OBSŁUGA KOMPUTERA – SYSTEM WINDOWS

MATERIAŁY SZKOLENIOWE dla słuchaczy

Michał Ciechowski

2

Komputer typu IBM PC

Komputer jest obecnie najpopularniejszą i często niezastąpioną maszyną elektroniczną.

Jest urządzeniem dość łatwym w obsłudze o wszechstronnych zastosowaniach. Jego zalety

docenia coraz większa rzesza użytkowników.

W Polsce, jak i na świecie, dominującą pozycję wyrobiły sobie maszyny klasy IBM PC i

zgodne. Są to tzw. popularnie pecety. Właśnie z nimi mamy najczęściej styczność. Dlatego

też niniejszy skrypt będzie omawiał system operacyjny przeznaczony na ten model

komputera, zaś zasady pracy można stosować dla każdego typu komputera osobistego.

Ogólne zasady pracy z komputerem

Pierwszym a zarazem podstawowym zagadnieniem, jakie postaram się przybliżyć jest

dobór odpowiedniego stanowiska pracy. Do najważniejszych cech bezpiecznego i

ergonomicznego miejsca pracy należą: wygoda, prawidłowe oświetlenie oraz czystość.

Ważne jest również abyśmy mogli pracować w pomieszczeniu cichym i dobrze wietrzonym.

Przestrzeganie powyższych zasad pozwala spędzić długie godziny przy komputerze bez

obawy o problemy zdrowotne i zmęczenie. Ponadto będziemy mogli pracować wydajnie.

Rysunek 1. Zalecane wymiary ergonomicznego stanowiska pracy.

Oto kilka najważniejszych zasad, do których powinno się stosować i których należy

przestrzegać:

Komputer nie gryzie i nie wolno się go bać – nie należy traktować komputera jako

czarnej, magicznej skrzynki, lub kolejnego mebla w domu. Jest to maszyna

wymyślona przez człowieka, aby służyła człowiekowi. Nie należy myśleć, że coś

zrobimy szybciej ręcznie. Po pewnym czasie i nabraniu wprawy dojdziemy do

3

wniosku, że praca z komputerem jest przyjemna i pozwala nam poszerzać nasze

horyzonty.

Nie da się zepsuć komputera z klawiatury – punkt ten jest ściśle związany z

poprzednim. Nie bójmy się używać komputera, gdyż nie będziemy w stanie zepsuć

go (fizycznie) siedząc przy klawiaturze. W najgorszym wypadku, możemy skasować

nasze dane lub uszkodzić system operacyjny. Ten ostatni bez przeszkód wgramy

ponownie, a ważne dane i tak powinny być zabezpieczone na nośnikach poza

komputerem. Ponadto twórcy komputerów przewidzieli taką ewentualność i system

operacyjny na pewno się nas spyta czy jesteśmy pewni, że chcemy wykonać daną

czynność.

Komputer się nie myli – nie obwiniajmy komputera za błędne działanie. Jest to

tylko dość złożona maszyna licząca. Dlatego jeżeli uważamy, że komputer popełnił

błąd, uderzmy się w piersi i poszukajmy niedoskonałości naszego rozumowania.

Istnieje jedynie kilka przypadków, gdy komputer (procesor) źle wykonywał

obliczenia – sławny błąd mnożenia procesora Pentium.

Nic nie kładź na komputerze, nie zasłaniaj otworów chłodzenia – komputer jak

każda część elektroniczna nie lubi gorąca. Aby układy elektroniczne pracowały

poprawnie, należy zapewnić im odpowiednie chłodzenie. Dlatego wiele

podzespołów jest chłodzonych wydajnymi wiatrakami i radiatorami. Ważne jest, aby

wiatraki tłoczyły do wnętrza komputera świeże powietrze przez otwory

wentylacyjne.

Nie narażaj komputera na wstrząsy – we wnętrzu komputera pracują bardzo

precyzyjne mechanizmy. Do przykładów możemy zaliczyć dyski twarde, w środku

których wirują z ogromną prędkością dyski magnetyczne, a nad nimi poruszają się

głowice odczytujące dane. Mocniejsze wstrząsy mogą spowodować, że głowica

uderzy w talerz dysku, a co za tym idzie stracimy nasze dane. Ponadto taki dysk

będzie ulegał samoistnie dalszym uszkodzeniom.

Nie stawiaj koło komputera magnesów i komórek – magnesy jak i telefony

komórkowe są silnym źródłem pola magnetycznego i elektromagnetycznego. W

komputerze jest wiele urządzeń wykorzystujących pole magnetyczne (np. dyski

twarde i stacje dyskietek do zapisu danych). Jeżeli umieścimy magnes w pobliżu

komputera możemy spowodować jego błędną pracę, utratę danych, a nawet

zniszczenie urządzeń elektronicznych. Dotyczy to również monitorów zarówno CRT

jak i wykonanych w technologii LCD. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że w

głośnikach wbudowane są bardzo silne magnesy i stawia je bardzo blisko lub nawet

na monitorze.

