''

=∂ãì̈~ü ã≤.q.qã῭ «ºÜ≥∂QÆ x «̀º™ê è̂Œ#

(Éèí$HõÎ~°Ç≤Ï`« `å~°Hõ~å[Ü≥∂QÆ=Ú)

=∂ã¨ì~ü ã≤.q.q.ã῭ «ºÜ≥∂QÆ x «̀º™ê è̂Œ#2009 ÃãÃÑìO|~ü 12=∂ãì̈~ü ã≤.q.q. Ü≥∂QÆ â◊̀ åaÌ L «̀û==Ú =∞iÜ«Ú10= ã¨Ç¨Ï„㨠(Ö’@ãπ) ™ê è̂ŒHõ ã¨"Õ∞‡à◊#=Úã¨O Œ̂~°ƒù=ÚQÍ „ѨK«∞i «̀=Ú

© ã¨~°fiǨωõΩ¯Å∞ „ѨHÍâ◊‰õΩÅq

„Ѩ̀ «∞Å∞ ÅaèOK«∞ ™ê÷#=Ú :

P~ü.Zãπ.Ñ≤.âß„ã≤Î

=∂ã¨ì~ü ã≤.q.q. ã¨`«ºÜ≥∂QÆ ™ê^èŒHõ „@ãπì111, *Ï˝#nÑπ @=~üû, =∞ÅH±¿Ñ\ò P~ü.\˜.Z. PѶ‘ãπ Œ̂QÆæ~°=¸™ê~åOÉÏQ∑, ÃÇ·Ï„^•ÉÏ £̂.á¶È

(Ü≥∂QÆ ã¨Éèí∞ºÅ H˘~°‰õΩ =∂„ «̀"Õ∞)

=∞#q

Ü≥∂QÆq∞„ «̀∞Å∞ "åi "åi Ü≥∂QÆ LѨ̂ Õâ◊ QÆ∞~°∞=ÙŠѨ~°º"ÕHõΔ}Ö’ DHÀ~°∞ûÅ∞ 㨄Hõ=∞=ÚQÍ ™ê è̂Œ# KÕÜ«∞QÆÅ~°∞.

* * *

D „QÆO^äŒOÜ≥ÚHõ¯ ‰õÄ~°∞Êq+¨Ü«∞=ÚÖ’ W`ÀkèHõ=ÚQÍ ã¨Ç¨Ü«∞"≥Ú#iOz# N ~å[âıY~°∞x Hõ$+̈‚=¸iÎQÍiH̃, „QÆO ä̂Œ„Ñ̈K«∞~°}‰õΩ J=ã̈~°"≥∞ÿ#¿ÑÑ̈~°∞#∞ „Ѷ‘QÍ JOkOz# N ÔH. QÀÑ‘Hõ$+̈‚QÍiH̃, q+̈Ü«∞¿ãHõ~°}, J#∞"å Œ̂=ÚKÕã≤ÃÑ\̃ì# Ü≥∂QÆq∞„ «̀∞ʼnõΩ =∂ã̈ì~üQÍi Pjã̈∞ûÅ∞ x~°O «̀~°=Ú ÅaèOK«∞QÍHõ.N ÉèÏ~°æ= "≥OHõ@~°=∞} =∞iÜ«Ú N=∞u ÉèÏ~°æ= J#∞Ѩ=∞ QÍ~°Å∞ W`ÀkèHõPi÷Hõ ã̈Ç̈Ü«∞"≥Ú#iOzi. "åiH̃ ã̈^• N =∂ã̈ì~üQÍi Pjã̈∞ûÅ∞ ÅaèOK«∞QÍHõ!nxx _ç.\˜.Ñ≤. KÕã≤ JOkOz# N Z"£∞.Hõ$ëê‚~å=ÙQÍiH˜, ã¨HÍÅOÖ’ K«Hȭ QÍ=Ú„kOz~ÚzÛ# WOÑ‘iÜ«∞Öò „Ñ≤O\ò=∂\̃H±û Jkè

q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ

1. ã῭ «ºÜ≥∂QÆ=Ú H˘xfl =ÚYº q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ 1

2. Ü≥∂QÍ~°OÉèí=Ú – L Õ̂Ìâ◊º=ÚÅ∞ – 7N=∂+¨ì~°∞QÍ~°∞ K≥Ñ≤Ê#k

3. =∂ã¨ì~°∞QÍi _≥·sÅ#∞O_ç 17

4. Ü≥∂QÆ™ê è̂Œ‰õΩʼnõΩ xÜ«∞=∂=o – 1 41

5. Ü≥∂QÆ™ê è̂Œ‰õΩʼnõΩ xÜ«∞=∂=o – 2 43

6. ™ê è̂ŒHõ ™È Œ̂s=∞}∞ʼnõΩ ã¨∂K«#Å∞ 49

7. Ü≥∂QÀѨ̂ Õâ◊=Ú KÕÜ«Ú"åiH˜ LO_»=Åã≤# J~°›̀ «Å∞ 51

8. Ü≥∂QÆ=ÚÖ’ KÕ~°QÀ~°∞"å~°∞ áê\˜OK«=Åã≤# xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ 53

9. HÀ~°∞ûÅ∞ – "å\˜ P=â◊ºHõ̀ « 54

10. [#~°Öò „¿ÑÜ«∞~°∞ 56

11. "≥∞i_çÜ«∞

19. 7 Z_»̊ã¨∞ì"≥∞O@∞¡ 109

20. 13 áê¡

1 2

ã̈̀ «ºÜ≥∂QÆ=Ú H˘xfl =ÚMº q+̈Ü«∞=ÚÅ∞

JdÖÏO_»HÀ\˜ „|Ǩ‡O_»

