Bariery informacyjne w nauce

Marzena Świgoń

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

IX Forum INTZakopane 2007

Bariery informacyjne

• przeszkody w dostępie do informacji, korzystaniu z niej i rozpowszechnianiu

• zjawisko powszechnie występujące – w środowisku naukowym doświadcza ich ponad 70 % badanych

• dotychczasowymi badaniami objęto, oprócz pracowników naukowo-dydaktycznych, także studentów i pracowników służby zdrowia

• w dobie społeczeństwa informacyjnego – istnieje potrzeba badań w innych grupach użytkowników

• najważniejsze kwestie w badaniach barier informacyjnych:– identyfikacja barier– hierarchizacja– badanie zależności między ich postrzeganiem a różnymi

cechami respondentów

Identyfikacja barier informacyjnych

• Metoda reprezentatywna• Kwestionariusz ankiety• Wykaz barier informacyjnych

– stosowanie ujednoliconej listy przeszkód umożliwia porównywanie wyników badań

Uniwersalna typologiabarier informacyjnych

I. Bariery związane z użytkownikiem informacji

II. Bariery interpersonalne

III. Bariery środowiskowe

IV. Bariery związane ze źródłami informacjia) tworzone przez biblioteki

b) tworzone przez autorów i wydawców informacji pośredniej i bezpośredniej

Hierarchizacja barier informacyjnych

1. na podstawie częstotliwości doświadczania danego rodzaju przeszkody (% ogólnej liczby respondentów);

2. na podstawie wielkości przeszkody (np. skala punktowa 1 – 5, gdzie „1 = nieistotna bariera”, „5 = bardzo uciążliwa bariera).

Najczęściej napotykane bariery informacyjne nie są jednocześnie najbardziej uciążliwymi.

(na podstawie badań empirycznych)

Zależności między postrzeganiem bariera cechami respondentów

• Cechy respondentów, tzw. zmienne niezależne, np.:– wiek,– płeć,– stopień naukowy,– rodzaj uprawianej dyscypliny naukowej

• Zależności mają charakter uniwersalny.

Różnice w postrzeganiu barierw świetle badań*

• płeć [k, m] – wyższe oceny uciążliwości barier wybierały niemal zawsze kobiety;

• stopień naukowy [mgr, dr, dr hab./prof.] – wyraźna liniowa zależność: im wyższy stopień tym niższe oceny wielkości barier;

• wiek [do 35 lat, 36-45, 46-55, pow.55] – najmłodsi pracownicy wybierali zdecydowanie wyższe oceny niż najstarsi; wyjątkiem były przeszkody w korzystaniu z Internetu;

• rodzaj nauk [NH, NS, NP, NT] – wyższe oceny wielkości wybierali przedstawiciele nauk humanistycznych i społecznych, niż przyrodniczych i technicznych.

*badania ankietowe (2004 r.) wśród 172 pracowników naukowo-dydaktycznych UWM

Bariery, których postrzeganie jest silnie związane z cechami respondentów

• nieprzyjazne regulaminy w bibliotekach• bariery geograficzne• pomoc innych pracowników naukowych w

poszukiwaniu informacji• jakość informacji w Internecie• niedoskonałość wyszukiwarek internetowych• dominacja języka angielskiego w Internecie• koszty połączeń z Internetem

0

0

1

1

2

2

3 3

44

5

5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

kobiety mężczyźni

Nieprzyjazne regulaminy w bibliotekach a płeć

Nieprzyjazne regulaminy w bibliotekach a wiek

0

0

0 0

1

1

11

2 2 2

2

3

3

3

3

4 4

4

4

5

5

5

50

5

10

15

20

25

30

35

40

45

do 35 lat 36-45 46-55 pow.55 lat

Bariery geograficzne a rodzaj nauk

0

0

00

1

1

1

12 22

2

3 3

3

3

44

44

55

5

5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

NP. NT NS NH

Brak pomocy innych pracowników a rodzaj nauk

00

00

1

1

11

22

2

23

3

3 3

44

4

4

5 5

5

5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

NP. NT NS NH

Brak pomocy innych pracowników a płeć

0

5

10

15

20

25

30

kobiety mężczyźni

Jakość informacji w Internecie a stopień naukowy

0

0

0

1

11

2

2

2

3

33

44

4

5

5 5

0

10

20

30

40

50

60

mgr dr dr hab./prof.

Jakość informacji w Internecie a wiek

0 0

00

1

1

1 1

22

2

233

3

3

4

4

4

4

55

55

0

10

20

30

40

50

60

do 35 lat 36-45 46-55 pow.55 lat

Niedoskonałość wyszukiwarek a stopień naukowy

0

0

0

1 1

1

2

2

2

3

3

3

4 4

4

5

5

5

0

10

20

30

40

50

60

mgr dr dr hab./prof.

Niedoskonałość wyszukiwarek a wiek

0

0

0

0

11

1 1

22

22

3 3

3 3

4 4

44

55 5

50

10

20

30

40

50

60

70

80

do 35 lat 36-45 46-55 pow.55 lat

Dominacja języka angielskiego w Internecie a wiek

00

0

0

1

1

1

1

2

2

22

3

3 33

4

44

4

5

5

55

0

10

20

30

40

50

60

do 35 lat 36-45 46-55 pow.55 lat

Koszty połączeń z Internetem a wiek

0

0

0

0

1

1

1

1

2

2 22

33

3

3

4 4

4

4

5

5

5

5

0

10

20

30

40

50

60

70

do 35 lat 36-45 46-55 pow.55 lat

Podsumowanie

• Bariery informacyjne są zjawiskiem odmiennie postrzeganym przez różnych użytkowników.

• Różnice w opiniach widoczne są zarówno przy porównywaniu średnich ocen wielkości poszczególnych barier (wyniki publikowane na łamach literatury), jak też przy porównywaniu rozkładu wszystkich możliwych odpowiedzi (wyniki zaprezentowane dzisiaj).

• Istnieje potrzeba dalszych badań w zakresie barier informacyjnych.