Urządzenia podłączaj do wyłączonego komputera – urządzenia peryferyjne

podłączamy do komputera zawsze po jego wyłączeniu. Gdy nie zastosujemy się do

tej zasady między obudową naszego peceta a kablem, który podłączamy może

przeskoczyć iskra trwale niszcząc podzespoły elektroniczne.

Używaj programu antywirusowego i firewall’a – w dobie powszechnego dostępu

do internetu bardzo ważną rolę odgrywa zabezpieczenie komputera przed wirusami i

robakami internetowymi. Niewiele osób przykłada wagę do tego problemu. Niestety

4

poza oczywistymi konsekwencjami takiego postępowania jak utrata lub kradzież

naszych danych istnieją o wiele poważniejsze. Intruzi wykorzystują bowiem

niezabezpieczone komputery, podłączone do internetu, aby przeprowadzać ataki na

np. instytucje rządowe.

Zapisuj dane co kilka minut – najcenniejszą częścią komputera nie są wcale

podzespoły elektroniczne lecz dane, jakie są w nim zapisane. Często nie będziemy w

stanie ich odzyskać. Aby temu zapobiec powinniśmy wypracować sobie nawyk,

zapisywania co kilka minut dokumentów, nad którymi pracujemy. Jeżeli nie możemy

sobie pozwolić na utratę nawet najmniejszej części danych, powinniśmy się

zaopatrzyć w UPS. Jest to urządzenie podtrzymujące przez kilka minut napięcie, gdy

odcięte zostanie zasilanie. Te kilka minut pozwolą nam zapisać zmiany, które

wprowadziliśmy i prawidłowo zamknąć system operacyjny.

Rób kopie zapasowe – punkt ten łączy się bezpośrednio z poprzednim. Jeżeli zależy

nam na całkowitym bezpieczeństwie danych, powinniśmy wykonywać kopie

bezpieczeństwa najcenniejszych plików, lub chociaż zapisywać je na dodatkowym

nośniku (np. pamięci przenośnej).

Bądź w zgodzie z prawem, czytaj regulaminy – powinno się używać legalnego

oprogramowania i przestrzegać obowiązującego prawa telekomunikacyjnego. Nikt

nie chce, aby ktoś korzystał nielegalnie z naszej pracy. My również nie powinniśmy

tego robić. Ponadto powinniśmy przestrzegać regulaminów powszechnie

obowiązujących w internecie. Jeżeli robimy to w rzeczywistości to, czemu nie mamy

stosować się do zasad obowiązujących w rzeczywistości wirtualnej? Regulaminy są

po to, aby ich przestrzegać.

Czytaj instrukcje – instrukcja obsługi jest tworzona właśnie po to, abyśmy się

nauczyli korzystania z danego urządzenia. Powinniśmy przeczytać lub chociaż

przekartkować ją w pierwszej kolejności. Pozwoli to uniknąć wielu przykrych i

niepotrzebnych niespodzianek.

Czytaj komunikaty – komputery są tak zaprogramowane, aby komunikowały się z

użytkownikiem przez wyświetlanie komunikatów na ekranie. Należy je

bezwzględnie czytać, aby uniknąć wielu niepotrzebnych, często przykrych

niespodzianek i problemów.

5

Microsoft Windows 98 SE PL

System Microsoft Windows (w naszym przypadku Windows 98 Second Edition PL) jest

jednym z najbardziej popularnych systemów operacyjnych używanych na świecie, jak

również w naszym kraju. Mimo swoich wad posiada szereg pozytywnych cech, z których

najważniejszą jest dominująca pozycja na rynku oraz prostota obsługi.

Niniejszy skrypt ma na celu przybliżenie Państwu zasad pracy w środowisku Windows.

Poruszone w nim zastały podstawowe a zarazem najważniejsze zagadnienia, jakie każdy

użytkownik komputera powinien znać. Oczywiście nie jest to rozbudowany podręcznik i

wiele tematów zostało celowo pominiętych, jako nieistotnych, bądź też wykraczających poza

zagadnienia naszego kursu.

W przypadku braku odpowiedzi na Państwa pytania i problemy w niniejszej publikacji,

zachęcam do samodzielnych prób i poszukiwań rozwiązań oraz lektury wyspecjalizowanych

książek.

Podstawowa terminologia

W niniejszym skrypcie będę się posługiwał następującą ogólnie przyjętą terminologią:

kliknąć – nacisnąć i szybko zwolnić przycisk myszy

podwójnie kliknąć – dwa razy z kolei szybko nacisnąć i zwolnić klawisz myszy

przeciągnąć – najechać myszką na obiekt, nacisnąć lewy klawisz myszy, trzymając

przesunąć mysz w inne miejsce, puścić klawisz

wybrać opcję – kliknąć jej nazwę lub kropkę/kwadracik z jej lewej strony

LPM/PPM – lewy/prawy przycisk myszy

Uruchamianie środowiska Windows

System Windows 98 uruchamia się automatycznie po włączeniu zasilania komputera. Po

kilku sekundach pracy powinien ukazać się nam charakterystyczny obrazek błękitnego nieba

z napisem „Microsoft Windows 98” i logiem systemu. Po kolejnej chwili pojawi się pulpit

systemu lub okienko logowania.

