Śliwiński M. 2019. Charakterystyka fitocenoz leśnych z dominacją robiniiakacjowej  Robinia  pseudoacacia  L.  na Dolnym Śląsku.  Dolnośląski  KlubEkologiczny, Wrocław.

Tekst, fotografie i projekt graficzny: Michał Śliwiński

ISBN: 9788389983039

© 2019 Copyright by Michał Śliwiński

Wydawca: Dolnośląski Klub Ekologiczny

Adres do korespondecji: ul. Piłsudskiego 74, 50020 Wrocław

klub@eko.org.pl, www.ekoklub.wroclaw.pl

Publikacja elektroniczna tylko do ściągnięcia  PDF

Spis treści

Wstęp                                                                                                        2

Charakterystyka gatunku                                                                          4

Zastosowanie                                                                                              5

Uprawa                                                                                                       7

Robinia w lasach Dolnego Śląska                                                                9

Charakterystyka fitosocjologiczna                                                            10

Inwazyjność                                                                                              18

Zwalczanie                                                                                                20

Materiały źródłowe                                                                                    21

Załącznik 1. Dokumentacja fotograficzna                                                 23

Załącznik 2. Dokumentacja fitosocjologiczna                                            32

1

Wstęp

Robinia   akacjowa  Robinia   pseudoacacia  L.   jest   jednym   z   30   gatunkówobcego   pochodzenia   wprowadzonych   do   polskich   lasów   jako   surowiecna drewno.   Została   opisywana   jako   jeden   z   trzech   najbardziejdynamicznych   (obok   czeremchy   amerykańskiej  Padus   serotina  i   dębuczerwonego  Quercus rubra)  drzewiastych gatunków obcych (Gazda 2012).Uprawa   i   tolerowanie   rozwoju   tego   gatunku   inwazyjnego   jest   tematemniezręcznym.   Prawo   jest   pod   tym   względem   niejednoznaczne,ponieważ dopuszcza uprawę inwazyjnych gatunków drzew (Rozporządzenie2011), co stoi w sprzeczności z ustawą o ochronie przyrody (Ustawa 2004).Leśnicy, zapytani o obecność robinii w lasach, zazwyczaj odpowiadają, że sąto   pozostałości   dawnych   upraw   niemieckich   lub   osobniki   pochodzącez samosiewu. Łatwo obliczyć,  że lasy robiniowe posadzone do roku 1944powinny   mieć   obecnie   co   najmniej   74   lata.   W   rzeczywistości,   na   154analizowanych   powierzchni   leśnych   z   dominacją   robinii   akacjowej(minimum 80% udziału   tego   gatunku),   tylko   22% charakteryzowało   sięwskazanym wiekiem. Pozostałe 78% to uprawy zainicjowane przez leśnikówpolskich. Gatunek jest sadzony lub odnawiany jeszcze w XXI wieku, jednakw ocenie autora,  uprawy robinii  akacjowej w województwie dolnośląskimnie mają strategicznego znaczenia dla leśnictwa. Ich skład gatunkowy jestzgodny z  wynikami dotychczasowych badań   i  dowodzi  przynależności  doniedawno   wyróżnionego   związku  ChelidonioRobinion,   definiującegozagajniki robiniowe. Nadal trwają  badania nad uszczegółowieniem składugatunkowego   tej   grupy   zbiorowisk.  Dostrzegalny   jest  w  nich  zwiększonyudział   dzikiego   bzu   czarnego  Sambucus   nigra  i   wiechliny   gajowej  Poanemoralis,  które   wskazują   na   występowanie   więcej,   niż   opisywanegodotychczas   jednego zespołu  robinii   i   glistnika  jaskółcze   ziele  ChelidonioRobinietum.   Dyskusyjne   wydaje   się   również   wyróżnianie   odrębnej   klasyRobinietea. Na przestrzeni lat zbiorowiska z dominacją robinii zaliczano doklas roślinności ruderalnej Artemisietea lub zaroślowej RhamnoPrunetea.

Jeszcze  w   trakcie   zbioru  danych   terenowych,   temat  upraw   robiniowychw lasach   Dolnego   Śląska   został   podjęty   przez   autora   w   czasopiśmiepopularnonaukowym „Zielona Planeta” (Śliwiński 2015). Dwa lata późnej,jako   przedstawiciel   Dolnośląskiego   Klubu   Ekologicznego,   zaprezentowałwyniki   swoich   badań   nad   zbiorowiskami   z   dominacją   robinii   akacjowejna konferencji „Środowisko regionu śląskiego oczami przyrodników”, któraodbyła się w dniach 2223 IV 2017 r. w Instytucie Biologii Środowiskowej

