Maroko

MarokańskielementarzNazwa oficjalna: Królestwo MarokaNazwa arabska oficjalna: Al-Mamlaka al-MaghribijjaNazwa arabska skrócona: Al-Maghrib

1

O krajuKrólestwo Maroka to dziedziczna monarchia konstytucyjna. Głową państwa jest król. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez króla spośród polityków zwycięskiej w wyborach partii.Król Maroka: Mohammed VIPremier: Abdelilah Benkiran z islamskiej Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (PJD).W efekcie „Arabskiej wiosny”, która w 2011 r. przetoczyła się przez Afrykę Północną i Bliski Wschód, w lipcu 2011 r. zmieniono konstytucją, która ograniczyła władzę absolutną króla i wzmocniła pozycję szefa rządu i parlamentu. Zostały przeprowadzone demokratyczne reformy społeczne. W listopadzie 2011 r. odbyły się przedterminowe wybory parlamentarne, w których zwyciężyła opozycyjna islamistyczna Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (PJD). Powstał rząd koalicyjny.

2

Marokański elementarz

3

Sytuację wewnętrzną w Maroku skomplikowały ostatnio doniesienia o aktywności jego obywateli w szeregach Państwa Islamskiego. Według doniesień pochodzących z różnych źródeł, u boku dżihadystów walczy w Syrii i Iraku ponad 2 tys. Marokańczyków, a 400 zginęło od wybuchu konfliktu przeciwko syryjskiemu prezydentowi Baszarowi el-Asadowi. Od początku roku władze rozbiły ok. 20 komórek terrorystycznych i zatrzymały co najmniej 40 Marokańczyków, którzy wrócili z Syrii.Powierzchnia Maroka: 446,550 tys. km kw. (pod administracją marokańską znajduje się również Sahara Zachodnia o powierzchni 264,3 tys. km kw.)Liczba ludności: 32,6 mln (2013 r.). Według ostatniego spisu z 2004 roku, 55,1 proc. Marokańczyków to mieszkańcy miast; średnia gęstość zaludnienia – 43 osoby na km kw., przyrost naturalny – 1,4 proc. Ludność w wieku produkcyjnym (15-59 lat) stanowiła 61,2 proc. populacji. Współczynnik aktywności zawodowej osiągnął 52,6 proc., a wskaźnik zatrudnienia – 46,9 proc. 99,1 proc. ludności Królestwa Maroka stanowią Arabowie i Berberowie.


4

Stolica: Rabat (650 tys. mieszkańców). Główny ośrodek gospodarczy – Casablanca (4 mln mieszk.).Język urzędowy: język arabski, którym posługuje się około 75 proc. ludności. Dialekty berberskie są używane głównie w regionach wiejskich. Oficjalnym językiem jest też francuski (w biznesie, administracji państwowej i dyplomacji). Natomiast język hiszpański jest w użyciu na północy kraju oraz na Saharze Zachodniej.Maroko leży w północno-zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Śródziemnym. Na wschodzie graniczy z Algierią, na południu z Mauretanią, a na północy z hiszpańskimi enklawami Ceutą i Melillą.


5

W Maroko bardzo mocne są wpływy Francji i Hiszpanii, co wynika z historii tego kraju. Protektorat francuski nad Marokiem został ustanowiony w 1912 r. (hiszpański – na północy), a Tanger - miasto portowe o strategicznym położeniu - został uznany za strefę międzynarodową. Tanger w tym okresie przeżywał swój złoty okres – stał się miastem kosmopolitycznym, w którym ścierały się wpływy Francuzów, Niemców, Brytyjczyków. Do Tangeru ściągali pisarze, poeci, malarze i muzycy, mieszkał tu m.in. Yves'a Saint-Laurent, Henri Matisse, Truman Capote, Tennessee Wiliams (rozwój miasta zwolnił po uzyskaniu przez kraj niepodległości). W czasie II wojny światowej francuska część Maroka podlegała rządowi Vichy. W 1940 roku Tanger zajęli Hiszpanie. W 1956 roku Maroko uzyskało niepodległość (Hiszpania zatrzymała jako enklawy Ceutę i Melillę oraz Ifni) i zostało członkiem ONZ. W 1957 proklamowano królestwo. a w 1977 roku, po okresie rządów bezpośrednich monarchy, nastąpił powrót do rządów parlamentarnych. Od 1975 roku sytuację wewnętrzną i międzynarodową Maroka komplikuje problem Sahary Zachodniej, którą Maroko wcieliło do swojego terytorium.


6

Klimat. Mieszany: na północy śródziemnomorski, na zachodzie oceaniczny (wpływ chłodnego Prądu Kanaryjskiego), w głębi kraju kontynentalny suchy, a na południu skrajnie suchy, pustynny. Centralna część Atlasu Średniego i Wysokiego charakteryzuje się klimatem górskim, a w wyższych partiach gór występują zimą obfite opady śniegu.Do problemów ekologicznych Maroka należy pustynnienie i degradacja gleb (ich erozja została spowodowana działalnością rolniczą, nadmiernym wypasem i niszczeniem roślinności), wody zanieczyszczone ściekami, zasolenie zbiorników wodnych, zanieczyszczenie wód przybrzeżnych ropą. W Maroku uprawa jest możliwa dzięki sztucznemu nawadnianiu (12 910 km kw. ). Główne uprawy to jęczmień, kukurydza, pszenica, ziemniaki, rośliny cytrusowe i winorośl, oliwki, daktyle. Pozyskiwane jest drewno cedrowe i korek. Rozwinięta jest koczownicza hodowla bydła, kóz, rybołówstwo (Maroko zajmuje jedno z pierwszych miejsc na świecie w produkcji sardynek).


