zasadom Karty Narodów Zjednoczonych.

Źródło: http://www.arctowski.home.pl.

Materiał źródłowy do zadań 3.–5. Tekst źródłowy to fragment preambuły Układu Antarktycznego.

Na mapie zaznaczono sygnatariuszy Układu Antarktycznego.

Zadanie 3. (0–2)Podaj po jednym przykładzie państwa, które jest sygnatariuszem Układu Antarktycznego i leży na każdym z wymienionych kontynentów.

Afryka:

Ameryka Południowa:

Ameryka Północna:

Australia i Oceania:

Azja:

Europa:

6

I. P

rzem

iany

po

lityc

zne

i go

spo

dar

cze

świa

ta

Zadanie 6. (0–2)Na mapie politycznej literami A–D oznaczono najmłodsze państwa czterech kontynentów.

Połącz każdą literę z właściwą nazwą państwa, nazwą kontynentu, na którym ten kraj jest położony, oraz z cyfrą oznaczającą chronologię uzyskania niepodległości.

Zadanie 5. (0–1)Wyjaśnij, w jakim celu podpisano Układ Antarktyczny.

A Czarnogóra

B Palau

C Sudan Południowy

D Timor Wschodni

Afryka

Azja

Europa

Oceania

1

2

3

4

Zadanie 4. (0–1)Podaj po jednym przykładzie działalności, na które pozwala i których zabrania Układ Antarktyczny.

Dopuszczalna działalność:

Zabroniona działalność:

0 2000 km

B

C

D

Obejrzyj animację www.terazmatura.pl

Kod: G26979

7

I. Przem

iany po

lityczne i go

spo

darcze św

iata

Materiał źródłowy do zadań 7. i 8.Na mapie przedstawiono zróżnicowanie wartości PKB na mieszkańca na świecie w 2014 r.

Zadanie 7. (0–2)Podaj nazwy pięciu państw pozaeuropejskich, które są bardzo wysoko rozwinięte pod względem społecznym i gospodarczym.

•

•

•

•

•

Na mapie przedstawiono zróżnicowanie wartości wskaźnika HDI na świecie w 2014 r.

Rozwiąż dodatkowe zadaniewww.terazmatura.pl

Kod: G56046

160° 120° 80° 120° 160°80°40° 40°0°0°

40°

80°

40°

80°

80°

40°

40°

80°

0°

23°26'

23°26'

66°34' 66°34'

23°26'

23°26'

66°34' 66°34'

Wartość PKB na jednego mieszkańca (w tys. USD) w 2014 r.kraje słabo rozwinięte gospodarczo (0–2)

kraje średnio rozwinięte gospodarczo (2–15)

kraje wysoko rozwinięte gospodarczo (powyżej 15) brak danych

1:240 000 000

160° 120° 80° 120° 160°80°40° 40°0°0°

40°

80°

40°

80°

80°

40°

40°

80°

0°

23°26'

23°26'

66°34' 66°34'

23°26'

23°26'

66°34' 66°34'

Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) w 2014 r.kraje słabo rozwinięte (0–0,548)

kraje średnio rozwinięte (0,549–0,698)

kraje wysoko rozwinięte (0,699–0,800)

kraje bardzo wysoko rozwinięte (powyżej 0,800) brak danych

1:240 000 000

8

I. P

rzem

iany

po

lityc

zne

i go

spo

dar

cze

świa

ta Zadanie 8. (0–2)Podaj trzy argumenty przemawiające za tym, że HDI jest bardziej miarodajnym wskaźnikiem przy porównywaniu jakości życia niż wskaźnik PKB per capita.

•

•

•

Zadanie 9. (0–2)Podkreśl cztery z wymienionych poniżej wskaźników, które są brane pod uwagę przy obliczaniu HDI.

dochód narodowy na osobę, produkt krajowy brutto na osobę, liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia, współczynnik analfabetyzmu, średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych, współczynnik urbanizacji, średnia

długość trwania życia, oczekiwana długość trwania życia w momencie urodzenia

Zadanie 10. (0–4)Uzupełnij tabelę. Wybierz odpowiedź TAK lub NIE oraz uzasadnienie swojego wyboru.

Opis Odpowiedź Uzasadnienie

Wskaźnik urbanizacji może być stosowany jako jedyny miernik rozwoju gospodarczego państwa.