Rysunek 2. Okienko logowania

W polu Nazwa użytkownika powinniśmy wpisać nazwę użytkownika, na którego konto

chcemy się zalogować. W polu Hasło wpisujemy hasło, jakie zostało założone dla konta, bądź

pozostawiamy je puste, gdy hasło nie zostało ustawione. Warto zauważyć, że litery hasła są

zawsze zastępowane na ekranie znakiem *. Ma to na celu uniemożliwienie postronnym

6

osobom podejrzenia wpisywanego przez nas hasła. Ponadto umożliwia użytkownikowi

kontrolę ilości wpisanych znaków.

Hasło użytkownika może się składać z dowolnego ciągu liter, cyfr i znaków specjalnych.

Nie jest zalecane stosowanie znaków narodowych. Windows 98 nie rozróżnia w hasłach

wielkości liter. Ważne jest, aby nie polegać przesadnie na wbudowanym w ten system

zabezpieczeniu kont. Każdy użytkownik zaznajomiony z budową tego systemu bez przeszkód

złamie nasze hasło i zaloguje się na nasze konto.

Po udanym logowaniu nasz ekran powinien przedstawiać się następująco (lub bardzo

podobnie):

Rysunek 3. Główny ekran systemu Windows

Menu Start

Przy lewej krawędzi paska zadań znajduje się standardowo przycisk z napisem „Start”.

Kliknięcie tego przycisku wywołuje tzw. Menu Start. Zapewnia ono dostęp do programów i

najczęściej używanych dokumentów. Elementy menu oznaczone z prawej strony strzałką

pozwalają na otwarcie podmenu. W tym celu należy chwilę przytrzymać wskaźnik myszy nad

wybraną opcją. Elementy bez strzałki są skrótami do wybranych poleceń. Przykładowo

polecenie Pomoc, otworzy nam okienko pomocy systemu Windows, którym zajmiemy się w

dalszej części skryptu.

Skróty

Menu Start

Pasek szybkiego

uruchamiania

Pulpit

Pasek

zadao

Obszar

informacyjny

7

Rysunek 4. Menu Start

W menu Programy znajdują się skróty służące do uruchamiania zainstalowanych na

naszym komputerze aplikacji. Menu Ulubione zawiera linki do naszych ulubionych stron

WWW. Menu Dokumenty przechowuje listę ostatnio otwieranych dokumentów. Menu

Ustawienia pozwala na zmianę ustawień naszego systemu.

Zamykanie systemu Windows

Jak na ironię procedurę zamykania systemu Windows zaczyna się od kliknięcia przycisku

Start. Następnie należy wybrać polecenie Zamknij. Powinno ukazać się nam następujące

okienko:

Rysunek 5. Okienko zamykania systemu Windows

W powyższym okienku powinniśmy zobaczyć cztery (jak na rysunku) lub trzy opcje (bez

pierwszej). Poniżej wyjaśnię, do czego służy każda z nich:

Przełącz w stan oczekiwania – pozwala wprowadzić komputer w stan uśpienia.

Wszystkie dane z pamięci operacyjnej są zapisywane na dysk twardy. Po włączeniu

komputera nie musimy czekać na uruchomienie systemu, a jedynie na wgranie danych

z dysku twardego do pamięci operacyjnej. System zostanie przywrócony do takiego

8

stanu, w jakim go pozostawiliśmy. Opcja ta jest dostępna w nowoczesnych

komputerach zgodnych ze standardem ACPI 2.0.

Zamknij – całkowicie wyłącza komputer. W nowoczesnych komputerach zasilanie

wyłączane jest automatycznie, w starszych po wyświetleniu odpowiedniego ekranu,

musimy nacisnąć przycisk zasilania na obudowie.

Uruchom ponownie – zamyka system Windows i nie wyłącza komputera, lecz

ponownie go uruchamia (i zaczyna uruchamiać system Windows od nowa).

Uruchom ponownie w trybie MS-DOS – zamyka system Windows i nie wyłącza

komputera, lecz ponownie go uruchamia (i zaczyna uruchamiać system MS-DOS).

W systemie Windows istnieje jeszcze jedna możliwość zakończenia pracy. Otóż, gdy

kończymy pracę, ale ktoś inny chce skorzystać z naszego komputera mamy możliwość

przełączenia użytkownika. W tym celu z menu Start wybieramy przedostatnią opcję, czyli

Wyloguj. Gdy ją klikniemy zostaniemy poproszeni o potwierdzenie naszej decyzji i jeśli

klikniemy przycisk Tak, nasz profil zostanie zamknięty, a my zobaczymy ponownie okienko

logowania. Teraz nowy użytkownik musi wprowadzić swoją nazwę i hasło, aby zacząć pracę

na swoim koncie.

