Martyna Wronka-Pośpiech, Aldona Frączkiewicz- -Wronka ...

18
Martyna Wronka-Pośpiech, Aldona Frączkiewicz- -Wronka, Małgorzata Dobrowolska Osobowościowe wyznaczniki pracy, wpływające na sukces przedsiębiorców społecznych* Rosnące znaczenie przedsiębiorstw społecznych dla gospodarki (zyski wynikające z udanego procesu integracji na rynku pracy osób wykluczonych) skutkuje potrzebą podjęcia badań nad tym, co wpływa na odnoszone przez te podmioty sukcesy. Szczególnie ważne jest zrozumienie, jakie czynniki decydują o ich sukcesie, a zależą od czynnika ludzkiego (zarówno od zarządzających, jak i od pracowników). Autorki postawiły tezy o znaczeniu czynników o charakterze indywidualnym, w tym osobo- wościowych cech przedsiębiorców, na postrzeganie sukcesu w kierowanych przez nich przedsiębiorstwach społecznych i wpływających na podejmowane działania zarządcze. Słowa kluczowe: przedsiębiorczość społeczna (social entrepreneurship), przedsiębiorstwo społeczne (social enterprise), sukces (success), Bochumski Inwentarz Osobowościowych Wyznaczników Pracy – BIP (Business-Focused Inventory of Personality) Wstęp Choć badacze generalnie zgadzają się co do tego, iż przedsiębiorczość społeczna jest mechanizmem tworzenia przedsiębiorstw społecznych, wciąż istnieją znaczne rozbieżności w definiowaniu tych pojęć. Wynika to w znacznej mierze z tego, że w teorii i praktyce dominują trzy szkoły definiowania przedsiębiorczości społecznej, a dotychczasowa debata toczyła się w ramach owych szkół w zasadzie równocześnie. * Artykuł sfinansowany z projektu badawczego „Partycypacja publiczna w praktyce zarzą- dzania publicznego”, realizowanego w ramach działalności statutowej Uniwersytetu Ekonomicz- nego w Katowicach, w części dotyczącej potencjału badawczego Wydziału Ekonomii w latach 2015–2017. ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, totograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy.

Transcript of Martyna Wronka-Pośpiech, Aldona Frączkiewicz- -Wronka ...

Martyna Wronka-Popiech, Aldona Frczkiewicz- -Wronka, Magorzata Dobrowolska Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces przedsibiorców spoecznych*
Rosnce znaczenie przedsibiorstw spoecznych dla gospodarki (zyski wynikajce z udanego procesu integracji na rynku pracy osób wykluczonych) skutkuje potrzeb podjcia bada nad tym, co wpywa na odnoszone przez te podmioty sukcesy. Szczególnie wane jest zrozumienie, jakie czynniki decyduj o ich sukcesie, a zale od czynnika ludzkiego (zarówno od zarzdzajcych, jak i od pracowników). Autorki postawiy tezy o znaczeniu czynników o charakterze indywidualnym, w tym osobo- wociowych cech przedsibiorców, na postrzeganie sukcesu w kierowanych przez nich przedsibiorstwach spoecznych i wpywajcych na podejmowane dziaania zarzdcze.
Sowa kluczowe: przedsibiorczo spoeczna (social entrepreneurship), przedsibiorstwo spoeczne (social enterprise), sukces (success), Bochumski Inwentarz Osobowociowych Wyznaczników Pracy – BIP (Business-Focused Inventory of Personality)
Wstp
Cho badacze generalnie zgadzaj si co do tego, i przedsibiorczo spoeczna jest mechanizmem tworzenia przedsibiorstw spoecznych, wci istniej znaczne rozbienoci w definiowaniu tych poj. Wynika to w znacznej mierze z tego, e w teorii i praktyce dominuj trzy szkoy definiowania przedsibiorczoci spoecznej, a dotychczasowa debata toczya si w ramach owych szkó w zasadzie równoczenie.
* Artyku sfinansowany z projektu badawczego „Partycypacja publiczna w praktyce zarz- dzania publicznego”, realizowanego w ramach dziaalnoci statutowej Uniwersytetu Ekonomicz- nego w Katowicach, w czci dotyczcej potencjau badawczego Wydziau Ekonomii w latach 2015–2017.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
106 M. Wronka-Popiech, A. Frczkiewicz-Wronka, M. Dobrowolska
W Ameryce Pónocnej wyoniy si dwie pierwsze – szkoa „uzyskanych dochodów” (earned income) oraz szkoa „innowacji spoecznej” (social innovation). Zgodnie z pierw- sz szko przedsibiorstwem spoecznym jest kada forma dziaalnoci komercyj- nej, podejmowanej przez organizacje non-profit dla realizacji jej misji (wicej o trzech szkoach w: Starnawska, 2015). Równoczenie w nurt ten wpisuj si inicjatywy reprezentujce „podejcie biznesowe zorientowane na misje” (mission-driven business approach), zgodnie z którym za przedsibiorstwo spoeczne moe by uznane tak- e przedsiwzicie komercyjne realizujce cele spoeczne (np. dziaania z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci biznesu). Szkoa „innowacji spoecznej” podkre- la kluczowe znaczenie jednostki – charyzmatycznego przywódcy, tzw. przedsi- biorcy spoecznego, który czy cechy biznesmena z etosem spoecznika (Smith, Woodworth, 2012). To on jest agentem zmiany spoecznej, zdolnym do wprowa- dzania trwaych innowacji o duym zasigu poprzez poszukiwanie nowatorskich sposobów na rozwizywanie istniejcych problemów spoecznych. W tym nurcie podkrela si jednoczenie rol innowacji spoecznych w procesie zwikszania efek- tywnoci przedsibiorstw spoecznych (Defourny, Nyssens, 2010a). Przedstawicie- lami trzeciego, europejskiego, nurtu s badacze zwizani z sieci EMES1. Zgodnie z ni przedsibiorstwa spoeczne to inicjatywy speniajce dziewi okrelonych kryteriów – ekonomicznych, spoecznych oraz zarzdczych. S one sformuowane w dosy zachowawczy sposób, co z jednej strony nadaje im uniwersalny charakter, z drugiej jednak zmniejsza ich walory aplikacyjne i budzi rozliczne wtpliwoci inter- pretacyjne. Jak jednak zauwaaj autorzy definicji, nie naley tych kryteriów trakto- wa jako koniecznych „warunków”, które musi speni organizacja chcca zasuy na miano przedsibiorstwa spoecznego, ale raczej przyjmowa jako opis „idealne- go typu” takiego przedsibiorstwa (Defourny, Nyssens, 2010b; Defourny, Nyssens, 2013). Ponadto w podejciu EMES pooono nacisk na grupowy, stowarzyszeniowy proces tworzenia podmiotu, partycypacyjn rol kadego czonka oraz lokalne za- korzenienie. Podsumowujc, podstawowa rónica midzy szkoami amerykaskimi a podejciem europejskim jest zatem na linii indywidualizm – kolektywizm i inicjaty- wa lidera – oddolna inicjatywa grupy.