TAK

NIEponieważ

A

B

Dominacja rolnictwa w strukturze PKB jest wskaźnikiem niskiego poziomu rozwoju gospodarczego.

TAK

NIEponieważ

C

D

Bardzo niski wskaźnik śmiertelności niemowląt jest dowodem wysokiego poziomu rozwoju danego państwa.

TAK

NIEponieważ

E

F

Mała gęstość dróg kołowych jest wskaźnikiem wysokiego rozwoju gospodarczego.

TAK

NIEponieważ

G

H

A – wysoki wskaźnik mają nie tylko kraje wysoko rozwinięte, lecz czasem także państwa średnio rozwinięte, w których tworzą się dzielnice nędzy.

B – tylko w krajach wysoko rozwiniętych przeważająca część ludności mieszka w miastach. C – świadczy to o słabo rozwiniętych usługach i przemyśle.D – świadczy to o bardzo wysokim poziomie technologicznym i stosowaniu maszyn

w rolnictwie.E – w krajach słabo rozwiniętych niski poziom opieki medycznej wpływa na znaczny odsetek

zgonów wśród niemowląt. F – w krajach wysoko rozwiniętych usługi medyczne są świadczone na wysokim poziomie,

powszechne są też szczepienia dzieci.G – drogi są niepotrzebne – w bogatych krajach cały transport odbywa się drogą lotniczą

i wodną.H – drogi kołowe odgrywają ważną rolę w rozwoju gospodarczym kraju – kraje wysoko

rozwinięte, szczególnie te o niewielkim terytorium, mają dużą gęstość dróg kołowych.

9

II. Ludno

ść i urbanizacja

II. Ludność i urbanizacja

KARTY PRACY DO ROZDZIAŁU LUDNOŚĆ I URBANIZACJA

SAMOUCZEK OBLICZANIE WSKAŹNIKA DYNAMIKI

Wskaźnik dynamiki to stosunek wielkości badanego zjawiska w danym okresie do wielkości tego samego zjawiska w innym okresie przyjętym za podstawę porównań. Wykorzystując go, można obliczyć np. tempo zmian liczby ludności na danym obszarze w określonym przedziale czasowym. Przy obliczaniu wskaźnika dynamiki należy przyjąć, że rok początkowy równa się 100.

W 1950 r. Brazylię zamieszkiwało 51,9 mln osób (L1), a w 2012 r. – 199,3 mln (L2). Oblicz wskaźnik dynamiki (Wd) zmian liczby ludności Brazylii. Podziel liczbę ludności na końcu okresu przez liczbę ludności na początku okresu. Następnie pomnóż otrzymaną wartość przez 100.

Wd = L2 : L1 ∙ 100, gdzie:

L1 – liczba ludności na początku okresuL2 – liczba ludności na końcu okresu

Wd = 199,3 mln : 51,9 mln ∙ 100 = 384

Odpowiedź: Wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności Brazylii wynosi 384. To oznacza, że liczba ludności w tym kraju wzrosła od 1950 do 2012 r. o 284%.

Materiał źródłowy do zadań 1. i 2.Na wykresie przedstawiono zmiany liczby ludności w krajach rozwijających się oraz rozwiniętych w latach 1750–2015, a także prognozę do 2050 r.

Zadanie 1. (0–1)Sformułuj wniosek dotyczący zmian liczby ludności na świecie.

Zadanie 2. (0–2)Wymień trzy przyczyny eksplozji demograficznej w krajach rozwijających się.

•

•

•

Źródło: UNEP-GRID-Arendal, ONZ.

10

II. L

udno

ść i

urb

aniz

acja Zadanie 3. (0–2)

W 1950 r. Indie zamieszkiwało 357,6 mln osób, zaś w 2012 r. – już 1205,1 mln. Oblicz wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności w Indiach, a następnie uzupełnij poniższe zdanie.Obliczenia:

Wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności Indii w 2012 r. wynosił , co oznacza,

że liczba ludności tego kraju wzrosła w latach 1950–2012 o  %.

