madera i porto santo (Polish)

AFVersocapaGuia.indd 1 10-10-2011 10:19:51

madera i porto santo .3

Wbrew temu, co się ogólnie sądzi, aby znaleźć wymarzone miejsce na spędzenie urlopu wcale nie trzeba podróżować daleko. Należy po prostu odwiedzić Maderę, a powodów ku temu jest wiele!

Madera to nie tylko zachwycające krajobrazy porośniętych zielenią gór, to także łagodny klimat, sympatia mieszkań-ców oraz spokojny i bezpieczny wypoczynek.

Aby naprawdę poznać Maderę, należy wspiąć się na jeden ze szczytów i podziwiać fantastyczne, zapierające dech w piersiach widoki, należy wędrować szlakami i ścieżkami po lasach Laurissilva, wzdłuż tras zwanych levadas, które mają łączną długość 1400 km.

Ulice Funchal są malownicze a zarazem kosmopolityczne. Spacerując po mieście, można kupić pamiątki, na przykład słynne koronki, wino Madera lub przedmioty z wikliny.

W czasie wycieczki wokół wyspy można zwiedzić główne miejscowości, podziwiać pejzaże lub skosztować smako-łyków tradycyjnej kuchni. Osoby lubiące aktywny wypo-

czynek mogą nurkować, uprawiać surfing, windsurfing lub jet ski.

Kto szuka romantycznych wrażeń, powinien wybrać się na wspaniałą wycieczkę żaglówką wzdłuż wybrzeża wyspy i podziwiać zachód słońca.

Wakacje na Maderze będą jeszcze ciekawsze, jeśli odwie-dzicie również rajską wyspę Porto Santo, oddaloną od Madery o 40 km. Można na nią dostać się w 15 minut sa-molotem lub promem w 2,5 godziny.

Wyspa Porto Santo nazywana jest złotą wyspą ze wzglę-du na czystą plażę o drobnym piasku, która rozciąga się na długości 9 km. Plaża ta obmywana spokojnymi wo-dami oceanu jest miejscem wprost stworzonym do wy-poczynku.

Wymarzone miejsce na wakacje można znaleźć tak blisko!

AFGuiaMadpolacoaltera.indd 3 11/11/07 12:07

4. madera i porto santo

położenie i klimatArchipelag Madera tworzą wyspy: Madera, Porto Santo i niezamieszkałe wyspy Selvagens i Desertas. Archipelag został odkryty przez Portugalczyków w 1418 r.Archipelag Madera położony jest na Oceanie Atlantyc-kim, w odległości 500 km od wybrzeży Afryki i 1000 km od kontynentu europejskiego. Lot samolotem z Lizbony na Maderę trwa 90 minut.Powierzchnia wyspy Madera wynosi 741 km2. Długość wy-spy to 57 km, a szerokość 22 km.Dogodne położenie geograficzne i górzyste ukształto-wanie terenu sprawiają, iż klimat Madery jest zadziwia-jąco łagodny z przyjemnymi temperaturami oraz niezbyt dużą wilgotnością powietrza. Średnia temperatura latem to 25oC, a zimą 17oC.Wpływ ciepłego prądu Golfsztromu zapewnia przyjemną temperaturę wody w oceanie. Średnia temperatura wody w lecie to 22oC, a zimą 18oC.



odkryj zachwycającą wyspę!Mimo niewielkiej powierzchni Madera obfituje w maje-statyczne pejzaże o rzadko spotykanym pięknie. Wyrusz na odkrycie zakątków i uroków tego ogrodu dryfującego po oceanie!

Madera to także przepiękne miejscowości, a wśród nich przede wszystkim Funchal, stolica całego archipelagu. Należy również zwiedzić Caniço, wschodnie wybrzeże (z miejscowościami Santa Cruz i Machico), zachodnie wy-brzeże (Câmara de Lobos, Ribeira Brava, Ponta do Sol i Cal-heta), północne wybrzeże (Porto Moniz, São Vicente i San-tana) oraz Porto Santo.

Udając się z Funchal w kierunku zachodnim, można do-trzeć do rybackiej miejscowości Câmara de Lobos i na Cabo Girão, najwyżej położony przylądek Europy i drugi pod względem wysokości na świecie (580 m n.p.m.). W tym rejonie znajduje się jeszcze ciekawa miejscowość Curral das Freiras, położona w głębokiej dolinie. Widok na tę miejsco-wość z punktu widokowego Eira do Serrado o wysokości

ponad 500 m jest jednym z najbardziej imponujących na wyspie i wzbudza zachwyt każdego turysty. Jadąc dalej na zachód dotrzemy do miejscowości Ribeira Brava, skąd można pojechać w górę, w stronę Encumenada. Trasa ta pełna jest punktów widokowych, z których można obser-wować szczyty okolicznych gór.

Turyści lubiący kąpiele w oceanie powinni skierować się na słoneczne wybrzeże Ponta do Sol i Calheta, gdzie można pływać i nurkować. Miłośników sportów wodnych zachwycą plaże w miejscowościach Jardim i Paul do Mar. Dzięki naj-lepszym w Europie falom panują tam wspaniałe warunki do uprawiania surfingu.

Jeśli postanowicie pojechać wyżej, w stronę Paul da Serra, naj-większego płaskowyżu na Maderze, zróbcie przerwę w po-dróży, aby móc podziwiać piękny widok na północną i połu-dniową stronę wyspy. Można potem pojechać dalej do Porto Moniz. Kąpiel w tutejszych naturalnych basenach pozwoli odzyskać siły po podróży. Baseny te zostały utworzone przez lawę, która dotarła aż do brzegu oceanu.Następnie warto skierować się w stronę São Vicente. Po drodze napotkamy



małe wodospady oraz piękne widoki majestatycznej ziele-ni kontrastującej z krystalicznie niebieskim kolorem oceanu-.W São Vicente można zwiedzić groty, centrum wulkani-zmu, muzeum Rota da Cal lub po prostu pospacerować po uliczkach tej sympatycznej miejscowości.

Wyjeżdżając z São Vicente należy wybrać pomiędzy dro-gą w górę do Encumenada, z której można podziwiać bujną roślinność lasu Laurissilva, i drogą w stronę miej-scowości Santana, wzdłuż której utworzono liczne punk-ty widokowe.

W Santana należy koniecznie zwiedzić tradycyjne domy, park tematyczny oraz Quiemadas, skąd można wyruszyć na wędrówkę na przykład w stronę Caldeirão Verde. Dro-ga w dół, w kierunku miejscowości Faial zachwyca pięknem i potęgą górskich krajobrazów.

W Faial należy zdecydować czy jechać dalej w stronę miej-scowości Machico, czy też zwiedzić interior wyspy, kierując się w stronę miejscowości Ribeiro Frio i Poiso oraz szczytu Pico do Areeiro. Pico do Areeiro jest trzecim pod względem

wysokości wierzchołkiem wyspy (1818 m n.p.m.). Warto zwró-cić uwagę na piękne formacje skalne prezentujące się na tle nieba jak odwieczne posągi.Jeśli pojedziecie w stronę Machi-co, koniecznie należy wstąpić do Caniçal i na Ponta de São Lourenço – najdalej na wschód wysunięty punkt wyspy.

W drodze powrotnej do Funchal należy się zatrzymać w miejscu zwanym Garajau, w rejonie Caniço, skąd moż-na podziwiać widok na wyspy Desertas. Jeśli pojedziecie dalej do Funchal starą drogą, nie zapomnijcie się zatrzy-mać przy punkcie widokowym São Gonçalo, z którego roz-ciąga się przepiękna panorama na zatokę Funchal.Pozwól-cie uwieść się urokom tej wyspy o nadzwyczajnym pięknie!

miasto funchalStolica archipelagu położona jest na południowym wy-brzeżu wyspy Madera, w pięknej zatoce otoczonej zielo-nymi wzgórzami i głębokimi dolinami. Funchal otrzymało prawa miejskie 21 sierpnia 1508 r. Obecnie jest najważ-niejszym ośrodkiem handlowym, turystycznym i kultu-ralnym całego archipelagu Madera.



Poznaj miasto z ciekawą tradycją, a mimo to kosmopoli-tyczne. Pospaceruj charakterystycznymi ulicami z piękny-mi domami, które tradycyjnie udekorowane są kwiatami.Odkryj stare place wyłożone typowym dla Portugalii bru-kiem zwanym calçada portuguesa i otoczone domami o charakterys-tycznej dla Madery architekturze. War-to zwiedzić tutejsze muzea, miejskie zabytki oraz gale-rie, w których zgromadzono dzieła sztuki miejscowych i międzynarodowych artystów.Można spacerować nabrzeżem Mariny w Funchal oglą-dając jachty a także statki wycieczkowe, które przybyły tu z różnych zakątków świata i po krótszym lub dłuższym

postoju w porcie ruszą w dalszą podróż. Warto również odwiedzić jeden z wielu tutejszych świetnie pielęgnowa-nych ogrodów i zachwycić się różnorodnością egzotycz-nych i wielokolorowych kwiatów. Jeśli ktoś chciałby po-dziwiać linię brzegową Madery od strony oceanu i cieszyć się rześkim morskim powietrzem, powinien wybrać się na wycieczkę jachtem, katamaranem lub repliką karaweli Krzysztofa Kolumba, która przeniesie pasażerów w czasy odkryć geograficznych. Wieczór zaś to idealna pora na spacer nadmorską promenadą.

Miłośnicy pięknych widoków nie powinni przegapić oka-zji do fantastycznych przejażdżek kolejkami linowymi. Ko-lejki linowe łączące Funchal z Monte i Ogród Botaniczny z Babosas (Monte) umożliwiają szybkie dotarcie do tych dwóch miejsc a przy okazji podziwianie pięknych wido-ków. Jakkolwiek zechcesz spędzić urlop, warto zwiedzić to miasto i odkryć piękny nowy świat, pełen spokoju i życzli-wości mieszkańców.



Pozwól się zauroczyć wspaniałym widokom błękitnego oceanu kontrastującego ze szmaragdową zielenią wzgórz! Taka właśnie jest Madera – wyspa, której piękno stworzy-ła natura.Jedną z największych atrakcji turystycznych Madery jest bujna i różnorodna roślinność. Rośliny tropikalne wystę-pują tu razem z gatunkami śródziemnomorskimi, tworząc wspaniały kobierzec we wszystkich możliwych odcieniach zieleni.

Madera jest również znana z bogactwa gatunków roślin egzotycznych o wspaniałej harmonii kształtów i kontra-stowych kolorach, pochodzących prawie ze wszystkich kontynentów. Gatunki te świetnie zaadaptowały się na Maderze. Warunki klimatyczne panujące na wyspie spra-wiają, iż przez okrągły rok, można podziwiać kwiaty takie jak orchidee (storczyki), strelicje, anturie, magnolie, azalie, protee oraz wiele innych.

Odkryj wielką różnorodność doskonale utrzymanych ogrodów i parków, które wypełniają przestrzeń miast ba-jecznymi kolorami i zapachami.

ogrodyogród botaniczny (inż. rui vieira)W ogrodzie o powierzchni ponad 35 000 m2, żyje ponad 2000 gatunków roślin egzotycznych, pochodzących ze wszystkich kontynentów. Rośliny te rosną i kwitną na Ma-derze tak jak w swoich naturalnych środowiskach. W świe-cie, w którym wymiera tyle gatunków, ogród ten jest praw-dziwym schronieniem dla roślin zagrożonych wyginięciem.Jeśli jesteś miłośnikiem przyrody, botanikiem lub po pro-stu turystą i masz ochotę na spacer po tym królestwie ro-ślin z całego świata oraz na wizytę w Muzeum Historii Na-turalnej i Herbarium, możesz zobaczyć też niektóre gatunki egzotycznych ptaków w tutejszym Ogrodzie Lau-rowym i pospacerować pośród kolorowych papug. Godziny otwarcia: codziennie (oprócz 25 grudnia) od godz. 9.00 do godz. 17.30.

Caminho do Meio – Bom Sucesso 9064-251 FunchalTel.: (+351) 291 211 200; Fax: (351) 291 211 206 E-mail: [email protected] www.sra.pt/jarbot



ogród quinta das cruzesW ogrodzie tym, położonym na terenach Muzeum Quin-ta das Cruzes, można podziwiać wiele egzotycznych i en-demicznych gatunków roślin. Ogród otwarty jest od wtor-ku do niedzieli w godzinach: 10.00-12.30 i 14.00-17.30 oraz w niedziele w godzinach: 10.00-13.00.Położony jest w Funchal przy ulicy Calçada do Pico nr 1. Calçada do Pico, nº 1 9000-206 FunchalTel.: (+351) 291 740 670; Fax: (+351) 291 741 384 E-mail:[email protected]

ogród quinta magnóliaOgród znajduje się przy pięknej posiadłości. Na jego obszer-nym terenie rośnie wiele egzotycznych gatunków roślin. Ogród jest otwarty codziennie od godziny 8.00 do godziny 20.00.

Rua Dr. Pita, 10 9000-089 FunchalTel.: (+351) 291 764 598

ogrody palheiroOgrody Palheiro są znane z pięknych widoków, dzięki po-łączeniu dużych połaci trawy i jezior. Można w nich po-dziwiać rzadkie i cenne gatunki roślin egzotycznych z ca-łego świata.Ogrody są otwarte dla zwiedzających od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-16.30. Zamknięte w soboty, nie-dziele i święta. Palheiro FerreiroTel.: (+351) 291 793 044; Fax: (+351) 291 793 066 E-mail: [email protected] www.palheiroestate.com

ogród tropikalny monte palaceOgród ten znajduje się na terenie Quinta Monte Palace, posiadłości należącej do Fundacji Joe Berrardo. Można w nim podziwiać rośliny pochodzące z całego świata. Rośnie tu wiele gatunków, takich jak: azalie, wrzos, różne ga-tunki drzew i paproci. W ogrodzie można również obejrzeć encephalartos, sagowce uznane za żywe skamieliny. Spośród istniejących 72 gatunków w ogrodzie Monte Palace rośnie 60.