Obsługa okien

Obsługa systemu Windows, jak sama nazwa wskazuje, bazuje na oknach. Każdy program

uruchamia się w swoim oknie. Okno przykładowego programu pokazane jest na poniższym

rysunku:

Rysunek 6. Przykładowe okno aplikacji systemu Windows

Jest ono złożone z następujących części:

pasek tytułu – na nim wyświetlana jest nazwa programu, a także w większości

wypadków nazwa edytowanego dokumentu. Klikając i trzymając lewy przycisk

myszy na pasku tytułu, a następnie przesuwając myszką, możemy przemieszczać

wybrane okienko.

Menu

sterowania

Pasek

menu

Pasek

narzędzi

Pasek

tytułu

Przyciski

sterujące

Obszar

roboczy

Krawędzie Róg okna

Paski

przewijania

9

menu sterowania – zawiera polecenia wymiarowania, przesuwania i zamykania okna.

W obecnych systemach praktycznie niewykorzystywane.

krawędzie – przesuwając krawędzie okna (łapiąc je lewym przyciskiem myszy i

przesuwając kursor) możemy zmieniać wymiary okna

dolny, lewy róg okna – pozwala zmieniać rozmiar okna równocześnie w dwóch

wymiarach

przyciski sterujące – trzy przyciski u góry każdego okna. Pierwszy z lewej służy do

minimalizacji okna programu (czyli zrzucenia okna do paska zadań). Środkowy

przycisk przyjmuje dwie postacie. Gdy okno jest małe służy do jego maksymalizacji

(dopasowania do całego ekranu). Gdy okno jest już zmaksymalizowanie, kliknięcie

tego przycisku spowoduje przywrócenie okna do poprzedniego rozmiaru. Ostatni

przycisk (z krzyżykiem) służy do zamykania danego okna, programu.

pasek menu – zawiera menu tekstowe. Znajdują się w nim wszystkie polecenia

obsługi danego programu.

pasek narzędzi – zawiera ikony, czyli skróty do niektórych poleceń. Najczęściej

pasek narzędzi dubluje funkcjonalność paska menu. Jednakże posługiwanie się

prostymi ikonami jest o wiele szybsze i prostsze niż przedzieranie się przez, często

rozbudowane, menu tekstowe.

paski przewijania – gdy nie widzimy całego obszaru roboczego, paski przewijania

pozwalają nam przesunąć ekran w interesujące nas miejsce.

obszar roboczy – na nim pracujemy.

System Windows jest wielozadaniowy. Oznacza to, że możemy jednocześnie uruchomić

kilka programów jednocześnie, a każdy z nich będzie mógł niezależnie wykonywać

powierzone mu zadania.

Rysunek 7. Praca z wieloma oknami

10

Po uruchomieniu wielu programów na pulpicie widzieć będziemy kilka okienek. Przykład

takiego zachowania systemu operacyjnego widzimy na rysunku powyżej. W takim

przypadku, gdy zaczniemy pisać na klawiaturze, litery zaczną się pojawiać w okienku

znajdującym się na samym wierzchu. Okno takie nazywamy oknem aktywnym (lub

sterującym).

Okno aktywne ma najczęściej kolorowy pasek tytułu, gdy pozostałe okna mają go w

kolorze szarym. Aby przełączyć się pomiędzy oknami należy wykonać którąś z poniższych

czynności:

kliknąć dowolny punkt okna, które chce się uaktywnić,

kliknąć pasek tytułu okna,

kliknąć przycisk na pasku zadań odpowiadający oknu,

używając kombinacji klawiszy Alt + Tab, wybrać aplikację, do której chcemy się

przenieść.

Niektóre z okien znajdują się zawsze na wierzchu i nie możemy się z nich przełączyć, dopóki

ich nie zamkniemy. W ten sposób działają najczęściej okna dialogowe, zawierające ważne dla

systemu pytania kierowane do użytkownika.

Gdy coś nie działa…

System Windows 98 przeszedł do historii jako jeden z bardziej zawodnych. W internecie

krąży wiele prześmiewczych dowcipów o tej niechlubnej cesze okienek. Także w trakcie

naszej pracy zapewne zetkniemy się z sytuacją, gdy coś nie będzie chciało działać, komputer

przestanie reagować na nasze polecenia, na ekranie pojawią się dziwne efekty, lub po prostu

pojawi się niebieski ekran symbolizujący jakiś błąd. Co powinniśmy w takiej sytuacji zrobić?