Zadanie 4. (0–2)W 2012 r. ok. 60% ludności świata zamieszkiwało kolosy demograficzne, czyli kraje liczące ponad 100 mln mieszkańców. Rozpoznaj te państwa na podstawie opisów. Następnie uzupełnij schemat, wpisując w odpowiednie miejsca nazwy tych państw według rosnącej liczby ludności.

a) Północne granice tego państwa stanowią Karakorum oraz Himalaje.

b) Terytorium tego państwa składa się z ok. 17,5 tys. wysp. Największą z nich jest Borneo.

c) To „Państwo Środka” z Zaporą Trzech Przełomów na rzece Jangcy.

d) Wzdłuż zachodniego wybrzeża tego państwa ciągną się młode góry fałdowe – Kordyliery,

a w jego centralnej części występują Wielkie Równiny. .

Państwa według rosnącej liczby ludności

Zadanie 5. (0–2)Uzupełnij schemat dotyczący przyczyn i skutków bardzo niskiego lub ujemnego przyrostu naturalnego w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Wpisz w puste miejsca odpowiednie litery.

A. Wysoki współczynnik salda migracji zagranicznych (szczególnie zarobkowych).

B. Wielodzietny model rodziny.C. Wzrost obciążenia społeczeństwa

kosztami opieki zdrowotnej i socjalnej.D. Model rodziny 2 + 1.E. Niedobór pracowników.

F. Słabo rozwinięta opieka medyczna.G. Konsumpcyjny styl życia.H. Starzenie się społeczeństwa.I. Kariera zawodowa.J. Wydłużenie wieku emerytalnego

i podniesienie podatków.

bardzo niski lub ujemny

przyrost naturalnyH

11

II. Ludno

ść i urbanizacja

Zadanie 6. (0–2)W tabeli przedstawiono wartości współczynników urodzeń i zgonów dla Nigerii, Rosji i Włoch w wybranych latach.

Nazwa kraju

2000 2005 2008 2010 2015

Wu [‰]

Wz [‰]

Wu [‰]

Wz [‰]

Wu [‰]

Wz [‰]

Wu [‰]

Wz [‰]

Wu [‰]

Wz [‰]

Nigeria 41,9 17,8 41,0 15,9 40,3 14,9 40,0 14,3 37,6 12,9

Rosja 8,6 15,2 10,2 16,1 12,1 14,6 12,6 14,2 11,6 13,7

Włochy 9,5 9,8 9,5 9,7 9,6 9,7 9,3 9,7 8,7 10,2

Oceń prawdziwość każdej informacji na podstawie przedstawionych danych oraz własnej wiedzy. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.

Nr Informacja Prawda Fałsz

1. W Nigerii obserwuje się systematyczny spadek współczynnika urodzeń (Wu).

2. Jedną z przyczyn spadku wartości Wu w Nigerii jest postęp w edukacji.

3. Przyczyną wysokich wartości Wz w Nigerii jest brak postępu w medycynie.

4. W latach 2000–2015 w Rosji utrzymywał się ujemny przyrost naturalny.

5. Spośród wymienionych krajów najniższy Wpn w latach 2000–2015 miały Włochy.

Zadanie 7. (0–2)Na mapie przedstawiono zróżnicowanie współczynnika dzietności w 2013 r. na świecie.

Uzasadnij, dlaczego w krajach rozwijających się współczynnik dzietności jest kilkakrotnie wyższy w porównaniu z państwami rozwiniętymi gospodarczo. Podaj dwa argumenty.

•

•

160° 120° 80° 120° 160°80°40° 40°0°0°

40°

80°

40°

80°

80°

40°

40°

80°

0°

23°26'

23°26'

66°34' 66°34'

23°26'

23°26'

66°34' 66°34'

Liczba urodzeń na 1 kobietę w 2013 r.1,1–1,4 1,5–1,9 2,0–2,9 3,0–4,9 brak danych

1:240 000 000

5,0–7,6

12

II. L

udno

ść i

urb

aniz

acja Zadanie 8. (0–2)

Oblicz i wpisz na podstawie danych z tabeli brakujące wartości współczynników. Następnie uzupełnij tabelę odpowiednimi nazwami krajów wybranymi spośród podanych.

Polska, Niemcy, Indie, Egipt

Obliczenia:

Nr Nazwa kraju Wu [‰] Wz [‰] Wpn [‰]

1. Niger 48 14

2. 21 7

3. 10 0

4. Słowacja 11 1,3

5. 11 –3

6. Austria 10 –1

Zadanie 9. (0–1)Na wykresach przedstawiono model przejścia demograficznego.