W ogrodzie tym znajdziemy także rośliny typowe dla Ma-dery, na przykład różne odmiany Laurissilva z Makaronezji oraz inne gatunki zagrożone wyginięciem, na przykład Pittosporum coriaceum, popularnie zwane mocano.Wśród tak pięknej scenerii znajduje się ciekawe muzeum. Jest ono podzielone na trzy działy. W dwóch z nich moż-na podziwiać afrykańskie rzeźby. Trzecia część to kolekcja minerałów z eksponatami z całego świata.Ogród Tropikalny Monte Palace można zwiedzać codzien-nie, w godzinach 9.00-18.00 (oprócz 25 grudnia). Caminho do Monte, nº 1749050 - 288 Funchal Tel.: (+351) 291 780 800; Fax: (+351) 291 783 673 E-mail: [email protected] lub [email protected] www.montepalace.com

ogrody quinta da boa vistaWłaściciele posiadłości Quinta da Boa Vista postanowili wy korzystać jedyny w swoim rodzaju klimat panujący na Maderze. Stworzyli wielu zagrożonym wymarciem gatun-

kom roślin warunki identyczne z panującymi w ich natu-ralnych środowiskach.W tym ogrodzie, na wielu hektarach, podziwiać można rośliny ananasowate pochodzące z Ameryki Południowej, Martinetes z Australii i afrykański aloes.Największą atrakcją ogrodów jest plantacja storczyków, która powstawała przez ostatnie 20 lat.Od grudnia do maja szklarnie ze storczykami zamieniają się w prawdziwie imponujące wystawy kwiatów. Można wtedy podziwiać takie gatunki, jak Cymbidium, Paphipedilum i Ly-caste. W ciągu pozostałych miesięcy roku piękne hybrydy i rzadkie gatunki roślin wzbudzają zachwyt zwiedzających.Można je zwiedzać od poniedziałku do soboty w godzi-nach 9.00-17.30. Zamknięte w niedziele i święta.Rua Lombo da Boa Vista -FunchalTel.: (+351) 291 220 468; Fax: (+351) 291 230 309 E-mail: [email protected] ogród orquideaJedyny taki ogród w Europie. Wydaje się być gąszczem storczyków (orchidei). Rośnie w nim ponad 50 000 roślin kwitnących przez okrągły rok.



Można tu poznać ciekawą pracę rozmnażania roślin pro-wadzoną w laboratorium. Ogród można zwiedzać codziennie w godzinach 9.00-18.00 (zwyjątkiem 25 grudnia). Rua Pita da Silva, nº 37 (poniżej Ogrodu Botanicznego). Tel.: (+351) 291 238 444 E-mail: [email protected] www.madeiraorchid.com

ogrody imperadorW słynnej Quinta do Monte mieszkał i zmarł Cesarz Karol Austriacki. Mieszkała tu także ceniona artystka Lourdes de Castro i inne znane osoby. Ogrody zostały odrestaurowa-ne i obecnie cały teren przyjął od nich swoją nazwę „Po-siadłość Ogrodów Imperador”.

W wieży Malakof otwarto dla zwiedzających kawiarnię. Z wieży tej, zachwycającej pięknem swej architektury, roz-ciąga się wspaniały widok na Monte a nawet na Funchal.

Niedaleko znajduje się ogród Malakof z małą fontanną, wokół której rosną wielobarwne róże.Ogrody są otwarte od poniedziałku do soboty w godzi-nach 09.30 - 16.30. Caminho do Pico – Monte. Tel.: (+351) 291 964 306 732 www.cm-funchal.pt

ogród miejskiOgród Miejski, zwany również Ogrodem Dona Amélia, po-łożony jest w samym centrum Funchal, po północnej stro-nie alei Avenida Arriaga. Zajmuje powierzchnię 8300 m2. W tym miejscu znajdował się kiedyś klasztor św. Francisz-ka, po którym pozostał kamień zwany Pedra de Armas, który można zobaczyć na jednym z trawników. W ogro-dzie można podziwiać rośliny typowe dla Madery, jak również sprowadzone z innych części świata. Co ciekaw-sze gatunki są opisane na specjalnych tabliczkach. Na te-renie ogrodu znajduje się także kilka rzeźb, jezioro i stru-myk oraz amfiteatr. Av. Arriaga – Funchal



Tel: (+351) 291 231 501; Fax: (+351) 291 231 502E-mail: [email protected]

ogród panoramicznyOgród Panoramiczny znajduje się w części turystycznej Funchal, pomiędzy Passeio Público Marítimo i Estrada Mo-numental, w dzielnicy zwanej Ajuda.Rośliny znajdujące się w tym ogrodzie zostały podzielone na cztery grupy tematyczne: miejscową roślinność brze-gową, miejscową roślinność średnich wysokości, kaktusy i sukulenty oraz rośliny tropikalne. Z ogrodu rozciąga się wspaniały widok na ocean Atlantycki.Otwarty codziennie w godzinach 7.00-22.00. Estrada Monumental – Funchalwww.cm-funchal.pt

ogród santa luziaTereny dawno zamkniętej fabryki Hinton, produkującej wódkę i cukier z trzciny cukrowej, zostały zmienione w ogród położony w centrum Funchal.

Wielki komin, należący niegdyś do fabryki, pozostawiono, aby podkreślić jej znaczenie dla rozwoju przemysłu cu-krowniczego na Maderze.Ogród rozciąga się na powierzchni około 13.700 m2 i po-dzielony jest na pięć części tematycznych: Ogród Amfite-atru (Jardim do Anfiteatro), Ogród Tropikalny (Jardim Tropi-cal), Ogród Wody (Jardim da Água), Ogród Tarasowy (Jardim dos Socalcos) i Ogród Laurissilva (Jardim da Laurissilva).Otwarty codziennie w godzinach 8.00-21.00 Rua 31 de Janeiro -Funchal

rosarium quinta do arcoW ogrodach posiadłości Quinta do Arco, położonej w Arco de São Jorge, można podziwiać jedną z największych plantacji róż w Portugalii. Niektóre z gatunków róż są bardzo rzadkie lub zagrożone wyginięciem.Rośnie tu ponad tysiąc różnych gatunków róż. W ogrodzie można obejrzeć zarówno tradycyjne, jak i nowe odmiany, róże pnące i rosnące na krzewach. Najciekawsze i najrzad-sze gatunki są opisane.



Ogród tem został wyróżniony nagrodą “Wyjątkowy Ogród” przez World Federation of Rose Societies.Ogród jest otwarty od kwietnia do grudnia w godzinach od 10.00 do 18.00. Roseiral da Quinta do Arco Sitio da Lagoa 9230-018 Arco de São Jorge. Tel.: (+351) 291 570 250Fax: (+351) 291 570 259 E-mail: [email protected] www.quintadoarco.com

park santa catarina Park Santa Catarina zajmuje powierzchnie ponad 36 000 m2 i położony jest pomiędzy alejami Avenida do Infante i Avenida Sá Carneiro. Z parku rozciąga się przepiękny wi-dok na Funchal, od zatoki aż po Ponta do Garajau. Park Santa Catarina porośnięty jest trawą, z której tu i ówdzie wyrastają klomby z niezliczoną ilością gatunków drzew, krzewów i drobnych roślin pochodzących ze wszystkich zakątków świata. W parku żyją też różne gatunki ptaków.W parku można zobaczyć też różne gatunki ptaków, jezio-ro i Kaplicę Santa Catarina.



Ogród ten jest otwarty dla zwiedzających codziennie w godzinach Godziny otwarcia w lecie – 07.00 – 21.00Godziny otwarcia zimą – 08.00 – 19.00www.cm-funchal.pt

miejski park w monteMiejski Park w Monte lub Park Leite Monteiro położony jest na wysokości 550 m n.p.m. Jego obszar to 26 000 m2.W parku tym rośnie wiele dzikich i egzotycznych gatun-ków flory, w tym kilka stuletnich drzew. W części południowej parku znajduje się strumyk z małym wodospadem. Dzięki temu w upalne dni panuje tu przy-jemny chłód zachęcający do odpoczynku. Przy wejściu na placu Largo da Fonte, położonym w cieniu wysokich pla-tanów, znajduje się scena i fontanna Fonte da Virgem. We wnęce fontanny ustawiono figurę Matki Boskiej z Monte. www.cm-funchal.pt

park ekologiczny funchalPark ten zajmuje powierzchnię ponad 1000 hektarów. Dzię-ki znacznym różnicom wysokości i nawodnienia terenu,

w parku tym można podziwiać różnorodne gatunki miej-scowej flory. Rosną tu ciekawe gatunki drzew, takie jak: drze-wo laurowe zwane til (Ocotea Foetens), wawrzyniec azorski (Laurus novocanariensis), vinhatico (Persea indica) i wawrzy-niec z Wysp Kanaryjskich (Apollonias barbujana). W części parku położonej wyżej przeważają krzaki i niskie rośliny, na przykład odmiana wrzosu (Urze molar) i czarna jagoda (Vac-cinium padifolium). Na wysokości 1550-1600 m n.p.m. rosną górskie odmiany jesionu. Sorveira lub Tramazeira (Sorbus maderensis) to roślina endemiczna bardzo rzadko spotyka-na nawet na Maderze. Warto również zwrócić uwagę na ciekawe gatunki ptaków żyjących w tym ogrodzie.Jeszcze jedną atrakcją parku jest unikatowy na Maderze zbiornik Poço da Neve, w którym w przeszłości przecho-wywano lód.Otwarty codziennie włącznie ze świętami w godzinach 9.00-17.00. Estrada Regional 103, nº 259 Ribeira da Cales – Monte 9050 Funchal. Tel.: (+351) 291 784 700; Fax: (+351) 291 784 821 E-mail: [email protected] www.cm-funchal.pt



leśny park ribeiro frioW tym pięknym parku, oddalonym od Funchal o 17 km, wspólnie egzystują, tworząc harmonijną całość, rośliny leśne i ogrodowe. Można tu zobaczyć wiele bardzo rzad-kich roślin endemicznych.Park ten jest idealnym miejscem na spacer. Ze ścieżki prowadzącej z Ribeiro Frio do miejsca zwanego Balcões roztaczają się wspaniałe widoki na głęboką dolinę rzeki Ribeira do Faial oraz na pasmo gór Maciço Central, w któ-rym znajduje się najwyższy szczyt Madery – Pico Ruivo.

leśny park queimadasPark ten znajduje się 5 km od miasta Santana i jest dosko-nałym miejscem na piknik lub spacer.



Aby tam dotrzeć, należy wyjechać z Santana w kierunku za-chodnim, po czym skręcić w boczną drogę, która przechodzi w drogę szutrową pnącą się w górę. Po drodze można po-dziwiać janowce cierniste kwitnące na żółto, hortensje i dzi-kie kwiaty. Droga prowadzi do pięknego lasu, w którym wy-budowano Casa das Queimadas, duży dom z dachem krytym strzechą. Jest on schronieniem strażników leśnych.

lasy laurissilva, dziedzictwo światowe unescoPodziwiaj lasy Madery, te same, które w 1419 r. zobaczył João Gonçalves Zarco i jego towarzysze podróży, kiedy odkryli wyspę.Ze względu na zadziwiające bogactwo, różnorodność i świetnie zachowany stan, przyroda Madery jest znana na całym świecie. Mieszkańcy Madery mają wielki szacunek dla naturalnego bogactwa swojej ziemi.2 grudnia 1999 r. UNESCO uznało las Laurissilva na Ma-derze za Naturalne Dziedzictwo Światowe. Jest to jedy-ne wyróżnienie w Portugalii w kategorii Dziedzictwa Naturalnego.

Niedawno, lasy te zostały wyróżnione w konkursie Sie-dem Cudów Portugalii w kategorii “Lasy i Drzewa”.Las Laurissilva pochodzi z okresu trzeciorzędu i przetrwał ostatnie zlodowacenie wyłącznie na obszarze Makarone-zji, na Maderze, Azorach, Wyspach Kanaryjskich i Wyspach Zielonego Przylądka.Madera jest regionem o największej powierzchni wystę-powania lasu Laurissilva (ok. 22 000 hektarów). W lesie Lau-rissilva na Maderze można zobaczyć bardzo rzadkie ga-tunki roślin, na przykład jedyną na świecie bagienną orchideę (Dactylorhiza foliosa).Można też podziwiać wielkie drzewa z rodziny wawrzy-nowatych (Lauraceae). Występuje tu między innymi rodzaj wawrzynu zwany til (Ocotea foetens), wawrzyn azorski (Laurus novocanariensis), vinhático (Persea indica), wawrzyn z Wysp Kanaryjskich (Apollonias barbujana). Podziwiać można też gatunki drzew z innych rodzin, takie jak folhado (Clethra arborea) i cedr z Madery (Juniperus cedrus). Z mniej-szych roślin charakterystycznych dla lasu Laurissilva warto zwrócić uwagę na krzewy, paprocie, mchy, porosty i przy-laszczki.



W lesie tym żyją również ciekawe gatunki ptaków, takie jak: endemiczny gołąb maderski i Columba trocaz – ptak charakterystyczny dla lasów Laurissilva i symbol Parku Na-turalnego na Maderze.Odkryj prawdziwą żyjącą relikwię, autentyczne labora-torium botaniczne dla wszystkich miłośników i na-ukowców z dziedziny botaniki.

rezerwaty przyrodyObszary chronione na lądzie i oceanie stanowią najważ-niejsze naturalne dziedzictwo Archipelagu Madera i czy-nią z niego doskonałe miejsce dla ekoturyzmu.W celu ochrony dziedzictwa naturalnego Madery, w 1982 r. został utworzony Park Naturalny Madery, uznany za Re-zerwat Biogenetyczny, w którym można podziwiać uni-katową w skali światowej florę i faunę.Park Naturalny Madery zajmuje dwie trzecie powierzchni wyspy i składa się z kilku ścisłych lub częściowych rezer-watów przyrody, obszarów krajobrazu chronionego i miejsc przeznaczonych do rekreacji.

Rezerwat Przyrody na Wyspach Desertas, utworzony w 1990 r., jest schronieniem zagrożonej wyginięciem mniszki śródziemnomorskiej z rodziny fokowatych (Mo-nachus Monachus). Rezerwat Przyrody na Wyspach Salvagens znajduje się na najbardziej wysuniętej na południe części terytorium portugalskiego i został utworzony w 1971 r. Jest jednym z najstarszych rezerwatów przyrody w Portugalii. Ze względu na świetne warunki do życia ptaków morskich wyspy są prawdziwym ornitologicznym sanktuarium.



Częściowy Rezerwat Przyrody Garajau, utworzony w 1986 r., jest jedynym wyłącznie morskim rezerwatem Portugalii.Z gatunków fauny żyjących w Rezerwacie warto wyróżnić duże ryby takie jak granik wielki oraz inne przybrzeżne gatunki.Rezerwat jest uznany za jedno z ciekawszych miejsc do amatorskiego nurkowania. Jest to obszar interesujący pod względem naukowym jak i turystycznym.Rezerwat Naturalny Rocha do Navio w Santana został utworzony w 1997 r. na prośbę miejscowej ludności. Obej-muje on pas oceanu, gdzie żyją mniszki śródziemnomor-skie, ssaki z rodziny fokowatych, oraz wysepkę, na której można zobaczyć rośliny endemiczne, charakterystyczne dla klifów Makaronezji.Na wschodnim krańcu Madery znajduje się Rezerwat Naturalny Ponta de S. Lourenço, utworzony w 1982 r..Można w nim podziwiać ciekawe okazy fauny i flory, żyją-ce tu w odosobnieniu. Jest tu również punkt obserwacyj-ny związany z edukacją ochrony przyrody.