Analiza podej wypracowanych w ramach trzech szkó definiowania przedsi- biorczoci spoecznej wskazuje, i – w zalenoci od przyjtego podejcia – przed- sibiorstwem spoecznym moe by zarówno organizacja nastawiona na zysk, która angauje si w inicjatywy spoeczne (w ramach dziaa charytatywnych oraz w ramach spoecznej odpowiedzialnoci biznesu), jak i przedsibiorstwo, które -
1 EMES to skrót francuskiego tytuu projektu bada na temat „pojawienia si przed- sibiorstw spoecznych”, realizowanego w latach 1996–1999 na zlecenie Dyrekcji Generalnej ds. Bada Komisji Europejskiej.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
czy w sobie denie do zysku i cele spoeczne (formy hybrydowe), a po organizacje non-profit, które prowadz dziaalno gospodarcz, wspierajc realizacj ich misji (organizacje zorientowane na cele spoeczne) (Kerlin, 2008, s. 120). Ponadto przed- sibiorstwa spoeczne przyjmuj róne formy organizacyjne w zalenoci od istnie- jcego systemu prawnego, sposobu wiadczenia przez pastwo funkcji opiekuczej, a take od kulturowych i historycznych uwarunkowa rozwoju sektora non-profit w danym kraju. W rezultacie na sektor, w którym funkcjonuj, skadaj si zarówno nowe twory organizacyjne, jak i tradycyjne organizacje trzeciego sektora (European Commission, 2014a, 2014b).
Dookrelenia, czym jest przedsibiorstwo spoeczne, nie uatwia take to, i w literaturze przedmiotu zamiennie uywa si poj, takich jak: „biznes spoeczny” (social business) (Molyneaux, 2004), „biznes o celach spoecznych” (social-purpose business) (Cooney, 2011, s. 185–196), „przedsibiorstwo spoecznociowe” (community enterprise) (Tracey i wsp., 2005) czy „przedsiwzicie spoeczne” (social venture) (Sharir, Lerner, 2006). Jednake, niezalenie od przyjtej formy organizacyjno-prawnej, podstawo- wym celem przedsibiorstw spoecznych nie jest generowanie zysku wyraonego w jednostkach monetarnych, ale gównie realizacja celów spoecznych, np. tworze- nie miejsc pracy dla osób zagroonych wykluczeniem spoecznym i marginalizacj zawodow; tworzenie wartoci dla jednostki i spoeczestwa, np. ad spoeczny czy zrównowaony rozwój; angaowanie si w wiadczenie usug spoecznych i usug integracyjnych dla defaworyzowanych grup i spoecznoci.
W Polsce, pomimo trwajcych od omiu lat wysików legislacyjnych, termin „przedsibiorstwo spoeczne” jako pewna konstrukcja prawna wci jest niedookre- lony i nie zosta wprowadzony do systemu prawnego (Ciepielewska-Kowalik i wsp., 2014). Jednake, uznaje si, e spódzielnie socjalne – w porównaniu z innymi mode- lami przedsibiorstw spoecznych w Polsce – speniaj najwicej kryteriów EMES2. Na podstawie najnowszych danych w Polsce s zarejestrowane 1482 spódzielnie socjalne (https://spoldzielniasocjalnawpraktyce.pl/). W ostatnich latach mona za- obserwowa znaczcy wzrost ich liczby – w 2009 roku istniao 187 spódzielni so- cjalnych, w roku 2010 byo ich 276, w 2011 roku 402, co niewtpliwie jest rezultatem wspierania procesu ich tworzenia pienidzmi publicznymi, gównie pochodzcymi z funduszy europejskich. Jednoczenie szacuje si, e co najmniej 40% zarejestro- wanych spódzielni socjalnych nie prowadzi ju dziaalnoci gospodarczej. Nadal
2 Przedsibiorstwa spoeczne w Polsce dziaaj w rónych formach prawnych, jako: spódzielnie socjalne, zakady aktywnoci zawodowej, towarzystwa ubezpiecze wzajemnych, spóki poytku publicznego non-profit lub te nalece do organizacji pozarzdowych, spódzielnie pracy, wzajemnociowe fundusze porczeniowe i poyczkowe (w tym mikropoyczkowe), wresz- cie organizacje pozarzdowe prowadzce dziaalno gospodarcz w rónej postaci.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
widniej w rejestrze, bo nie chc lub nie mog – z uwagi na brak wiedzy czy rod- ków – przeprowadzi procesu likwidacji (https://spoldzielniasocjalnawpraktyce.pl/).
W Polsce przedsibiorstwa spoeczne s relatywnie nowym zjawiskiem w prak- tyce gospodarczej, std namys badawczy nad reguami i rutynami ich dziaalnoci nie jest na razie intensywny. Niemniej jednak rosnce znaczenie tego sektora skut- kuje potrzeb podjcia bada dotyczcych m.in. praktyk w dziedzinie zarzdzania. Szczególnie wane jest zrozumienie uwarunkowa, jakie decyduj o sukcesie tych podmiotów, który moe zalee od czynnika ludzkiego (zarówno od zarzdzaj- cych, jak i od pracowników) bd moe by umiejscowiony wewntrz organizacji lub poza ni – w otoczeniu.
Sukces przedsibiorstw spoecznych i jego determinanty
Definicja sukcesu jest zrónicowana w zalenoci od sektora, do którego naley organizacja, i cile zwizana z celami, jakie stawia przed sob. W przypadku przed- sibiorstw spoecznych czsto stosuje si termin double-bottom line czy te blended value, wskazujc, e realizuj one mieszank celów ekonomicznych i spoecznych, a take ekologicznych (Darby, Jenkins, 2006; Grimes, 2010, s. 772–775; Sharir, Lerner, 2006). Skutkuje to niemonoci zastosowania do oceny sukcesu czy wyniku finan- sowego miar przyjtych w sektorze biznesowym (Herman, Renz, 1997, s. 197–200). Cho zysk wyraony w jednostkach monetarnych jest istotny dla przedsibiorstw spoecznych, to jednak wyniki finansowe nie zawsze s wyznacznikiem ich skutecz- noci. Kluczowe jest raczej zrównowaenie kwestii finansowych i stopnia realizacji misji spoecznej. Poniewa dla przedsibiorców spoecznych o sukcesie ich orga- nizacji wiadczy tworzenie podanej wartoci spoecznej przy racjonalnych kosz- tach dziaalnoci, autorki proponuj oprze pomiar sukcesu organizacyjnego tych podmiotów na ocenie uzyskiwanych rezultatów w trzech wymiarach: realizacji misji, stabilnoci finansowej oraz legitymizacji (Wronka, 2014). Aby organizacja moga skutecznie realizowa swoj misj, konieczna jest jej jasna deklaracja (Montgomery i wsp., 2012, s. 380–381).