3 4

6. «̀=∞ P è̂•ºu‡Hõ Jaè=$kúH˘~°‰õΩ H˘O Œ̂~°∞ ™ê è̂Œ‰õΩÅ∞ XHõ ™⁄Ãã·\©QÍU~°Ê_ç

5 6

Ü«ÚO Œ̂∞~°∞. W\̃ì"å~°∞ JkèHõ"≥∞ÿ#H˘Åk Ü≥∂QÆ=Ú "åºÑ≤Î

7 8

Ü≥∂QÍ~°OÉèí=Ú – L Õ̂Ìâ◊º=ÚÅ∞ –N =∂+ì̈~°∞QÍ~°∞ K≥Ñ≤Ê#k

(H©IIâıII H˘ «̀Î ~å=∞HÀ@Ü«∞ºQÍi ''Éèí$HõÎ~°Ç≤Ï «̀ `å~°Hõ ~å[Ü≥∂QÆ=Ú——#∞O_ç ¿ãHõiOK«|_ç#k.)

(''D Ü≥∂QÆ=Ú Ü≥ÚHȭ ÅHõΔº=ÚÅ∞ QÆ=∞º™ê÷#=Ú—— J#∞ ji¬Hõ „H˜O Œ̂N =∂+ì̈~°∞QÍ~°∞ J~°==ÚÖ’ ÃãÅqzÛ# ^•xH˜ J#∞"å Œ̂=Ú)

âß„ã̈Î=ÚÅ#∞ *Ï„QÆ̀ «ÎQÆ, Ö’ «̀∞QÆ (QÆOcè~°=ÚQÆ) Ñ̈ijeOz =∞# Ñ̈Ó~°∞fiÅKÕx~°‚~ÚOK«|_ç# Ѩ^Œú`«∞Å# P[

9 10

#O Œ̂∞H˘#∞@, ~ÚO ≥̂‰õΩ¯=HÍÅ=Ú =∞xÜ«ÚO_»∞@, |Ç̈ï Hõ+̈ì™ê è̂Œº"≥∞ÿ#k.‰õΩO_»ehâ◊HÎ̃ÜÕ∞ JOK≥Å"åiQÍ Ñ¨iѨÓ~°‚̂ Œâ◊‰õΩ KÕ~°∞Û#x K≥ѨÊ|_çÜ«Ú#flk.

nx Ѩ~°º=™ê#=Ú =∞# ÃÑ Œ̂ÌÅ∞ K≥Ñ≤Ê#^•x Hõ#∞QÆ∞}=ÚQÆ

„áê}˜ =∂#=Ù_»∞. D =∂#=Ù_»∞‰õÄ_» xÜ«∞q∞ «̀ HÍÅ=ÚÖ’ xÜ«∞q∞ «̀â◊H̃Î̀ À U~°Ê_ç#"å_Õ, U ~°∂Ñ̈=Ú

Z=~°∂

HÍ=Åã≤# Õ̂ǨÏx~å‡}=Ú "≥Ú Œ̂Å=Ù «̀∞Ok. Hõhã¨O 10 ã¨OIIÖ·̌

=∂+¨ì~°∞ ã≤.q.q.QÍi _≥·s#∞O_ç(™ê^茉õΩÅ LѨÜ≥∂QÍ~°÷O N Hõ@HõO ™êO|t=~å=ÙQÍiKÕ J#∞=kOK«|_ç#

''=∂ã¨ì~°∞QÍi _≥·sÅ∞—— #∞O_ç ¿ãHõiOK«|_ç#k)

''Wk=~°ÔHxfl q è̂Œ=ÚÅQÆ∞ =∂~°æ=ÚÅ ™ê~°=Ú#fl^À ^•#flO`å áê Œ̂=Ú„H˜O Œ̂ LOK«∞H˘x D Ö·̌Ë Ñ¨Ó~°fi[#‡Å „Ѩ=$ «̀∞ÎÅ∞ ÖËHõ ѨÓ~°fiHõ~°‡Å∞ ÖËHõ Hõ~°‡q è̂•#=∞#fl=∂@.) „Ѩu â◊s~°O qaè#fl «̀~åǨÏà◊ K≥_»∞ ÉÏǨϺ Ѩ̂ •~°÷O`À «̀Ü«∂Ô~·=ÙO@∞Ok. D #∂º Ö·̌#∞‰õΩ P K≥_»∞ „Ѩ=$ «̀∞ÎÅxfl\˜h |Ü«∞@‰õΩ

L#fl «̀ã≤÷uQÆÅ =∂#=~°∂ѨO „ѨHõ$uã≤̂ ŒúOQÍ =Ù#fl"åiH˜ JÖÏO\˜ Œ̂$_è»ã¨OHõÅÊO ~Ú=fi|_»∞ «̀∞Ok.