7

Religia. Religią państwową jest islam. Wśród mieszkańców Maroka 98,7 proc. stanowią muzułmanie (głównie sunnici), 1,1 proc. chrześcijanie i 0,2 proc. wyznawcy judaizmu. Kraj jest muzułmański, ale inne religie nie są dyskryminowane. Akceptowana jest poligamia.Walutą narodową Maroka jest dirham marokański (MAD, DH), który dzieli się na 100 centymów. Kurs dirhama w stosunku do walut obcych ustala się na podstawie koszyka walut składającego się z euro (80 proc.) i dolara amerykańskiego (20 proc.). Średni kurs dirhama:• 2013 r.: 1 EUR = 11,2 MAD, 1 USD=8,439 MAD • 2012 r.: 1 EUR = 11,1 MAD, 1 USD = 8,62 MAD.• 2011 r.: 1 EUR = 11,249 MAD, 1 USD = 8,0898 MAD,• 2010 r.: 1 EUR = 11,153 MAD, 1 USD = 8,4172 MAD,• 5.11.2014 (Bank Al-Maghrib - bank centralny Maroka): 1 EUR = 10,999 MAD, 1 USD = 8,802

MAD, • (NBP, tab. B) 1 MAD = 0,3835 PLN


8

Dewizy można wymieniać po jednolitym kursie w bankach, kantorach i większych hotelach. Banknoty muszą być w bardzo dobrym stanie, nie pomięte, bez stempli i odręcznych napisów, w przeciwnym razie pracownicy kantorów mogą odmówić ich przyjęcia. Bankomaty znajdują się we wszystkich większych miastach, a także w ośrodkach turystycznych.Giełda w Maroku. Casablanca Stock Exchange jest jedną z najstarszych giełd na kontynencie afrykańskim. Powstała w 1929 r. pod nazwą “Office de Compensation des Valeurs Mobilieres”. Od 1997 r. handel na CSE jest całkowicie elektroniczny. Giełda w Casablance jest trzecim pod względem kapitalizacji rynkiem afrykańskim, zaraz po RPA oraz Nigerii.


9

Główne bogactwa naturalne: fosforyty (według szacunków, zasoby tego surowca stanowią 60 proc. rezerw światowych; Maroko jest trzecim światowym producentem i pierwszym eksporterem fosforytów), rudy żelaza, mangan, ołów, cynk, sól, miedź, baryt, bentonit. Kraj posiada też szóste na świecie złoża łupków bitumicznych, o równowartości 50 mld baryłek ropy naftowej. Kraj posiada też bogate zasoby ryb.


10

Deklaracja jest ważna sześć miesięcy i na jedną podróż. Będzie ona potwierdzeniem źródła pochodzenia dewiz przy ich ewentualnym wywozie z KM. Natomiast wywóz dewiz (banknotów), których równowartość nie przekracza 40 tys. MAD, w zasadzie nie wymaga przedstawienia służbom celnym dowodu ich pochodzenia (o ile nie zachodzi podejrzenie popełnienia oszustwa). Niewykorzystane w Maroku dirhamy można wymienić powtórnie na dewizy tylko na podstawie zaświadczenia o wcześniejszej wymianie obcej waluty na MAD lub innego dokumentu potwierdzającego dokonanie tego typu operacji (potrzebny jest kwit z bankomatu lub automatu wymiany walut). W praktyce zdarza się, że przy wywozie kupionych w Maroka towarów służby celne żądają przedstawienia dowodu wymiany dewiz na sumę odpowiadającą wartości produktów. Podróżni mają prawo do przywozu i wywozu dirhamów, w formie banknotów, do 2000 MAD (ok. 180 euro).


11

Giełda w Maroku. Casablanca Stock Exchange jest jedną z najstarszych giełd na kontynencie afrykańskim. Powstała w 1929 r. pod nazwą “Office de Compensation des Valeurs Mobilieres”. Od 1997 r. handel na CSE jest całkowicie elektroniczny. Giełda w Casablance jest trzecim pod względem kapitalizacji rynkiem afrykańskim, zaraz po RPA oraz Nigerii.Główne bogactwa naturalne: fosforyty (według szacunków, zasoby tego surowca stanowią 60 proc. rezerw światowych; Maroko jest trzecim światowym producentem i pierwszym eksporterem fosforytów), rudy żelaza, mangan, ołów, cynk, sól, miedź, baryt, bentonit. Kraj posiada też szóste na świecie złoża łupk?w bitumicznych, o równowartości 50 mld baryłek ropy naftowej. Kraj posiada też bogate zasoby ryb.