Misje organizacji typu non-profit nakierowane s na zmiany spoeczne i ich wyjt- kowe znaczenie dla spoeczestwa; zarówno pomagaj nada kierunek dziaaniom organizacji poprzez podejmowanie dialogu z interesariuszami, jak i przyczyniaj si do wewntrznej spójnoci. Stabilno finansowa opiera si na zrónicowaniu oraz dostpnoci zasobów finansowych. Organizacje nienastawione na zysk, w tym przedsibiorstwa spoeczne, które potrafi korzysta z wielu róde finansowania, mog mie pewno co do zdolnoci zebrania potrzebnego kapitau finansowe- go i znajduj si w lepszej sytuacji pod wzgldem nowatorskiego inwestowania
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
109Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces...
w inicjatywy wspierajce zmiany spoeczne. Organizacje posiadajce rezerwy go- tówkowe wykazuj te wiksz elastyczno w inwestowaniu w nowe programy lub usugi, zdolno do dziaa przedsibiorczych, a zatem take wiksz zdol- no do przedsibiorczoci (Clark, Brennan, 2012). Legitymizacja bierze si ze zdolnoci organizacji do przetrwania i dostosowania si do zmian w rodowisku w miar upywu czasu. Zdolnoci przedsibiorstwa do zarzdzania interesariuszami mog wynika z dowiadczenia osób zarzdzajcych. D. Balser i J. McClusky (2005) twierdz, e sukces organizacji non-profit opiera si na jej zdolnoci do zarzdzania kwestiami wanymi dla interesariuszy, które odgrywa zasadnicz rol w legitymizacji i rozliczaniu si z naoonych obowizków (Low, 2006).
Motywacje do dziaania przedsibiorców spoecznych
Wedug sytuacyjnych (zalenociowych) teorii przywództwa (contingency theories) roz- wijanych przez badaczy, takich jak m.in. Fiedler (1967), House i Mitchell (1974) czy Vroom i Yetton (1973), istotne jest odpowiednie dopasowanie stylu zarzdzania i wzorców przewodzenia do zastanej sytuacji oraz konkretnego kontekstu organi- zacyjnego. Przedsibiorstwa spoeczne, jak i inne organizacje dziaaj w otoczeniu, które cechuj specyficzne wyzwania, szanse, zagroenia, ale i ograniczenia, z którymi musi poradzi sobie zarzdzajcy. Nie tylko stoi on przed wyzwaniem realizowania misji uwzgldniajcej zarówno cele spoeczne, jak i ekonomiczne (Muscat, Whitty, 2009, s. 34), ale take musi dostosowywa strategi organizacji do zewntrznych wymaga biznesowych, turbulentnoci otoczenia oraz dynamicznych zmian zacho- dzcych w sektorze non-profit. Obecnie przedsibiorstwa spoeczne coraz czciej realizuj dziaania typowe dla segmentu biznesowego i staj si równoprawnymi podmiotami gry rynkowej, konkurujc o klienta oraz zasoby take z przedsibior- stwami komercyjnymi. Co wicej, specyfika ich funkcjonowania sprawia, i wcho- dz one w relacje z rónymi grupami interesariuszy, a zarzdzanie tymi relacjami odgrywa zasadnicz rol w legitymizacji i rozliczaniu si z naoonych obowizków (Huybrechts i wsp., 2014, s. 163–166). Przytoczone problemy przekadaj si na wzrost zainteresowania ciaem zarzdzajcym przedsibiorstwem spoecznym, ponie- wa moliwo osignicia celów organizacji zaley w duej mierze wanie od niego.
Z jednej strony oczywiste wydaje si stwierdzenie, e przedsibiorców spoecz- nych i komercyjnych cz takie zachowania, jak: zdolno do przewidywania szans w otoczeniu (Dearlove, 2004; Dees, 1998a; Nicholls, 2006; Peredo, McLean, 2006; Roberts, Woods, 2005); postawa proaktywna majca na celu przetrwanie na rynku i zdolno do funkcjonowania w jego obrbie (Mort i wsp., 2003; Prabhu, 1999), oraz gotowo do poniesienia ryzyka (Peredo, McLean, 2006). Mimo niewtpliwych
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
niejasnoci dotychczasowe badania empiryczne dotyczce m.in. przywództwa i wyników organizacji pozwalaj na wnioskowanie o podobiestwie dziaa podej- mowanych przez menederów dziaajcych w sektorze for-profit, sektorze publicz- nym i komercyjnym (Parry, Proctor-Thomson, 2003; Thach, Thompson, 2007). Z drugiej strony istniej jednak pewne istotne rónice, które take naley wzi pod uwag. Na przykad R. Martin i S. Osberg (2007) twierdz, e poszukujc specyficz- nych cech odróniajcych przedsibiorców spoecznych od komercyjnych, naley skupi si przed wszystkim na propozycji wartoci. Podczas gdy dla „zwykych” przedsibiorców wane jest osignicie zysku i korzyci personalnych, menedero- wie dziaajcy w sektorze non-profit koncentruj si raczej na rozwizywaniu proble- mów spoecznych i tworzeniu wartoci spoecznej.
Chocia generowanie dochodu jest nadal wane dla istnienia przedsibiorstwa spoecznego, gówne dziaania koncentruj si na misji spoecznej i tworzeniu wpywu spoecznego. Cz badaczy podkrela, e przedsibiorców spoecznych cechuje specyficzny rodzaj spoeczno-moralnego zaangaowania w swoje dziaania (Nicholls, 2006; Shaw, Carter 2007), wspóczucie (Miller i wsp., 2012), podczas gdy inni zwracaj uwag na altruizm oraz oburzenie i niezgod na istniejce nierównoci i niesprawiedliwo (Dees, 1998b; Yujuico 2008). Sharir i Lerner (2006) wskazuj na potrzeb osobistej rehabilitacji, znajdowania rozwiza w ekstremalnych sytuacjach na poziomie indywidualnym oraz ch realizacji zobowiza wobec spoecznoci lokalnej.