2

Uniwersytetu Wrocławskiego. Referat zyskał uznanie jury, które przyznałojego autorowi wyróżnienie. Prezentowana publikacja krótko podsumowujestan   wiedzy   i   obserwacje   autora   dotyczące   lasów   robiniowych,   zawieradokumentację fotograficzną oraz fitosocjologiczną, która pozwoli na lepszepoznanie   ksenospontanicznych   zbiorowisk   roślinnych   rozwijających   sięw wyniku   inwazji   robinii   akacjowej.   Materiały   nie   zostały   opublikowanew recenzowanym czasopiśmie z kilku powodów: kosztów takiej publikacji,długiego   czasu   recenzji   i   druku   oraz   trudności   w   publikowaniumałoskalowych badań geobotanicznych. Poniższy dokument stanowi małekompendium   wiedzy   na   temat   robinii   akacjowej,   ze   szczególnymuwzględnieniem   aspektu   fitosocjologicznego   tworzonych   przez   niązbiorowisk.

dr Michał Śliwiński

3

Charakterystyka gatunku

Robinia   akacjowa  Robinia   pseudoacacia  L.   jest   gatunkiem   drzewapochodzenia północnoamerykańskiego  i   jednym z 20 należących do  tegorodzaju na świecie. Jest przedstawicielem rodziny motylkowatych Fabaceaei podobnie jak groch wytwarza owoce typu strąk, dzięki czemu znana jestpod   potoczną   nazwą   grochodrzewu,   bywa   też   mylnie   określana   akacją(rodzaj Acacia występuje w strefach tropikalnej i subtropikalnej globu) lubbiałą   lipą.   Robinia   osiąga   do   25–30   m   wysokości,   90   cm   pierśnicy(Zajączkowski,  Wojda   2012)   i   dożywa   100–150   lat,   starsze   osobniki   sąrzadko   spotykane.   Jej   cechami   diagnostycznymi   są   bruzdowana,   grubai spękana   kora,   cierniste   przylistki   oraz   białe   lub   białoróżowe   kwiatyzebrane w grona, rozwijające się na przełomie maja i czerwca, lecz dopieropo 8–10 latach wegetacji drzew. W warunkach leśnych kwiaty tworzone sątylko w szczytowych partiach drzew, ale rozwijają się w tym samym okresie,co   pierzaste   liście,   złożone   z   4–10   par   drobnych,   całobrzegich   listków(Szweykowska,   Szweykowski   2003).   Gatunek   rozmnaża   się   przedewszystkim   przez   odrosty   korzeniowe   i   za   pomocą   nasioncharakteryzujących  się   długą   żywotnością.  Nasiona   są   rozsiewane  przezwiatr,   wodę   lub   w   transportowanej   ziemi   (GDOŚ).   System   korzeniowydrzewa sięga do 2 m głębokości,   jest silnie  rozrośnięty.  Korzenie  boczneumieszczone są płytko pod powierzchnią gleby i wykształcają się na nichpąki   przybyszowe,   z   których   tworzą   się   pędy   odrostowe.   Robinia   jestdrzewem światłolubnym, na glebach brunatnych świeżych i żyznych znosirównież   lekkie   ocienienie   (Czekalski   2006).   Jest   wytrzymałana zanieczyszczenia powietrza, zasolenie, suszę i pożary. Ogranicza rozwójrodzimych gatunków roślin przez tworzenie zwartych kęp i wydzielanie dogleby związków allelopatycznych. Zmienia przez to skład chemiczny gleby,co   ogranicza   rozwój   roślin   przystosowanych   do   wzrostu   na   glebacho niewielkiej zawartości azotu (GDOŚ).