Otóż pierwszym krokiem, jaki powinniśmy wykonać jest wciśnięcie kombinacji trzech

klawiszy, a mianowicie Ctrl + Alt + Del. Jeżeli system zachował resztki sprawności powinno

pojawić się nam poniższe okno:

Rysunek 8. Okno zamykania programu

11

Program sprawiający problemy, zostanie wyświetlony w tym oknie z napisem „brak

odpowiedzi” lub podobnym. Należy wybrać ten program, klikając jego nazwę a następnie

nacisnąć przycisk Zakończ zadanie.

UWAGA!!! Wykonanie powyższych czynności spowoduje utratę niezapisanych danych w

zamykanym programie!

Po pewnej chwili system powinien wrócić do normalnej pracy. Jeżeli nic nie udało się nam

naprawić, możemy spróbować powtórzyć kroki.

W przypadku, gdy system nie jest w stanie wyświetlić okna zamykania zadania, możemy

użyć klawisza Reset na obudowie komputera. Wymusza on restart całego systemu. Jest to

czynność ostateczna i nie powinna być często wykonywana, gdyż jest swojego rodzaju

„szokiem” dla komputera. Ponadto, po użyciu przycisku Reset tracimy wszystkie niezapisane

dane ze wszystkich programów, jakich używaliśmy w danym momencie.

Co mają jednak zrobić użytkownicy, którzy nie mogą znaleźć na obudowie przełącznika

Reset? Otóż w markowych komputerach często nie umieszcza się tego pożytecznego

przycisku zakładając, że są one tak niezawodne, iż owy klawisz jest zbędny. Wyjście z

sytuacji jest bardzo proste. Należy nacisnąć i przytrzymać przez ok. 4 sekundy przycisk

włączania komputera. W ten sposób wymusimy bezwzględne wyłączenie komputera.

Najważniejsze programy systemu Windows 98

Razem z systemem Windows dostajemy kilka prostych i małych, lecz niezwykle

przydatnych programów. Znajdują się one w menu Start, w podmenu Programy, a następnie

Akcesoria.

Pierwszym z nich jest Kalkulator. Po uruchomieniu tego programu ukazuje nam się okno

prostego kalkulatora. Niestety aplikacja ta ma jedną wadę, gdyż w widoku prostym nie

obsługuje obliczeń na procentach. Aby temu zaradzić, musimy z menu Widok wybrać opcję

Profesjonalny. Nasz prosty kalkulatorek zmienia się po wybraniu tej opcji w duży i

rozbudowany kalkulator naukowy.

Kolejnym, wartym zainteresowania, programem jest Notatnik. Jak nazwa wskazuje, służy

on do pisania krótkich notatek i prostych dokumentów. Nie istnieje w nim możliwość zmiany

kroju czcionki, jej wielkości, wstawienia obrazka itp.

Bardziej zaawansowanym programem po pisania tekstu jest WordPad. Aplikację tą

możemy zaliczyć do bardzo prymitywnych edytorów tekstu. Umożliwia ona zmianę kroju,

koloru i wielkości czcionki, a także np. jej wyrównania. Ponadto umożliwia wstawienie

rysunków i innych obiektów.

Ostatnim przydatnym programem jest Paint, czyli prosty program do rysowania. Paint w

opisywanej wersji Windows pozawala na stworzenie, edycję i zapisanie prostych obrazów w

postaci bitmap.

12

Pomoc systemu Windows

Najczęściej, gdy nie potrafimy czegoś zrobić na komputerze uciekamy się do pomocy

literatury fachowej, lub znajomych. Tymczasem wiele przydatnych informacji znajduje się w

pomocy do systemu. Aby ją uruchomić należy wybrać z menu Start opcję Pomoc. Po chwili

powinno pojawić się na naszych ekranach następujące okno:

Rysunek 9. Pomoc systemu Windows

Zakładki umożliwiają nam wybór metody wyszukiwania interesujących nas informacji:

spis treści – na zakładce tej mamy dostęp do pomocy w formie podręcznika. Możemy

wybrać interesujące nas rozdziały i podrozdziały, a w prawej części okna pojawi się

szukany tekst pomocy.

indeks – tutaj dostajemy możliwość wyszukiwania haseł pomocy według słów –

kluczy

wyszukaj – moim zdaniem jest to najbardziej przydatna opcja wyszukiwania pomocy.

W polu tekstowym wpisujemy szukane przez nas słowo, a następnie klikamy przycisk

Lista tematów. Po krótkiej chwili powinniśmy otrzymać, w znajdującym się poniżej

okienku, listę tematów odpowiadających zadanemu przez nas pytaniu. Po wybraniu

któregoś z nich, w prawej części okna wyświetlona zostanie interesująca nas pomoc.

Treść aktywna służy do szybkiego przechodzenia do innych tematów pomocy.

Charakteryzuje się niebieskim kolorem liter. Po jej kliknięciu zostaniemy przeniesieni do

odpowiadającego tekstu.