Z kolei inni badacze uwaaj, e motywacja przedsibiorców spoecznych i ko- mercyjnych jest jednakowa i skada si na ni potrzeba samorealizacji, osignicie sukcesu osobistego i niezalenoci zawodowej (Hoogendoorn i wsp., 2010). Take Thompson (2002) jest zdania, e zestaw kompetencji niezbdnych dla przedsibior- ców komercyjnych i spoecznych jest podobny, a tym, co ich rónicuje, jest misja spoeczna, moliwo pozyskiwania funduszy od zewntrznych darczyców oraz poprzednie dowiadczenia i bdca ich konsekwencj wiedza ukryta (tacit knowledge). Powysze zaoenia zachciy autorki do identyfikacji rónych aspektów osobowo- ciowych, wanych z punktu widzenia efektywnego funkcjonowania zawodowego, za pomoc Bochumskiego Inwentarza Osobowociowych Wyznaczników Pracy.
Metodyka bada
Pytania badawcze
Analiza literatury pozwolia na postawienie tezy o znaczeniu czynników o charak- terze indywidualnym, w tym osobowociowych cech przedsibiorców, na postrze- ganie przez nich sukcesu w zarzdzanych przedsibiorstwach spoecznych. W celu
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
identyfikacji cech i kompetencji, które maj wpyw na proces zarzdzania przedsi- biorstwem spoecznym i decyduj o sukcesie dziaa podjtych przez menederów, postanowiono – wykorzystujc wczeniej zwalidowane narzdzia – zaprojektowa i przeprowadzi badania empiryczne wród przedsibiorców spoecznych. Celem podjtych bada byo znalezienie odpowiedzi na nastpujce pytania:
1. Jaki jest poziom subiektywnej oceny sukcesu organizacji dokonanej przez przedsibiorców spoecznych?
2. Jaki jest poziom poszczególnych wymiarów sukcesu organizacji (stabilnoci finansowej, legitymizacji, realizacji misji) dokonanej przez przedsibiorców spo- ecznych?
3. Czy i jak poziom sukcesu przedsibiorstwa spoecznego wie si z uwarun- kowaniami podmiotowymi, tj.: osobowociowymi wyznacznikami pracy?
Dobór próby i sposób zbierania informacji
Badanie pilotaowe, którego celem byo sprawdzenie rozumienia treci pyta przez respondentów, przeprowadzono (2016–2017) w przedsibiorstwach spoecznych dziaajcych na terenie województwa lskiego (4,57 mln mieszkaców). Po anali- zie uzyskanych wyników oraz zapoznaniu si ze specyfik dziaania zdecydowano, e badania waciwe zostan przeprowadzone w spódzielniach socjalnych. Istotn cech tych podmiotów jest moliwoci czenia aktywnego biznesowego dziaania z realizacj misji prospoecznej. Ostatecznie do badania wybrano 154 zarejestrowane spódzielnie dziaajce w regionie. Badania przeprowadzono, wykorzystujc ankiet przesyan poczt elektroniczn na adres respondenta, nastpnie nawizywano kon- takt telefoniczny w celu ewentualnej umówienia si na osobiste spotkanie lub pomoc przy wypenieniu ankiety. Ostatecznie uzyskano 53 prawidowo wypenione kwestio- nariusze, co stanowi 34,41% próby. Grup docelow w badaniu byli przedstawiciele najwyszego kierownictwa (przedsibiorcy spoeczni), którzy odpowiadali na pyta- nia w obecnoci ankietera lub przy uyciu CATI. Kwestionariusz ankiety skada si z trzech czci: metryczkowej, pyta dotyczcych osobowociowych wyznaczników pracy (BIP) oraz pyta na temat oceny sukcesu przedsibiorstwa spoecznego.
Narzdzia badawcze
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
tego, czy przedsibiorstwo spoeczne posiada odpowiednie rezerwy gotówkowe, aby zaspokoi krótkoterminowy spadek przychodów (Mayberry, 2011). Legity- mizacj mierzono za pomoc skali 3-punktowej dotyczcej oceny realizacji misji organizacji (Snow, 1992). Realizacj misji mierzono za pomoc skali 4-punktowej, umoliwiajcej ocen legitymizacji, zaufania, reputacji, dowiadczenia i umiejtno- ci kierowniczych (Cornforth, 2001). Kady badany ocenia pytanie w poszczegól- nych trzech wymiarach sukcesu przedsibiorstwa spoecznego w 7-punktowej skali Likerta. Wartoci alfa Cronbacha wskazuj na spójno analizowanych elementów (0,83; 0,87; 0,79).
Narzdziem przeznaczonym do oceny cech osobowoci, które odgrywaj zna- czc rol w efektywnym funkcjonowaniu zawodowym na poszczególnych stanowi- skach pracy, jest Bochumski Inwentarz Osobowociowych Wyznaczników Pracy – BIP (Hossiep, Paschen, 1998; Jaworowska, Brzeziska 2014). W BIP wyodrbniono 14 skal podstawowych, na które zoyo si cznie 220 pyta. BIP suy do przygo- towywania indywidualnego opisu osobowoci w kontekcie zawodowym i obejmuje cztery gówne obszary, tj.:
orientacj zawodow, która zwizana jest z motywacj i wartociami zawodo- wymi, wanymi przy podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu;
zachowania zawodowe, czyli podejcie jednostki do wykonywania obowiz- ków zawodowych;
kompetencje spoeczne, które odnosz si do relacji interpersonalnych, natur psychologiczn zwizan z preferencjami dotyczcymi warunków psychofizycznych w miejscu pracy (Jaworowska, Brzeziska, 2014).
Zaoeniem teoretycznym dla osobowociowych wyznaczników pracy jest trak- towanie osobowoci jako ukadu cech charakteryzujcych jednostk, przejawiaj- cych si w jej zachowaniu, systemie wartoci i motywacji w miejscu pracy (Hossiep, Paschen, 1998; Jaworowska, Brzeziska, 2014). Diagnozujc osobowo w kontek- cie zawodowym, uzyskano opis nie tyle struktury osobowoci, ile jej wymiarów wanych dla funkcjonowania w rodowisku zawodowym i odnoszenia sukcesów, bdcych podstaw osobistej satysfakcji z wykonywanej pracy. Osobowociowe wy- znaczniki pracy to:
orientacja zawodowa (motywacja osigni MO, motywacja wadzy MW, mo- tywacja przywództwa MP);
zachowania zawodowe (sumienno SU, elastyczno EL, orientacja na dzia- anie OD);
kompetencje spoeczne (wraliwo spoeczna WS, otwarto na relacje OR, towarzysko TO, orientacja na zespó OZ, asertywno AS);
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
113Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces...
natura psychologiczna (stabilno emocjonalna SE, praca pod presj PP, pew- no siebie PS).