InfrastrukturaSieć drogowa liczy około 60 tys. km, z których ok. dwóch trzecich pokryta jest nawierzchnią bitumiczną. Drogi krajowe stanowią ok. 20 proc. sieci, regionalne – 18 proc., a prowincjonalne – 63 proc. Długość dynamicznie rozwijającej się sieci autostradowej wynosi ponad 1400 km. Autostrady: Rabat-Casablanca-Marrakesz-Agadir, Rabat-Tanger-Oued Rmel (port Tanger Med), Casablanca-El Jadida, Rabat-Meknes-Fez-Oujda, Tetouan-Fnideq.Maroko ma 56 lotnisk (w tym 31 z pasami startowymi o sztucznie utwardzonej nawierzchni). Główne lotniska to: Casablanka, Marrakesz, Agadir, Rabat, Tanger, Fez, Oujda, Nador, Ouarzazate oraz Laayoune (Sahara Zachodnia). Główne porty morskie: Casablanca, Tanger, Jorf Lasfar, Safi, Mohammedia, Nador, Agadir, Laayoune.

12


13

Graniczne przejścia lądowe: do hiszpańskich enklaw Ceuty (przez Fnideq) i Melilli (przez Nador), do Mauretanii koło Dakhla (Fort Guerguerat). Granica z Algierią jest zamknięta od 1994 r.Długość sieci kolejowej:1700 km. Pociągiem można podróżować na dwóch trasach: Tanger–Rabat–Casablanca–Marrakesz oraz Casablanca–Rabat– –Meknes–Fez–Oujda–Bouârfa. Tabor kolejowy jest w dobrym stanie. Dobrze rozwinięta jest sieć transportu autokarowego, jednak ze względu na niską jakość taboru, a także nieprzestrzeganie przepisów ruchu drogowego często dochodzi do wypadków. W miastach popularną i tanią formą komunikacji są tzw. małe taksówki (petit taxi); nie mają jednak one prawa opuszczać administracyjnych granic miasta.


14

Posiadanie międzynarodowego prawa jazdy nie jest obowiązkowe. Wymagana jest natomiast zielona karta. Poza nią, inne polisy polskich towarzystw ubezpieczeniowych nie są uznawane. Na drogach należy zachować bardzo dużą ostrożność, ponieważ stosunek do przepisów drogowych jest w Maroku dosyć swobodny. Pojazdy poruszające się nocą często nie mają oświetlenia. Wizy. Od 2005 roku Polacy wyjeżdżający do Maroka są zwolnieni z obowiązku wizowego na okres do 90 dni. Nie dotyczy to przyjazdów na pobyt stały i do pracy. Prawo wjazdu na teren Maroka bez wizy obejmuje też Saharę Zachodnią.


15

Specyfika prowadzenia biznesu. Dla rynku marokańskiego jest analogiczna jak w innych krajach arabskich, gdzie relacje biznesowe buduje się latami, a wymierne efekty występują zwykle po dłuższym okresie czasu. Dobrze jest poznać kilka podstawowych zwrotów języka arabskiego, by podkreślić swój szacunek dla kultury arabskiej. Arabowie cenią wszelkie próby poznania swojego języka, dzięki temu można zyskać ich sympatię i uznanie.Łatwi ich urazić, dlatego należy być bardzo delikatnym w kontaktach. Według Przewodnika rynkowego dla przedsiębiorców, przygotowanego w ramach projektu „Wsparcie rozwoju polskiego eksportu”, krytyka jest odbierana jako osobista obraza. Jeżeli jest z jakich względów konieczna, należy ją ubrać w pochwały i podkreślić wielki szacunek do krytykowanego. Nigdy nie należy wygłaszać krytycznych uwag na temat religii i praktyk religijnych.


16

Arabowie źle się czują w formalnych układach, dlatego zawieranie przyjaźni jest dobrą drogą do powodzenia w interesach. W kręgach biznesowych warto mieć jak najwięcej znajomości i łączyć interesy z przyjemnością. Bardzo pomocny w nawiązywaniu relacji i negocjowaniu kontraktów jest miejscowy pośrednik. Biznesmen z Europy musi być przygotowany, że zetknie się z zupełnie odmiennym traktowaniem czasu. Arabowie mają do niego bardzo swobodny stosunek, lekceważą terminy i ustalenia. Należy przyjąć to do wiadomości i w żadnym wypadku nie czynić z tego powodu wymówek.Rozmowy z Arabami często są długie i nie zawsze trzymają się głównego tematu. Odbywają się bez pośpiechu, a ponaglanie nie przynosi żadnego efektu, a na pewno nie jest dobrze widziane. Określenie terminu podjęcia decyzji może przynieść wręcz odwrotny skutek. Arabowie mogą wrócić do sprawy nawet po kilku miesiącach. Nie można dać się zwieść pochwałom i komplementom. Entuzjazm wcale nie musi oznaczać akceptacji.