Przygotuj się na niezapomniane wycieczki, podczas któ-rych odkryjesz fantastyczny świat przyrody. Wspinanie się na wysokość 1862 m n.p.m. jest emocjonujące!

Ze względu na środowisko naturalne, piesze wędrówki są najpopularniejszą i najbardziej tradycyjną formą aktywne-go wypoczynku na Maderze.Wielu turystów przyjeżdża na Maderę prawie wyłącznie dla pieszych wędrówek różnymi szlakami. Odkrywają w ten sposób przyjemność kontaktu z naturą.Wędrując po Maderze ścieżkami i levadas można dotrzeć w głąb wyspy i podziwiać dziewicze i nieznane krajobrazy.Levadas stanowią pomysłowy i godny podziwu system nawadniania ziemi.Kanały te są przykładem wielkiego wysiłku osadników, któ-rzy starali się rozprowadzić po zboczach i dolinach wodę ze źródeł na szczytach gór.Na Maderze jest ogółem około 1400 km levadas. Podą-żając wzdłuż nich można natrafić na zapierające dech w piersiach widoki.

Dzięki niezbyt dużej wysokości tutejszych wzgórz można wędrować szlakami, podziwiając rzadkie i piękne krajo-brazy. Można też wybrać między wycieczkami po górach, po lasach, wybrzeżem lub trasami łączącymi wszystkie te możliwości.Większość szlaków jest dostępna dla każdego, ale ist-nieją oczywiście różne stopnie trudności tras. Dlatego też przed wycieczką zalecamy kontakt z biurem podró-ży lub zdobycie informacji o szlaku z przewodnika, a w czasie wycieczki używanie specjalnego sprzętu, jeśli taki jest wskazany.Osobom zainteresowanym spotkaniem z naturą poleca-my specjalne piesze wycieczki z przewodnikiem organi-zowane przez biura podróży lub przez firmy organizujące imprezy turystyczne.Wybierając się samemu na wycieczkę należy zabrać ze sobą wodę, prowiant, odpowiednie obuwie, latarkę i kurt-kę chroniącą od wiatru i deszczu oraz naładowany tele-fon komórkowy.Podczas tych wyjątkowych wędrówek, turyści w każ-dym wieku mogą odkryć bajeczne pejzaże wyspy.



Odkryj idealną harmonię między naturą i człowiekiem. Na Maderze prawdziwe jest portugalskie przysłowie „czysty umysł, zdrowe ciało”.

Madera od dawna była znana z klimatu o właściwościach terapeutycznych, sprzyjającemu leczeniu ciężkich chorób układu oddechowego. Po dziś dzień oferuje przyjezdnym wspaniałe warunki do uzdrawiania duszy i ciała.

Zanurz się w spokojnej i czystej wodzie, w ekstraktach z alg i innych roślin, w świeżym zapachu kwiatów, czystego powietrza i odzyskaj siły. Delektuj się zdrowymi i smacz-nymi potrawami przygotowanymi głównie z warzyw, ryb i owoców morza. Ciesz się kontaktem z naturą z dala od rutyny i życia w pośpiechu charakterystycznym dla dużych miast.

Skorzystaj z bogactwa możliwości relaksu, jakie oferuje większość hoteli, jak na przykład: baseny, sauny, siłow-nie, korty tenisowe i gabinety masażu. Niektóre z hote-li to prawdziwe centra odnowy, które łączą medycynę z

kosmetyką i oferują zabiegi, takie jak: talasoterapia, hy-dromasaż, łaźnię turecką, masaż, zabiegi kosmetyczne i wiele innych.

Dla osób wymagających wyspa Porto Santo dysponuje Centrum Talasoterapii, które dzięki doświadczeniu pra-cowników i infrastrukturze o wysokiej jakości oferuje licz-ne zabiegi o charakterze zapobiegającym i leczniczym. Piasek na wyspie jest bogaty w minerały i wykorzystu-je się go do zabiegów leczących choroby reumatyczne.

Ze względu na piękno przyrody i ofertę zabiegów zdro-wotnych Madera jest świetnym miejscem do spędzenia relaksujących i dodających energii wakacji o każdej po-rze roku.



Typowa regionalna kuchnia Madery to przede wszystkim produkty żywnościowe najwyższej jakości. Nie brak tu również dań kuchni międzynarodowej.

Ze względu na tak bliski kontakt Madery z oceanem, w większości restauracji można znaleźć wspaniałe dania z owoców morza i świeżych ryb. Lapas (czaszołki), ośmior-nice, krewetki, steki z tuńczyka i filety z ryby o nazwie espa-da to tylko niektóre z miejscowych specjałów. Koniecznie należy też spróbować typowych dań regionalnych, takich jak: befsztyk z tuńczyka ze smażoną kukurydzą, wyborne grillowane szaszłyki z wołowiny pieczone na drewnie lau-rowym, podawane z bolo de caco.

Inne produkty regionalnej kuchni to kuskus domowego wyrobu, domowy chleb z batatów i mięso w winie i czosn-ku (marynowana wieprzowina).

Miłośnicy owoców odkryją na Maderze prawdziwy raj!Nie brak tu owoców tropikalnych, takich jak: mango, ba-nan, awokado, anona i marakuja. Ich egzotyczny smak do-

skonale wieńczy posiłek. Owoce są podawane na deser świeże lub w postaci puddingu, musu czy lodów.Osobom bardziej łakomym Madera oferuje bogaty wybór słodyczy. Te najbardziej popularne to ciasto miodowe i kukurydziany chleb z miodem przygotowywane z naj-wyższej jakości składników, przypraw i miodu z trzciny cukrowej. Doceniane są także serniki i anyżkowe cukierki.Wybór napojów jest też ogromny. Soki z egzotycznych owoców, jak na przykład marakuja, papaja, gojaba i słynny poncz z wódki z trzciny cukrowej, miodu, cytryny i różnych gatunków win z Madery. Można je pić przed posiłkiem, a także po posiłku, z kawą.

Koniecznie spróbuj specjałów smakowitej kuchni Madery.



Dzięki unikalnej glebie, klimatowi, procesowi produkcji i specyficznym odmianom winogron, wino Madera jest jedyne w swoim rodzaju i nie ma sobie równych.

Wino to zostało wybrane do uczczenia niepodległości Stanów Zjednoczonych 4 lipca 1776 r. Było chwalone już przez Shakespeare’a w jego sztukach, podziwiane przez królów, książąt, generałów i odkrywców. Wino Madera jest bez cienia wątpliwości prawdziwym skarbem.Od ponad pięciu wieków ten „nektar bogów” jest do-ceniany na całym świecie, a na Maderze jest symbo-lem wyspy.

Należy podziwiać pomysłowość mieszkańców Madery, którzy od wieków uprawiają winorośl na tarasach i ma-łych skrawkach ziemi, zwanych poios, często trudno do-stępnych i „przylepionych” do stromych zboczy wzgórz. Istnieje ponad 30 szczepów winorośli używanej do pro-dukcji madery. Najszlachetniejsze to Sercial, Boal, Verdel-ho i Malvasia.

Najbardziej znane wytrawne wino wytwarzane jest z od-miany winogron Sercial. Wino to, idealne jako aperitif, ma jasny kolor i jest lekkie, o mocnym aromacie. Verdelho to wino półwytrawne. Jest delikatne, dość aromatyczne i ma złocisty kolor. Może być podawane do posiłków. Wino Boal jest półsłodkie, łagodne, aksamitne, o kolorze ciemnego złota. Może być podawane do pieczeni lub do deserów. Pomiędzy posiłkami lub do deserów można pić Malvasia – wino słodkie, cięższe, o czerwonym kolorze i intensyw-nym aromacie.

Miłośnicy wina powinni odwiedzić Maderę we wrześniu, aby uczestniczyć w winobraniu i Święcie Wina Madera, które jest swoistym hołdem dla tego wielowiekowego trunku znanego szeroko poza granicami regionu.Podnieś kieliszek i wypij toast za życie winem Madera…



Odkryj wielki dorobek kulturalny tworzony od czasów od-kryć geograficznych i widoczny w muzeach, kościołach, pałacach, posiadłościach ziemskich oraz w zwyczajach, tradycji, folklorze i sztuce ludowej mieszkańców wyspy.

zabytkiNa Maderze, głównie w Funchal, istnieje wiele cieka-wych miejsc związanych z dziedzictwem historycznym. Są to głównie kościoły, kaplice i fortece. Wiele z tych miejsc zostało zaklasyfikowanych jako zabytki narodowe lub umieszczonych na specjalnej liście. Nikt nie pozostanie obojętny na ich piękno.Spośród wielu budynków na specjalną uwagę i zwiedzenie zasługują: Pałac św. Wawrzyńca, Fort Pico, Katedra, Kościół Jezuitów, Klasztor św. Klary, Fort São Tiago i Targ Miejski.Zwiedzając wyspę, bez trudu można natknąć się na zabyt-ki związane z historią archipelagu czy pomniki postawione dla uczczenia pamięci postaci historycznych, jak na przy-kład jednego z odkrywców Madery, João Gonçalves Zarco.W niektórych zabytkowych budynkach utworzono rodzin-ne hotele. W ten sposób powstał ciekawy i charakterystycz-

ny dla regionu rodzaj zakwaterowania. Quintas Madery, dawne rezydencje książąt i arystokracji, są obecnie cieka-wą alternatywą dla tradycyjnych hoteli. Podobnie jak turi-smo de habitação, wykorzystujące dawne domy magnatów jako miejsce zakwaterowania dla odwiedzających wyspę.

muzeaNa Maderze znajdziemy liczne muzea, w których można zobaczyć wiele ciekawych eksponatów i dzieł sztuki zwią-zanych z kulturą i historią archipelagu.

muzeum sztuki współczesnejMuzeum to, znajdujące się w Forcie S. Tiago, prezentuje kolekcję współczesnej sztuki portugalskiej od lat 60. XX w. aż po dzień dzisiejszy. Można w nim również zobaczyć czasowe wystawy różnych artystów oraz instytucji.Otwarte od poniedziałku do soboty w godz. 10:00-12:30 i 14:00-17:30. Nieczynne w niedziele i święta.Rua do Portão de S. Tiago -Fortaleza de São Tiago9060-250 Funchal



Tel.: (+351) 291 213 340; Fax: (+351) 291 213 348E-mail:[email protected]

muzeum sztuki sakralnejW muzeum można podziwiać malarstwo flamandzkie i rzeźby o tematyce religijnej z okresu od XVI do XVIII w. oraz wyroby ze złota z XVII i XVIII w. Otwarte od wtorku do soboty w godzinach 10.00-12.30 i 14.30-18.00. W niedziele od 10.00 do 13.00. Zamknięte w poniedziałek i w święta.

Rua do Bispo, 21 9000-073 Funchal. Tel.: (+351) 291 228 900; Fax: (+351) 291 231 341; E-mail: [email protected] www.museuartesacrafunchal.org

muzeum henrique’a i francisca francoW zbiorach tego muzeum znajdują się ryciny, rysunki i rzeźby autorst wa braci Henrique’a i Francisca Fran-co, artystów pochodzących z Madery. Ich nadzwyczajne dzieła zaznaczyły się w historii portugalskiej sztuki końca XIX i początku XX w.Czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-18.00. Zamknięte w soboty, niedziele i święta. Rua João de Deus 13 9050-027 Funchal Tel.: (+351) 291 230 633; Fax: (+351) 291 236 711 E-mail: [email protected] www.cm-funchal.pt

muzeum historii naturalnejMuzeum stanowi część Ogrodu Botanicznego. Można w nim zobaczyć liczne dokumenty potwierdzające bo-gactwo i różnorodność tutejszej flory. Otwarte codzien-nie w godzinach 9.00-17.30. Zamknięte 25 grudnia. Caminho do Meio -Qta. do Bom Sucesso Tel.: (+351) 291 211 200; Fax: (+351) 291 211 206



dom frederica de freitasPrawnik Frederico da Cunha e Freitas mieszkał w domu w sty-lu romańskim, w którym gromadził różne przedmioty two-rzące dziś niezwykłą kolekcję. Dom wraz z kolekcją stał się własnością Rządu Regionu Madery. Obecnie można w nim podziwiać azulejos (płytki ceramiczne), kufle, imbryczki i inne przedmioty ceramiczne, rzeźby o tematyce religijnej, stare ry-ciny i meble w stylu neoklasycystycznym i modernistycznym.Czynne od wtorku do soboty w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-17.30 oraz w niedziele od 10.00 do 12.30. Zamknięte w poniedziałki i święta.

Calçada de Santa Clara, 7 9000-036 Funchal Tel.: (+351) 291 202 570; Fax: (+351) 291 202 580 E-mail: [email protected] www.museumac.com lub www.culturede.com

muzeum quinta das cruzesW tej posiadłości, wybudowanej w stylu barokowym, mieszkał drugi gubernator Funchal. Obecnie jest tu mu-

zeum sztuki dekoracyjnej, w którym można podziwiać meble portugalskie i zagraniczne z okresu XVI-XIX w., porcelanę europejską i Kompanii Wschodnioindyjskiej, fajans portugalski z okresu XVII-XIX w., wyroby z kości słoniowej, rzeźby flamandzkie i portugalskie z okresu XV-XVIII w., szopki z XVIII i XIX w. oraz malarstwo i ryci-ny z okresu XVI-XIX w.Czynne od wtorku do niedzieli w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-17.30. Zamknięte w poniedziałki i święta.

Calçada do Pico, 1 9000-206 Funchal Tel.: (+351) 291 740 670; Fax: (+351) 291 741 384 E-mail: [email protected] www.museuquintadascruzes.com

muzeum miejskie w funchal (historii naturalnej)Ten miejski pałac w stylu barokowym w XIX w. był miej-scem zamieszkania hrabiowskiej rodziny Carvalhal. Znany był z licznych przyjęć, które się w nim odbywały. W chwili



obecnej znajduje się w nim muzeum, w którym zaprezen-towano eksponaty związane z florą, fauną i geologią ar-chipelagu. Pracownicy muzeum prowadzą również bada-nia na temat rejonu Makaronezji. Czynne od wtorku do piątku w godzinach 10.00-18.00. W soboty, niedziele i święta czynne w godzinach 12.00-18.00. Zamknięte w poniedziałki i niektóre święta (1 stycz-nia, wtorek przed Środą Popielcową, Niedzielę Wielkanocną, 1 maja, 21 sierpnia, 25 i 26 grudnia).