„QÆǨÏq è̂•#OÖ’ [x‡Oz#"å~°∞ „Ѩu [#‡Ö’#∂ H˘xfl ѨsHõΔʼnõΩ QÆ∞iJ=Ù`å~°∞. WO Œ̂∞HÀã¨"Õ∞

=∞# ™⁄Ãã·\© ÉÏQÍ Jaè=$kú K≥O^•Å̌ã̈∞ìÅ∞ ~Ú=fi|_»∞ «̀∞

™⁄Ãã·\© P=~°}#∞ ^•>Ë@ѨÙ_»∞, «̀# „áêH©ìã¨∞ Ѷ̈e`åxfl ™⁄Ãã·\©Ö’Ë ™⁄Ãã·\© P=~°} =ke# «̀~åfi «̀, „áêH©ìã¨∞QÆ∞iOz PÖ’zOK«_»OQÍh, ~ÚO\˜=^ÕÌ „áêH©ìã¨∞ KÕÜ«∞_»OQÍh J`«#∞KÕÜ«∞_»∞. Z"£∞.\˜.U D Ö·̌#∞#∞ ~ÚzÛOk nxHÀã¨"Õ∞

Ѩ_çOk. PÃÑ·# HÀѨO «̀#∞fl‰õΩx |Ü«∞@‰õΩ =zÛOk. W Œ̂O`å K«∂ã≤#«̀~°∞"å «̀ ‰õÄ_® g∞~°∞ è̂Œ~°‡=~°Î#O HõÅ"å~°x J#_»O ÜÕ∞=∂„ «̀O ã¨||∞

HÍ^Œ∞.

q∞=∞‡efl Ë ÜÕ∞q∞\’ g∞~°∞ ≥̀Å∞ã¨∞HÀ"åe.3. D Éèí∂q∞g∞ Œ̂ g∞~°∞ Ü≥∞O Œ̂∞‰õΩ [x‡Oz#n g∞~°∞ ≥̀Å∞ã¨∞HÀ"åe.4. Éè∫uHõOQÍ, P è̂•ºu‡HõOQÍ Ü≥∞ÖÏ "≥∞ÅQÍÖ’ g∞~°∞ x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åe.

5. Éè∫uHõ, P è̂•ºu‡Hõ ~°OQÍÅ =∞ è̂Œº Õ̀_®Å#∞ g∞~°∞ ≥̀Å∞ã¨∞HÀ"åe.6. ''=∞#O——#∞ *Ï„QÆ̀ «ÎQÍ Ñ¨ijeOz Õ̀, =∞#‰õÄ ã¨$+≤ìHõ~°Î‰õÄ =∞ è̂Œº Õ̀_®

ã¨Ê+ì̈=∞=Ù «̀∞Ok. ''=∞#O—— ‰õΩ Ö’Ñ¨Å L#flk XHõ>Ë. ''=∞#O——‰õΩ ÃÑ·#=Ù#flk XHõ>Ë. D Ô~O_ç\˜ =∞ è̂Œº Õ̀_®#∞ xt «̀OQÍ ≥̀Å∞ã¨∞HÀ"åe.

7. g∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’

21–11–1912 : g∞_çÜ«∞"£∞Å HÀã¨OË#

7. „Ѩã¨∞Î̀ åxH˜ g∞ Ѷ≤lHõÖò =∂+ì̈~°∞QÍi

~Ú=fix"åà◊√§ – gà◊§‰õΩ Ü≥∞ÖÏO\̃ Z_»̊ã̈∞ì"≥∞O@∞¡ Ñ̈OÑ̈‰õÄ_»̂ Œ∞, JO Õ̀HÍ Œ̂∞"åix ã¨ÃãÊO_»∞ KÕÜ«∂e.

Z"£∞.\˜.U.

16–12–1914 :

_≥=ÅÑπ"≥∞O@∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#Ë – „QÆÇ≤ÏOz,«̀@∞ì‰õΩ

q è̂•

=∂+¨ì~°∞QÍi _≥·i – 15–11–1915 :=∂+̈ì~°∞QÍi

4. „Ѩã¨∞Î̀ « â◊s~°"Õ∞ ~°∂ѨÙ=∂~°‰õΩO_®5. K«xáÈ~Ú# "åix uiy ~°Ñ≤ÊOK«_»O6. JO Œ̂‰õΩO_® „Ѩ֒Éèí ÃÑ_»∞ «̀∞#fl ^•xx ѨÓiÎ *Ï„QÆ̂ Œ=ã÷̈Ö’ KÕ~°_»O.

WHõ g∞ Œ̂@ g∞_çÜ«∞=ÚʼnõΩ Ñ̈OKÕ „áêH©ìã̈∞ Ug∞ÖË̂ Œ∞. HÍh, „@∂ ǜ"≥∂+̈#∞ÉÏÇ̈ϺOÖ’ ≥̀e¿ã@O «̀=~°‰õΩ "åà◊√§ ~ÀE =∂+̈ì~°∞QÍi

41 42

Ü≥∂QÆ™ê è̂Œ‰õΩʼnõΩ xÜ«∞=∂=o–1=∂+¨ì~ü ã≤.q.q. #=∞™ê¯~°=Ú

(g∞_çÜ«∞"£∞ N ã≤.P~üû–_≥·s–1913–14 ã¨O. #∞O_ç ¿ãHõiOK«|_ç#q.)

1. Ü≥∂QÆ™ê è̂Œ#‰õΩ, ™ê è̂Œ‰õΩÅ∞ HÍà◊√§ Hõ_çyH˘x, â◊√zQÍ =ÙO_ç, ÉèíHÎ̃̀ À=∂+ì̈~°∞QÍiH˜ #=∞ã¨̄ iOz, „áê~°÷#Ö’ áêÖÁæ#=ÅÜ«Ú#∞. (R.W.M.)(Reverend Worship-ful Master) J#fl ÉèÏ==Ú ã̈^•Hõey Ü«ÚO_»=Ö̌#∞.

2. Ü≥∂QÆ=Ú#∞QÆ∂iÛ – '‰õΩO_»ex— – QÆ∂iÛ# „Ñ̈â◊flÅ#∞ =∂„ «̀"Õ∞ =∂+̈ì~°∞QÍix J_»∞QÆ=Öˇ#∞.