Obsługa plików i folderów

Plik i folder są podstawowymi pojęciami stosowanymi w trakcie obsługi systemu z rodziny

Windows. Plik możemy porównać z kartką papieru , na której zapisujemy informacje. Tak

samo w pliku komputery zapisują nasze dane. Tymczasem folder (zwany też katalogiem) jest

Zakładki

wyboru

Treśd

aktywna

13

komputerowi zupełnie niepotrzebny. Foldery zostały wprowadzone dla wygody

użytkowników. Katalog można porównać do teczki na dokumenty . W katalogu mogą

znajdować się pliki lub inne katalogi. Jako katalogi traktowane są także dyski twarde.

Najwyższym katalogiem w systemach Windows jest Pulpit.

W Windows katalog użytkownika nosi nazwę Moje dokumenty. Folder ten odnajdziemy na

pulpicie. W nim powinniśmy trzymać wszystkie istotne dla nas dane. Ważne jest, aby zmienić

jego domyślną lokalizację. Aby to zrobić należy dysponować drugim dyskiem twardym, lub

chociaż drugą partycją. W celu zmiany położenia dokumentów klikamy prawym przyciskiem

myszy na ten folder i wybieramy z menu opcję Właściwości. Pojawi się nam okienko, w

którym naciskamy przycisk Przeglądaj. W okienku wybieramy katalog, który ma

przechowywać nasze dokumenty i klikamy OK. Zamykamy także okienko właściwości

ponownie klikając OK.

Powyższą operację musimy przeprowadzić dla każdego użytkownika systemu. Jej celem

jest odizolowanie naszych danych od systemu. W przypadku poważnej awarii, gdy musimy

od nowa zainstalować system, nie będziemy musieli zgrywać danych, gdyż będą się

znajdowały w innym, bezpiecznym miejscu.

Przyjęte zostało, iż nazwy plików składają się z nazwy właściwej (do 255 znaków) oraz

tzw. rozszerzenia, czyli zwykle 3 liter umieszczanych po nazwie właściwej i po kropce.

Przykładowa nawa pliku może wyglądać następująco: dokument.txt. Rozszerzenie służy do

rozróżniania typów pliku. W tym przypadku jest to dokument czysto tekstowy, który możemy

edytować np. Notatnikiem. W nazwach plików nie możemy stosować następujących znaków:

/ \ : * ? ” < > |.

Do obsługi plików i katalogów służy specjalny program, nazwany Eksploratorem

Windows. Możemy go znaleźć w menu Start, w podmenu Programy. Jego okno wygląda

następująco (lub bardzo podobnie):

Rysunek 10. Eksplorator Windows

Plik Katalog

Drzewo

katalogów

Nazwa

katalogu

14

Ikony folderów, jeżeli nie zmieniliśmy ich właściwości, są wyświetlane jako żółte teczki.

Tymczasem ikony plików mogą przyjmować najróżniejsze formy (charakterystyczne dla

danego programu).

Drzewo katalogów służy do nawigacji po folderach utworzonych w systemie. Znaczek + z

lewej strony nazwy oznacza, że w danym katalogu znajdują się inne katalogi, lecz są

aktualnie niewyświetlane w oknie drzewa. Znak – oznacza, że w katalogu są inne foldery i są

one wyświetlane. Aby rozwinąć lub zwinąć listę katalogów należy nacisnąć wyżej

wymienione znaki. Jeżeli koło nazwy katalogu nie znajdziemy żadnego znaczka oznacza to,

że w danym folderze nie znajdują się żadne podfoldery. Jednakże mogą się w nim znajdować

pliki, które powinny się wyświetlić w oknie z prawej strony. W drzewie katalogów, jak sama

nazwa wskazuje, wyświetlane są zawsze tylko foldery.

Aby przejść z jednego katalogu do innego, wystarczy rozwinąć odpowiednie gałęzie

drzewa i kliknąć nazwę odpowiadającego nam folderu. W ten sam sposób zmienimy bieżący

dysk, np. na dyskietkę.

W Windows standardowo ukryte są rozszerzenia plików (są niewidoczne dla

użytkowników). Jest to moim zdaniem niepotrzebne „ułatwienie”, często powodujące

niechciane trudności i problemy. Aby włączyć wyświetlanie rozszerzeń należy w oknie

eksploratora wybrać menu Narzędzia, a następnie opcję Opcje folderów. W oknie, które nam

się pojawi przechodzimy (klikając) na zakładkę Widok i odznaczamy opcję Ukrywaj

rozszerzenia plików znanych typów.

Podobną funkcjonalność jak Eksplorator Windows oferuje nam Mój komputer. Jego ikonę

znajdziemy na pulpicie. Niestety program ten pozbawiony jest udogodnienia w postaci

drzewa katalogów. Aby poruszać się w nim po folderach należy używać ikon katalogów z

okna głównego programu i przycisku W górę z paska zadań. Przyciśnięcie tego przycisku

powoduje wejście do katalogu nadrzędnego do tego, w którym się znajdowaliśmy. Ikona ta

jest nie aktywna na Pulpicie, gdyż jest to główny katalog systemu i nie ma żadnego

nadrzędnego.