Określ na podstawie danych z tabeli zamieszczonej w zadaniu 8. oraz podanych wykresów fazę rozwoju demograficznego społeczeństwa Nigru.

13

II. Ludno

ść i urbanizacja

Zadanie 10. (0–4)Uzupełnij tabelę, wybierając odpowiedź TAK lub NIE oraz uzasadnienie swojego wyboru.

Opis Odpowiedź Uzasadnienie

W I fazie modelu przejścia demograficznego Wpn jest wysoki.

TAK

NIEponieważ

A

B

W II fazie modelu przejścia demograficznego zaczyna się eksplozja demograficzna.

TAK

NIEponieważ

C

D

W IV fazie modelu przejścia demograficznego Wz jest niski.

TAK

NIEponieważ

E

F

W V fazie modelu przejścia demograficznego współczynnik dzietności wynosi 3.

TAK

NIEponieważ

G

H

A – zarówno współczynnik urodzeń, jak i współczynnik zgonów są wysokie.B – współczynnik urodzeń jest wysoki, a współczynnik zgonów – niski.C – różnica między współczynnikiem urodzeń a współczynnikiem zgonów jest niewielka

i wykazuje tendencję spadkową.D – różnica między współczynnikiem urodzeń a współczynnikiem zgonów jest duża i wykazuje

tendencję wzrostową.E – w społeczeństwach przechodzących tę fazę odsetek ludzi starszych jest niewielki.F – w państwach, których społeczeństwa znajdują się w tej fazie, opieka medyczna jest

na wysokim poziomie.G – rodzi się mało dzieci i nie ma zastępowalności pokoleń.H – model rodziny jest progresywny.

Nazwa kontynentu

Roczne tempo przyrostu liczby

ludności [%]

Afryka 2,5

Ameryka Środkowa i Południowa 1,1

Ameryka Północna 0,8

Azja 1,0

Europa 0,1

Australia i Oceania 1,4

Zadanie 11. (0–2)W tabeli przedstawiono roczne tempo przyrostu liczby ludności w latach 2010–2015. Wypisz na podstawie danych z tabeli oraz własnej wiedzy nazwy kontynentów, na których liczba ludności w latach 2010–2015 rośnie najszybciej i najwolniej. Podaj główną przyczynę wysokiego i niskiego tempa przyrostu ludności dla obu przykładów.

Kontynent z najszybszym tempem przyrostu liczby

ludności: 

Przyczyna:

Kontynent z najwolniejszym tempem przyrostu liczby ludności: 

Przyczyna:

14

II. L

udno

ść i

urb

aniz

acja Tekst źródłowy do zadań 12.–14.

Tekst źródłowy przedstawia przyczyny zróżnicowania wskaźnika feminizacji w Indiach.

Również w Indiach funkcjonuje kulturowa preferencja synów. To męski potomek dziedziczy ziemię i nazwisko, zapewnia rodzicom godne życie w ostatnich jego latach. Stąd w ostatnich 30 latach dokonano do 12 mln selektywnych aborcji na dziewczynkach. W Indiach córka wydana za mąż dołącza do rodziny pana młodego, który często pochodzi z odległego regionu, co de facto oznacza całkowite zerwanie więzi z ojcem i matką. Od rodziny kobiety, która chce wyjść za mąż, wymaga się również olbrzymiego posagu. Lokalne przysłowie indyjskie mówi: „Wychowywać córkę to tak, jakby podlewać ogród sąsiada”. Aborcja ze względu na płeć jest sposobem biednych rodzin na uniknięcie opłat. W efekcie wskaźnik feminizacji w tym kraju jest zdecydowanie za niski. Obecnie w Indiach jest o 7,1 mln mniej dziewczynek poniżej 6. roku życia niż chłopców. Od 1994 roku w tym kraju prawnie zakazane jest określenie płci dziecka przed jego urodzeniem, jednak wzrost możliwości medycyny doprowadził do tego, że wiele klinik przeprowadza nielegalne badania prenatalne oraz dokonuje aborcji.Źródło: http://eksperci.kj.org.pl/ogolna/komentarze/wplyw-aborcji-w-azji-na-demografie-i-przyszlosc-regionu/1840.