3. W «̀~° q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞QÆ∂iÛ „Ѩã¨OQÆ=Ú, "å Œ̂# N"åi ã¨=∞HõΔ=Ú#QÍh, „áê~°÷# QÆkÜ«∞O Œ̂∞QÍh ™ê è̂Œ‰õΩÅ∞ KÕÜ«∞~å Œ̂∞.

4. ™ê è̂Œ‰õΩÅ ã¨OÉèÏ+¨} Ü≥∞O`À Q“~°=ÉèÏ==Ú`À#∞, ÉèíHÎ̃ =∞~åº Œ̂Å`À#∞Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. "≥∂@∞QÍ ÉèÏ+≤OK«~å Œ̂∞.

5. XHõ ™ê è̂Œ‰õΩ_»∞ Ü≥∂QÆq+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ N"åi`À =∂@ÖÏ_»∞#ѨC_»∞,~ÚOH˘Hõ 'g∞_çÜ«∞"£∞— (™ê è̂Œ‰õΩ_»∞) =∂\Ï¡_»~å Œ̂∞. J=ã¨~°=Ú Hõey#,N"åi J#∞=∞uá⁄Ok =∂\Ï¡_»=Öˇ#∞.

6. W «̀~° Ü≥∂QÆs «̀∞Å#∞ – P è̂•ºu‡Hõ =∂~°æ=ÚÅ#∞ – ã≤̂ •úO «̀=ÚÅ#∞– ~¸ =∂~åæ#∞Ü«∂Ü«ÚÖˇÑ¨C_»∂, Z=fi~°∂ PˆHΔÑ≤OK«~å Œ̂∞, Ü≥∞ Õ̂Ì=KÕÜ«∞‰õÄ_»̂ Œ∞.

4

7. ~å[H©Ü«∞=ÚÅO Œ̂∞ áêÖÁæ#∞@ ѨÓiÎQÍ x+≤̂ Œú=Ú.

8. ™ê è̂Œ‰õΩÅ ^•fi~å =∂„ «̀"Õ∞, #∂ «̀#∞Å∞=zÛ, N=∂+̈ì~°∞QÍi Œ̂~°≈#OKÕã≤"åi Ü«∞#∞„QÆǨÏ=Ú#∞ á⁄O Œ̂=ÅÜ«Ú#∞. N"åix Ziy#"åiH˜ ~¸xÜ«∞=∞=Ú ÖË̂ Œ∞.

9. Ü≥∂QÆ™ê è̂Œ# ã¨=∞Ü«∞=Ú# ~Ú «̀~°∞Å∞O_»~å Œ̂∞.

43 44

Ü≥∂QÆ™ê è̂Œ‰õΩʼnõΩ xÜ«∞=∂=o–2

1917 – N =∂+¨ì~°∞QÍ~°∞ ~Úk=~°Ö’ ~ÚzÛ# Ü≥∂QÆx|O^èŒ#ʼnõΩJ#∞|O è̂Œ=ÚQÆ

45 46

JO Œ̂~°∞ Jxfl ã¨=∞Ü«∞=ÚÅÖ’ ~¸ q+¨Ü«∞=Ú#∞ *Ï„QÆ̀ «ÎQÆ =∞#ã¨∞û#O Œ̂∞OK«∞H˘#=Ö̌#∞. =∞# ™ê è̂Œ#„Hõ=∞=Ú ~Ú «̀~° Ü≥∂QÆ=ÚÅHõO>̌ "ÕÔ~·#kQÆ#∞Hõ. "åx`À nxx áÈÅ∞ÛH˘#∞@QÍx, JK«\̃ ã≤̂ •úO «̀=ÚÅ∞ ã̈∂„ «̀=ÚÅ∞~ÚO^Œ∞ ÖË=xQÍx ã¨O^ÕÇ≤ÏOK«=Åã≤# J=ã¨~°=ÚÖË^Œ∞. ÃÑ· ã¨ÅǨLѨ„Hõ=∞}˜HõQÍ fã≤H˘x „Ѩu g∞_çÜ«∞=Ú kQÆ∞= JOâ◊=ÚÅ#∞ „â◊̂ ŒúQÆѨijeOѨ=Öˇ#∞.

1. =∞# =∞ˇOѨ~°s Z_»̊ã¨∞ì"≥∞O@∞¡ =∂„ «̀O XHȭ x=Ú+¨O ‰õÄ_» Õ̀_®ÖˉõΩO_®K≥Ñ≤Ê# >ÿ̌=ÚˆH YzÛ «̀OQÍ KÕÜ«∂e.

47 48

6. Ô~·Å∞, |ã̈∞û, Ñ̈Å¡H̃ "≥Ú Œ̂Ö̌·#"å\̃Ö’ „Ñ̈Ü«∂}=Ú KÕ¿ã@Ñ̈C_»∞ „áêH©ìã̈∞KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. (`«~åfi`«HÍÅOÖ’ Ô~·Å∞Ö’ KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ Ñ¨ifi+¨#∞~Ú=fi|_çOk.)

7. L Œ̂Ü«∞OQÍx, ™êÜ«∞O„ «̀OQÍx 6–00 ^•\̃# «̀~°∞"å «̀‰õÄ_® á⁄~°∞QÆ∂iÖ’=ÙO_»=Åã≤=¿ãÎ á⁄~°∞QÆ∂iÖ’

49 50

™ê è̂ŒHõ ™È Œ̂s=∞}∞ʼnõΩ ã¨∂K«#Å∞

1. "åà◊§ „áêH©ìã̈∞‰õΩ =∞øeHÀ Õ̂Ìâ◊ºO rqOz =ÙO_»QÍ

51 52

Ü≥∂QÀѨ^Õâ◊=Ú KÕÜ«Ú"åiH˜LO_»=Åã≤# J~°›̀ « ÖËq∞\˜?