4

Zastosowanie

Robinia akacjowa została sprowadzona do Francji na początku XVII w. jakodrzewo   ozdobne,   później   była   uprawiana   w   celach   rekultywacyjnych,przeciwerozyjnych i  jako gatunek miododajny. W Polsce była sadzona odXIX  wieku,   od  kiedy   stanowi  nieodłączny   element   zadrzewień  miejskichosiedli.  Uznanie  władz   znalazły   jej   oryginalny  pokrój,   zdrowe  ulistnieniei dekoracyjne kwiaty.  Początkowo była sadzona w parkach, na skwerach,w lasach komunalnych, podmiejskich zadrzewieniach i wzdłuż ulic o luźnejzabudowie, pomimo iż ze względu na pojawiające się odrosty korzeniowe,usuwanie   tych   drzew   było   czasochłonne   i   uciążliwe   (Czekalski   2006).Na terenach   pozamiejskich,   robinie   były   składnikiem   przydrożnych   aleii zadrzewień w sąsiedztwie gospodarstw, gdzie do czasów obecnych gatunekjest   ceniony   przez   pszczelarzy,   którzy   doceniają   wysoką   wydajnośćnektarową   jego   kwiatów.   W   okresie   kwitnienia,   z   jednego   ula   możnauzyskać   każdego   dnia   do   1,5   kg   miodu   „akacjowego”.   Jest   on   barwysłomkowozielonej, przezroczysty i krystalizuje powoli. Polska jest jednymz głównych   producentów   tego   miodu   w   Europie   (Vítková   i   in.   2017).W medycynie   ludowej   niektórych   krajów,   z   suszu   kwiatowego   robiniiprzygotowywało   się   wyciągi   wodne,   które   stymulowały   ruchy   mięśnigładkich macicy i obniżały ciśnienie krwi. Preparaty z kwiatów robinii mająwłaściwości bakteriobójcze, przeciwskurczowe, wykazują też silne działaniemoczopędne.   Świeżą   korę   wykorzystywano   w   homeopatii   i   medycynieludowej   przy   leczeniu   chorób   o   podłożu   gastrycznym   (Czekalski   2006).Od chwili   pojawienia   się   robinii   akacjowej   w   Europie,   zakładano   jejplantacje.   Drewno   tego   gatunku   jest   połyskliwe,   ciężkie   i   twarde,a jednocześnie   giętkie   i   elastyczne,   wytrzymałe   na   zginanie   i   ściskanie,trudno   łupliwe,   o   dużej   wartości   opałowej   oraz   zasobne   w   garbniki.Charakteryzuje   się   wysoką   trwałością,   nawet   w   zmiennych   warunkachtermicznych   i  wilgotnościowych.  W  ostatnich   latach  podkreślano  waloryrobinii   jako  gatunku,  który  można pozyskiwać  na  biomasę.   Jej  wartośćenergetyczna   jest   porównywalna   z   antracytem   i   wynosi   11,8   GJ/m3,przewyższając pod tym względem grab i buk (10,8 GJ/m3). Objętość 3,3 m3

drewna   robiniowego   odpowiada   1   tonie   oleju   opałowego,   do   tegonie wymaga suszenia ze względu na niewielką zawartość wody (Klisz, Wojda2014). W Europie Środkowej jest sadzona w celach energetycznych główniew   Polsce   i   Niemczech   (Vítková   i   in.   2017).  Drewno   robinii   posiadastosunkowo   długą   żywotność,   jako   podkłady   kolejowezachowuje  trwałość  do 40  lat,   jako ogrodzenia   nawet do 75. Surowiec

5

uzyskiwany   z   robinii   ma   potencjalne   zastosowanie   w   szkutnictwie,przemyśle   budowlanym   (parkiety,   forniry,   słupki   ogrodzeniowe),meblarskim (okleiny, meble), górniczym (podpory w sztolniach) i kolejowym(podkłady) (Zajączkowski, Wojda 2012; Sitzia i in. 2016). W Polsce znalazłzastosowanie   jako   materiał   stolarski,   opałowy,   do   wyrobu   narzędzii sprzętów   gospodarskich.   Robinia   jest   również   stosowana   w   procesieutrwalania   piasków   i   formowania   gleby   na   obszarach   rekultywacjiw kierunku   terenów   leśnych.  Gruntom  obsadzonym  robinią   nie   zagrażaerozja wietrzna i wodna, a opad roślinny stanowi źródło materii organicznejprzyczyniającej   się   do   tworzenia   poziomu   próchnicznego.   Zdolność   dowiązania   azotu   atmosferycznego   jest   dodatkowym   źródłem   wzbogacaniagleby.   Oddziaływanie   allelopatyczne   robinii   powoduje   jednak   znacząceobniżenie   różnorodności   biologicznej   terenów,   na   których   zostaławprowadzona (Rahmonov, Parusel 2012).