Rzetelno skal BIP szacowano na podstawie danych dotyczcych zgodnoci wewntrznej, wykorzystujc wspóczynnik alfa Cronbacha. Wspóczynniki rzetel- noci wikszoci skal zbliaj si do wartoci 0,8 lub j przekraczaj. (Jaworowska, Brzeziska, 2014).
Wyniki i dyskusja
Ze wzgldu na niewielk prób (53 respondentów) wiadomie pominito zmienne kontrolne zawarte w czci metryczkowej, takie jak: pe, wiek, sta pracy i dojrza- o organizacji (tj. okres dziaalnoci). Na podstawie badanej próby, zwaywszy na niewielk liczb spódzielni socjalnych w kraju i regionie, mona zaryzykowa wniosek, e przedsibiorcy prowadzcy spódzielnie s osobami wzgldnie dobrze wyksztaconymi o równomiernym rozkadzie kobiet i mczyzn zaangaowanych w zarzdzanie tego typu przedsiwziciami, w przedziale wiekowym tzw. redniej dorosoci. Gdyby zestawi ten obraz z kluczowym filarem spódzielczoci socjal- nej, jakim jest proces reintegracji osób zagroonych wykluczeniem spoecznym, socjologicznie analizujc t grup polskiego spoeczestwa, czyli „osoby wczone spoecznie“, i biorc pod uwag podstawowe zasoby jednostki, uzyskany rozkad mona oceni jako pozytywny.
Udzielenie odpowiedzi na pierwsze dwa pytania badawcze wymagao posue- nia si seri statystyk opisowych, których wyniki przedstawiono w tabeli 1. rednia ogólna postrzeganego sukcesu w spódzielni socjalnej bya oceniana stosunkowo wysoko (M = 55,93, co odpowiada okoo 80% maksymalnej punktacji). Zmien- n, która uzyskaa najwysz redni w przeliczeniu na procenty, bya postrzegana realizacja misji przez przedsibiorstwo spoeczne (M=18,25, co odpowiada 87%), równie wysok redni (w przeliczeniu na procenty) uzyskaa zmienna postrzegana legitymizacja organizacji (M = 23,85, co odpowiada 85%).
Kolejne zadane pytanie badawcze dotyczyo wzajemnych zalenoci pomidzy ogólnie postrzeganym sukcesem przedsibiorstwa spoecznego i jego wymiarami a uwarunkowaniami podmiotowymi, tj. osobowociowymi wyznacznikami pracy. W celu okrelania zwizków wyej wymienionych zmiennych wyliczono wspó- czynniki korelacji rang Spearmana, które zostay przedstawione w tabeli 2.
Wszystkie korelacje przedstawiajce zalenoci pomidzy ogólnie postrzega- nym sukcesem i jego wymiarami a uwarunkowaniami podmiotowymi, tj. osobowo- ciowymi wyznacznikami pracy, maj charakter ujemny. Najwyszy wspóczynnik
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
korelacji o charakterze ujemnym (-0,39) wystpuje pomidzy orientacj na dziaanie (OD) a legitymizacj (LEG) oraz pomidzy wraliwoci spoeczn (WS) a realiza- cj misji (REA) (-0,39) i ogóln efektywnoci organizacji (OG EF). Umiarkowanie silne zalenoci o charakterze ujemnym wystpuj równie pomidzy wraliwoci spoeczn (WS), towarzyskoci (TO) a spostrzegan legitymizacj.
Tabela 1. Statystyki opisowe dla badanych zmiennych
Zmienne M SD Min. Kw1 Mdn Kw3 Max. stabilno* 13,83 3,59 5,00 12,00 14,00 16,00 21,00 legitymizacja* 23,85 3,39 16,00 23,00 24,00 27,00 28,00 realizacja misji* 18,25 2,76 12,00 17,00 18,50 21,00 21,00 ogólna efektywno* 55,93 7,48 40,00 52,00 56,00 62,00 70,00 OR 48,53 9,83 34,00 40,00 48,50 56,50 66,00 OZ 42,73 7,95 25,00 38,00 44,00 48,00 57,00 SE 53,00 8,38 38,00 46,50 54,00 58,50 73,00 PP 37,23 8,11 20,00 32,00 36,00 42,00 64,00 PS 48,98 11,37 29,00 41,00 46,00 56,00 71,00 MO 31,70 5,69 20,00 28,00 32,00 36,00 50,00 MW 46,43 7,27 28,00 42,00 45,50 51,50 63,00 MP 48,78 8,80 30,00 42,50 48,50 54,50 68,00 AS 37,65 7,40 20,00 33,50 37,00 41,50 57,00 SU 38,15 8,73 25,00 31,00 37,00 46,00 61,00 EL 49,85 6,46 39,00 44,00 48,50 56,00 62,00 OD 39,08 11,84 17,00 29,00 39,00 47,00 65,00 WS 38,10 4,40 30,00 35,00 37,00 42,00 47,00 TO 41,28 9,94 28,00 34,00 38,00 48,50 65,00
M – rednia, SD – odchylenie standardowe, Min. – wynik minimalny, kw1 – kwartyl dolny Mdn – mediana, Max. – wynik maksymalny, kw3 – kwartyl górny, * zmienne mierzone na skali 1–7, pozostae skala 1–6.