17

Należy siedzieć w przyzwoity sposób. Niedbałe pozy podczas rozmowy są odbierane jako brak szacunku dla rozmówcy. Podczas rozmowy na stojąco nie można opierać się o ścianę albo trzymać rąk w kieszeniach. Siedzenie w taki sposób, że rozmówca widzi podeszwę buta, uchodzi za zniewagę. Nieuściśnięcie ręki podczas powitania albo pożegnania jest nieuprzejmością.Marokańscy biznesmeni mówią po francusku, a na północy po hiszpańsku. Przyjęli pewne zwyczaje europejskie. Są przyjaźnie nastawieni do Europejczyków, chętnie nawiązują kontakty z cudzoziemcami, a elita - rodzina królewska i klasa średnia - prawie nie różni się od mieszkańców Francji czy Hiszpanii. Kobiety mają tu większe prawa niż w innych krajach arabskich. W Maroku obowiązują jednak nadal nieco odmienne normy zachowania i ubierania się. Poza eleganckimi hotelami, za szokujące mogą uchodzić zbyt swobodne stroje, zwłaszcza u kobiet (np. spódnice mini, bluzki z odkrytymi ramionami, szorty, obcisłe ubrania, a także zbyt krótkie spodnie u mężczyzn). Takich strojów należy się wystrzegać, zwłaszcza podczas podróży na południe kraju.


18

Nie należy fotografować ludzi bez ich zgody lub z ukrycia. Może się to spotkać nawet z żądaniem wysokiej zapłaty. Obcokrajowców nie będących wyznawcami islamu obowiązuje zakaz wstępu do meczetów. Nie wolno też fotografować ich wnętrz z progu. Dla turystów dostępne są jedynie cztery muzułmańskie miejsca kultu: meczet Hasana II w Casablance (z wyjątkiem piątku, dnia głównych modlitw), część pomieszczeń meczetu Moulaya Ismaila w Meknesie, mauzolea Mohammeda V w Rabacie oraz Moulaya Ali Cherifa w Rissani na południu Maroka. Ponieważ islam zabrania picia alkoholu, zdecydowana większość tanich restauracji i jadłodajni oraz sklepów spożywczych nie sprzedaje go. Jest jednak dostępny w prawie wszystkich supermarketach, a także w nielicznych licencjonowanych punktach sprzedaży w dużych miastach.


19

Organizacje międzynarodowe. Maroko jest członkiem ONZ, Ligi Arabskiej (AL), Światowej Organizacji Handlu, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Unii Maghrebu Arabskiego (UMA), Banku Światowego, Afrykańskiego banku Rozwoju (ABD). Posiada umowy o wolnym handlu z UE, USA, Turcją, a także z Egiptem, Tunezją i Jordanią (porozumienie z Agadiru) oraz krajami członkowskimi AL (umowa GAFTA).


20

Co warto wiedzieć o gospodarce

21

Struktura PKB w 2012 r.: rolnictwo 15,1 proc., przemysł 31,7 proc., usługi 53,2 proc. Od 2000 r. gospodarka Maroka szybko się rozwijała. W latach 2000-2009 średnia stopa wzrostu wyniosła 4,6 proc. Nawet wybuch światowego kryzysu finansowego nie zahamował dobrego tempa gospodarki (wzrost wynosił w tym okresie 4-5 proc.). Tak duże osiągnięcia Maroka były m.in. wynikiem reform i realizacji strategii sektorowych dla turystyki, przemysłu, rolnictwa i rzemiosła. Ich celem było zwiększenie konkurencyjności gospodarki, zdywersyfikowanie jej źródeł wzrostu, tworzenie nowych miejsc pracy i rozszerzenie marokańskiej oferty eksportowej. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury gospodarczej pomogły w poprawie wyników sektorów tradycyjnych, a także zdynamizowały rozwój nowych branż, np. technologicznych, komunikacji, przemysłu samochodowego, podwykonawstwa dla przemysłu elektronicznego i lotniczego.


22

Problemy pojawiły się w 2012 r., kiedy doszło do mocnego spowolnienia gospodarczego w Maroku, do pogłębienie deficytu budżetowego (-7,3 proc.) i na rachunku obrotów bieżących (-10,1 proc.). W rezultacie międzynarodowe instytucje finansowe (MFW) i agencje ratingowe (Moody’s) obniżyły perspektywy Maroka ze stabilnej na negatywną. Produkt krajowy brutto zwiększył się w 2012 r. o 2,7 proc., podczas gdy 2011 o 4,7 proc., inflacja wyniosła 1,3 proc. (0,9 proc. w 2011 r.), a bezrobocie 9 proc. (rok wcześniej było 9,1 proc.). Według wstępnych danych marokańskiego urzędu ds. obrotu dewizowego (Office des changes), w 2012 roku dochody z turystyki obniżyły się o 1,7 proc. w relacji rok do roku i wyniosły 5,2 mld euro, natomiast wartość przekazów pieniężnych MRE (od Marokańczyków mieszkających za granicą) ukształtowała się na poziomie 5,1 mld euro, tj. spadła o 3,8 proc.


23

Wskaźniki – przede wszystkim tempo wzrostu PKB, które wyniosło 4,4 proc. - poprawiły się już w 2013 r. Wpłynęło na to rozpoczęcie procesu stopniowego urynkowienia cen paliw, do tej pory dotowanych przez budżet państwa, wysoka dynamika produkcji rolniczej, bezpośrednie inwestycje zagraniczne oraz utrzymujący się wysoki popyt wewnętrzny. Dobre notowania gospodarcze Maroka potwierdził Międzynarodowy Fundusz Walutowy, który przedłużył władzom w Rabacie dostęp do preferencyjnego instrumentu finansowego, tzw. ostrożnościowej linii płynnościowej PLL w wysokości 6,2 mld USD, przyznanej w 2012 r. W 2013 r. bezrobocie wyniosło 9,2 proc., a inflacja 1,9 proc. (w 2012 r. – 1,3 proc.)