6

Uprawa

Uprawa   robinii   akacjowej   jest  w  Polsce   zgodna   z   prawem,  ponieważ   zewzględu   na   znaczenie   gospodarcze,   nie   została   umieszczona   w   wykazieroślin   gatunków   obcych,   które   w   przypadku   uwolnienia   do   środowiskaprzyrodniczego   mogą   zagrozić   gatunkom   rodzimym   lub   siedliskomprzyrodniczym (Rozporządzenie 2011). Dzięki swoim zaletom gospodarczym,do   których   należą:   szybki   wzrost,   niskie   wymagania   siedliskowe,wytrzymałość na zanieczyszczenia powietrza i gleby, wydajne rozmnażanie,szeroki   system  korzeniowy  oraz  dobrej   jakości   drewno,   robinia   znalazław Polsce zastosowanie w gospodarce leśnej. Do rozwoju wymaga długiegookresu wegetacji   i   łagodnej,  długiej   jesieni  bez wczesnych przymrozków.Najlepiej rośnie na glebach świeżych, płowych i brunatnych, dobrze równieżna   gliniastopiaszczystych.   Wolniej   rozwija   się   na   glebach   suchych,wytwarzając   grubą   korowinę   i   nisko   osadzone   korony,   bardzo   słabowegetuje   na   ciężkich,   gliniastych   podłożach   i   terenach   mokrych   lubzabagnionych. Zdaniem specjalistów z zakresu urządzania terenów zielenii leśników przydatność robinii jest dyskusyjna, jest jednak wykorzystywanado   zakładania   upraw   odroślowych   na   glebach   porolnych.   Do   uprawyna plantacjach gospodarczych nadają się wyłącznie prostopienne odmianylub   ekotypy   robinii,   jak   występująca   na   terenie   nadleśnictwa   Krosnow RDLP Zielona Góra (Zajączkowski, Wojda 2012). Do zakładania plantacjimożna   stosować   materiał   sadzeniowy   pochodzący   z   nasion   zebranychw plantacjach nasiennych lub w wyłączonych drzewostanach nasiennych.Za   najlepsze   uznaje   się   jednak   sadzonki   będące   wegetatywnympotomstwem drzew matecznych   (Zajączkowski,  Wojda  2012).  W uprawierobinii   trudności   sprawiają   m.in.:   słaba   odporność   na   mróz,   dużezapotrzebowanie na światło, niewielkie przyrosty na ubogich glebach i słabeokrywanie, prowadzające do silnego zachwaszczenia  nadmiernego rozwojuleśnych   bylin,   zwłaszcza   jeżyn   (Czekalski   2006).   Mniej   popularne   sąinformacje, że uprawa robinii powoduje straty ekonomiczne w leśnictwie.Zwarte płaty tego gatunku utrudniają, a w skrajnych przypadkach nawetuniemożliwiają  prowadzenie  odnowień,  w związku z  czym konieczne   jestponoszenie   kosztów   na   dodatkowe   zabiegi   (TokarskaGuzik   i   in.   2012).Zgodnie z obowiązującymi w Lasach Państwowych zasadami hodowli lasu,robinia   akacjowa   jest   stosowana   na   jednogatunkowych   uprawachplantacyjnych,   których   celem   jest   zwiększenie   produkcji   drewnaw skróconym cyklu produkcji. Są zakładane przede wszystkim na gruntachporolnych  wyższych  klas  bonitacyjnych,   a  na  gruntach   leśnych  głównie

7

w małych   kompleksach   leśnych   lub   obrzeżach   lasów,   gdzie   warunkisiedliskowe zapewniają możliwość szybkiego wzrostu drzew. Robinię zalecasię uprawiać na gruntach odpowiadających trzem typom siedliskowym lasu:borze   mieszanym   świeżym,   lesie   mieszanym   świeżym   i   lesie   świeżym.Na gruntach   porolnych,   do   zakładania   upraw   tych   drzew   wskazane   sąbogate   w   próchnicę,   dobrze   napowietrzone   gleby   III–IV   bonitacji.   Ilośćwysiewanych   nasion   powinna   wynosić   około   1,25   kg/ar,   a   docelowagrubość   ich   przykrycia   zawierać   się   w   przedziale   od   2   do   3   cm.   Lasyrobiniowe wymagają  szczególnego podejścia przy pracach pielęgnacyjnychw czasie   czyszczeń   wczesnych   i   późnych,   jednocześnie   nie   powinno   siędopuszczać do przerwania zwarcia drzewostanu. Podczas trzebieży powinnosię dążyć do rozbudowy koron jakościowo najlepszych drzew. Wiek rębnościrobinii jest zróżnicowany i wynosi od 35 do 120 lat, zależnie od podłoża,rodzaju   plantacji   i   przeznaczenia   drewna   (Klisz,   Wojda   2014).W gospodarczej uprawie plantacyjnej, po 1216 latach prowadzi się trzebieżselekcyjną, a po 2225 latach uprawy, na plantacji zostawia się 500600drzew/ha. Na żyznych glebach wiek rębności nie powinien przekraczać 40lat, ponieważ  po przekroczeniu tego wieku, drzewa przestają   intensywnieprzyrastać na grubość. Mają wówczas wysokość 2327 m i pierśnicę 2632cm. Przeciętny roczny przyrost miąższości  wynosi  wówczas 1214 m3/ha(Zajączkowski,   Wojda   2012).   Drewno   robinii   ma   niewielkie   znaczeniegospodarcze w PGL Lasy Państwowe S.A. Uzyskiwany z niej surowiec jestśredniowymiarowy i chętnie nabywany w celach energetycznych, lecz jegoceny są  niższe od średnich cen drewna.  Gatunek ma większe znaczeniegospodarcze tylko na terenach o większej antropopresji. Rezygnacja z jegowykorzystania   w   gospodarce   leśnej   na   wielu   obszarach   nie   przyniesienegatywnych konsekwencji ekonomicznych (Piszczek i in. 2012).