ródo: opracowanie wasne
Ta be
la 2
. W sp
ó cz
yn ni
ki k
or el
ac ji
dl a
ba da
ny ch
z m
ie nn
yc h
Z m
ie nn
e 1
2 3
4 5
6 7
8 9
10 11
12 13
14 15
16 17
ST A
B LE
G 0
,5 0*
RE A
0 ,2
7 0
,5 6*
O G
E F
0 ,7
8* 0
,8 7*
0 ,6
8* O
R 0
,0 6
-0 ,2
9 -0
,0 5
-0 ,1
3 O
Z 0
,1 0
-0 ,2
7 -0
,1 2
-0 ,1
0 0,
116 M. Wronka-Popiech, A. Frczkiewicz-Wronka, M. Dobrowolska
W grupie badanej ogólny sukces organizacji, jak i jego wymiary (stabilno fi- nansowa, legitymizacja oraz realizacja misji) zostay ocenione wysoko. Wydaje si, e uzyskany wynik jest konsekwencj duego znaczenia przypisanego systemowym dziaaniom zwizanym ze wspieraniem przedsibiorczoci spoecznej. Presja na osiganie wskaników potwierdzajcych dobry poziom spójnoci spoecznej decy- duje o tym, e znaczce rodki moliwe do osignicia w ramach programów UE zasilaj ten sektor. Na szczególn uwag zasuguje fakt, e zmienna naleca do pod- skali kompetencji spoecznej mierzonych w BIP – wraliwo spoeczna (WS) jest ujemnie skorelowana z ogólnie postrzeganym sukcesem w organizacji. Oznacza to, e wród osób o wysokim poziomie wraliwoci spoecznej (WS) (zdolnych i goto- wych do empatii) sukces przedsibiorstwa spoecznego jest postrzegany jako niszy. Mona by w tym miejscu snu wiele rónych rozwaa na temat tego stanu rze- czy, bo wyniki s w istocie bardzo zaskakujce, ale wydaje si, e dystans spoeczny, powcigliwo w reakcjach emocjonalnych, „chód” w zarzdzaniu powinny by wyznacznikami sukcesu organizacyjnego przedsibiorców spoecznych zarzdzaj- cych w spódzielniach socjalnych. Jest to o tyle zaskakujce, e to wanie spódziel- nie socjalne z zaoenia s tymi miejscami reintegracji zawodowej, w których osoby w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy powinny zale schronienie. Z drugie stro- ny, co zapewne przewaa w myleniu o sukcesie organizacji, otaczajca rzeczywisto to jednak komercyjny rynek i bezwzgldne reguy utrzymania si na nim dotycz take spódzielni – std potrzeba zarzdzajcych, którzy rozumiej konieczno ge- nerowania zysku ekonomicznego w konsekwencji swoich dziaa.
Kolejne wyniki s równie interesujce wedug osób osigajcych wysokie noty na skalach: wraliwo spoeczna (WS), towarzysko (TO) i orientacja na dziaanie (OD), organizacja mniej legitymizuje ich dziaania. Oznacza to, e osoby: bardziej towarzyskie, empatyczne, przyjanie nastawione, unikajce kopotów, gotowe do ustpstw i wyrozumiae wobec ludzkich saboci itp., uwaaj, i organizacja w mniej- szym stopniu pozwala na realizacj zada terminowo i we waciwy sposób. Spó- dzielnie socjalne to podmioty niewyspecjalizowane, czsto zatrudniajce fachowców od zarzdzania o raczej niskich umiejtnociach, bez wdroonych profesjonalnych standardów w dziaaniu, std ich „anarchia” wewntrzorganizacyjna moe nie tylko by negatywnie postrzegana przez tych „silniejszych”, ale take budzi szereg fru- stracji. Jak w przypadku ogólnej efektywnoci, na uwag zasuguje to, e wraliwo spoeczna (WS) równie jest ujemnie skorelowana z ogólnie postrzegan realizacj misji w organizacji. Oznacza to, e wedug osób o wraliwoci spoecznej (WS) or- ganizacja posiada mniej spójn misj. Cele organizacji oraz podejmowane dziaania s oceniane jako mniej spójne z jej misj. Moe to dobrze rokowa, gdy pod uwag
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
wemiemy kontekst kadego podmiotu (spódzielni socjalnej), którego zadaniem jest aktywizacja zawodowa i wczenie spoeczne pracowników. To zadaniowy wymiar, który – mimo i nie stoi w sprzecznoci z emocjonalnym wsparciem swych czon- ków – moe jednak modyfikowa jednostkow percepcj specyficznej dla tego pod- miotu misji.
Konkluzje
Wyniki przeprowadzonych bada potwierdziy postawion tez o znaczeniu czynni- ków o charakterze indywidualnym, w tym osobowociowych cech przedsibiorców, na ich postrzeganie sukcesu kierowanych przez nich przedsibiorstw spoecznych. Wydaje si zatem, e przedsibiorstwo spoeczne, a w zasadzie jego specyfika pole- gajca na koniecznoci godzenia dziaania proekonomicznego z dziaaniem prospo- ecznych, jest waciwym rodowiskiem pracy tylko dla tych menederów, którzy potrafi godzi wskazan sprzeczno w podejmowanych dziaaniach. Waciwa re- krutacja i dopasowanie cech osobowociowych do zawartoci pracy przekada si na lepsze zarzdzanie, co z kolei wpywa na sukces osignity przez przedsibiorstwo spoeczne. To ostatnie oznacza uruchomienie procesu tworzenia wartoci publicz- nej/spoecznej faktycznie podanej w otoczeniu, w którym organizacja dziaa. Ponadto empiryczne dowody popieraj pogld, e s takie wymiary osobowoci, które odgrywaj istotn rol w skutecznym wykonywaniu pracy w okrelonych rolach zawodowych, np. kierowniczych, aczkolwiek podkreli naley, i niektóre kompetencje przedsibiorców spoecznych s specyficzne tylko dla tego sektora (Wronka-Popiech, 2014).
Ostatnia konstatacja wpisuje si w mocno obecnie dowartociowany nurt bada prowadzonych przez specjalistów w zakresie zarzdzania w ramach nurtu Positive Organizational Scholarship (POS). Pradygmat ten uwzgldnia koncentracj na po- zytywnych cechach i procesach w organizacji (Cameron, Spreitzer, 2012, s. 1) i, co wane, w ramach tego podejcia w centrum zainteresowania jest czowiek. Wród wiodcych kierunków bada w ramach POS znajduj si midzy innymi pozytywne relacje w pracy (positive relationships at work) (PRW). Ich znaczenie w stymulowaniu wielorakich procesów organizacyjnych zostao udowodnione przez wielu badaczy. Wskazuj oni na pozytywny wpyw PRW na kreatywno pracowników, wspieranie procesów innowacyjnych, osiganie zamierzonych rezultatów. To zatem przykad i swoisty dowód na to, jak stworzenie warunków do zawizywania relacji w zespoach pracowniczych przekada si na samorealizacj jednostek, identyfikacj z zespoem, firm, a wyraa w formie zaangaowania pracowników i uwspólnianiu celów orga- nizacji i jednostki. Biorc pod uwag szczególn rol jednostek w funkcjonowaniu
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
przedsibiorstw spoecznych, wskazujemy, e jest to jeden z wyaniajcych si obsza- rów przyszych bada.