Rua da Mouraria, 31 9004-546 Funchal Tel.: (+351) 291 229 761; Fax: (+351) 291 225 180 E-mail: [email protected] www.cmfunchal.pt lubwww.culturede.com

muzeum fotografii vicentesMuzeum znajduje się w domu i atelier fotograficznym Vicente Gomes da Silva, pioniera fotografii w Portugalii-.W muzeum można obejrzeć kolekcję aparatów fotogra-

ficznych, negatywów i dekoracji do robienia zdjęć zebra-nych przez cztery pokolenia rodziny Vicente na przestrzeni 100 lat. W skład kolekcji wchodzą również eksponaty in-nego pochodzenia. Czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-17.00. Zamknięte w soboty, niedziele i w święta.

Rua da Carreira, 43 9000-042 Funchal Tel.: (+351) 291 225 050Fax: (+351) 291 228 724 E-mail: [email protected] www.museumac.com lub www.photographiamuseuvicentes.com.pt

muzeum wina maderaMuzeum zajmuje kilka budynków wybudowanych w sty-lu barokowym, w których niegdyś produkowano, prze-chowywano lub sprzedawano wino Madera. W tych bu-dynkach mieszczą się zarazem najstarsze piwnice wina Madera. W muzeum można obejrzeć listy znanych osób,



dokumenty angielskich firm, które później utworzyły spół-kę Madeira Wine Co., książki, narzędzia, kadź do fermen-tacji z XVII w. i dawne maszyny. Znajduje się tu również sklep, a zwiedzający mają możliwość degustacji wina przed zakupem.

Czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 9.30-18.30 oraz w soboty od 10.00 do 13.00. Zamknięte w niedziele i święta. Zwiedzanie z przewodnikiem: od poniedziałku do piątku, w języku angielskim: o godzinie 10.30, 14.30, 15.30 i 16.30; w jęz. niemieckim: o godzinie 10.30, 14.30 i 15.30; w języku portugalskim: o godzi nie 11.30 i 15.30; w języku francuskim i hiszpańskim: o go dzinie 11.30. Godziny zwie-dzania mogą ulec zmianie.

Adegas de S. Francisco -Avenida Arriaga, 28 9000-064 Funchal Tel.: (+351) 291 740 100Fax: (+351) 291 740 111 E-mail: [email protected] www.madeirawinecompany.com

muzeum miasta cukru Centrum mieści się w dawnym domu flamandzkiego kup-ca João Esmeralda. Muzeum poświęcone jest produkcji i eksportowi cukru na Maderze w XV i XVI w. Czasowo zamknięte.



centrum muzealne ibtam (muzeum haftu)Muzeum to poświęcone jest sztuce haftu na Maderze. Tu-tejsza kolekcja składa się z cennych haftów, dywanów i in-krustowanego drewna. Kolekcja haftów to przede wszyst-kim ubiory zdobione haftem oraz tekstylia użyteczności domowej prezentowane często na unikatowych meblach. Czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-17.30. W soboty, niedziele i święta zamknięte.

Rua Visconde do Anadia, 44 9050-020 Funchal Tel.: (+351) 291 211 600Fax: (+351) 291 224 791 E-mail: [email protected] www.bordadomadeira.pt

muzeum elektryczności „casa da luz”Muzeum znajduje się w budynku dawnej elektrowni Fun-chal, zamkniętej w 1989 r. Można tu zobaczyć rzadkie mo-dele ponadpięćdziesięcioletnich maszyn i narzędzi.

Czynne od wtorku do soboty w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-18.00. Zamknięte w niedziele, poniedziałki i święta.

Rua da Casa da Luz, 29050-029 Funchal Tel.: (+351) 291 211 480Fax: (+351) 291 233 990 E-mail: [email protected] www.museucasadaluz.com

„światy wspomnień” – j.c. abreuMuzeum prezentuje kolekcję podarowaną Regionowi Au-tonomicznemu Madery przez João Carlos Abreu, byłego Sekretarza Regionalnego Turystyki i Kultury Madery. João Abreu przywoził przedmioty ze swych licznych podróży. Są więc one związane z życiem darczyńcy. Pomijając zna-czenie muzeologiczne tej kolekcji, warto ją zobaczyć ze względu na wielką różnorodność pamiątek przywiezio-nych z czterech stron świata. Obok muzeum znajduje się herbaciarnia, do której wstęp jest bezpłatny.



Czynne od wtorku do soboty w godzinach 10.00-17.00. W niedziele, poniedziałki i święta nieczynne.

Calçada do Pico, 2 9000-026 Funchal Tel.: (+351) 291 225 122 E-mail: [email protected] lub [email protected]

muzeum monte palaceW tym muzeum położonym w Ogrodzie Tropikalnym Monte Palace można obejrzeć dwie wystawy: minerałów oraz współczesnej rzeźby pochodzącej z Zimbabwe. Rzeźby z tej kolekcji pochodzą z lat 50. i 60. XX w. i są au-torstwa artystów z Tengenenge, takich jak Henry Muny-aradzi i Bernard Matemera. Kolekcję minerałów tworzą piękne eksponaty pochodzące w głównej mierze z Bra-zylii, Portugalii kontynentalnej, Peru i z Północnej Ameryki.Czynne codziennie w godzinach 10.00-16.30. Nieczyn-ne 25 grudnia.

Caminho do Monte, nº 1749050-288 Funchal Tel.: (+351) 291 780 800E-mail: [email protected] ou [email protected]

muzeum zabawekW muzeum można podziwiać kolekcję dawnych zabawek stworzoną przez José Manuel Borges Pereira i wzbogaconą o kilka eksponatów z innych prywatnych kolekcji. W muzeum znajduje się także kawiarnia/restauracja.

Otwarte od wtorku do soboty w godzinach 10.00-20.00 oraz w niedziele w godzinach 11.00 18.00. W poniedziałki i świę-ta zamknięte.

Rua da Levada dos Barreiros, 48 9000-061 FunchalTel.: (+351) 919 922 722



ribeira brava muzeum etnograficzne maderyMuzeum Etnograficzne Madery znajduje się w dawnym barokowym domu wiejskim. Można w nim podziwiać róż-ne eksponaty związane z kulturą i życiem codziennym na Maderze. W osobnej sali prezentowane są wystawy czasowe również nawiązujące do kultury Madery.

Otwarte od wtorku do piątku w godzinach 09.30-17.30. W soboty i niedziele czynne w godz. 10.00-12.30 i 13.30-17.30

Rua de S. Francisco, 24 9350-211 Ribeira Brava Tel.: (+351) 291 952 598; Fax: (+351) 291 957 313 E-mail: [email protected] [email protected] lub www.culturede.com

calheta centrum sztuki „casa das mudas”Centrum to mieści się w domu należącym niegdyś do wnuczki João Gonçalves Zarco – odkrywcy Madery. Po-czątek budowy domu przypada na XVI w. Niedawno dobudowano do niego współczesne skrzydło.Otwarte od wtorku do niedzieli w godzinach 09.00-12.30 i 14.00-17.30. W poniedziałki nieczynne.

Estrada Simão Gonçalves da Câmara, 37 - Vale de Amores 9370-139 Calheta Tel: (+351) 820 900; Fax: (+351) 291 820 911 E-mail: [email protected]



rota da cal muzeum „szlak wapna”Muzeum Rota da Cal (Szlak Wapna) to ważny obiekt za-równo pod względem przyrodniczym jak kulturowym. Muzeum obejmuje obszar około 12 000 m2. Znajdziemy tu dwa kamieniołomy wapienia, piec, który pod względem swej budowy jest prawdopodobnie jedynym takim w Eu-ropie, oraz liczne skamieniałości sprzed ponad 5 000 000 lat. W ramach Muzeum działają 3 wystawy tematyczne: Walory Przyrodnicze, Dziedzictwo i Produkcja oraz Han-del Wapnem.Czynne od wtorku do niedzieli 10.00 - 14.00. W inne dni na-leży zawczasu się umówić.

Associação Rota da Cal Sítio dos Lameiros 9240-211 São Vicente. Tel.: (+351) 291 842 018Fax: (+351) 291 842 023Tel kom.: (+351) 965 012 418 E-mail: [email protected] www.rotadacalmadeira.com



ponta delgada muzeum dr. horácia bento de gouveiaMuzeum mieści się w domu pochodzącym z XVII-XVIII w. Urodził się tu Horácio Bento de Gouveia, profesor, dzien-nikarz i pisarz o dużym dorobku literackim. Można tu zobaczyć przedmioty związane z życiem i postacią pisarza.Otwarte od poniedziałku do soboty w godzinach 15.00-19.00. W niedziele i święta zamknięte.

Sítio dos Terços, Vila de Ponta Delgada. Tel.: (+351) 291 862 332 E-mail: [email protected]

arco de são jorge muzeum winorośli i wina w arco de São JorgeMuzeum to, położone na terenie Eksperymentalnego Ośrodka Uprawy Winorośli, stanowi centrum promocji i informacji na temat wina produkowanego na Maderze. W zbiorach muzeum znajdziemy różne narzędzia zwią-zane z uprawą winorośli i produkcją wina. Muzeum ota-czają ogrody, które również można zwiedzać.

Czynne od wtorku do soboty w godzinach 14.00-18.00. W inne dni należy zawczasu się umówić.

Sítio da Lagoa 9230-018 Arco de São Jorge Tel.: (+351) 291 578 106; Fax: (+351) 291 578 122

machicoCaniçal Muzeum WielorybnictwaMuzeum to przedstawia historię wielorybnictwa oraz za-jęć z nim związanych. W swej kolekcji posiada łódkę wie-lorybniczą, makietę przedstawiającą kaszalota, kości i zęby wielorybów oraz fotografie i ryciny.Czynne w godzinach 10.00-18.00. W poniedziałki zamknięte.

Rua da Pedra d´ Eira 9200-031 Caniçal Tel.: (+351) 291 961 858Fax: (+351) 291 961 859 E-mail: [email protected] www.museudabaleia.org



porto santo muzeum krzysztofa kolumbaMuzeum to składa się z dwóch budynków. Starszy pocho-dzi z okresu, kiedy żeglarz mieszkał na wyspie Porto Santo. W zbiorach muzeum znajdują się portrety Kolumba wy-konane od XVI do XX w., a także mapy z zaznaczeniem wypraw, w których brał udział. Czynne od wtor ku do so-boty w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-17.30 oraz w niedziele w godzinach 10.00-13.00. W ponie działki i święta zamknięte.W okresie letnim: od lipca do września, czynne od wtor-ku do soboty w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-19.00 oraz w niedziele w godzinach 10.00-13.00. W ponie działki i święta zamknięte.

Travessa da Sacristia, 2 e 49400-176 Porto SantoTel.: (+351) 291 983 405Fax: (+351) 291 983 840E-mail: [email protected] www.museucolombo-portosanto.com lub www.culturede.pt



Na Maderze nie brakuje rozrywek, gdyż z natury jeste-śmy ludźmi radosnymi! Czekają na Was liczne spektakle, festyny i wystawy!

Archipelag Madera, oprócz bogactwa przyrody i łagod-nego klimatu przez okrągły rok, oferuje wiele możliwo-ści rozrywki.W ciągu roku na Maderze odbywają się niezliczone imprezy kulturalne, sportowe i rozrywkowe. Wydarzenia te spotyka-ją się z wielkim entuzjazmem ze strony mieszkańców wyspy, a dla turystów stanowią dodatkową atrakcję urlopu i czynią go niezapomnianym.Największe imprezy to tradycyjny już Karnawał, Święto Kwiatów, Festiwal Atlantyku, Święto Wina, Festiwal Ko-lumba, Sylwester i Festiwal Przyrody Madery, wprowa-dzony do kalendarza imprez dosyć niedawno.

karnawałObchody karnawału, jedna z głównych atrakcji Madery, trwają w Funchal przez tydzień. Miasto tętni rytmem orkiestr, sam-

by i karnawałowych parad, które wnoszą dobry nastrój do centrum miasta.W piątek poprzedzający ostatni wtorek karnawału Funchal budzi się przy dźwiękach orkiestry filharmonii, samby i mar-szy ulicznych. Duch zabawy obejmuje całe centrum miasta na 5 kolejnych dni. Wieczorami na Placu Miejskim odbywają się najciekawsze imprezy.W sobotnią noc ulicami przechodzi wielki pochód ale-goryczny prezentujący kreatywność poszczególnych grup biorących w nim udział.Ostatni wtorek karnawału to apogeum obchodów zaba-wy. Tysiące osób, które przyjechały specjalnie do Funchal z całej wyspy biorą udział w wielkim pochodzie, a tłum zło-żony również z turystów obserwuje ten barwny korowód.Przez wszystkie te dni ulice Funchal są przystrojone świa-tłami i skąpane w karnawałowej muzyce.

madeira island open golfDzięki wspaniałemu klimatowi, Madera jest świetnym miejscem relaksu dla miłośników golfa. Madeira Open to



najważniejszy turniej golfowy, który odbywa się co roku na Maderze i jest zaliczany do Main Tour w PGA Europe-an Tour. Organizowany jest w marcu na lub kwietniu na Maderze lub Porto Santo.Każdy miłośnik golfa powinien przyjechać i zobaczyć na własne oczy ten turniej, a przy okazji poznać pozostałe pola golfowe na Maderze i Porto Santo.

święto kwiatówKażdego roku, po Świętach Wielkanocy, w Funchal od-bywa się święto wiosny i rozkwitającej natury – Święto Kwiatów. Ten okazały spektakl cieszy oczy i zniewala węch widzów. Obchody zaczynają się w sobotę rano Pochodem Dziecię-cym, w czasie którego tysiące odświętnie ubranych dzieci maszerują na Plac Miejski, gdzie ustawiają ścianę z kwia-tów nazywaną Murem Nadziei.

Następnego dnia odbywa się kolejne zadziwiające wy darzenie – Wielki Pochód Kwiatów. Dziesiątki alegorycznych pojazdów i setki przebranych uczestników przejeżdża ulicami miasta, prezentując różnorodne miejscowe gatunki kwiatów i wypełniając powietrze delikatnym i ulotnym zapachem.Równolegle do tych wydarzeń odbywają się imprezy do-datkowe, takie jak: uliczne dywany z kwiatów, wystę-py grup folklorystycznych, koncerty muzyki klasycznej oraz różne spektakle.Wy też możecie cieszyć się wiosną na Maderze!

festiwal atlantykuOdbywający się przez cały czerwiec Festiwal Atlantyku jest wydarzeniem kulturalnym złożonym z trzech części: Festiwalu Muzyki Madery, Międzynarodowego Konkursu Pirotechniki i spektakli ulicznych.Festiwal Muzyki pozwala cieszyć się wykonaniem wybit-nych dzieł muzycznych w salach i miejscach o ciekawej architekturze.