8

Robinia w lasach Dolnego Śląska

Lasy   robiniowe   zajmują   w   Polsce   areał   około   4000   ha,   z   tegow województwie   dolnośląskim   400–600   ha,   zależnie   od   subiektywnieprzyjętego udziału robinii w drzewostanie (od 60 lub 80 procent). Jest toareał   niewielki,   odpowiadający   połowie   terytorium   średniej   wielkościleśnictwa.   Lasów   z   udziałem   robinii   na   Dolnym  Śląsku   jest   oczywiścieznacznie   więcej,   lecz   gatunek   ten   rośnie   w   nich   jako   domieszka,   np.na obrzeżach wydzieleń leśnych. Lasy tego typu zajmują największy areałna gruntach w zarządzie nadleśnictw Wołów (144 ha) i Głogów (135 ha),natomiast największe wydzielenie z dominacją robinii ma powierzchnię 39ha i należy do nadleśnictwa Bolesławiec. Uprawy robinii zakładano główniena siedliskach boru mieszanego świeżego, lasu mieszanego świeżego i lasuświeżego   (czyli   zgodnie   z   zasadami   hodowli   lasu).   Tylko   pojedynczeprzypadki dotyczą uprawy robinii na siedliskach lasu łęgowego, mieszanegogórskiego   świeżego,   mieszanego   wyżynnego   świeżego,   lasu   wyżynnegoświeżego i wilgotnego. Na Dolnym Śląsku spotyka się je na różnych typachgleb, głównie brunatnych kwaśnych i  rdzawych: właściwych, brunatnychoraz  bielicowych.  W wydzieleniach z   robinią  przyjęto   typy  drzewostanówopartych   na   różnych   kombinacjach   dębu,   modrzewia   i   sosny,   znacznierzadziej   buka,   jodły   i   świerka.   W   niektórych   przypadkach   zadrzewieniarobiniowe mogły nie być zakładane przez nadleśnictwa, lecz stanowić lasykomunalne,   które   oddano   w   zarząd   Lasów   Państwowych.   Z   opisówtaksacyjnych nadleśnictw wynika, że w 25% zakładane były na gruntachporolnych, lecz informacja o przeszłości gruntu nie zawsze jest dostępna.Z analizy   aktualnej   struktury   wiekowej   lasów   robiniowych   wynika,że przeważają   drzewostany   4080letnie,   wydzielenia   z   udziałemstarodrzewu stanowią  niecałe 5% wydzieleń.  Na Dolnym Śląsku, uprawyrobinii   są   prowadzone   w   24   z   33   nadleśnictw   (w   6   tylko   pojedynczewydzielenia).  W lasach tego typu, do pozyskiwania drewna stosowane sącztery   typy   rębni:   zupełna   pasowa   (I   b),   gniazdowa   zupełna   (III   a),gniazdowa   zupełna  udoskonalona   (III   au)   i   gniazdowa   częściowa   (III   b).Gospodarka   leśna   jest   możliwa   bez   prowadzenia   upraw   robiniowych,których brakuje w jednej trzeciej wszystkich nadleśnictw Dolnego Śląska(Bystrzyca   Kłodzka,   Kamienna   Góra,   Lądek   Zdrój,   Lwówek   Śląski,Przemków, Ruszów, Śnieżka, Wałbrzych i  Węgliniec)   i   tylko sporadyczniewystępują w nadleśnictwach Chocianów, Jawor, Oława, Pieńsk, Świeradówi Świętoszów.