Zadanie 12. (0–2)Wymień trzy czynniki, które wpływają na niski wskaźnik feminizacji w Indiach.

•

•

•

Zadanie 13. (0–1)Wypisz dwie konsekwencje dla Indii wynikające z faktu zachwiania równowagi płci.

•

•

Zadanie 14. (0–1)Podaj dwa przykłady państw azjatyckich, w których preferowanym potomstwem są dziewczynki.

Zadanie 15. (0–2)Skreśl w poniższym zdaniu błędną informację, a następnie podkreśl wszystkie prawdziwe uzupełnienia tego zdania.

W krajach słabo rozwiniętych współczynnik feminizacji jest zazwyczaj wysoki / niski, ponieważa) występuje tam wysoka umieralność mężczyzn, którzy są bardziej podatni na choroby

cywilizacyjne.b) występuje tam wysoka umieralność okołoporodowa kobiet.c) kobiety mają tam dobry dostęp do usług medycznych.d) kobiety mają tam słaby dostęp do usług medycznych.e) kobiety są tam dobrze wykształcone i aktywne zawodowo.f ) znaczny odsetek żyjących tam kobiet pracuje w ciężkich warunkach zagrażających ich

zdrowiu i życiu.

15

II. Ludno

ść i urbanizacja

Materiał źródłowy do zadań 16. i 17.Na wykresie przedstawiono wartości współczynników urodzeń i zgonów w Wielkiej Brytanii w latach 1700–2020.

Zadanie 16. (0–2)Wyjaśnij, czym były spowodowane nagłe wzrosty współczynnika zgonów oznaczone na wykresie jako A i B, oraz co wpłynęło na nagły wzrost współczynnika urodzeń w punkcie C.

Zadanie 17. (0–1)Opisz krótko prognozy demograficzne dla Wielkiej Brytanii w 2020 r.

Zadanie 18. (0–2)Tekst źródłowy przedstawia zmiany w średniej długości trwania życia na świecie.W połowie XIX wieku ludzie żyli średnio zaledwie 40 lat, najbardziej „długowieczni” byli wtedy Szwedzi, którzy średnio dożywali 45 lat. Od tego czasu średnia długość życia wzrosła aż o 40,3 roku i nadal co roku wydłuża się o trzy miesiące. W krajach uprzemysłowionych wynosi już 80 lat. Japonki żyją średnio nawet 85 lat i nic nie wskazuje na to, że ludzie osiągnęli kres długowieczności. Co drugie dziecko, które w najbliższych latach przyjdzie na świat w USA i Europie, powinno dożyć stu lat, a część z nich, jak prognozują demografowie, dożyje nawet 2150 r.

Źródło: http://www.wprost.pl/ar/?O=841210; frag. artykułu: Wiecznie młodzi do 2150.

Sformułuj trzy problemy społeczno-gospodarcze, będące konsekwencją zjawiska opisanego w tekście źródłowym.

•

•

•

16

II. L

udno

ść i

urb

aniz

acja Zadanie 19. (0–4)

Na poniższych piramidach przedstawiono strukturę wieku i płci społeczeństw dwóch krajów: Niemiec i Peru. Wpisz pod każdą z piramid: a) nazwę kraju,b) typ społeczeństwa, c) dwie różnice wynikające z kształtu piramid,d) przyczyny tych różnic.

a)

b)

c)

d)

a)

b)

c)

d)

mężczyźni mężczyźni kobiety kobiety

Zadanie 20. (0–2)„Europejski banan” to najgęściej zaludniony i wysoko zurbanizowany obszar kontynentu europejskiego. Podkreśl czynniki, które zdecydowały o dużej koncentracji ludności na tym obszarze.

a) Ludność koncentruje się na obszarach położonych powyżej 600 m n.p.m. i w odległości do 300 km od wybrzeży.

b) Surowce mineralne występują na wyżynach i w górach powstałych podczas orogenezy hercyńskiej.

c) Klimat umiarkowany z odmianą kontynentalną i morską oraz żyzne czarnoziemy i gleby bielicowe sprzyjają rozwojowi rolnictwa.

d) Najlepsze uniwersytety i ośrodki badawcze umożliwiają rozwój technologiczny obszaru.e) Słaba infrastruktura techniczna.f ) Umiarkowany klimat oraz żyzne gleby sprzyjają rozwojowi rolnictwa.