(H©IIâıII k_»QÆ∞ Ë¡, Wk P Œ̂~°≈=Ú. D P Œ̂~°≈=Ú Jxfl"Õà◊Å áê\̃OK«∞@Hõ+ì̈=Ú. áê\˜Oz#KÀ ã¨̂ ŒºóѶ̈e «̀=Ú. D Ü≥∂QÆ=Ú#∞ QÆ∞iOz ѨÓiÎQÍ≥̀Å∞ã̈∞H˘#Hõ W «̀~° Ü≥∂QÆ=ÚÅ`À nx `å~°̀ «=∞º=ÚÅ∞ K≥Ñ̈ÊHõ Z@∞¡ XHõix

XHõ~°∞ D Ü≥∂QÆ=ÚÖ’ „Ѩ"ÕtOѨ KÕÜ«∞QÆÅ~°∞. Wk =∞O„ «̀[Ѩ=Ú HÍ Œ̂∞.«̀O„ «̀=ÚHÍ Œ̂∞. Ü«∞O„ «̀=Ú HÍ Œ̂∞. Wk Ü≥∂QÆ=Ú. Ü≥∂QÆ=Ú#‰õΩ =¸Å=Ú

„Ѩ[˝‰õΩO_»ex. ‰õΩO_»ex â◊HÎ̃Ñ‘~î°=Ú. „Ѩ[˝ P «̀‡ã≤÷u. ѨÓiÎ K≥·̀ «#º=O «̀"≥∞ÿ#‰õΩO_»exx Ѩ~°=∂ «̀‡, JO «̀~å «̀‡, „Ѩ"Õâß «̀‡, r"å «̀‡Å ã¨OѶ̈∞\˜̀ «"≥∞ÿ#„Ñ̈[̋‰õÄ_ç Ñ̈xKÕÜ«∞x Õ̂ Ü≥∂QÆQÆ=∞º=Ú Œ̂∞~°¡Éèí=Ú. nxH̃ q"ÕHõ=Ú, q*Ï̋#=Ú,|∞∞+≤ ™êO„Ѩ̂ •Ü«∞=Ú, J=QÍǨÏ#, Õ̂ǨÏx~å‡}*Ï˝#=Ú, qâı+≤Oz ѨÓ~°‚*’ºu+̈*Ï̋#=Ú ≥̀eã≤Ü«ÚO_»=Ö̌#∞. ™ê è̂Œ‰õΩxH̃ PÜ«Ú̂~fi Œ̂ *Ï̋#=Ú QÆ∂_®=ÙO_»=Öˇ#∞. Wxfl =ÙO_çQÆ∂_® ã῭ «º=Ú#∞K«∂K«∞ k=º Œ̂$+≤ì =ÙO_»=Öˇ#∞.WHõ Ü«∞=∞xÜ«∞=∂k ÅHõΔ}=ÚÅ∞O_»=Öˇ#x K≥ѨC@ J#=ã¨~°=Ú. WHõXHȭ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë „|Ǩχ=Ú#∞ ≥̀eã≤#"å_Õ „|Ǩϟ‡Ñ¨̂ Õâ◊=Ú KÕÜ«∞

7

QÆÅ_»∞. Ü≥∂QÆ=Ú#∞ ã≤kúOѨKÕã≤H˘x# "å_Õ Ü≥∂QÀѨ̂ Õâ◊=Ú KÕÜ«∞QÆÅ_»∞.J>Ë¡ Wxfl J~°› «̀Å∞ =Ù#fl"åxH˜ LѨ̂ Õâ◊=Ú

53 54

Ü≥∂QÆ=ÚÖ’ KÕ~°QÀ~°∞"å~°∞áê\˜OK«=Åã≤# xÜ«∞=∞=ÚÅ∞

1. P =ºH̃Î =Ü«∞ã̈∞ 21 H̃ ÃÇÏK«∞ÛQÍ#∞ 55 H̃ «̀‰õΩ¯=QÆ #∞O_» =ÅÜ«Ú#∞.2. J «̀x =∞`åKå~° q è̂Œ∞Å #u„Hõq∞Oz „Ѩ=iÎOK«=Åã≤# Ü«∂=â◊ºHõ=Ú

ÖË̂ Œ∞.3. J «̀#∞ «̀e¡̂ ŒO„_»∞Å áÈ+¨}Ü«∞O Œ̂∞O_≥Ë H˘xfl =∂@Å∞ ÖËHõ =∂@Å ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú. "å\˜x«̀#Ö’ LK«ÛiOz H˘O «̀¿ãѨ٠xâ◊≈|Ì=ÚQÍ LO_ç «̀# â◊s~°=ÚÖ’ [~°∞QÆ∞

Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑#∞ QÆ=∞xOK«_®xfl HÀ~°∞ûÅ∞ KÕÜ«∞_»=Ú JO\Ï~°∞. Jq=∞O„ «̀=ÚÖÏO\˜q. "å\˜H˜ LKåÛù~°} =ÚYº=ÚQÍx J~°÷=ÚQÍ Œ̂∞. Pq è̂Œ=ÚQÍ LK«ÛùiOz#Ñ̈Ù_»∞ =∂+̈ì~°∞ Hõ~°∞} â◊s~°=ÚÖ’ „Ñ̈"ÕtOz ™ê è̂Œ‰õΩxã¨∂HõΔ‡â◊s~°=ÚÖ’ ã≤÷~°̀ åfixH˜ HÍ=Åã≤# =∂~°∞ÊÅ∞ KÕã¨∞ÎOk. Pq è̂Œ=ÚQÍ[~°∞QÆ∞K«∞#fl ^•xx QÆ=∞xOK«_»"Õ∞ HÀ~°∞ûÅ∞ KÕ¿ã@ѨC_»∞ ™ê è̂Œ‰õΩ_»∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ̈x. P ã̈=∞Ü«∞=ÚÖ’ ™ê è̂Œ‰õΩ_»∞ Õ̂xg∞ Œ̂ =∞#ã̈∞û ÅQÆfl=ÚKÕÜ«∞Hõ«̀# â◊s~°=ÚÖ’