9

Charakterystyka fitosocjologiczna

Pod   względem   syntaksonomicznym,   lasy   robiniowe   zostały   zaliczone   doniedawno   wyróżnionej   w   Polsce   klasy  Robinietea,   którą   definiuje   29gatunków diagnostycznych, m.in.: robinia akacjowa Robinia pseudoacacia,glistnik jaskółcze ziele  Chelidonium majus, mierznica czarna  Ballota nigrai świerząbek   gajowy  Chaerophyllum   temulum,   8   gatunków   o   wysokimstopniu stałości,   jak: pokrzywa zwyczajna  Urtica dioica,  bez dziki  czarnySambucus   nigra,   bylica   pospolita  Artemisia   vulgaris  i   przytulia   czepnaGalium   aparine  oraz   7   gatunków   dominujących,   np.   stokłosa   bezostnaBromus  sterilis.  W  tej  klasie   roślinności  wyróżniono  tylko   jeden  związekChelidonioRobinion, przedstawiany jako zadrzewienia robiniowe na glebachświeżych  i  zeutrofizowanych  (Kącki   i   in.  2013).  Kącki  wyróżnił  w Polsceosobną   klasę   roślinności  Robinietea  (zagajniki   robiniowe),   natomiastw Czechach   związek  ChelidonioRobinion  zaliczono   do   grupy   zbiorowiskzaroślowych   z   klasy  RhamnoPrunetea  (Vítková  2013a).  Lista   gatunkówdiagnostycznych,   stałych   i   dominujących   dla   zbiorowisk   ze  związkuChelidonioRobinion  opisywanych   z   terenu   Czech   nieznacznie   się   różni.W zestawieniu   uwagę   zwraca   niezgodność   florystyczna   zbiorowiskzidentyfikowanych na terenie Polski i Czech, które zaliczono do tego samegozwiązku. Z licznej grupy gatunków diagnostycznych, wspólnych jest tylkopięć: mierznica czarna  Ballota nigra,  świerząbek orzęsiony  Chaerophyllumtemulum,  glistnik   jaskółcze   ziele  Chelidonium   majus,  robinia   akacjowaRobinia   pseudoacacia  i   bez   dziki   czarny  Sambucus   nigra.   Autorzy   sąbardziej   zgodni   w   kwestii   gatunków   stałych,   za   wspólne   uznano   sześćtaksonów (tabela 1).

Tabela   1.   Zestawienie   gatunków   diagnostycznych,   stałych   i   dominujących   dla  związkuChelidonioRobinion w Polsce i Czechach

GatunkiZwiązek ChelidonioRobinion

w Polsce (Kącki i in. 2013) w Czechach (Vítková 2013a)

Diagnostyczne

Robinia pseudoacacia, Lonicera tatarica, Chelidonium majus, Solidagocanadensis, Arctium minus, Clematis vitalba, Chaerophyllum temulum, Acernegundo, Hieracium floribundum, Ballota nigra, Bromus sterilis, Veronica hederifolia, Sisymbrium loeselii, Sambucus nigra, Myosotis sparsiflora, Prunus cerasifera

Ribes uvacrispa, Robinia pseudoacacia, Rubus fruticosus agg., Sambucus nigra, Anthriscus sylvestris, Ballota nigra, Chaerophyllum temulum, Chelidonium majus, Fallopia dumetorum, Galium aparine, Geum urbanum, Impatiens parviflora, Poa nemoralis

10

GatunkiZwiązek ChelidonioRobinion

w Polsce (Kącki i in. 2013) w Czechach (Vítková 2013a)

Stałe

Robinia pseudoacacia, Urtica dioica, Sambucus nigra, Artemisia vulgaris, Chelidonium majus, Taraxacum sect. Ruderalia, Geum urbanum, Galium aparine

Robinia pseudoacacia, Rubus fruticosusagg., Sambucus nigra, Anthriscus sylvestris, Chelidonium majus, Galium aparine, Geum urbanum, Impatiens parviflora, Poa nemoralis, Urtica dioica

Dominujące

Robinia pseudoacacia, Bromus sterilis, Sambucus nigra, Arrhenatherum elatius, Impatiens parviflora, Galium aparine, Chelidonium majus

W   swoich   analizach   Kącki   (2013)   nie   wyróżnił   niższych   jednosteksyntaksonomicznych, jednak skład fitocenoz z zespołu  Chelidonio majorisRobinietum pseudoacaciae  Jurko 1963 występujących w Czechach zostałdokładnie poznany. Gatunkami diagnostycznymi są tam: Ribes uvacrispa,Robinia   pseudoacacia,  Sambucus   nigra,  Chaerophyllum   temulum,Chelidonium   majus  i  Geum   urbanum.   Do   gatunków   stałych   zaliczono:Robinia pseudoacacia,  Rubus fruticosus  agg.,  Sambucus nigra,  Anthriscussylvestris,  Chelidonium   majus,  Galium   aparine,  Geranium   robertianum,Geum   urbanum,  Impatiens   parviflora  i  Urtica   dioica.  W   zbiorowiskudominują:  Robinia pseudoacacia,  Rubus fruticosus  agg.,  Sambucus nigra,Anthriscus   sylvestris,  Chelidonium   majus,  Galium   aparine,  Urtica   dioicai Brachythecium   rutabulum  (Vítková  2013b).   Drugim   zbiorowiskiemwyróżnionym   na   terenie   Czech   jest  Poo   nemoralisRobinietumpseudoacaciae, w której zagajnikach zaznacza się dominacja traw, a udziałgatunków   nitrofilnych   jest   znacznie   mniejszy.   Do   gatunkówdiagnostycznych   zaliczono   m.in.:  Fallopia   dumetorum  i  Poa   nemoralis,do gatunków   stałych:  Galeopsis   tetrahit,  Poa   nemoralis  i  Hypnumcupressiforme,  natomiast  w grupie  gatunków dominujących znalazły  się:Deschampsia flexuosa i Poa nemoralis (Vítková 2013c).