Przenoszenie lub kopiowanie plików i folderów

Przenoszenie plików polega na zmianie miejsca ich zapisania. Tymczasem kopiowanie jak

sama nazwa wskazuje, jest operacją powielającą plik w miejscu docelowym.

Aby przenieść pliki lub katalogi, należy przede wszystkim je zaznaczyć. Najłatwiej to

zrobić używając myszki. Klikamy na pierwszy plik, który chcemy przenieść, a następnie

trzymając klawisz Ctrl zaznaczamy kolejne. Jeżeli chcemy zaznaczyć pewien ciągły obszar,

klikamy pierwszy plik, trzymamy klawisz Shift, a następnie ostatni. Powinny zaznaczyć się

wszystkie pliki (i katalogi) od początkowego aż do końcowego. Inną metodą zaznaczania, jest

klikanie poza ikonami. W tym celu klikamy w pobliżu ikon plików, które chcemy zaznaczyć,

a następnie trzymając klawisz myszy przesuwamy kursor nad inne ikony. W ten sposób

zaznaczamy jedynie prostokątne obszary. Jeżeli chcemy zaznaczyć wszystkie pliki i katalogi

w danym folderze, wystarczy użyć kombinacji klawiszy Ctrl + A. Po zaznaczeniu plików

musimy nacisnąć ikonę z nożyczkami lub wybrać z menu Edycja opcję Wytnij. Następnie

zmieniamy katalog na docelowy (klikając jego nazwę w oknie drzewa katalogów). Teraz

15

wystarczy już kliknąć ikonę z walizką, lub Wybrać z menu Edycja opcję Wklej. Nasze pliki i

katalogi powinny zostać przeniesione. W zależności od rozmiaru plików może to trwać

pewną chwilę.

Aby skopiować pliki należy wykonać bardzo podobne czynności do powyższych.

Zaczynamy od zaznaczenia plików. Następnie klikamy Ikonę z dwoma dokumentami (lub

wybieramy z menu Edycja opcję Kopiuj) i przechodzimy do katalogu docelowego. Tam

klikamy ikonę z walizką lub z menu Edycja wybieramy opcję Wklej. Dane powinny zostać

skopiowane.

Usuwanie oraz odzyskiwanie plików i folderów

Czasem istnieje konieczność skasowania niepotrzebnego już pliku lub katalogu. W tym

celu musimy go zaznaczyć, a następnie nacisnąć na klawiaturze przycisk Delete. System

wyświetli okno z prośbą o potwierdzenie chęci usunięcia danych i jeżeli klikniemy Tak, nasze

dokumenty zostaną usunięte.

Niestety czasem zdarza się, że usuniemy istotne i potrzebne dokumenty. Wtedy z pomocą

przychodzi nam Kosz systemu Windows. Do niego trafiają wszystkie usunięte dokumenty.

Ikonę Kosza znajdziemy na Pulpicie. Po dwukrotnym jej kliknięciu otworzy nam się okno z

listą wszystkich skasowanych dokumentów.

Aby przywrócić potrzebne nam pliki zaczynamy od zaznaczenia ich. Następnie z menu

Plik wybieramy opcję Przywróć. W tym momencie plik powinien pojawić się w swoim

dawnym miejscu.

Niestety usuwanie do kosza ma swoje konsekwencje, a mianowicie pliki nie są wcale

kasowane z dysku, lecz przenoszone do specjalnego folderu, więc nadal zajmują miejsce na

dysku. Aby je zwolnić należy, co jakiś czas, opróżniać kosz klikając jego ikonę prawym

klawiszem myszy i wybierając opcję Opróżnij Kosz. Wtedy pliki zostaną fizycznie usunięte z

dysku i już w łatwy sposób ich nie przywrócimy.

Istnieje sposób bezwzględnego kasowania danych, czyli bez przenoszenia ich do kosza. W

tym celu należy przed naciśnięciem klawisza Delete wcisnąć i trzymać przycisk Shift na

klawiaturze. W ten sposób od razu skasujemy pliki fizycznie z dysku.

Korzystanie z dyskietek

Dyskietki w systemie Windows są traktowane jak każdy inny dysk. Napędy dysków

twardych oznaczane są zwykle literami zaczynającymi się od C. Tymczasem napędy

dyskietek oznaczane są literkami A oraz B (jeżeli są dwa napędy).

Naszą pracę z dyskietkami powinniśmy zacząć od ich sformatowania. W tym celu klikamy

ikonę napędu dyskietek prawym przyciskiem myszy i wybieramy opcję Formatuj. Pojawi

nam się następujące okno:

16

Rysunek 11. Okno formatowania dysku

Ważne jest, aby nowe, dopiero co kupione dyskietki formatować w trybie pełnym. Aby to

zrobić musimy zaznaczyć opcję Pełne w polu Typ formatowania. W polu etykieta możemy

nadać nazwę naszej dyskietce (do 11 znaków). Po wykonaniu tych czynności klikamy

przycisk Rozpocznij. Po pewnym czasie pojawi się okno podsumowujące operację, które

zamykamy klikając OK. Teraz możemy już zamknąć okno formatowania naciskając przycisk

Zamknij. Dyskietka jest już gotowa do pracy, a obsługujemy ją jak każdy inny folder na

dysku.