Festiwal Pirotechniki dostarcza niezwykłych przeżyć, dzię-ki połączeniu pokazów sztucznych ogni z muzyką. W każ-dą sobotę w czasie trwania festiwalu firmy biorące udział w Konkursie Pirotechniki prezentują tysiącom osób poka-zy ogni sztucznych.

Stolica Madery jest więc w czerwcu sceną wielu ciekawych spektakli. Oferuje widzom niezapomniane przeżycia, nie tylko dzięki walorom artystycznym, ale także ze względu na wyjątkowe miejsce, gdzie Festiwal się odbywa.

rajd madery samochodów klasycznychRajd Madery Samochodów Klasycznych to zawody samo-chodów zabytkowych i klasycznych wpisane do „FIA Historic Regularity Rallies” i do kalendarza FIVA (Międzynarodowej Fe-deracji Zabytkowych Samochodów) w kategorii A. Oznacza to, że uczestnicy podlegają zasadom tej Federacji, a jedno-cześnie regulaminowi Międzynarodowej Federacji Samocho-dowej. W związku z tym, samochody biorące udział w zawo-

dach muszą być w idealnym stanie technicznym, a zarazem być identyczne ze swoimi pierwowzorami.

Rajd ten trwa cztery dni. Trasa ma długość 400 km i prowa-dzi najpiękniejszymi drogami Madery. Dzięki temu uczest-nicy mogą podziwiać piękne i często kręte drogi Madery. Rajd odbywa się pod koniec czerwca.

funchal jazz festiwalFunchal Jazz Festiwal jest wydarzeniem organizowanym przez Radę Miasta Funchal. Z roku na rok zyskuje coraz większą sławę dzięki zaangażowaniu jazzowych artystów miejscowych, z Portugalii kontynentalnej i zagranicy. Fe-stiwal ten organizowany jest na początku lipca. Trwa trzy dni, w czasie których na ulicach i w barach odbywają się liczne koncerty, przyciągające wielu mieszkańców Made-ry oraz turystów. Jeśli jesteś miłośnikiem jazzu, koniecz-nie przeżyj te trzy letnie noce, podczas których dźwięki muzyki wypełniają Park Santa Catarina. www.funchajazzfestival.com



rajd wina maderaZnany na całym świecie Rajd Wina Madera jest najwięk-szym wydarzeniem w regionie w dziedzinie motoryzacji. Odbywa się w pierwszy weekend sierpnia. Biorą w nim udział najbardziej znani zawodnicy świata. Rajd trwa dwa dni, w czasie których zawodnicy przemie-rzają wyspę, a tysiące osób wypełniają wzgórza w poszu-kiwaniu najlepszego miejsca do obserwacji odwagi i zręcz-ności zawodników. www.ralivm.com

święto winaOdbywa się na początku września, kiedy na całej wyspie rozpoczyna się winobranie. Obchody święta mają na celu kultywowanie starych zwyczajów przodków mieszkań-ców Madery. Święto miało swoje początki już w okresie zaludniania wyspy.

W Funchal i w miejscowości Estreito de Câmara de Lobos świętuje się winobranie tak jak dawniej, poprzez muzy-kę i tańce. W tradycyjnych piwnicach można spróbować wina. W Estreito de Câmara de Lobos można podziwiać pochód robotników pracujących przy winobraniu oraz pokazy ich ciężkiej pracy.Święto Wina to typowy festyn, w czasie którego można spróbować dań regionalnej kuchni, poznać wciąż żywe tradycje, a przede wszystkim świetnie się bawić.

festiwal kolumbaWe wrześniu w mieście Vila Baleira na wyspie Porto Santo odbywa się festiwal ku czci Krzysztofa Kolumba, który mieszkał przez parę lat na Porto Santo. Festiwal trwa tydzień i ma na celu przypomnienie życia żeglarza na Porto Santo, jego wizyt na Maderze w drodze na kontynent amerykański, jak również samej epoki od-kryć geograficznych.W czasie Festiwalu Kolumba nie zabraknie muzyki, wystaw, ulicznych występów, inscenizacji średniowiecznego życia,



a także odtworzenia sceny przybycia na wyspę Kolumba i jego towarzyszy.

festiwal przyrody maderySpójrz na pejzaże wokół! Zanurz się w nich! Weź głęboki od-dech! Poddaj się urokowi wyspy, która dodaje sił i pobudza do przeżyć i przygód. W październiku, Madera świętuje Festiwal Przyrody i promu-je wśród turystów to, co ma najlepszego. Form świętowania jest wiele: na lądzie, w powietrzu lub na morzu. Każdy znaj-dzie atrakcje dla siebie. Wiele z nich łączy sport, rozrywkę, etnografię i kulturę Madery.

święto końca rokuJeśli istnieje miejsce, gdzie świętuje się życie, tym miej-scem na pewno będzie Madera. Na koniec każdego roku świętuje się tu zakończenie cyklu 365 dni przeżytych tak intensywnie, jak to tylko możliwe.Chrześcijańskie tradycje związane z Bożym Narodzeniem, silnie zakorzenione na Maderze, łączą się z duchem zabawy

na cześć nadchodzącego Nowego Roku. Z tego połączenia powstaje bogaty i długi program uroczystości o charakte-rze kulturalnym, etnograficznym i artystycznym, który trwa przez cały grudzień aż do Święta Trzech Króli.Od połowy listopada główne ulice Funchal rozbłyskają ty-siącem świateł, wprawiając turystów w oniemienie. W noc sylwestrową bawi się cała wyspa – w hotelach, restau-racjach, barach i na ulicach. Kulminacyjnym momentem świętowania jest pokaz sztucznych ogni wystrzeliwanych z ponad 50 stanowisk. Fajerwerki rozświetlają niebo nad Funchal przez około 10 minut.

To jak prawdziwy poranek witający nadchodzące nowe życie!



Niezapomniane wakacje zasługują na wspaniałe pamiątki. Spacerując po ulicach w centrum Funchal, można napo-tkać wiele sklepów oferujących wyroby regionalne, które mogą być pamiątkami z podróży na Maderę, a także salony wielkich marek portugalskich i zagranicznych.

Jeśli ktoś zmęczy się zakupami, najlepiej usiąść w jednym z kawiarnianych ogródków w centrum miasta i odpocząć, popijając sok z tutejszych owoców.Warto nabyć wyroby dekorowane koronkami z Made-ry, które z pewnością będą służyć kilku pokoleniom i któ-re są doceniane na całym świecie. Koronkami z Madery dekoruje się wiele wyrobów, od chusteczek do nosa, aż po tradycyjne i piękne obrusy – prawdziwe dzieła sztuki rękodzielniczej.

Innym przykładem typowego rękodzieła regionalnego są kosze, torby, tace, a nawet meble wykonane z wikliny.Wyroby z wikliny można kupić w różnych miejscach wy-spy, ale prawdziwym centrum wyrobu artykułów wikli-

nowych jest miejscowość Camacha, gdzie można znaleźć wyroby o najróżniejszych kształtach i rozmiarach.Po degustacji wina Madera w jednej z licznych piwnic na-bierzecie ochoty na kupno i zabranie do domu przynaj-mniej jednej butelki tego wyśmienitego wina.

Kwiaty z Madery, takie jak orchidee, strelicje, protee, anturia i wiele innych stanowią również świetny upo-minek. Kwiaty te można nabyć w każdej części Funchal: na miejskim targu, w kwiaciarni lub w specjalistycznych sklepach.

Koniecznie trzeba odwiedzić miejski targ zwany Targiem Rolników. Jest on prawdziwym centrum handlu produk-tami regionalnymi: egzotycznymi owocami, warzywami, rybami, kwiatami, artykułami z wikliny, dywanami i słyn-nymi botkami z Madery.



Wędruj szlakami górskimi lub ścieżkami wzdłuż levadas aż do chmur i poczuj czystość powietrza, jakim się oddycha w górach, lub odkryj skarby podwodnego świata oceanu. Jakkolwiek postanowisz spędzić czas, na pewno będziesz czuł bliskość natury!Zwolennicy aktywnego wypoczynku znajdą na Maderze wyśmienite warunki do uprawiania wielu sportów, a szcze-gólnie tych związanych z górami.Zdobywanie gór będzie niezapomnianym przeżyciem – nieważne czy wybierzesz trekking, wspinaczkę, ca-nyoning, jeep safari, wycieczkę rowerem górskim czy przejażdżkę konną.Koniecznie należy wybrać się na pieszą wędrówkę, gdyż jest to najpopularniejsza forma aktywnego wypoczyn-ku na Maderze.Ze względu na piękno krajobrazu wyspy, miłośnicy lotni czy paralotni nie powinni przegapić okazji do niezapo-mnianego lotu.Oferta sportów wodnych, które można uprawiać na Ma-derze, jest bardzo bogata.Można pływać z rybami o nazwie granik wielki, delfina-mi lub fokami.

Koniecznie trzeba spróbować zmagań z falami na desce sur-fingowej, windsurfingowej, jetski lub na nartach wodnych w miejscowościach Jardim do Mar, Paul do Mar i S. Vicente.Miłośnicy wędkarstwa mogą spróbować złowić niebie-skiego merlina w tutejszych spokojnych wodach.Warto skorzystać z usług firm specjalizujących się w or-ganizacji atrakcji sportowych i kulturalnych w mieście, na morzu czy w górach oraz wypożyczających odpowiedni sprzęt, który pomoże w pełni i w bezpieczny sposób cie-szyć się wakacjami.Więcej informacji na www.visitmadeira.pt



obiekty sportowe

park sportowy água de pena (machico) Park ten położony pod pasem startowym lotniska na obszarze 105.200 m2. Jest to centrum sportu i rekreacji. Można tu uprawiać sporty takie jak: hokej, koszykówkę, piłkę ręczną, futsal, siatkówkę, piłkę nożną, tenis, squash. Otwarte codziennie w godzinach 10.00-22.00 (zaleca się dokonać wcześniejszej rezerwacji).

Park Sportowy Água Pena Sitio Da Queimada 9200-202 Água Pena – Machico Tel. (+351) 291 966 222 E-mail: [email protected] lub [email protected] www.cm-machico.ptwww.sociedademetropolitana.pt

centrum sportowe ribeira brava To nowe centrum sportowe Madery położone jest na północ od wjazdu na autostrade w dolinie Ribeira Brava. Obiekt ten składa się z kilku boisk i budynków zajmują cych łączną powierzchnię 60 tysięcy m2. Można tu uprawiać piłkę nożną, futsal, tenis i wioślarstwo. W skład obiektu wchodzi też kryte boisko wielofunkcyjne, trasa rowero-wa i ścieżka zdrowia. Znajduje się tu również część rekre-acyjna: 2 place zabaw dla dzieci, tereny zielone, snack--bar, jak również podziemny parking. Czynne codziennie w godzinach 9.00-23.00.

Centrum Sportowe Ribeira Brava Sítio da Fajã da Ribeira 9350 Ribeira Brava Tel.: (+351) 291 950 120 Fax: (+351) 291 950 129 E-mail: [email protected] www.centrodesportivodamadeira.com



marinyPorty jachtowe Archipelagu Madery położone są w pięknych miejscach i oczywiście są świetnie wyposażone.Większość z nich oferuje wodę, prąd, paliwo, prysznice i łazienki. Znajdziemy w nich również sklepy żeglarskie, restauracje i bary oraz inne udogodnienia.

Marina w FunchalMarina do FunchalTel.: (+351) 291 232 717Fax: (+351) 291 225 524E-mail: [email protected] Współrzędne: 32º 38 ‘28” N; 16º 54’ 24” W

Marina Quinta do Lorde Marina da “Quinta do Lorde”Tel.: (+351) 291 969 607Fax: (+351) 291 960 066E-mail: [email protected]

www.quintadolorde.pt Współrzędne: 32º 44 ‘50” N; 16º 43’ 17” W

Marina w Calheta Porto de Recreio da CalhetaTel.: (+351) 291 824 003Fax: +351 291 824 009E-mail: [email protected]ółrzędne: 32º 42’ 8’’N; 17º 10’ 1’’ W

Marina na Porto Santo 33º/36º Assistência Náutica,Lda. - (Porto Santo Marina)Tel.: (+351) 291 980 080Fax: +351 291 983 742E-mail: [email protected] www.quintadolorde.pt Współrzędne: 33º 03´ 6 N - 16º 18´9 W



Piesze wycieczki po wyspach Madera i Porto Santo dodają energii, są ekscytujące i dobre dla zdrowia. Każdy wędrowiec przemierzający ścieżki i levadas (kanały iry-gacyjne poprowadzone przez góry)Wysp Madery zna-jdzie dla siebie wyzwanie i miłą niespodziankę.

Trasy zalecane do wędrówek w obrębie Autonomi-cznego Regionu Madery są oznaczone jako drobne szlaki (PR). Są one dokładnie oznakowane i opisane tak, że wędrowcy od samego początku wiedzą jakiej trasy się spodziewać. Rządowe organizacje, takie jak Direcção Regional de Florestas (Regionalna Dyrekcja Lasów) dbają o szlaki i nadzorują je. Dyrekcja ta brała udział w programie Tourmac Project.

Szlaki rekomendowane na terenie Autonomiczne-go Regionu Madery są uregulowane dekretem nr 7-B/200/M.