Chocia zakres dziaa realizowanych przez przedsibiorców spoecznych – in- tegracja osób zmarginalizowanych lub zagroonych marginalizacj na rynku pra- cy – nie jest nowy, obecny szybki rozwój aktywizujcych form istotnie zwiksza ilo informacji i umoliwia dalsze obserwacje oraz identyfikowanie dominujcych trendów. Biorc pod uwag to, e przedsibiorstwa spoeczne s specyficzne dla da- nej kultury, osadzone i powizane spoecznie, naley w przyszoci przeprowadzi badania w innych krajach, aby zidentyfikowa uwarunkowania kulturowe w tym zakresie. Prowadzenie pogbionych bada, na przykad wykorzystujc instrumen- tarium studium przypadku, mogoby pomóc w zrozumieniu tematu bada w innych sytuacjach lub kontekstach.
Zaprezentowane wyniki bada s obarczone szeregiem ogranicze wynikajcych gównie ze znanych wad ilociowych, albowiem uzyskane informacje opieraj si na subiektywnych opiniach respondentów. Moe to spowodowa stronniczo ze wzgldu na skonno respondentów do pozytywnej odpowiedzi na pytania doty- czce sukcesu i osobistych zachowa. Wczenie obiektywnych informacji z innych róde, a zwaszcza obiektywnych narzdzi mierzcych rezultaty osigane w pracy mogoby wzmocni wnioski z opisywanego badania.
Literatura
Balser D., McClusky J. (2005), Managing stakeholder relationships and nonprofit organization effectiveness, Nonprofit Management & Leadership, nr 15 (3). Cameron K. S., Spreitzer G. M., red. (2012), The Oxford Handbook of Positive Organi- zational Scholarship, New York: Oxford University Press. Ciepielewska-Kowalik A., Pieliski B., Starnawska M., Szymaska A. (2015), Social Enterprise in Poland: Institutional and Historical Context, ICSEM Working Papers, nr 11, Liege, The International Comparative Social Enterprise Models (ICSEM) Project. Clark C., Brennan L. (2012), Entrepreneurship with Social Value: A Conceptual Mo- del for Performance Measurement, Academy of Entrepreneurship Journal, vol. 18, z. 2. Cooney K. (2011), An exploratory study of social purpose business models in the United States, Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, vol. 40, nr 1. Cornforth C. (2001), What makes boards effective? An examination of the relation- ships between board inputs, structures, processes and Effectiveness in non-profit organisations, Corporate Governance, vol. 3, nr 9. Darby L., Jenkins H. (2006), Applying sustainability indicators to the social enterpri- se business model, International Journal of Social Economics, vol. 33, nr 5/6. Dearlove D. (2004), Interview: Jeff Skoll, Business Strategy Review, vol. 15, nr 2.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
119Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces...
Dees G. (1998a), Enterprising non-profits, Harvard Business Review, vol. 76, nr 1. Dees G. (1998b), The Meaning of ‘Social Entrepreneurship, Kauffman Centre for En- trepreneurial Leadership, dostp 5 maja 2017, <http://www.caseatduke.org/docu- ments/dees_sedef.pdf>. Defourny J., Nyssens M. (2010a), Conceptions of Social Enterprise and Social En- trepreneurship in Europe and the United States: Convergences and Divergences, Journal of Social Entrepreneurship, vol. 1, nr 1. Defourny J., Nyssens M. (2010b), Defining social enterprise, in Social Enterprise. At the crossroads of market, public policies and civil society, Policy and Society, vol. 29, nr 3. Defourny J., Nyssens M. (2013), Social Coops: When Social Enterprises meet the Cooperative Tradition, Journal of Entrepreneurial and Organisational Diversity, vol. 2, nr 2. European Commission (2014a), A map of social enterprises and their eco-systems in Eu- rope, Brussels: European Commission Directorate General for Employment, So- cial Affairs and Inclusion, dostp 8 maja 2017, <http://ec.europa.eu/social/main. jsp?langId=en&catId=89&newsId=2149>. European Commission (2014b), A map of social enterprises and their eco-systems in Euro- pe. Country Reports: Poland, Brussels: European Commission Directorate General for Employment, Social Affairs and Inclusion, dostp 8 maja 2017, <http://ec.europa. eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&newsId=2149>. Fiedler F. E., red. (1967), A Theory of Leadership Effectiveness, New York, John Wiley and Sons. Grimes M. F. (2010), Strategic sense making within funding relationships: The ef- fects of performance measurement on organisational identity in the social sector, Entrepreneurship Theory and Practice, vol. 34, nr 4. Herman R. D., Renz D. O. (1997), Multiple constituencies and the social construction of non-profit organisation effectiveness, Non-profit and Voluntary Sector Quarterly, nr 26. Hoogendoorn B., Pennings E., Thurik R. (2010), What Do We Know About Social En- trepreneurship: An Analysis of Empirical Research, No. ERS-2009-044-ORG, Erasmus Research Institute of Management (ERIM). Hossiep R., Paschen M. (1998), BIP. Das Bochumer Inventar zur berufsbezogenen Persön- lichkeitsbeschreibung. Manual, Gottingen, Bern, Toronto, Seattle, Hogrefe Verlag für Psychologie. House R. J., Mitchell T. R. (1974), Path-goal theory of leadership, Journal of Contem- porary Business, vol. 3. <https://spoldzielniasocjalnawpraktyce.pl>. Huybrechts B., Mertens S., Rijpens J. (2014), Explaining stakeholder involvement in social enterprise governance through resources and legitimacy, w Defourny J., Hulgård L., Pestoff V. (red.), Social Enterprise and the Third Sector: Changing European Landscapes in a Comparative Perspective, Routledge. Jaworowska A., Brzeziska U. (2014), Bochumski Inwentarz Osobowociowych Wyznaczni- ków Pracy Rudigera Hossiepa i Michaela Paschena, Warszawa, Pracownia Testów Psycho- logicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
120 M. Wronka-Popiech, A. Frczkiewicz-Wronka, M. Dobrowolska