Warto wspomnieć, że dyskietki są nośnikami strasznie wolnymi i delikatnymi. Dlatego też

nie zaleca się pracy na nich, a także zapisywania jedynej kopii ważnych danych. Jeżeli

musimy przenieść dokumenty, skopiujmy je z dyskietki na dysk twardy. Znacznie

zwiększymy w ten sposób komfort pracy. Po zakończeniu wszystkich operacji i zamknięci

programu możemy z powrotem skopiować pliki na dyskietkę.

Odnajdywanie zgubionych plików i folderów

Czasami zdarza się sytuacja, że zapisujemy plik i zapominamy, w jakim folderze to

zrobiliśmy. W celu odnalezienia zgubionych plików i folderów przychodzi nam z pomocą

narzędzie wyszukiwania. Odnajdziemy je w menu Start. Wybieramy z menu Znajdź opcję

Pliki lub foldery. Po kliknięciu, pojawia nam się następujące okno:

17

Rysunek 12. Narzędzie Znajdź

W polu nazwa wpisujemy fragment nazwy pliku, który chcemy wyszukać. Możemy tutaj

używać znaków specjalnych takich, jak ? i *. Znak zapytania (?) odpowiada jednemu

dowolnemu znakowi, zaś gwiazdka (*) dowolnej ilości dowolnych znaków. W ten sposób

wpisując w to pole wyrażenie „m*a.txt” wyszukamy pliki o nazwach zaczynających się na

„m”, a kończących na „a”, których rozszerzenie będzie miało postać „txt”. Wpisując „*.doc”

wyszukamy wszystkie pliki o rozszerzeniu „doc”. Podobnie wpisując „nazwa.*” wyszukamy

pliki nazwie „nazwa” i dowolnym rozszerzeniu. Zaś po wpisaniu wyrażenia „ab?.txt”,

komputer znajdzie (o ile istnieją) pliki: „aba.txt”, „abb.txt”, „abc.txt”, … , „ab4.txt” itd.

W polu Szukaj w określamy gdzie komputer ma szukać naszych plików. Najczęściej

korzystamy z opcji przedstawionej na rysunku, czyli Lokalne dyski twarde. Dzięki niej

komputer przeszuka wszystkie dyski twarde, znajdujące się w komputerze. Ważne jest, aby

opcja Uwzględniaj podfoldery była zaznaczona. Powoduje ona, że Windows szuka plików nie

tylko w folderze, który wybraliśmy, lecz także we wszystkich katalogach znajdujących się

wewnątrz przez nas wybranego.

18

Spis treści

Komputer typu IBM PC ..........................................................................................................2

Ogólne zasady pracy z komputerem ................................................................................................2

Microsoft Windows 98 SE PL ..................................................................................................5

Podstawowa terminologia...............................................................................................................5

Uruchamianie środowiska Windows................................................................................................5

Menu Start ......................................................................................................................................6

Zamykanie systemu Windows .........................................................................................................7

Obsługa okien .................................................................................................................................8

Gdy coś nie działa… ....................................................................................................................... 10

Najważniejsze programy systemu Windows 98 ............................................................................. 11

Pomoc systemu Windows ............................................................................................................. 12

Obsługa plików i folderów ............................................................................................................. 12

Przenoszenie lub kopiowanie plików i folderów ............................................................................ 14

Usuwanie oraz odzyskiwanie plików i folderów ............................................................................. 15

Korzystanie z dyskietek ................................................................................................................. 15

Odnajdywanie zgubionych plików i folderów ................................................................................. 16

19

Spis rysunków

Rysunek 1. Zalecane wymiary ergonomicznego stanowiska pracy. ......................................................2

Rysunek 2. Okienko logowania ...........................................................................................................5

Rysunek 3. Główny ekran systemu Windows ......................................................................................6

Rysunek 4. Menu Start .......................................................................................................................7

Rysunek 5. Okienko zamykania systemu Windows ..............................................................................7

Rysunek 6. Przykładowe okno aplikacji systemu Windows ..................................................................8

Rysunek 7. Praca z wieloma oknami ...................................................................................................9

Rysunek 8. Okno zamykania programu ............................................................................................. 10

Rysunek 9. Pomoc systemu Windows ............................................................................................... 12

Rysunek 10. Eksplorator Windows .................................................................................................... 13

Rysunek 11. Okno formatowania dysku ............................................................................................ 16

Rysunek 12. Narzędzie Znajdź ........................................................................................................... 17