55 56

áÈ Õ̀ „H˜O Œ̂#∞#fl ‰õΩO_»exâ◊HÎ̃ ÃÑ·H˜ áÈ=Ù@‰õΩ gÅ∞ HõÅ∞QÆ̂ Œ∞. HÀ~°∞ûÅÖ’#∞#fl =∂@Å∞ LK«ÛiOK«QÍ =zÛ# „Ѩu â◊ÉÏÌxH˜ „Ѩ̀ ÕºHõ=∞~Ú# â◊HÎ̃LO@∞Ok. D HÀ~°∞ûÅ JÉèϺã¨=Ú =Å# ‰õΩO_»ex â◊HÎ̃Ö’ Hõ̂ ŒeHõ U~°Ê_»∞«̀∞Ok. JO Œ̂∞=Å# =∂=¸Å∞QÍ =KÕÛ =∞ «̀∞Î ~å Œ̂∞. P ‰õΩO_»ex â◊HÎ̃

T~°÷fi =ÚY=ÚQÍáÈ~Ú ã¨Ç¨Ï„™ê~åxH˜ KÕi =∞~°Å „H˜OkH˜ ‰õΩO_»exÖ’xH˜=ã¨∞ÎOk. Dq è̂Œ=ÚQÍ ‰õΩO_»exÖ’ |Ü«∞Å∞ Õ̂i ã¨Ç¨Ï„™ê~°=Ú#‰õΩ KÕi=∞~°Å ‰õΩO_»exÖ’ „Ѩ"Õtã¨∂Î ã¨∂HõΔ‡â◊s~°=ÚÖ’ [~°∞QÆ=Åã≤# =∂~°∞ÊÅ#∞KÕÜ«Ú#∞. D =∂~°∞ÊÅ∞ ã¨∂÷Å â◊s~°=ÚÖ’ HõxÊOK«=Ù. Jq ã¨∂HõΔ‡â◊s~°=Ú#‰õΩ =∂„ «̀"Õ∞ Ѩiq∞ «̀=ÚÅ∞. ‰õΩO_»ex#∞O_ç D â◊HÎ̃ ã¨∞+¨μ=∞fl ^•fi~å''Ç≤Ï «̀∞——‰õΩ KÕ~°∞ «̀∞Ok. JHȭ _» Éè∫uHõ„Ñ̈[̋Ö’

"≥∞i_çÜ«∞

59 60

33 Z_»˚ã¨∞ì"≥∞O@∞¡

D„H˜Ok Z_»̊ãπì"≥∞O@¡#∞ XH˘¯Hȭ \˜ „Ѩu~ÀA 33 K˘II# Ô~O_»∞~ÀAÅ∞,=¸_»=~ÀA# 34 K˘Ñ̈C# KÕÜ«ÚK«∞O_ç#KÀ

61 62

15~å[Ü≥∂QÆ HÀ~°∞û

(XH˘¯Hȭ Ü≥∂QÆ=Ú#∞ ~ÀA‰õΩ L Œ̂Ü«∞=Ú, ™êÜ«∞O„ «̀O 5 xII „áêH©ìãπ,2 xII Ô~ãπì K˘Ñ¨C# KÕã≤# XHõ™êi KÕã≤#@∞¡. J@∞¡ ~ÀA‰õΩ Zxfl™ê~°∞¡

gÖ·̌# Jxfl™ê~°∞¡ xÜ«∞q∞ «̀ã¨OYº ѨÓiÎJQÆ∞=~°‰õΩ KÕÜ«∞=Öˇ#∞.)

=∂ã¨ì~ü ã≤.q.q. #=∞™ê¯~°"£∞=∂ãì̈~ü Z_»̊ãπì"≥∞O\òû

1. q„ «̀ Ü≥∂QÆ Ü«∂Hì̃q\˜, q„ «̀Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, q„ «̀Ü≥∂QÆ i[Öòì, q„ «̀Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞ (66 =∂~°∞¡)

2. è̂Œ$QÆ∞} Ü≥∂QÆ Ü«∂H̃ìq\̃, è̂Œ$QÆ∞} Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, è̂Œ$QÆ∞}Ü≥∂QÆ i[Öòì,è̂Œ$QÆ∞} Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (66 =∂~°∞¡)

3. =ź Ü≥∂QÆ Ü«∂Hì̃q\˜, =ź Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, =ź Ü≥∂QÆ i[Öòì,=ź Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (66 =∂~°∞¡)

4. Jyfl Ü≥∂QÆ Ü«∂H̃ìq\̃, Jyfl Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, Jyfl Ü≥∂QÆã≤kúx „Ñ̈™êkOzL Œ̂úiOѨÙ_»∞. (110 =∂~°∞¡)

5. P[˝ Ü≥∂QÆ Ü«∂Hì̃q\˜, P[˝ Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, P[˝ Ü≥∂QÆ i[Öòì, P[˝Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (132 =∂~°∞¡)

6. „aèOl «̀ ~å[Ü≥∂QÆ Ü«∂Hì̃q\˜, „aèOl «̀ ~å[Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, „aèOl «̀~å[Ü≥∂QÆ i[Öòì, „aèOl «̀ ~å[Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞.(132 =∂~°∞¡)

16`å~°Hõ ~å[Ü≥∂QÆ HÀ~°∞û

=∂ã¨ì~ü ã≤.q.q. #=∞™ê¯~°"£∞=∂ãì̈~üû Z_»̊ãπì"≥∞O\òû

D Ü≥∂QÆ=ÚÅ#∞ =ÚO Œ̂∞ ¿ÑrÖ’ K≥Ñ≤Ê#q è̂Œ=ÚQÍ KÕã¨∞H˘#=Öˇ#∞.