Kerlin J. A. (2008), Przedsibiorstwa spoeczne w Stanach Zjednoczonych a w Eu- ropie – czego mog nas nauczy rónice, w Wygnaski J. J. (red.), Przedsibiorstwo spoeczne – antologia kluczowych tekstów, Warszawa, FISE. Low C. (2006), A framework for the governance of social enterprise, International Journal of Social Economics, vol. 33, nr 5/6. Martin R., Osberg S. (2007), Social Entrepreneurship: The Case for Definition, Stanford Social Innovation Review, wiosna. Miller T. L., Wesley C. L., Williams D. E. (2012), Educating the Minds of Caring Hearts: Comparing the Views of Practitioners and Educators on the Importance of Social Entrepreneurship Competencies, Academy of Management Learning and Edu- cation, vol. 11, z. 3. Molyneaux D. (2004), Accountability and volunteers at social businesses: a role for ethical checklists, Business Ethics: A European Review, vol. 13, nr 1. Montgomery A., Dacin P. A., Dacin M. T. (2012), Collective Social Entrepreneur- ship: Collaboratively Shaping Social Good, Journal of Business Ethics, vol. 111, z. 3. Mort G., Weerawardena J., Carnegie K. (2003), Social entrepreneurship: towards con- ceptualisation, International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, vol. 8, nr 1. Muscat E., Whitty M. (2009), Social Entrepreneurship: Values-Based Leadership to Transform Business Education and Society, Business Renaissance Quarterly, vol. 4, nr 1. Nicholls A. (2008), Playing the field: a new approach to the meaning of social en- trepreneurship, Social Enterprise Journal, vol. 2, nr 1. Parry K. W., Proctor-Thomson S. B. (2003), Leadership, culture and performance: The case of the New Zealand public sector, Journal of Change Management, vol. 3, nr 4. Peredo A. M., McLean M. (2006), Social entrepreneurship: a critical review of the concept, Journal of World Business, vol. 41, nr 1. Prabhu G. N. (1999), Social entrepreneurial leadership, Career Development Internatio- nal, vol. 4, nr 3. Roberts D., Woods C. (2005), Changing the world on a shoestring: the concept of social entrepreneurship, University of Auckland Business Review, vol. 7, nr 1. Sharir M., Lerner M. (2006), Gauging the success of social ventures initiated by individual social entrepreneurs, Journal of World Business, vol. 41, nr 1. Shaw E., Carter S. (2007), Social entrepreneurship: theoretical antecedents and em- pirical analysis of entrepreneurial processes and outcomes, Journal of Small Business and Enterprise Development, vol. 14, nr 3. Smith I. H., Woodworth W. P. (2012), Developing Social Entrepreneurs and Social Innovators: A Social Identity and Self-Efficacy Approach, Academy of Management Learning & Education, vol. 11, nr 3. Snow D. (1992), Inside the Environmental Movement: Meeting the Leadership Challenge, Washington, DC, Island Press. Starnawska M. (2015), Przedsibiorczo spoeczna w spoeczestwie obywatel- skim w Polsce, Studia BAS, nr 4 (44).
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
121Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces...
Thach E., Thompson K. J. (2007), Trading places: Examining leadership competen- cies between for-profit vs. public and non-profit leaders, Leadership and Organisation Development Journal, vol. 28, nr 4. Thompson J. L. (2002), The world of the social entrepreneur, The International Jour- nal of Public Sector Management, vol. 15, nr 5. Tracey P., Phillips N., Haugh H. (2005), Beyond philanthropy: community enterpri- se as a basis for corporate citizenship, Journal of Business Ethics, vol. 58, nr 4. Vroom V. H., Yetton P. W., red. (1973), Leadership and Decision-Making, Pittsburgh, PA, University of Pittsburgh Press. Wronka M. (2014), Sukces i jego pomiar w przedsibiorstwach spoecznych – próba operacjonalizacji, w Krupski R. (red.), Zarzdzanie strategiczne. Rozwój koncepcji i metod, Prace Naukowe Wabrzyskiej Wyszej Szkoy Zarzdzania i Przedsibiorczoci, tom 27 (2). Wronka-Popiech M. (2014), Cechy i kompetencje menedera spoecznego, Ekono- mia Spoeczna, nr 1 (9). Wronka-Popiech M. (2016), The relationship between leadership style and success in social enterprises – evidence from Poland, Research on Enterprise in Modern Economy – Theory and Practice, vol. 3, nr 18. Yujuico E. (2008), Connecting the dots in social entrepreneurship through the ca- pabilities approach, Socio-Economic Review, vol. 6, nr 3.
Personality Determinants of Work Influencing the Success of Social Entrepreneurs
____________________
M a r t y n a W r o n k a-P o p i e c h – doktor nauk ekonomicznych, ekonomi- sta, politolog, doradca zawodowy. Pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Jej dziaalno naukowa i dydaktyczna koncentruje si wokó zagadnie zwizanych z zarzdzaniem, szczególnie z przedsibiorczoci, przywództwem oraz nowoczesnymi metodami zarzdzania organizacjami. Ponadto
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
zajmuje si problemami przedsibiorczoci spoecznej i aktywizacji spoecznoci lokalnych, a take wybranymi aspektami polityki spoecznej. Autorka wielu krajo- wych i zagranicznych publikacji naukowych. Dowiadczenie zawodowe zdobywaa pracujc jako trener, konsultant i mentor.
A l d o n a F r c z k i e w i c z-W r o n k a – profesor doktor habilitowana nauk ekonomicznych; jest kierownikiem Katedry Zarzdzania Publicznego i Nauk Spoecznych w Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach. Jej zainteresowania badawcze koncentruj si wokó zagadnie zwizanych z polityk spoeczn, za- rzdzaniem w sektorze publicznym, a gównie z uwarunkowaniami kontekstowymi rezultatów osiganych przez organizacje realizujce usugi publiczne i spoeczne w zakresie zdrowia i pomocy spoecznej. Kierownik i wykonawca wielu projektów badawczych finansowanych ze rodków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wysze- go, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwa Zdrowia, Urzdu Marsza- kowskiego w Katowicach i innych oraz Unii Europejskiej. Autorka licznych publi- kacji dotyczcych wskazanej tematyki. Zajmuje si szkoleniem kadry zarzdzajcej jednostkami ochrony zdrowia i administracji publicznej.
M a g o r z a t a D o b r o w o l s k a – doktor habilitowana nauk humanistycznych, psycholog pracy i organizacji; profesor nadzwyczajny Kolegium Nauk Spoecznych i Filologii Obcych Politechniki lskiej. Realizatorka wielu projektów badawczych o zasigu midzynarodowym. Organizatorka autorskich konferencji, cyklicznych sympozjów i naukowych spotka tematycznych. Jej zainteresowania naukowe skon- centrowane s wokó problematyki elastycznych form zatrudnienia, w szczególnoci szeroko pojtych psychologicznych aspektów funkcjonowania w nich pracowników. Pracuje równie nad zastosowaniem wyników bada do praktyki ZZL oraz wa- snym ujciem elastycznoci personalnej. Dodatkowym obszarem zainteresowa na- ukowych s zagadnienia pracy socjalnej, w szczególnoci zwizane z problematyk rozwizywania problemów spoecznych i zawodowych osób zagroonych wyklucze- niem spoecznym na poziomie regionalnym, krajowym i ponadnarodowym. Autorka szeciu ksiek, w tym piciu w jzyku angielskim, dziesiciu prac pod wasn redak- cj naukow i wielu artykuów naukowych w wysokopunktowanych czasopismach.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122