24

Maroko stopniowo realizuje reformy, kontynuowana jest polityka uniezależniania się od tzw. ciężkich paliw kopalnych. Maroko uważane jest za pioniera na kontynencie afrykańskim w dziedzinie energii odnawialnej: słonecznej, wiatrowej i wodnej. Rozwijaniu tej gałęzi gospodarki sprzyjają korzystne warunki naturalne, a także duże zainteresowanie inwestorów zagranicznych. Udział odnawialnych źródeł energii (OZE) w wytwarzaniu energii elektrycznej ma wynieść w Maroku 42 proc. w perspektywie 2020 r. Rząd Maroka przywiązuje dużą wagę do działań związanych z nauką i nowymi technologiami. O wysokim poziomie badań świadczy to, że Maroko jest jednym z 20 państw spoza UE, z którymi Bruksela ma podpisaną umowę w sprawie współpracy naukowej i technologicznej (w Afryce takie umowy mają także: RPA, Algieria, Egipt i Tunezja).


Współpraca UE–MarokoUmowy i porozumienia. Układ Stowarzyszeniowy podpisany w 1996 r., wszedł w życie 2000 r. Jest on podstawą prawną relacji dwustronnych, w tym gospodarczych. Zgodnie z przyjętym harmonogramem, od 1 marca 2012 roku został całkowicie zliberalizowany handel produktami przemysłowymi między Marokiem a UE. 1 października 2012 roku weszła w życie, zawarta w grudniu 2010 roku, umowa o dalszej liberalizacji handlu produktami rolnymi i rolnymi przetworzonymi oraz produktami rybołówstwa pomiędzy UE a Marokiem.

25


Od 1 listopada 2012 roku obowiązuje umowa w sprawie rozstrzygania sporów handlowych, która zwiększa ochronę prawną inwestorów z UE i Maroka. Porozumienie to ustanowiło mechanizm rozwiązywania sporów między państwami (state-to-state). Dotyczy on zagadnień objętych Układem Stowarzyszeniowym (bez kwestii odnoszących się do konkurencji i ochrony handlowej). W ramach rozpoczętych w kwietniu 2013 roku negocjacji w sprawie zawarcia kompleksowej umowy o wolnym handlu (DCFTA) wypracowany ma być mechanizm regulowania sporów między inwestorem a państwem (investor-to-state), który odnosił się będzie tylko do ochrony inwestycji.

26


W październiku 2008 roku Maroko, jako pierwszy z krajów objętych Europejską Polityką Sąsiedztwa, uzyskało zaawansowany status w relacjach z UE. Realizacja przyjętej „mapy drogowej” ma doprowadzić do wypracowania nowej formuły stosunków dwustronnych, będącej czymś pośrednim pomiędzy stowarzyszeniem a członkostwem. UE zachęca Maroko do kontynuacji działań na rzecz dostosowania przepisów prawnych do dorobku wspólnotowego (acquis communautaire). Proces ten jest istotnym elementem statusu zaawansowanego. Harmonizacja ustawodawstwa jest szczególnie ważna w takich dziedzinach, jak usługi finansowe (ubezpieczenia), zamówienia publiczne oraz normy i regulacje techniczne (w zakresie jakości i bezpieczeństwa). W ramach EPS UE wspiera realizację reform podejmowanych przez Maroko, które korzysta z podobnej pomocy technicznej jak nowe kraje członkowskie UE w okresie przedakcesyjnym przy wdrażaniu dorobku wspólnotowego.

27


Pomoc finansowa UE. Maroko korzysta z rozbudowanego wsparcia finansowego Unii Europejskiej. UE dofinansowywała m.in. takie dziedziny, jak edukacja, ochrona zdrowia, prawa człowieka, rolnictwo, zaopatrzenie w wodę pitną i kanalizacja. Unie wyasygnowała duże środki finansowe m.in. na rozwój obszarów wiejskich w północnym Maroku, rozwój prowincji północnych, elektrownię słoneczną w Ouarzazate, reformę administracji publicznej. Maroko korzysta również z pomocy finansowej niektórych krajów członkowskich UE (Belgia, Niemcy, Hiszpania, Francja, Włochy, Dania) w ramach współpracy bilateralnej. 28


29


Współpraca Polska-Maroko (w zakresie kompetencji narodowych)Porozumienia międzyrządowe:• Umowa o komunikacji lotniczej z 29.11.1969 r.; weszła w życie z dniem podpisania,• Umowa o międzynarodowych przewozach drogowych, podpisana 1.02.1993 r.,• Umowa o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji, podpisana w Rabacie 24.10.1994 r.;

weszła w życie 5.07.1999 r.,• Konwencja w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, podpisana w Rabacie

24.10.1994 r.; weszła w życie w 12.08.1996 r.,• Umowa o transporcie morskim z 20.05.1999 r.; weszła w życie 07.07.2004 r., • Umowa o współpracy w dziedzinie turystyki z 5.05.2000 r.; weszła w życie 07.03.2003 r.