Należy   również  wspomnieć   o  wynikach  najnowszych  badań  wykonanychna Ukrainie,   w   rezultacie   których   podzielono   klasę  Robinietea  na   trzyzwiązki:  Balloto   nigraeRobinion,  ChelidonioRobinion  i  ChelidonioAcerionnegundi.   W   związku  BallotoRobinion  umieszczono   zbiorowiskaCalamagrostio   epigeiorisRobinietum  i  Elytrigio   repentisRobinietum,   a   dozwiązku  ChelidonioRobinion  zaliczono   zbiorowiska  Galio   aparinesRobinietum,  ChelidonioRobinietum  i  Sambuco  nigraeRobinietum.  Badaniaudokumentowano   zdjęciami   fitosocjologicznymi   (Smahliuk   2016).

11

Na terenie Austrii,  w klasie  Robinietea  wyróżniono jeden związek  BallotoRobinion,   w   którego   skład   wchodzą   m.in.   zbiorowiska:  ChelidonioRobinietum  i  BallotoRobinietum  (Willner   2015).   Również   w   wykaziezbiorowisk   roślinnych   Węgier   znajduje   się   niewyróżniany   w   Polscei Czechach związek Balloto nigraeRobinion (Borhidi i in. 1999). Duża liczbawyróżnianych asocjacji  świadczy to o  fakcie,  że zbiorowiska z dominacjąrobinii  akacjowej są  w Polsce wciąż  niedostatecznie poznane  i niezbędnejest uzupełnienie ich dokumentacji fitosocjologicznej.

W województwie dolnośląskim, zadrzewienia z inwazyjną robinią akacjowąodnotowano   już   w   latach   70.   XX   w.   Udokumentowano   je   w   Lubaniu:na brzegach nasypów kolejowych, gruzowiskach i w zarastającym ogrodzie,gdzie   wykonano   5   zdjęć   fitosocjologicznych.   W   zbiorowisku   z  Robiniapseudoacacia  występowały głównie gatunki typowe dla zespołu  TanacetoArtemisietum, klasy  Chenopodietea  i rzędu Arrthenatheretalia. Stwierdzonojednak, że wiele gatunków roślin zielnych nawiązuje do zbiorowisk leśnych(Weretelnik   1979).   Na   początku   lat   90.   XX   w.   badaniami   objętozadrzewienia robiniowe we Wrocławiu na Fabrycznej, Krzykach, Tarnogaju,Świątnikach   i   Popowicach,   gdzie   wykonano   9   zdjęć   fitosocjologicznych.Stwierdzono   tam   występowanie   zespołu  ChelidonioRobinietum,   któryw tamtym okresie  był   rzadko  opisywany   z   terenu  Polski.  Uznano  go   zaksenospontaniczne,  leśne zbiorowisko synantropijne z dominacją  Robiniapseudoacacia  i  występowaniem  Chelidonium majus.  Na stanowiskach weWrocławiu,   zespół   wyróżniał   się   udziałem   klonu   jesionolistnego  Acernegundo,  wiciokrzewu   tatarskiego  Lonicera   tatarica  i   śnieguliczki   białejSymphoricarpos  albus. W warstwie krzewów często występował  Sambucusnigra, w runie:  Geum urbanum, Anthriscus sylvestris, Galium aparine  orazliczne   gatunki   z   rzędu  GalioCalystegietalia,   należącego   do   klasyArtemisietea.  Typowa postać   zespołu  ChelidonioRobinietum  miała  dobrzerozwiniętą   warstwę   krzewów   i   wysokie   runo,   a   wybrane   zadrzewieniarobiniowe były przekształcone w tereny parkowe (Świerkosz 1993). Wyżejopublikowane obserwacje dotyczyły obszarów miejskich i do chwili obecnejnie   opublikowano   żadnych   materiałów   fitosocjologicznych   z   terenówleśnych   Dolnego  Śląska.   Materiały   tego   rodzaju   opublikowano   z   lasówwojewództwa lubuskiego, w liczbie 6 zdjęć fitosocjologicznych (Ślusarczyk2012).