Obejrzyj animacjęwww.terazmatura.pl

Kod: G28542

17

II. Ludno

ść i urbanizacja

SAMOUCZEK OBLICZANIE WSPÓŁCZYNNIKA FEMINIZACJI I WSPÓŁCZYNNIKA MASKULINIZACJI

Liczba ludności Szwajcarii (L) w 2010 r. wynosiła 7785,8 tys. osób. Oblicz współczynnik feminizacji (Wf) oraz współczynnik maskulinizacji, wiedząc, że liczba mężczyzn (M) w tym czasie wynosiła 3830,6 tys.

Krok 1. Oblicz liczbę kobiet (K).K = L – MK = 7 785 800 – 3 830 600 = 3 955 200

Krok 2. Oblicz współczynnik feminizacji.Wf = K : M · 100Wf = 3 955 200 : 3 830 600 · 100 = 103,3

Krok 3. Oblicz współczynnik maskulinizacji (Wm).Wm = M : K · 100Wm = 3 830 600 : 3 955 200 · 100 = 96,8

Odpowiedź: Współczynnik feminizacji w Szwajcarii w 2010 r. wynosił ok. 103, a współczynnik maskulinizacji – ok. 97.

Zadanie 22. (0–1)Oblicz wskaźnik gęstości zaludnienia w Bahrajnie w 2012 r., wiedząc, że powierzchnia tego kraju wynosi 0,8 tys. km2, a liczba ludności – 1,41 mln.

Obliczenia:

Zadanie 21. (0–2)Oblicz współczynnik feminizacji i współczynnik maskulinizacji na Węgrzech, wiedząc, że liczba ludności tego kraju w 2013 r. wynosiła 9,91 mln, z czego 4,72 mln stanowili mężczyźni.

Obliczenia:

SAMOUCZEK OBLICZANIE WSKAŹNIKA GĘSTOŚCI ZALUDNIENIA

Oblicz wskaźnik gęstości zaludnienia (Wg) w Mongolii w 2012 r., wiedząc, że powierzchnia tego kraju (P) wynosi 1,55 mln km2, a liczba ludności (L) – 3,18 mln.

Podziel liczbę ludności przez powierzchnię kraju.Wg = L : PWg = 3 180 000 : 1 550 000 = 2,05 os./km2

Odpowiedź: Wskaźnik gęstości zaludnienia w Mongolii w 2012 r. wynosił ok. 2 os./km2.

18

II. L

udno

ść i

urb

aniz

acja

SAMOUCZEK OBLICZANIE WSPÓŁCZYNNIKA PRZYROSTU RZECZYWISTEGO

W 2009 r. we Francji urodziło się 793,4 tys. osób (U), a zmarło 538,1 tys. (Z). W tym samym czasie w tym kraju osiedliło się 216,9 tys. imigrantów (I), natomiast na stałe wyjechało 140,9 tys. emigrantów (E). Oblicz współczynnik przyrostu rzeczywistego (Wpr), wiedząc, że liczba ludności Francji (L) wynosiła wówczas 62,6 mln.

Krok 1. Oblicz saldo migracji (Sm).Sm = I – ESm = 216 900 – 140 900 = 76 000

Krok 2. Oblicz przyrost naturalny (Pn).Pn = U – ZPn = 793 400 – 538 100 = 255 300

Krok 3. Na podstawie otrzymanych wartości oblicz przyrost rzeczywisty (Pr).Pr = Pn + SmPr = 255 300 + 76 000 = 331 300

Krok 4. Oblicz współczynnik przyrostu rzeczywistego (Wpr).Wpr = Pr : L · 1000Wpr = 331 300 : 62 600 000 · 1000 = 5,3‰

Odpowiedź: Współczynnik przyrostu rzeczywistego we Francji wynosił w 2009 r. 5,3‰.

Zadanie 23. (0–2)W 2012 r. w Wielkiej Brytanii urodziło się 813,0 tys. osób, a zmarło 569,0 tys. W tym samym czasie w tym kraju osiedliło się 498,0 tys. imigrantów, natomiast na stałe wyjechało z niego 321,2 tys. emigrantów. Oblicz współczynnik przyrostu rzeczywistego, wiedząc, że liczba ludności Wielkiej Brytanii wynosiła wówczas 63,7 mln.