Porozumienia międzyresortowe:1. między resortami gospodarki:

• Deklaracja Ministra Gospodarki RP i Ministra Handlu Zagranicznego KM o wzajemnej współpracy, podpisana w Warszawie 28.01.2010 r.

2. między ministerstwami rolnictwa:• Umowa o współpracy w dziedzinie kwarantanny i ochrony roślin, podpisana 23.11.1995 r.• Konwencja sanitarno-weterynaryjna podpisana 23.11.1995 r.

3. między ministerstwami środowiska:• Umowa o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisana 05.05.2000 r.

30


31

ABC biznesuZasady prowadzenia działalności gospodarczej

W prawnym systemie Maroka funkcjonują następujące rodzaje spółek:

Spółki osobowe:• spółka jawna (société en nom collectif – SNC). Wszyscy wspólnicy odpowiadają za

zobowiązania firmy całym swoim majątkiem; marokańskie prawo nie określa ani kapitału minimalnego, ani minimalnego udziału;

• spółka komandytowa (société en commandite simple – SCS). Składa się ze wspólników odpowiedzialnych za zobowiązania spółki w sposób nieograniczony (komplementariusze) i ze wspólników odpowiedzialnych za zobowiązania spółki do wysokości swoich wkładów (komandytariusze). Do spółki ma zastosowanie większość przepisów dotyczących spółek jawnych;

• spółka udziałowa (société en participation). Nie ma osobowości prawnej i nie podlega rejestracji.

Spółki

32

ABC biznesu

33

Spółki kapitałowe:• spółka akcyjna (société anonyme – SA). Jest to spółka prawa handlowego, akcjonariusze

odpowiadają za jej zobowiązania do wysokości wniesionych wkładów. Minimalna liczba akcjonariuszy wynosi pięć, minimalny kapitał akcyjny to 300 tys. MAD (3 mln MAD dla spółki akcyjnej przeprowadzającej publiczną subskrypcję akcji). Wartość nominalna jednej akcji nie może być niższa od 100 MAD. Spółka nabywa osobowość prawną po wpisaniu jej do Rejestru handlowego;

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (société responsabilité limitée – SARL). Spółka prawa handlowego. Otrzymuje osobowość prawną z chwilą wpisu do Rejestru handlowego. Liczba udziałowców nie może przekroczyć pięćdziesięciu. Minimalny kapitał zakładowy: 100 tys. MAD, minimalna wartość udziału – 100 MAD. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości wniesionych wkładów;

ABC biznesu

34

• spółka komandytowo-akcyjna (société en commandite par actions – SCA). Należą do niej: komplementariusze będący kupcami według Kodeksu handlowego, odpowiedzialni za zobowiązania spółki w sposób nieograniczony, i komandytariusze, którzy są akcjonariuszami odpowiedzialnymi za zobowiązania spółki do wysokości swoich wkładów. Prawo nie określa ani kapitału minimalnego, ani minimalnej liczby akcjonariuszy. Kapitał spółki musi być objęty w całości.

Spółki o specjalnej reglamentacji:• spółki inwestycyjne, • spółdzielnie zaopatrzenia, • spółdzielnie spożywców, • towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

ABC biznesu

35

Oprócz przedsiębiorstw indywidualnych, najbardziej popularną formą działalności gospodarczej w Maroku są spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ustawa 17-95, uchwalona przez marokański parlament w 2 lipca 1996 r. (weszła w życie 1 stycznia 2001 r.), wzorowana na ustawodawstwie francuskim i niemieckim, wprowadziła przepisy, których celem jest ochrona akcjonariuszy, zapewnienie bezpieczeństwa ich kapitałom, a także zwiększenie możliwości pomnażania środków własnych.

ABC biznesu

Rejestracja firm

36

ABC biznesu

Od 2002 r. działają w Maroku Regionalne Ośrodki Inwestycji (Centres régionaux d’investissement – CRI), których główną funkcją jest udzielanie pomocy przy zakładaniu przedsiębiorstw oraz wspieranie inwestorów. Celem utworzenie CRI była decentralizacja procesów decyzyjnych i uproszczenia procedur. Większość formalności związanych z procedurami zgłaszania i rejestracji podmiotów gospodarczych można obecnie dopełnić w CRI właściwym dla danego regionu, gdyż Regionalne Ośrodki Inwestycji absorbują kompetencje centralnych organów administracyjnych (Marokańskiego Urzędu Własności Intelektualnej, Trybunału Handlowego, Państwowej Kasy Ubezpieczeń Społecznych – CNSS, Inspektoratu Pracy, Regionalnych Dyrekcji Podatków, biura uwierzytelniającego).