Poniższy wykaz zawiera 20 szlaków pieszych na wys-pie Madera oraz trzy szlaki na wyspie Porto Santo:

na maderze:• PR1 - Vereda do Areeiro (Pico do Areeiro - Pico Ruivo); • PR1.1 - Vereda da Ilha (Pico Ruivo - Ilha); • PR1.2 - Vereda do Pico Ruivo (Achada do Teixeira - Pico Ruivo); • PR1.3 - Vereda da Encumeada (Pico Ruivo - Encumeada);• PR2 - Vereda do Urzal (Curral das Freiras - Boaventura); • PR3 - Vereda do Burro (Pico do Areeiro - Ribeira das Cales); • PR3.1 - Caminho Real do Monte (Ribeira das Cales - Monte);• PR4 -Levada do Barreiro (Poço da Neve - Casa do Barreiro);• PR5 - Vereda das Funduras (Portela - Maroços); • PR6 - Levada das 25 Fontes (Rabaçal - 25 Fontes); • PR6.1 - Levada do Risco (Rabaçal - Risco);• PR7 - Levada do Moinho (Ribeira da Cruz - Lamaceiros); • PR8 - Vereda da Ponta de São Lourenço (Baia d´Abra - Cais do Sardinha);• PR9 - Levada do Caldeirão Verde (Queimadas - Caldeirão Verde - Caldeirão do Inferno); • PR10 - Levada do Furado (Ribeiro Frio - Portela); • PR11 - Vereda dos Balcões (Ribeiro Frio - Balcões); • PR12 - Caminho Real da Encumeada (Boca da Corrida - Encumeada - Ribeira Grande); • PR13 - Vereda do Fanal (Assobiadores - Paul da Serra - Fanal); • PR14 - Levada dos Cedros (Fanal - Curral Falso);• PR15 - Vereda da Ribeira da Janela (Curral Falso - Ribeira da Janela); • PR16 - Levada da Fajã do Rodrigues (Fajã da Amã - Ribeira da Janela);



• PR17 - Caminho do Pináculo e Folhadal (Lombo do Mouro - Caramujo - Folhadal - Encumeada); • PR18 - Levada do Rei (Quebradas - Ribeiro Bonito); • PR19 - Caminho Real do Paul do Mar (Prazeres - Paul do Mar); • PR20 - Vereda do Jardim do Mar (Prazeres - Jardim do Mar);• Um caminho para todos – Queimadas

na porto santo:PR 1 - Vereda do Pico Branco e Terra Chã (ER 111 - Terra Chã);PR 2 - Vereda do Pico do Castelo (Moledo - Pico do Castelo);PR 3 - Vereda do Calhau (Fonte da Areia - Calhau)

Osobom zainteresowanym wędrówką jednym z tych szlaków sugerujemy, aby skontaktowały się z biurem podróży lub firmą turystyczną, które organizują wycieczki w towarzystwie uprawnionego przewodnika. Biuro Pro-mocji Turystycznej Madery nie bierze odpowiedzialności za stan szlaków.

odpowiedzialność Osoby korzystające lub zamierzające skorzystać ze szlaków biorą odpowiedzialność za szkody materialne i na własnym zdrowiu (dekret nr 7-B/2000/M, art. 9).

Niektóre szlaki mogą być naprawiane lub poprawia-ne tak, aby zapewnić bezpieczeństwo wędrowcom. Radzimy więc sprawdzić stan szlaków poprzez www.visitmadeira.pt przed wyruszeniem na wędrówkę po wyspach.



zasady zachowania i bezpieczeństwaWiekszość szlaków górskich wiedzie przez tereny niezamieszkałe i dlatego tak ważne jest aby na wędrówki wyruszać dobrze przygotowanym i nie ryzykować własnego bezpieczeństwa.

zasady wędrowania- Unikaj hałasu i innych działań przeciwko przyrodzie- Nie zabieraj roślin czy zwierząt- Nie wyrzucaj śmieci (chusteczki do nosa nie ulegają szybkiemu rozkładowi)- Nie wzniecaj ognia- Jeśli palisz, nie wyrzucaj niedopałków na ziemię- Nie zmieniaj i nie niszcz oznakowania tras

dla własnego bezpieczeństwa- Zanim wyruszysz, upewnij się czy znasz aktualny stan szlaku- Poinformuj osobę niewędrującą z Tobą o celu wędrówki i szacowanym czasie marszu- Upewnij się, że zdążysz wrócić przed zmrokiem- Weź ze sobą dodatkowe jedzenie i wodę

- Załóż odpowiednie ubranie i buty- W razie ulewnego deszczu i silnego wiatru nie wyruszaj na szlak lub, jeśli na nim jesteś, zawróć tę samą drogą- Nie ryzykuj

Przydatne kontakty:Numer alarmowy: 112Ochrona cywilna: 291 700 112



Tradycja gry w golfa na Maderze sięga roku 1937, kiedy to an-gielskie rodziny Miles, Leacock i Blandy zbudowały pierwsze pole golfowe z dziewięcioma dołkami.

W tej chwili, w regionie istnieją w sumie 72 dołki na trzech polach golfowych. Dwa z nich znajdują się na Maderze – z 18 i 27 dołkami – i jedno na Porto Santo z 27 dołkami, z których dziewięć tworzy mniejsze pole, tzw. pitch and putt. Każde z trzech pól golfowych jest świetnie przygotowane, a przy tym zaskakuje pięknem otoczenia.

Madera oferuje świetne warunki graczom o różnym stop-niu trudności. Oferta hotelowa jest tu również najwyższej jakości. Z tych powodów archipelag jest uznawany za raj dla amatorów tego sportu.

Madeira Island Open Golf, zaliczany do PGA European, jest najważniejszym, ale nie jedynym turniejem golfowym, który odbywa się co roku wiosną na Maderze.

klub golfowy santo da serraKlub golfowy Santo da Serra jest określany mianem jed-nego z najbardziej spektakularnych w Europie, dzięki wspaniałym widokom na góry i na ocean, jakie rozta-czają się z pola.

Pole to powstało w 1937 r. a w 1991r. zostało przebudo-wane przez Roberta Trenta Jonesa. Znajduje się niedaleko Funchal, w miejscowości Santo da Serra, 15 minut drogi od portu lotniczego na Maderze.

Charakterystyka pola: 27 dołki, par 9.003 metrów, świet-ne fairways, greens i szeroki wybór tees, dostosowany dla graczy o różnych umiejętnościach.

Santo António da Serra 9200-152 MachicoTel.: (+351) 291 550 100Fax: (+351) 291 550 105E-mail: [email protected]



pole golfowe palheiro500 metrów powyżej zatoki Funchal, niedaleko egzotycz-nych ogrodów Quinta do Palheiro, położone jest Pole Gol-fowe Palheiro. Pole, otwarte w 1993 r., zostało zaprojek-towanie przez Cabela Robinsona, którego założeniem było wykorzystanie do maksimum pagórków, szczytów i dolin tak, aby zapewnić miłośnikom golfa emocjonującą grę w du-chu współzawodnictwa.

Pole Golfowe Palheiro to 18 dołków, par 72, 6086 metrów. Oferuje także pro-shop, putting green i driving range.

Rua do Balancal, 29São Gonçalo 9060 - 414 FunchalTel.: (+351) 291 790 120Fax: (+351) 291 792 456E-mail: [email protected]. www.palheiroestate.com



pole golfowe porto santoPole Golfowe Porto Santo zaprojektował były mistrz świa-ta Severiano Ballesteros. Wkrótce pole to będzie najwięk-szym w archipelagu i będzie mogło na nim grać równo-cześnie 500 osób.Pole zostało otwarte w 2004 r. Oferuje 18 dołków, par 72 oraz mniejsze pole, par 3, zwane pitch and putt, na którym grę można rozegrać w ciągu godziny.

Sitio das Marinhas9400-162 Porto SantoTel.: (+351) 291 983 778; Fax: (+351) 291 983 508E-mail: [email protected] www.portosantogolfe.com Te wspaniałe pola golfowe czynią z Madery miejsce jesz-cze bardziej atrakcyjne dla miłośników tego sportu.Będąc na Maderze, skorzystaj z okazji, aby poćwiczyć uderzenia w luksusowych warunkach i wśród przepięk-nych widoków!



park tematyczny na maderzePark Tematyczny na Maderze, jedyny taki w Portugalii, ma charakter małego parku wystawienniczego ze stałą eks-pozycją.Na terenie parku znajdują się pawilony poświęcone histo-rii, nauce i tradycjom wyspy. Inne tematy, do których park nawiązuje, to natura, kultura i rozrywka.

Replika pociągu z Monte, tradycyjne wozy ciągnięte przez woły, sieci, dom typowy dla Santana, młyn, labi-rynt i jezioro to tylko kilka elementów parku poświęco-nego historii i kulturze Madery. Dodatkową atrakcją są te-reny zielone parku z ciekawymi endemicznymi gatunkami roślin i wytyczonymi alejkami.

Godziny otwarcia: 10.00-19.00. Zamknięte 25 grudnia.

Park Tematyczny na MaderzeEstrada Regional 101Fonte da Pedra9230-116 Santana

Tel.: (+351) 291 570 410Fax: (+351) 291 570 419E-mail: [email protected]

centrum wulkanizmuCentrum Wulkanizmu łączy naukę z relaksem i zabawą. Zadaniem centrum jest przybliżenie w sposób pedago-giczny, lecz w formie zabawy, wiedzy o powstaniu zie-mi, a konkretnie archipelagu Madera na skutek eksplo-zji wulkanów.

Centrum Wulkanizmu znajduje się przy grotach Święte-go Wincentego i zazwyczaj jest dodatkową atrakcją pod-czas ich zwiedzania. W Centrum prezentuje się formacje geologiczne Madery właśnie na przykładzie grot. Znajduje się tu także sala do prezentacji audiowizualnych, w czasie których można obserwować ewolucję geologiczną grot, inscenizację erupcji wulkanu i symulację powstania wyspy.Czynne w dni powszednie. Pierwsza wizyta o godzinie 10.00, a ostatnia o godzinie 19.00.



Groty Świętego WincentegoSítio Pé do Passo9240-039 São VicenteTel.: (+351) 291 842 404;Fax: (+351) 291 842 684E-mail: [email protected] www.grutasecentrodovulcanismo.com

centrum żywej naukiCentrum Żywej Nauki to rodzaj centrum kulturalnego, stworzonego dla dorosłych i dzieci, w którym prezen-towane są wystawy miejscowe i zagraniczne związane z nauką. Centrum na Maderze ma podpisaną specjalną umowę z Pawilonem Wiedzy – Nauka Żywa w Lizbonie.Oprócz wystawy interaktywnej, w centrum znajduje się sala audiowizualna na 150 osób przystosowana do reali-zacji kongresów i sympozjów.

Obecnie w centrum można obejrzeć wystawę Nauka i Sport, która pochodzi z Science Museum z Londynu.

Centrum Żywej NaukiRotunda do Ilhéu Mole9270-095 Porto MonizTel.: (+351) 291 850 300;Fax: (+351) 291 850 305 E-mail: [email protected]

madeira story centreW Madeira Story Center można prześledzić całą histo-rię Madery, od momentu jej formacji geologicznej po dzień dzisiejszy. Zwiedzanie trwa półtorej godziny i łączy tradycyjną formę prezentacji z formami interaktywnymi i multimedialnymi. W Madeira Story Center zwiedzający



uczestniczy w historii. Otwarte codziennie w godzinach 10.00-18.00. Zamknięte 25 grudnia.

Madeira Story CenterRua D. Carlos I, nº 27-299060-051 FunchalMadeira - Portugal Tel.: (+351) 291 000 770Fax: (+351) 291 000 789E-mail: [email protected] www.storycentre.com

centrum żywej nauki – madeira magicTen park tematyczny hołduje Żywej Nauce. Na jego terenie znajdziemy wiele obiektów służących zabawie i pozna-waniu: miniplanetarium, audytorium do projekcji filmów w trzech wymiarach i powierzchnię wystawienniczą prze-znaczoną na ekspozycje czasowe, na których zawsze są prezentowane nowości.

Poza tym w Madeira Magic znajduje się ogród o po-wierzchni 5000 m2 służący do zabawy i nauki na świeżym powietrzu. Głównym założeniem twórców tego Centrum było stworzenie miejsca dla dzieci, w którym będą lubili przebywać również rodzice i dziadkowie.W centrum jest też health club, restauracja ze specjalnym miejscem dla dzieci, gdzie często są organizowane przy-jęcia urodzinowe, oraz herbaciarnia z wejściem od strony promenady. Nie brak tu również punktu pierwszej pomocy medycznej i pokoi do przewijania dzieci, a teren jest przysto-sowany dla inwalidów i osób starszych.

Madeira Magic jest czynny od wtorku do piątku, w godzinach 10.00-18.00, Nieczynny w poniedziałki i w dni: 25 grudnia oraz 1 stycznia.

Madeira MagicRua Ponta da Cruz, 25 9000-103 Funchal - São MartinhoTel.: (+351) 291 700 708; Fax: (+351) 291 700 707E-mail: [email protected]



kolejki linoweW Funchal działają dwie turystyczne kolejki linowe. Z ich pomocą można dostać się do pięknych i ukrytych miejsc na południowych stokach wyspy. Zwiedzając wyspę, war-to zarezerwować pół dnia, aby się nimi przejechać.

kolejka linowa funchal – monteKolejka ta, położona w starej części miasta, przewozi pasa- żerów z Funchal do Monte w 11 minut.Do dyspozycji pasażerów jest 41 wagoników z 8 miej-scami, z których rozpościerają się przepiękne widoki na zatokę i doliny wokół Funchal.Stacja dolna w Funchal znajd je się na Campo Almirante Reis, a górna w Monte, na Largo das Babosas. Dzięki kolej-ce w krótkim czasie można dostać się z Funchal do Monte, a po drodze podziwiać krajobrazy.Po zwiedzeniu Monte, które jest często nazywane małą Sintrą na Maderze, warto zjechać w dół do Funchal wikli-nowym toboganem pchanym przez dwóch mężczyzn, zwanych “carreiros”. Będzie to równie niezapomniana po-dróż.

Godziny otwarcia: codziennie (oprócz 25 grudnia) w go-dzinach 09.30-17.45.

Telefericos da Madeira, S.A.Caminho das Babosas, nº 8 9050-541 Funchal Tel.: (+351) 291 780 280Fax: (+351) 291 780 281 E-mail: [email protected] www.madeiracablecar.com

kolejka linowa ogrodu botanicznegoKolejka ta łączy Ogród Botaniczny z Babosas (Monte) w około 9 minut. Podróż kolejką jest bardzo atrakcyjna pod względem turystycznym.Stacja początkowa znajduje się w Ogrodzie Botanicznym, a końcowa w Monte, przy Largo das Babosas.W czasie przejażdżki można podziwiać widok na zatokę Funchal i na Vale Ribeira de João Gomes, niezwykle pięk-ne miejsce z dużą połacią lasu Laurissilva.



Kolejka ułatwia też dostęp do levadas dos Torno, Bom Su-cesso i Curral dos Romeiros – często odwiedzanych tras tu-rystycznych.

Po zwiedzeniu fantastycznego świata przyrody w Ogrodzie Botanicznym warto wybrać się do romantycznej miejsco-wości Monte.Z punktu widokowego w ogródku jednego z barów na Largo das Babosas rozciąga się wspaniały wi-dok na dolinę.Przy stacji w Ogrodzie Botanicznym znajdują się także bar i restauracja. Widok z ich ogródków jest równie impo-nujący.

Kolejka linowa Ogrodu Botanicznego ma długość 1600 metrów, natomiast wysokość od ziemi waha się w gra-nicach 10–100 metrów. 12 ośmioosobowych kabin jest w stanie przewieźć około 400 osób w ciągu godziny.Godziny otwarcia: codziennie (z wyjątkiem 25 grudnia) w godzinach 9.30-17.45.