Obliczenia:

Zadanie 24. (0–3)Oblicz i wpisz wybrane wskaźniki demograficzne dla województwa pomorskiego na podstawie danych zamieszczonych w tabeli.

Nazwa województwa

Powierzchnia województwa [km2]

Liczba kobiet [tys.]

Liczba mężczyzn [tys.]

Przyrost naturalny [‰]

Saldo migracji [‰]

pomorskie 18 310 1176,4 1119,4 1,7 0,8

Średnia gęstość zaludnienia w województwie pomorskim

Wskaźnik feminizacji w województwie pomorskim

Wskaźnik maskulinizacji w województwie pomorskim

Przyrost rzeczywisty w województwie pomorskim

Obliczenia:

19

II. Ludno

ść i urbanizacja

Zadanie 25. (0–1)Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania.

Obszary okresowo zamieszkiwane i wykorzystywane gospodarczo przez człowieka, np. stepy Mongolii, na których koczownicy wypasają swoje zwierzęta, toa) ekumena.b) paraekumena.c) subekumena.d) anekumena.

Zadanie 26. (0–2)Uzupełnij tabelę. Podziel wymienione regiony świata na obszary o dużej i małej koncentracji ludności. Następnie do każdego regionu dobierz barierę osadniczą lub walor, wpisując odpowiednią literę (A–F).

Regiony świata: delta Nilu, Sahel, Jawa, Nizina Amazonki, Tybet, Nizina Atlantycka

Bariera osadnicza lub walor:A. Występowanie żyznych gleb aluwialnych.B. Deficyt wody.C. Występowanie żyznych gleb wulkanicznych.D. Wysoka wilgotność powietrza i wysokie temperatury powietrza.E. Wysoki poziom rozwoju gospodarczego.F. Duża wysokość bezwzględna obszaru.

Duża koncentracja ludności Mała koncentracja ludności

nazwa regionu walor osadniczy nazwa regionu bariera osadnicza

Zadanie 27. (0–2)Oceń prawdziwość każdej informacji. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.

Nr Informacja Prawda Fałsz

1. Kraje, w których znaczny obszar zajmują góry (jak Norwegia i Japonia), mają zawsze bardzo małą gęstość zaludnienia.

2. Kraje wysoko rozwinięte nie zawsze mają bardzo dużą gęstość zaludnienia.

3. Jednym z czynników wpływających na dużą gęstość zaludnienia danego obszaru jest jego silne uprzemysłowienie.

4. Kraje, na których terenie występują dobre gleby w deltach rzek, mają zawsze bardzo wysoką gęstość zaludnienia na całym swym obszarze.

5.Jednym z czynników regulujących gęstość zaludnienia na świecie jest zdolność produkcji żywności. Dlatego w krajach, w których występują obszary wulkaniczne, ze względu na ich negatywny wpływ na rolnictwo, gęstość zaludnienia jest niska.

20

II. L

udno

ść i

urb

aniz

acja Zadanie 28. (0–2)

Przyporządkuj obszarom o największej koncentracji ludności na świecie (1–4) litery, którymi oznaczono główne przyczyny dużej gęstości zaludnienia na tych obszarach (A–G). Uwaga: te same litery mogą zostać wpisane wielokrotnie.

1. Nizina Chińska.2. Europa Zachodnia. 3. Wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej. 4. Delta Gangesu i Brahmaputry.

A. Przewaga terenów nizinnych.B. Sprzyjający klimat monsunowy.C. Sprzyjający klimat umiarkowany ciepły, morski lub podzwrotnikowy morski.D. Występowanie dobrych gleb na znacznym obszarze. E. Utrzymujący się od wielu lat wysoki przyrost naturalny.F. Wysoki poziom rozwoju gospodarczego i technologicznego.G. Napływ imigrantów z odległych obszarów.

Zadanie 29. (0–2)Wyjaśnij, na czym polega zjawisko drenażu mózgów. Następnie wymień dwie konsekwencje tego zjawiska dla kraju, do którego następuje migracja.