37

W zależności od rodzaju zakładanego przedsiębiorstwa, procedura zakłada dopełnienie następujących formalności:• otrzymanie tzw. „zaświadczenia negatywnego” (potwierdza on, że wnioskowana nazwa

nie jest już używana przez inny podmiot); zaświadczenie chroni nazwę firmy; otrzymać je można we właściwym Regionalnym Ośrodku Inwestycji;

• sporządzenie statutu spółki w formie aktu notarialnego lub dokumentu prywatnego; można tego dokonać w kancelariach prawnych: powierniczych, notarialnych, adwokackich, biegłych księgowych, radców prawnych;

• sporządzenie formularza subskrypcyjnego lub aktów dotyczących wnoszonych wkładów do kapitału zakładowego – w kancelariach prawnych, tak samo, jak przy sporządzaniu statutu spółki;

• wpłata wniesionego kapitału na specjalnie utworzone konto bankowe;

ABC biznesu

38

Są to podstawowe czynności formalne, które trzeba wykonać. Nie można jednak wykluczyć, że pojawią się po drodze kolejne przepisy, wyjątki od przepisów albo nadzwyczajne regulacje, które trzeba będzie wypełnić. Dlatego przy tworzeniu spółki najlepiej skorzystać z fachowej pomocy wyspecjalizowanych kancelarii prawnych. W Maroku są nimi firmy powiernicze (sociétés fiduciaires), które spełniają rolę doradców prawnych, podatkowych i księgowych, a także pośredniczą w kontaktach z administracją państwową. Warto również skontaktować się kancelarią adwokacką, zwłaszcza przy redagowaniu niektórych aktów, np. porozumienia o współpracy, umowy między akcjonariuszami, umowy w sprawie dystrybucji i przedstawicielstw. Kontrakty te powinny być zredagowane bardzo precyzyjne. W Maroku nie należy opierać relacji handlowych na porozumieniach ustnych.Na podst. „Przewodnik rynkowy dla przedsiębiorców. Maroko”.

ABC biznesu

Zatrudnianie pracowników

39

ABC biznesu

Po szerokim otwarciu marokańskiego rynku pracy w latach siedemdziesiątych, gdy zatrudniano zagranicznych specjalistów, w tym z Polski (lekarzy, inżynierów, nauczycieli), obecna polityka zatrudniania cudzoziemców w Maroku ma charakter restrykcyjny. Wynika to z faktu, że rynek pracy jest mocno nasycony własnymi, marokańskimi kadrami. Stąd szansa na ewentualne zatrudnienie pojawia się tylko okresowo, gdy realizowane są inwestycje wymagające fachowej wiedzy, niedostępnej na rynku krajowym.

40

Przepisy dotyczące zatrudniania pracowników są zawarte w Kodeksie pracy. Podjęcie przez cudzoziemca pracy w Maroku wymaga zatwierdzenia umowy o pracę przez Wydział Zatrudnienia Migrantów w Dyrekcji Zatrudnienia Ministerstwa Zatrudnienia i Kształcenia Zawodowego (zarządzenie ministra z 09.02.2005 r., opublikowane w Dzienniku Urzędowym 17.03.2005 r., które weszło w życie 15.05.2005 r.). Podanie o zgodę na podjęcie pracy musi zawierać szereg dokumentów, w tym m.in. formularze prośby o zatwierdzenie umowy o pracę, formularze umowy o pracę dla cudzoziemców, kopie dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe pracownika, a także zaświadczenie wystawione przez Krajową Agencję Promocji Zatrudnienia i Kwalifikacji – ANAPEC (www.anapec.org), stwierdzające brak miejscowych kandydatów mogących podjąć pracę proponowaną pracownikowi zagranicznemu.

ABC biznesu

41

Z obowiązku wystąpienia o zaświadczenie do ANAPEC zwolnieni są m.in. :• małżonkowie obywateli marokańskich,• osoby urodzone w Maroku, które mieszkały w tym kraju przynajmniej sześć

miesięcy,• osoby zarządzające lub współzarządzające firmami oraz akcjonariusze,• eksperci wykonujący ekspertyzy techniczne w okresie nie przekraczającym sześć

miesięcy.Umowy o pracę dotyczące zawodów regulowanych przekazywane są do zaopiniowania przez Sekretariat Generalny Rządu, a w niektórych przypadkach przez kompetentne ministerstwo. Cudzoziemcy mogą wykonywać w Maroku niektóre z zawodów regulowanych pod warunkiem, że w kraju, z którego pochodzą pracownicy zagraniczni, obowiązuje zasada wzajemności w dostępie obywateli marokańskich do tych zawodów.

ABC biznesu

42

W przypadku pierwszego wystąpienia o zgodę na podjęcie pracy, zezwolenie jest zazwyczaj wydawane na jeden rok. Przedłużenie może nastąpić na jeden rok lub dwa lata, w zależności od potrzeb pracodawcy.Istnieje również możliwość uzyskania zezwolenia czasowego na wykonywanie pracy w okresie 3, 6 lub maksymalnie 9 miesięcy. Podanie w tej sprawie musi zawierać formularz prośby o zezwolenie czasowe i kopię paszportu. Niezbędne jest uzyskanie zezwolenia na podjęcie pracy zarobkowej nawet w przypadku pobytu nie przekraczającego 90 dni, który nie wymaga dopełnienia formalności związanych z wystąpieniem o kartę pobytową. Osoby, które nie spełniają wymogów uzyskania zezwoleń, mogą zostać wydalone z terytorium Maroka.

ABC biznesu

43

Firmy polskie, które starają się o podwykonawstwo kontraktów w Maroku, powinny przy negocjowaniu umów z firmami zagranicznymi położyć nacisk na konieczność załatwienia przez nie wszystkich formalności związanych z pobytem i zatrudnieniem własnych specjalistów. Jest to o tyle ważne, że nawet w przypadku przedsiębiorstw zagranicznych, które wygrały przetargi na realizację zamówień publicznych w Maroku, liczba zatrudnionych cudzoziemców nie może przekroczyć 30 proc. ogółu pracowników.