Kolejka Linowa Ogrodu BotanicznegoMTV-Transportes Alternativos da Madeira S.A Caminho das Voltas, 15 9060-329 Funchal Tel.: (+351) 291 210 290 Fax: (+351) 291 238 956 E-mail:[email protected] [email protected] www.botanicalgardencablecar.com

wiklinowe toboganyZjazd toboganami zaczyna się w Monte, a kończy w Livra-mento. Wiklinowe tobogany popycha dwóch mężczyzn,



zwanych “carreiros”. Mimo że podróż jest krótka, dostar-cza wiele wrażeń. Jest doskonałym uzupełnieniem prze-jażdżki kolejką linową.Czynne codziennie od godziny 9.00 do 18.00, w niedziele od godziny 9.00 do 13.00. Nie działają 1 stycznia, w Wielki Piątek, 15 i 16 sierpnia i 25 grudnia.

Tobogany z MonteSítio da Igreja, 9050 - 288 Funchal - MonteTel.: (+351) 291 783 919

targ rolnikówWarto odwiedzić ten targ ze względu na jego znaczenie urbanistyczne, architektoniczne i funkcjonalne dla mia-sta Funchal.Budynek targu jest świetnym przykładem stylu zwanego Estado Novo, który łączy art deco lat 30. XX w. z moder-nizmem. Budynek dekorują dwa panele azulejo umiesz-czone przy wejściu głównym i wiele paneli wewnątrz wykonanych przez sławną niegdyś Fábrica de Sacavem, obecnie nieistniejącą.Targ znajduje się bardzo blisko historycznej części miasta zwanej Santa Maria. Panuje na nim zamęt jak na każdym innym targu. Zadziwia różnorodność kolorów i zapachów pięknych kwiatów, które wszystkich upajają. Strelicje, or-chidee, protee, róże, anturia i kamelie są prezentowane i sprzedawane przez zuchwałe kwiaciarki ubrane w ty-powe stroje regionalne o żywych kolorach.Na pierwszym piętrze można kupić owoce tropikalne, warzy-wa i przyprawy. Ryby i mięso są sprzedawane na dolnym po-ziomie targu.



Otwarty od poniedziałku do czwartku w godzinach 7.00-19.00; w piątki w godzinach 7.00-20.00 oraz w soboty od 7.00 do 14.00. W niedzielę i święta zamknięty. Largo dos Lavradores9060 - 158 FunchalTel.:(+351) 291 214 080E-mail: [email protected]

kasyno na maderzeKasyno znajduje się w Funchal. Jest centrum rozrywki, gdzie wypoczynek można połączyć z zabawą. Będąc na Maderze, spróbuj swego szczęścia w grze. Ka-syno oferuje szeroki wachlarz możliwości, począwszy od ruletki, pokera, keno/bingo, aż po video rolls.Oprócz sali gier w kasynie znajduje się Bar Palm, Bar Copa-cabana, Restauracja Bahia i Restauracja Rio.W Barze Copacabana można tańczyć do białego rana w rytmie najmodniejszej muzyki. Odbywają się tu rów-nież występy muzyczne znanych artystów portugalskich i zagranicznych. Czynne codziennie w godzinach 15.00-

3.00. od niedzieli do czwartku i od 16.00 do 4.00 w piątek, sobotę i w przeddzień świąt.Zamknięte 24 i 25 grudnia.

Kasyno na MaderzeAvenida do Infante9004-513 FunchalTel.: (+351) 291 209 180Fax: (+351) 291 235 894E-mail: [email protected]

oceanarium na maderzeOceanarium znajduje się w miejscowości Porto Moniz, nie-daleko portu. Jest jedną z atrakcji tej miejscowości.

Oceanarium mieści się w budynku fortu São João Batista, wybudowanego w 1730 r. po kilku atakach piratów na Por-to Moniz. W tamtych czasach Porto Moniz było głównym portem na północnym wybrzeżu wyspy.



W 1998 r. ruiny fortu zakupiła Rada Miasta Porto Moniz. Budynek został wyremontowany, a jego wnętrze zaadap-towane na oceanarium.Oceanarium składa się z 11 zbiorników, w których zapre-zentowano różne siedliska morskiego świata na Made-rze. W największym zbiorniku znajduje się 500 000 litrów słonej wody.Czynne codziennie w godzinach 10.00-18.00. Zamknięte 25 grudnia.Akwarium na MaderzeRua de São João Batista9270-095 Porto MonizTel.: (+351) 291 850 340; Fax: (+351) 291 850 349 E-mail: [email protected]

park wodnyJeśli szukasz rozrywki dla całej rodziny, zarezerwuj pół dnia na pobyt w Parku Wodnym w rejonie Santa Cruz. Park może pomieścić ponad 1000 osób. Oferuje kilka base-



nów rekreacyjnych, 3 zjeżdżalnie, 4 szybkie zjeżdżalnie, black-hole, river hole, sztuczną rzekę, basen do zabawy i specjalną część parku dla dzieci.Czynny od czerwca do września (możliwe zmiany).

Park WodnyRibeira da Boaventura9100-138 Santa CruzTel.: (+ 351) 291 524 412;Fax: (+351) 291 524 602E-mail: [email protected]

wycieczki helikopteremAby mieć prawdziwe pojęcie o wielkości archipelagu, war-to wybrać się na wycieczkę helikopterem, podczas której można podziwiać wspaniałe krajobrazy Madery.Firma Helibravo Atlantic oferuje usługi powietrznej tak-sówki. Loty rozpoczynają się nad zatoką Funchal. Do wy-boru jest kilka tras, w tym wycieczka wokół wyspy.

Helibravo Atlantic Rua Dr. António José de Almeida, 17-6º9000-062 FunchalTel.: (+351) 291 232 882E-mail: [email protected]



Wyspa o złotej plaży obmywana turkusowymi wodami oceanu i wszechobecny spokój – nic więcej nie trzeba do wymarzonego urlopu.

Porto Santo jest miejscem wyjątkowym ze względu na bezpieczeństwo, jakie się tu odczuwa, połączone z sym-patią gościnnych mieszkańców, szczodrością natury, która stworzyła piękną plażę o drobnym piasku oraz spokojne wody oceanu.Wyspa oferuje gościom złotą plażę o długości 9 km, na której można kąpać się w wodach Oceanu Atlantyckiego.Na Porto Santo zdrowie i dobre samopoczucie idą ze sobą w parze. Wody oceanu są tu bardzo czyste, a delikatny, drob-ny i gładki piasek posiada rzadkie właściwości terapeutycz-ne. Składa się głównie z węglanu wapnia w postaci kalcytu. Posiada też szczególne właściwości termiczne.Oprócz plaży na wyspie warto zwiedzić Vila Baleira – miejscowość, w której można poznać historię wyspy. Znajduje się tu Dom – Muzeum, w którym niegdyś mieszkał Krzysztof Kolumb.Spacerując lub jeżdżąc rowerem po wyspie, można po-dziwiać jej proste piękno.



wellness na porto santoTa nieduża wyspa jest idealnym miejscem na ucieczkę od stresu dnia codziennego. Piękno tutejszego krajobrazu łą-czącego kilometry spokojnej złotej plaży, zielone wzgórza i błękit oceanu sprzyja relaksowi.

Skorzystaj z naukowo udowodnionego terapeutyczne-go działania piasku i wody oceanu, które dzięki bogactwu w jod, wapno i magnez pomagają odbudować ubytki soli mineralnych w organizmie człowieka spowodowane stre-sem i zmęczeniem.

Pozwól zadbać o siebie podczas jednego z wielu zabie-gów w centrum talasoterapii. Oprócz zabiegów upięk-szających, np. oczyszczania skóry czy peelingu, istnieją także zabiegi zapobiegające i łagodzące takie choroby, jak reumatyzm, artretyzm, choroby kostne i mięśni. Są tu sto-sowane innowacyjne metody walki z tak zwanymi choro-bami współczesnego życia: stresem, zmęczeniem, wyczer-paniem, siedzącym trybem życia, złym odżywianiem się, paleniem papierosów, problemami z układem krwiono-

śnym, układem kostnym, zaburzeniami trawienia i proble-mami w okresie połogu.

Nikt nie pozostanie obojętny na piękno drugiej co do wiel-kości wyspy archipelagu Madera, tak innej od wyspy są-siedniej, a zarazem tak atrakcyjnej.Przyjedź poznać raj, który znajduje się tak blisko!



jak dostać się na porto santosamolotemPrzez okrągły rok, codziennie istnieje kilka połączeń między Maderą i Porto Santo oraz między Lizboną i Porto Santo. Lotnisko na Porto Santo

Położenie: 2 km od miasta Vila Baleira

Tel.: (+351) 291 980 120; Fax: (+351) 291 980 121E-mail: [email protected] www.anam.pt Kod ICAO: LPPS Kod IATA: PXO

drogą morskąprom

Firma Porto Santo Line codziennie oferuje połączenia pro-mowe dla pasażerów i samochodów między wyspami Madera i Porto Santo. Nowoczesny prom nazywa się Wilk Morski. Podróż trwa około dwóch i pół godziny. Prom jest w stanie pomieścić 1153 pasażerów.

Porto Santo Line (prom między wyspami)E-mail: [email protected] www.portosantoline.ptw funchalSiedziba główna – sprzedaż biletów: Rua da Praia, 69000-503 Funchal



Tel.: (+351) 291 210 300Fax: (+351) 291 226 434

port w funchalTel.: (+351) 291 214 881/2; Fax: (+351) 291 214 888

na porto santoRua Estêvão de Alencastre Lj 6/7, 9400-161 Porto SantoTel.: (+351) 291 982 938Fax: (+351) 291 982 543

port jachtowy na porto santo

Port jachtowy, zarządzany przez firmę „Assistência Náu-tica 33º /16º” znajduje się wewnątrz portu na Porto Santo. Oferuje 165 miejsc dla jachtów o długości od 4 do 15 metrów. Pomosty są skonstruowane z pontonów. Wszyst-kie miejsca mają dostęp do słodkiej wody i prądu.W porcie można skorzystać z toalet z prysznicami, pralni oraz biura, z którego można nadać faks.Assistência Náutica 33º 16º – (Port jachtowy na Porto Santo)16º 18’40” W 33º 03’21” N



Tel.: (+351) 291 980 080; Fax: (+351) 291 983 742Email: [email protected]

co zwiedzićmuzeum krzysztofa kolumbaDom Krzysztofa Kolumba jest najważniejszym centrum kulturalnym na Porto Santo. Przypomina o obecności od-krywcy Ameryki na wyspie. Celem Muzeum jest poka-zanie, w jakich warunkach żył na wyspie ten znany od-krywca.Muzeum składa się z dwóch budynków. Starszy z nich pochodzi z czasów, kiedy żeglarz przebywał na wyspie.Oprócz portretów Kolumba z XVI-XX wieku w Muzeum można zobaczyć mapy z zaznaczonymi szlakami morski-mi przebytymi przez Kolumba.Czynne od wtor ku do soboty w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-17.30 oraz w niedziele w godzinach 10.00-13.00. W ponie-działki i święta zamknięte.

W okresie letnim: od lipca do września, czynne od wtor ku do soboty w godzinach 10.00-12.30 i 14.00-19.00 oraz w niedziele w godzinach 10.00-13.00. W ponie działki i święta zamknięte.

Travessa da Sacristia, 2 e 4 9400-176 Porto Santo Tel.: (+351) 291 983 405; Fax: (+351) 291 983 840 E-mail: [email protected] www.museucolombo-portosanto.com

kaplica nossa senhora de graçaKaplica jest jedną z najstarszych świątyń wybudowanych na Porto Santo przed 1533 r.Zniszczona w 1812 r., została odbudowana w 1951 r. Ka-plica jest mocno związana z historią wyspy, gdyż w niej chronili się mieszkańcy wyspy przed piratami.

kościół parafialnyJednym z najważniejszych zabytków Porto Santo jest Kościół Parafialny, zwany także Kościołem Nossa Sen-



hora da Piedade, położony przy Largo do Pelourinho w samym centrum.

Kościół był wielokrotnie podpalany przez piratów i kor-sarzy napadającyh na wyspę. Można w nim zobaczyć ciekawe ołtarze i obrazy, których autorami byli Martim Conrado i Max Romer. Ich artystyczne piękno zwraca uwagę wszystkich zwiedzających świątynię.

młynyMłyny stanowią charakterystyczny element krajobrazu Porto Santo. Ze względu na stosunkowo płaskie ukształ-towanie terenu, wyspa jest wystawiona na silne działa-nie wiatru.

Młyny zapewniały mieszkańcom Porto Santo mąkę do pieczenia chleba.Pierwszy młyn został wybudowany w 1794 r. i był najwięk-szym budynkiem na Porto Santo w XVIII w. Kilka lat później na wyspie stało już wiele młynów wykonanych z drewna. Niektóre z nich wciąż są czynne.

portelaZ tego punktu widokowego, oddalonego o 1,6 km od Vila Baleira, można podziwiać widok na plażę Porto Santo na zachodzie i na stożkowaty Pico de Baixo na wscho-dzie. Obok punktu widokowego jest aleja z palmami i sto-ją młyny.



Po drodze na punkt widokowy mijamy Kaplicę Nossa Sen-hora da Graça wybudowaną w 1851 r.

pico casteloNa tym szczycie została wybudowana w XVI w. nieduża forteca mająca dać opór atakom francuskich i algierskich piratów. Obecnie ze szczytu rozciąga się wspaniały wi-dok na Porto Santo.

pico do fachoPico do Facho jest najwyższym szczytem Porto Santo, a jego wysokość to 517 m n.p.m.

W dawnych czasach na szczycie rozpalano pochodnie, aby ostrzec mieszkańców Porto Santo przed zbliżającymi się wro-gimi statkami.Miłośnicy odkrywania nowych szlaków mogą udać się na wycieczkę po Serra de Fora i po dolinie Serra de Dentro, po-łożonych na wschodnim zboczu Pico do Facho. Będą mogli podziwiać widoki na małe urocze zatoki i wzburzone wody oceanu na północnym wybrzeżu wyspy.

pico ana ferreiraNa szczycie znajduje się punkt widokowy Pedreira, z któ-rego można oglądać Ilhéu de Fora, Pico do Facho i Pico do Castelo.Kamienisko złożone jest z pryzmatycznych kolumn o nie-regularnych kształtach, popularnie zwanych fortepia-nem.Z samego szczytu można podziwiać panoramę miasta.

fonte da areiaNa wyspie, gdzie ilość słodkiej wody jest ograniczona, na-turalne źródła są bardzo ważne.