1. Ñ‘¡*ò =∂ãì̈~ü Ç≤Ï «̀∞ Ü≥∂QÆ Ü«∂Hì̃q\˜, Ç≤Ï «̀∞ Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, Ç≤Ï «̀∞Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (99 =∂~°∞¡)

2. Ñ‘¡*ò =∂ã̈ì~ü „|Ç̈χÜ≥∂QÆ Ü«∂H̃ìq\̃, „|Ç̈χÜ≥∂QÆ =i¯OQ∑, „|Ç̈χÜ≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (99 =∂~°∞¡)

3. Ñ‘¡*ò =∂ãì̈~ü eOaÜ≥∂QÆ Ü«∂Hì̃q\˜, eOaÜ≥∂QÆ =i¯OQ∑, eOaÜ≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (99 =∂~°∞¡)

4. Ñ‘¡*ò =∂ã̈ì~ü ã̈∞„H̃ «̀Ü≥∂QÆ Ü«∂H̃ìq\̃, ã̈∞„H̃ «̀Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, ã̈∞„H̃ «̀Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (250 =∂~°∞¡)

5. Ñ‘¡*ò =∂ãì̈~ü "≥·„ «̀Ü≥∂QÆ Ü«∂Hì̃q\˜, "≥·„ «̀Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, "≥·„ «̀Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (333 =∂~°∞¡)

6. Ñ‘¡*ò =∂ãì̈~ü ѨOK«Ü≥∂QÆ Ü«∂Hì̃q\˜, ѨOK«Ü≥∂QÆ =i¯OQ∑, ѨOK«Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞. (666 =∂~°∞¡)

Éèí$HõÎ~°Ç≤Ï «̀ `å~°Hõ ~å[Ü≥∂QÆ=Ú

''Éèí$HõÎ~°Ç≤Ï «̀ `å~°Hõ ~å[Ü≥∂QÆã≤kúx „Ѩ™êkOz L Œ̂úiOѨÙ_»∞.——nxH˜ ã¨OMϺxÜ«∞=∞=Ú ÖË̂ Œ∞. rq`åO «̀=Ú KÕã¨∞H˘#=Öˇ#∞.

63 64

17„_®Ñπ HÀ~°∞û

(=∞Ǩ`å‡ Öˇ@~üû 23–1–1912)

ㄬu

ã̈Éò–_çq[

67 68

«̀̂ Œ∞Ѩi

69 70

3. @∞ ÃѶ·~ü P~°∞æº"≥∞O\ò ¿ãì\ò W

71 72

6. Ö·̌

73 74

1. q∞ «̀∞2. ™ê^èŒ#3. „ѨÜ≥∂[#4. =∞#™ê¯~°}5. «̀_» |O è̂Œ#6. «̀̀ «fi â◊OHõ#7. |∞kú |O è̂Œ#8. ѨÙ+¨ºHÍ~°}9. «̀̂ Õºã≤÷̀ « ã¨~°fi =Ú è̂Œ |O è̂Œ# kè"ÕºO„ Œ̂ Éè̌·~°º è̂Œ$+ì̈u

>ˇOѨ~°s J_»̊ãπì"≥∞O\ò :– @∞ É∫O_»s ÃÇ·ÏÜ«∞º~üã≤Êi\ò á¶êÖòû _≥ã≤=∞Öò _®\ò W#fl~ü ™È~üû.

(6) ÔH.P~ü–HÀ~°∞û–2D HÀ~°∞ûÖ’x

75 76

9. Peƒ\ò Ü«∂HõΔ

77 78

7. ÉèÏ#∞=∞u8. Jâ◊fiHÍi9. ã≤kú ^Œ$+¨ìu10. ~°∞z11. K«OK«e12. |Ö`å¯i13. =∂#ã‘H˜14. P~ÀQƺu15. =∞#™ê¯i16. „uÜÕ∞Ü«∞x17. „H̃Ü«∞ÉÏe18. „Ñ̈ è̂ÕÜ«∞x19. ã¨ÑÎ̈ã¨∞Îu20. â◊OHõ^Œ$+≤ì21. ™ê è̂Œ∞=∞u22. „|Ç̈χÜ≥∂y23. „ѨHÍâ◊^Œfiu24. Ñ̈ Œ̂‡Éèí∂+̈}̃25. Ѩ~°O*’ºu26. â◊√„HõHÍO_»O27. „QÆǨÏHÍO_»O28. Jâ◊fiHÍO_»O29. â’HõÉÏÖˇ30. â◊√„Hõ^Œ$+≤ì31. â◊x^Œ$+≤ì32. Pk*’ºu33. „Ѩuáê=x

34. „QÆǨÏã¨OQÆO35. ÉÏÖË Œ̂$+≤ì36. "≥∂ǨÏ~åt37. =Úx^Œ$+≤ì38. J~°ú„k=º39. Ĥ «̀∞~°u40. QÆ∞~°∞~åt41. J~°ú"åHõºO42. |∞ è̂Œ̂ Œ$+≤ì43. „ɡã¨÷"åHõºO44. HÍ~°∞}˜45. â◊√ÉèíOHõi46. J~°÷aO Œ̂∞47. Éèí∂ «̀ˇO_»

79 80

>ˇOѨ~°s Z_≥̊ãπì"≥∞O\ò :1. Ѷ̈ÙÖò

81 82

3. Ç≤ÏÑπ~å_£ @~°fl=Ù\ò W

83 84

„áêÃããπ : „áêH©ìãπ 5 xII Ô~ãπì : 5 xII

HÀ~°∞û

85 86

\˜.Z.