ABC biznesu

Kupno i wynajem nieruchomości

44

ABC biznesu

Cudzoziemcy nie mogą w Maroku kupować ziemi poza obszarami miejskimi. Tereny te prawo zaliczane do rolniczych, którymi handel jest ograniczony. Ponieważ jednak rządowi zależy na inwestorach zagranicznych, istnieje możliwość zmiany natury prawnej terenu poprzez zaliczenie go do klasy „przeznaczenie nierolnicze” (V.N.A.). Procedura ta jest jednak bardzo skomplikowana.

45

Zakup terenów pod inwestycje jest uciążliwy. Kupno obszaru należącego do państwa może zająć cztery miesiące, a ziemi rolniczej – rok, jeśli projekt nie jest związany z rolnictwem, a nawet dwa lata, gdy chodzi o tereny nadmorskie. Poważną przeszkodą dla inwestora jest czas oczekiwania na pozwolenie na budowę lub na inwestowanie – wynosi on odpowiednio 2 i 8 miesięcy.Procedura rejestracji nabytej nieruchomości jest zdecentralizowana. Dokonuje się jej w jednym z 19 regionalnych urzędów ksiąg wieczystych (odpowiadających siedzibom trybunałów pierwszej instancji), podlegających administracji centralnej (Agence nationale de la conservation foncière, du cadastre et de la cartographie).Kupno nieruchomości pociąga za sobą obowiązek uiszczenia opłat i podatków zależących od sytuacji prawnej nieruchomości.

ABC biznesu

46

Tworzenie licznych stref przemysłowych i wolnocłowych oraz parków przemysłowych ułatwia zakup lub dzierżawę terenów przemysłowych. Uruchomiony w 1999 r. Fundusz Hassana II na Rzecz Rozwoju Gospodarczego i Społecznego uczestniczy w finansowaniu zarówno infrastruktury przyjmującej inwestycje (tworzenie nowych i renowacja już istniejących stref przemysłowych), jak i projektów inwestycyjnych w konkurencyjnych sektorach gospodarki. Fundusz wspiera inwestorów bezpośrednio pokrywając część kosztów zakupu terenu i budynków, a także pośrednio (oddaje do dyspozycji przedsiębiorców, w zagospodarowanych strefach przemysłowych, gotowe do użytku lokale z niewygórowanym czynszem). Nie istnieją ograniczenia dotyczące nabywania lokali mieszkalnych i wynajmu nieruchomości przez cudzoziemców. Wynajem odbywa się najczęściej za pośrednictwem działających na rynku agencji nieruchomości.

ABC biznesu

Praktyczne uwagi dla eksporterów

47

ABC biznesu

Co utrudnia eksport do Maroka. Procedury bywają uciążliwe, dystrybucja jest mało sformalizowana, problemem jest przemyt, którego żyje około 45 tys. osób. Handel utrudniają mocno już osadzone w Maroku oddziały firm zagranicznych. Przetargi międzynarodowe są uciążliwe.Co utrudnia eksport do Maroka. Procedury bywają uciążliwe, dystrybucja jest mało sformalizowana, problemem jest przemyt, którego żyje około 45 tys. osób. Handel utrudniają mocno już osadzone w Maroku oddziały firm zagranicznych. Przetargi międzynarodowe są uciążliwe.

48

W relacjach biznesowych w Maroku wyraźnie jest odczuwalny nacisk na działania krótkoterminowe, dużą wagę przywiązuje się do dobrej prezentacji i prestiżu. W życiu zawodowym wykorzystywane są relacje prywatne, praktykuje się wręczanie prezentów, zapraszanie do restauracji, ważną rolę pełni religia. Marokańczycy mają skłonność do targowania się i prowadzenia gier handlowych. Dobra organizacja pracy nie jest mocną stroną biznesu marokańskiego, tak samo jak planowanie działalności, punktualność czy staranne opracowywanie kontraktu, respektowanie prawa i pisemnych uzgodnień. Rzadko życie prywatnego oddzielane jest od zawodowego.

ABC biznesu

49

Rozwojowi współpracy z Marokiem sprzyja względnie dobra stabilność polityczna i gospodarcza (w porównaniu z regionem), wysoki wzrost produktu krajowego brutto, szeroko rozwinięte stosunki z Unią Europejską. Pewnym ryzykiem jest niestabilność regionu, a także nierozwiązany konflikt o Saharę Zachodnią.Na podst.: „Przewodnik rynkowy dla przedsiębiorców. Maroko”.

ABC biznesu

Linki

50

ABC biznesu

Szczegółowe informacje na temat zakładania firm w Maroko są dostępne w na stronie Invest In Morocco: www.invest.gov.ma/Ministerstwo Sprawiedliwości Maroka: http://www.justice.gov.ma/; http://adala.justice.gov.ma/FR/Home.aspxKrajowa Agencja Promocji Zatrudnienia i Kwalifikacji – ANAPEC: www.anapec.org

Maroko

Law

Transcript of Maroko