W dawnych czasach woda ze źródła Fonte da Areia była najsmaczniejsza na całej wyspie i dlatego korzystano z niej tylko w celach leczniczych. Źródło to zostało nawet uznane przez miejscową ludność za święte. Obecnie Fonte da Are-ia już nie tryska wodą jak niegdyś. Wiatr pozostawił w pia-skowcu wyżłobione ślady źródła, tworząc w ten sposób piękny przykład erozji. Aby dotrzeć do źródła, należy wyjechać z miejscowości Camacha w kierunku zachodnim, w stronę oceanu.

ponta da calhetaNie istnieje chyba lepszy sposób na poznanie uroków pla-ży na Porto Santo niż spacer po niej – z miasta do Ponta da Calheta. Posłuchaj magicznego głosu fal i podziwiaj nieopi-sane piękno plaży.

Jeśli to możliwe, poczekaj do zachodu słońca i patrz na ostatnie jego promienie zdające się całować wodę ocea nu i złoty piasek plaży.

zimbralinhoDalej na zachód, pomiędzy punktem widokowym das Flores i miejscem zwanym Morenos, znajduje się Zim-bralinho – miejsce szczególnie piękne i spokojne. Ścieżka prowadzi do plaży Calhau ze źródełkiem słodkiej wody. Do plaży z fantastycznie turkusową wodą oceanu trze-ba zejść na dół.

morenosRównież w zachodniej części wyspy, pomiędzy Pico da Ana Ferreira i Zimbralinho, znajduje się zielony obszar idealny na pikniki.

ilhéu de baixo lub ilhéu da calNa tej skalistej wysepce znajdują się bogate złoża wapnia. Zbocza wysepki podziurawione są jaskiniami, które pro-wadzą do niezliczonej liczby korytarzy kopalni.



Pomiędzy wysepką i Ponta da Calheta istnieje rodzaj kana-łu zwany Boqueirão de Baixo o szerokości 400 m. Pływają nim małe stateczki, wyłącznie gdy ocean jest spokojny.

quinta das palmeirasQuinta das Palmeiras znajduje się w Linhares, w dolinie po-łożonej w samym sercu zachodniej części wyspy. Jest to małe zoo i ogród botaniczny, w którym można podziwiać liczne gatunki ornitologiczne i ciekawe rośliny. Łącz-ny obszar Quinta das Palmeiras wynosi 5380 m2. Godziny otwarcia latem: od 10.00 do 17.00. Godziny otwarcia zimą: od 10.00 do 13.00 i od 15.00 do 17.00.Sitio dos Linhares9400-020 Porto Santo

Tel.: (+351) 291 983 625E-mail: [email protected] www.quintadaspalmeirasportosanto.com

centrum rękodziełaCentrum to znajduje się w samym sercu miasta, niedaleko dawnego doku. Można tu oglądać, a także kupić wyroby rękodzieła artystów z archipelagu Madera.

Centro de Artesanato Porto Santo Av. Manuel Gregório Pestana Júnior 9400-171 Porto Santo

jak spędzić czasplażaPorto Santo jest wymarzonym miejscem na urlop ze względu na plażę o drobnym piasku, na przyjemne ką-piele w oceanie, a także na bezpieczeństwo turystów.



Zdrowie i dobre samopoczucie są tu zagwarantowane, gdyż woda i plaże są bardzo czyste, a piasek posiada dodatkowo niezaprzeczalne właściwości terapeutyczne.Odkryj zalety tej spokojnej i gościnnej plaży, pozwól so-bie na relaks oraz odzyskanie energii i siły, których tak po-trzebujesz.

spaceryŚwietnym sposobem na poznawanie piękna wyspy, relaks i odzyskanie energii utraconej w ciągu roku są spacery w scenerii pięknych krajobrazów Porto Santo.Spacery po wyspie to prostota i cisza wokół, a także ra-dość wędrowania.

sportwędkarstwo sportoweZe względu na bogactwo gatunków ryb żyjących w tu-tejszych wodach Porto Santo, podobnie jak Madera, ma opinię jednego z najlepszych miejsc do wędkarstwa

sportowego. Można tu złowić niebieskiego merlina o wa-dze powyżej 500 kg.

nurkowaniePorto Santo od dawna jest odwiedzane przez miłośników nurkowania ze względu na czystość i temperaturę wody oraz piękno oceanicznych głębin. Poznaj ten fantastyczny podwodny świat, próbując snorkelingu. Najlepsze miejsce do nurkowania znajduje się na południe od portu, gdzie od 2000 r. leży pod wodą statek Madeirense, który przez wiele dziesiątek lat kursował między Porto Santo i Maderą.

żeglowanie, wycieczki statkiem, kajakarstwo i wioślarstwoRozkoszuj się spokojnymi i ciepłymi wodami oceanu i udaj się na wycieczkę statkiem wokół wyspy, podda-jąc się leniwemu rytmowi fal. Żeglując lub wiosłując, możesz obserwować różnice krajobrazu poszczegól-nych stron wyspy.



Jet ski, narty wodne, windsurfing i kitesurfingTych sportów wodnych można spróbować na niebieskich wodach zatoki. Rzuć wyzwanie wiatrowi i ciesz się wspa-niałymi warunkami do uprawiania windsurfingu i kite-surfingu, jakie oferuje wyspa.

jazda konnaNa Porto Santo znajduje się ośrodek jeździecki, gdzie oprócz jazdy na padoku można umówić się na jazdę kon-ną po wyspie, wybierając łatwiejszą bądź trudniejszą trasę.Hipicenter Sítio da Ponta 9400-085 Porto Santo Tel.: (+351) 291 983 258; Tel. kom.: (+351) 917 775 542E-mail: [email protected]/tripod.com/hipic1.htm

safariPoznaj smak przygody na Porto Santo i poprowadź samo-chód z napędem na cztery koła wśród jedynych w swoim rodzaju krajobrazów. Nigdy nie zapomnisz emocji, jakich dostarczy Ci walka z trudami trasy.

lotniarstwo i paralotniarstwoZe względu na złoty kolor plaży, kontrastujący z błękitem oceanu, loty nad Porto Santo są szczególnie efektowne za-równo dla osób doświadczonych, jak i nowicjuszy. Wejdź na jeden ze szczytów i odważ się polecieć na lotni lub pa-ralotni. Na wyspie jest wiele miejsc doskonałych do startu, jak i do lądowania.



jazda na rowerze lub na motocykluWycieczki rowerowe są bardzo popularną formą zwiedza-nia wyspy ze względu na stosunkowo płaskie ukształtowa-nie terenu. Podczas spokojnej i przyjemnej jazdy można poznać magiczne zakątki wyspy.

golfPole golfowe Porto Santo, które zaprojektował były mistrz świata Severiano Ballesteros, zostało otwarte w 2004 r. Charakterystyka pola: 18 dołków, par 72 i 9 dołków, par 3 zwanych pitch and putt.Pole golfowe zajmuje dużą powierzchnię. Oferuje gra-czom wspaniałe widoki na południowe i północne wy-brzeże wyspy.

Pole golfowe na Porto Santo

Sitio das Marinhas9400-162 Porto SantoTel.: (+351) 291 983 778; Fax: (+351) 291 983 508E-mail: [email protected] www.portosantogolfe.com

tenisNa wyspie Porto Santo znajdują się najlepsze korty teni-sowe w tym regionie i jedne z najlepszych w kraju. Kor-ty tenisowe są położone w Campo de Baixo, niedaleko pola golfowego. Posiadają zaplecze potrzebne do orga-nizacji turniejów tenisowych najwyższej rangi. W skład kompleksu wchodzą główne korty tenisowe z trybuna-mi na 1000 osób, pięć kortów oraz dwa mniejsze korty.Godziny otwarcia: codziennie od 10:00 do 13.00 i od 15.00 do 20.00.

Korty tenisowe na Porto Santo

Campo de Baixo9400 - 015 - Porto SantoTel.: (+351) 291 980 600Fax: (+351) 291 982 584E-mail: [email protected] lub [email protected]



informacje praktyczne

Zanim zaplanujesz swoją podróż, dowiedz się, jak dostać się na Archipelag Madera, jakie dokumenty są do tego potrzebne, poznaj przepisy celne i zalecenia zdrowotne.

połączenia lotniczeNa Maderę i na Porto Santo można dostać się samolotem.Z Lizbony do Funchal jest codziennie kilka lotów, a sam przelot trwa godzinę i dwadzieścia pięć minut.Między Maderą i Porto Santo również jest kilka połączeń w ciągu dnia, a lot trwa 15 minut.W Archipelagu istnieją dwa lotniska: Międzynarodowy Port Lotniczy na Maderze i Port Lotniczy na Porto Santo.

połączenia morskiePorty w Funchal i na Porto Santo są często odwiedzane przez wielkie statki wycieczkowe płynące na Maderę lub zatrzymujące się tu w drodze do innych miejsc. Między Maderą i Porto Santo codziennie kursują promy, które przewożą także samochody. Podróż promem trwa około dwóch i pół godziny.

Raz w tygodniu kursuje także prom między Funchal i Portimão na południu Portugalii kontynentalnej.

ruch lądowy po wyspachDzięki nowoczesnej, rozwiniętej w ostatnich latach sieci dróg podróżowanie po wyspie samochodem nie stano-wi problemu. Można dojechać praktycznie do wszystkich miejscowości.

dokumentyObywatele krajów Unii Europejskiej, ze względu na układ z Schengen, mogą swobodnie wjechać na Maderę. Jeśli turyści pochodzą spoza państw tego układu, muszą mieć ważny paszport, a w niektórych przypadkach również wizę, zgodnie z przepisami portugalskimi.

formalności celneNie ma żadnych ograniczeń przy wywozie produktów. Jeśli ilość przewożonych produktów będzie nadmierna, podróżny może być poproszony o udowodnienie, iż ar-tykuły te są przewożone na własny użytek.



szczepienia i zalecenia zdrowotnePrzed podróżą na Maderę nie są potrzebne żadne szczepienia.Dla obywateli Unii Europejskiej pomoc medyczna w na-głych wypadkach w państwowych szpitalach jest bezpłat-na. Obywatele innych krajów mogą odpłatnie korzystać z prywatnej służby zdrowia.Na wyspach Madera i Porto Santo znajduje się 77 jednostek służby zdrowia. W Funchal są dwa publiczne szpitale.

aptekiApteki są czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-13.00 i 15.00-19.00. W soboty między 9.00 i 13.00. W witrynie każdej apteki można znaleźć informacje o ap-tekach czynnych całą dobę.

technologie przepływu informacjiTechnologie przepływu informacji i komunikacji są wyso-ko rozwinięte w regionie. Aby zadzwonić na Maderę, na-leży wykręcić międzynarodowy numer kierunkowy +351, a potem 291.

telefonyKabiny telefoniczne znajdują się w większych miejscowo-ściach. Niektóre telefony publiczne działają tylko na kar-ty, które można kupić w kiosku, kawiarni lub na poczcie.Aby uzyskać połączenie z zagranicą, należy wykręcić 00 i międzynarodowy numer kierunkowy danego kraju.

czasNa Maderze obowiązuje czas GMT. Zgodnie z normami Unii Europejskiej zmiana czasu następuje w ostatnią nie-dzielę marca (o jedną godzinę do przodu) i w ostatnią nie-dzielę października (o jedną godzinę w tył).

woda i prądNapięcie elektryczne na archipelagu to 220 V.Na wyspie Madera nie brak słodkiej wody. Nadaje się ona do picia i jest bardzo dobrej jakości. Na wyspie Porto Santo woda jest odsalana i również nadaje się do picia.



banki i handelBanki są czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 8.30-15.00.Kantory wymiany walut czynne są w dni powszednie od 9.00 do 13.00 i od 14.00 do 19.00, a w soboty w godzinach 9.00-19.00. Poza tymi godzinami wymiany walut można dokonać w hotelach.

policjaPomoc policji można uzyskać pod numerem telefonu 112. Policja w Funchal prowadzi biuro rzeczy zagubionych, które znajduje się przy Rua da Infância 28. Tel.: (+351) 291 208 200.

bezpieczeństwoWyspy archipelagu są jednymi z najbezpieczniejszych kie-runków wyjazdów wakacyjnych na świecie. Jeśli tylko tu-rysta zachowa minimalne środki ostrożności, wynikające ze zdrowego rozsądku i wskazane w każdym innym miej-scu na świecie, nie powinien mieć żadnych problemów. Większość hoteli oferuje sejfy, gdzie można zdeponować cenne rzeczy.

straż pożarnaW razie pożaru należy zawiadomić Miejską Straż Pożarną Funchal. Tel.: (+351) 291 221 014 lub Ochotniczą Straż Po-żarną Madery. Tel.: (+351) 291 229 117.



informacja turystyczna

Regionalna Dyrekcja Turystyczna posiada 7 punktów informacji turystycznej. Dwa z nich znajdują się w Fun-chal, cztery w pozostałych gminach wyspy Madery, je-den na wyspie Porto Santo Regionalna Dyrekcja Tury-styczna posiada dwa punkt informacji turystycznej na Curral Freiras i jeden w Lizbonie.

punkt informacji turystycznej na avenida arriagaAvenida Arriaga nº 16; 9004-519 Funchal Tel.: (+351) 291 211 902 Czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-19.00 oraz w soboty i niedzielę od 9.00 do 15.00.

punkt informacji turystycznej w monumental lidoCentro Comercial Monumental Lido Estrada Monumental, 284; 9000-100 Funchal Tel.: (+351) 291 775 254Czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-12.30 od 14.00-17.00. i w soboty od 9.30 do 12.00.

punkt informacji turystycznej na lotnisku Santa Catarina de Baixo; 9100 Santa Cruz Tel.: (+351) 291 524 933 Czynny codziennie od 9.30 do 21.30.

punkt informacji turystycznej w ribeira brava Forte de São Bento; 9350 Ribeira Brava Tel.: (+351) 291 951 675

punkt informacji turystycznej w porto moniz Vila do Porto Moniz; 9270 Porto Moniz Tel.: (+351) 291 853 075

punkt informacji turystycznej w santana Sítio do Serrado; 9230 Santana Tel.: (+351) 291 573 228



punkt informacji turystycznej na porto santo Centrum RękodziełaAv. Dr. Manuel Gregório Pestana Júnior9400-171 Porto Santo Tel.: (+351) 291 985 244

punkt informacji turystycznej na curral das freirasEstrada Cónego Camacho(Agencja BANIF)9030-319 curral das freiras

Tel: (+351) 291 721 183

punkt informacji turystycznej madery w lizbonie Av. 5 de Outubro, 1371050-052 LisboaTel.: (+351) 217 817 258


AFVersocapaGuia.indd 1 10-10-2011 10:19:51

madera i porto santo (Polish)

Documents

Transcript of madera i porto santo (Polish)