Konsekwencje:

•

•

Zadanie 30. (0–2)W okresie kolonizacji wielu mieszkańców krajów Maghrebu przenosiło się do Francji. Jednak dopiero dekolonizacja i zapotrzebowanie na tanią siłę roboczą spowodowały masową migrację. Wymień po dwa pozytywne i negatywne następstwa migracji zagranicznych dla Francji. Pozytywne następstwa:

•

•

Negatywne następstwa:

•

•

1. , 2. , 3. , 4.

21

II. Ludno

ść i urbanizacja

Zadanie 31. (0–2)Na mapie przedstawiono zróżnicowanie salda migracji zagranicznych na świecie w 2014 roku.

Przykłady krajów emigracyjnych Przyczyny migracji

Przykłady krajów imigracyjnych Przyczyny migracji

160° 120° 80° 120° 160°80°40° 40°0°0°

40°

80°

40°

80°

80°

40°

40°

80°

0°

23°26'

23°26'

66°34' 66°34'

23°26'

23°26'

66°34' 66°34'

Saldo migracji zagranicznych w 2014 r.saldo dodatnie (państwa z przewagą imigrantów) brak danych

saldo ujemne (państwa z przewagą emigrantów)

państwa ze zrównoważonym saldem migracji

1:200 000 000

Zadanie 32. (0–1)Przyporządkuj podanym typom migracji (A–C) odpowiednie opisy (1–3).

A. Wahadłowe (codzienne).B. Swobodne.C. Ekonomiczne.

1. Obejmują cykliczne przemieszczanie się ludzi między miejscem zamieszkania a miejscem pracy czy nauki.

2. Wynikają z chęci poprawy sytuacji finansowej, m.in. poprzez podjęcie lepiej płatnej pracy.3. Wynikają z decyzji podjętych dobrowolnie przez osoby migrujące.

A. , B. , C.

Uzupełnij tabelę. Wpisz nazwy dwóch krajów emigracyjnych i dwóch krajów imigracyjnych. Następnie podaj po dwie przyczyny ruchów migracyjnych w tych krajach.

Oblicza geografii

Kontakt z wydawnictwem:

infolinia: 801 88 10 10 (z telefonów stacjonarnych)

58 721 48 00 (z telefonów komórkowych)

strona internetowa: www.nowaera.pl

e-mail: geografia@nowaera.pl

Maturalne karty pracy – gwarancja sukcesu na egzaminie maturalnym!Maturalne karty pracy 2 to zbiór ponad 270 zadań skorelowanych z treścią podręcznika do zakresu rozszerzonego Oblicza geografii 2. Umożliwią Ci one utrwalanie umiejętności, takich jak analiza i interpretacja danych statystycznych czy wskazywanie przyczyn i skutków najważniejszych procesów geograficznych. Systematyczne korzystanie z Maturalnych kart pracy 2 utrwali Twoją wiedzę i umożliwi Ci wyćwiczenie niezbędnych umiejętności pozwalających osiągnąć dobry wynik na egzaminie maturalnym.

Biegłość w rozumieniu, tworzeniu i analizowaniu ciągów przyczynowo-skutkowych, a także odróżnianie i nazywanie przyczyn oraz skutków zjawisk i procesów są istotnymi kompetencjami maturalnymi. Ich opanowanie ułatwi Ci rozwiązywanie zadań kształcących umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego.

Analiza i interpretacja danych statystycznych to umiejętności sprawdzane na egzaminie maturalnym. Dzięki wykonywaniu zadań odnoszących się do ilustracji, tabel i różnorodnych wykresów zrobisz pierwszy krok do sukcesu maturalnego.

Vademecum

Porządkujesz wiadomości i poznajesz sposoby rozwiązywania zadań typu maturalnego.

Zadania i arkusze maturalne

Ćwiczysz umiejętności wymagane na maturze. Oswajasz się z formułą egzaminu i sprawdzasz swój poziom przygotowania.

Tuż przed egzaminem

Powtarzasz i utrwalasz najważniejsze wiadomości oraz umiejętności tuż przed maturą.

MAKSYMALNIE MATURALNIEOd wiedzy po umiejętnościWyjątkowe publikacje oferujące praktyczne i efektywne przygotowanie do matury, w pełni dostosowane do obowiązującej formuły egzaminu.

terazmatura.pl

Blank Page