87 88

9. Ç≤Ï"£∞fl ™êOQ∑û, Peƒ\ò „Q“O_£, ÔHÜü∞ "≥~üû10. ≥̂ˇˇO_çOQ∑ @∞ HÍeOQ∑ ɡÖò2. ã≤Åfi~ü P~ü–Pi¤Ü«∞Öò HõO|ãπì É·̌ „áÈ„QÍO3. É·̌ "åiflOQ∑ ã≤ÊÖò JÑπ „ «̀∂ J=Ù\ò Ü«∂\˜@∞º_çHõÖò áê~üì4. É·̌ q*ò_»O P~ü. PiìÜ«∞Öò ã≤Êi\ò \Ïe\ò ™È~üû5. H˜Ãã‡ÖòÖÏ_£̊, "≥i Ǩ\˜OQ∑ Hõ#fi~üì ZHõû~üÃã·*ò É’ ǜ „áÈ„QÍO6. bÑπ, "≥~Ú\ò, „™êOQ∑ ~À*ˇãπ É·̌ ÃÑË\ò HÍ#¬ãπ ™Èì~ü¤7. ≥̂

89 90

HÀ~°∞û

91 92

24. "≥s QÆ∞_£ ÃѶ·#~ü J è̂•i\©ãπ É·̌ W#fl~ü

93 94

2. "ÀÖòì ≥̂

95 96

4. WO„ѨÓ"£¤ "åãπ q\ò W#fl~ü HÍOáÈl+¨ˇO_çOQ∑ âßfiãπ>ˇ

97 98

4. "å*ò, "≥O_£, i"åÖòfi, ÃÑË+¨

99 100

3. JÑπ@∞ k x~åfi} ¿ãÊãπ PHõÖòì JO_£ WHõÖòìÉ·̌Öò =i¯OQ∑ „áêq∞ãπ ZÖˇ„Hì̃H± s"£∞û

VII

HÀ~°∞û

101 102

''™êÖòfiû Ü«∂x=∞Öò Hõ"Õ∞O_£, W#fl~ü ÃѶ·\ò WˇO_≥xûOQ∑ „>ˇ~Ú

103 104

10. J=Ù@~ü ã¨*ˇ+¨

105 106

P~°¤~ü HÀ~°∞û–4

=∂ã¨ì~ü ã≤.q.q. #=∞™ê¯~°"£∞=∂ãì̈~üû Z_»̊ãπì"≥∞O\òû, QÆ∞ÑÎ̈ |Ç≤Ï+ì̈̀ «º

1. "≥∞ [#ˆ~+¨

107 108

P~°¤~ü HÀ~°∞û–5=∂ã¨ì~ü ã≤.q.q. #=∞™ê¯~°"£∞=∂ãì̈~üû Z_»̊ãπì"≥∞O\òû, QÆ∞ÑÎ̈ |Ç≤Ï+ì̈̀ «º

1. ™êÖòfiãπ Ü«∂x=∞Öò Hõ=∂O_£, W#fl~ü ÃѶ·\ò WˇOѨ~°s Z_»̊ãπì"≥∞O\ò :

''@∞ ZHõû~üÃã·*ò ÖË_»ãπ @∞ c\ò „á⁄ÖÏOQ∑ g∞\ò bH© QÍi¤OQ∑ ÃÇ·Ï——

ã¨Éò _çq[

109 110

197 Z_»˚ã¨∞ì"≥∞O@∞¡

„Ѩu =∞OQÆà◊"å~°O

=∂ã¨ì~ü ã≤.q.q. #=∞™ê¯~°"£∞=∂ãì̈~üû Z_»̊ãπì"≥∞O\òû„áêH©ìãπ 3 xII Ô~ãπì : 2 xII

1. W

111 112

21P~ÀQƺ „áê~°÷#Å∞(1)

113 114

22^èŒx+¨ì „¿ÑÜ«∞~°∞

(N =∂ãì̈~°∞QÍi [#‡`å~° è̂Œx+ì̈ #HõΔ„ «̀=Ú ~ÀA# KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ)

=∂ã¨ì~ü ã≤.q.q. #=∞™ê¯~°"£∞=∂ãì̈~üû Z_»̊ãπì"≥∞O\òû

''=∂Ô~¯@∞º=Öò #∂º "≥∂_»Öò #∂º@

115 116

23™ê^èŒ#Ö’ J_»¤O‰õΩÅ∞ =zÛ#ѨC_»∞

=∂ãì̈~°∞QÍi á¶È\’=ÚO Œ̂∞ xÅ|_ç áê Œ̂=ÚÅ∞

117 118

25=ÚYº"≥∞ÿ# k#=ÚÅ∞

=∂iÛ 21 – DH˜fi

âßOu „áê~°÷# :

''Ñ‘ãπ ѨӺi\˜ ѨӺ~üÅ"£ ã≤OѨu JO_£ HÀPѨ̂~+¨