Poniżej   przedstawiono   sposoby   klasyfikacji   zbiorowisk   roślinnychz dominacją   robinii  akacjowej  w ujęciu  różnych autorów:  1   Weretelnik1979; 2  Świerkosz 1993; 3  Borhidi i in. 1999; 4  Chytrý, Tichý 2003; 5 

12

Ślusarczyk 2012; 6  Kącki i in. 2013; 7  Vítková 2013, różne; 8 – Vítková,Kolbek 2013; 9  Willner 2015; 10  Smahliuk 2016:

Cl. Artemisietea vulgaris Lohm., Prsg. Et Tx. 1950 [1, 2, 5]      O. Onopordetalia acanthii Br.Bl. et R. Tx. 1943 [1]          All. Onoporion acanthii Br.Bl. 1926 [1]               Zbiorowisko z Robinia pseudoacacia [1]     O. ChelidonioRobinietalia Jurko 1963 n.n. [2]          All. ChelidonioRobinion Hadač et Sofron 1980 [2]               Ass. ChelidonioRobinietum Jurko 1963 [2]     O. Convolvuletalia sepium [5]          All. GalioAlliarion [5]               Ass. ChelidonioRobinietum [5]

Cl. RhamnoPrunetea Goday et Borja Carbonell ex Tüxen 1962 [7]All.  ChelidonioRobinion Hadač et Sofron ex Vítková in Chytrý 2013all. nova hoc loco [7]

               Ass. ChelidonioRobinietum Jurko 1963 [7]Ass.  Poo   nemoralisRobinietum  Němec   ex   Vítková   et   Kolbek   inKolbek et al. 2003 [7]

          All. BallotoRobinion Hadač et Sofron 1980Ass.  Arrhenathero   elatiorisRobinietum pseudoacaciae  Šimonovičet al. ex Vítková et Kolbek 2010 [7]

All.  Euphorbio cyparissiaeRobinion pseudoacaciae Vítková in Kolbeket al. 2003 [7]

Ass.  Melico   transsilvanicaeRobinietum pseudoacaciae  Kolbek   etVítková in Kolbek et al. 2003 [8]

Cl. Robinietea Jurko ex Hadač et Sofron 1980 [3, 4, 6, 9]     O. ChelidonioRobinietalia Jurko ex Hadač et Sofron 1980 [3, 9, 10]          All. Balloto nigraeRobinion Hadač et Sofron 1980 [3, 4, 9, 10]               Ass. Calamagrostio epigeiorisRobinietum ass nova prov. [10]               Ass. Elytrigio repentisRobinietum Smetana 2002 [10]               Ass. ChelidonioRobinietum [9]               Ass. BallotoRobinietum [9]          All. ChelidonioRobinion Hadač et Sofron 1980 [3, 4, 6, 10]               Ass. Galio aparinesRobinietum Scepka 1982 prov. [10]               Ass. ChelidonioRobinietum Jurko 1963 [8]               Ass. Sambuco nigraeRobinietum Scepka 1982 prov. [10]

Z powyższego zestawienia wynika, że pozycja syntaksonomiczna zbiorowiskz   robinią   akacjową   nie   została   do   końca   ustalona.   Przykładem   jestzbiorowisko ChelidonioRobinietum, które do dnia dzisiejszego jest zaliczane

13

przez  naukowców do  trzech   różnych klas   roślinności.  W Polsce,   starszeujęcia   metodyczne   lokalizowały   zadrzewienia   robiniowe  w   grupie   dobrzepoznanych zbiorowisk ruderalnych z klasy Artemisietea vulgaris, jednak od1980   roku  zaliczane   są   do  nowej  klasy  Robinietea,   która  definiuje   lasyruderalne z dominacją inwazyjnych gatunków drzew.

W latach 2015−2016 autor  prowadził  badania   fitosocjologiczne  w  lasachna terenie10   nadleśnictw   (Bolesławiec,   Bardo   Śląskie,   Głogów,   Jawor,Lubin,   Legnica,   Miękinia,   Oława,   Oleśnica   Śląska,   Świdnica),   gdziew uprawach robinii akacjowej wykonał 22 zdjęcia fitosocjologiczne metodąBraunBlanqueta   (1928)   na   powierzchniach   200   m2.   W   badaniachpominięto   szczegółową   analizę   warstwy   mszystej,   zwykle   skromniewykształconej   i   uznaną   za   nieistotną   w   aspekcie   fitosocjologicznym.W małym pokryciu występowały pospolite gatunki mchów, m.in.:  krótkoszszorstki  Brachythecium   rutabulum,  rokiet   cyprysowaty  Hypnumcupressiforme,   widłoząbek   włoskowy  Dicranella   heteromalla,  złotowłosstrojny  Polytrichastrum  formosum  i  żurawiec   falisty  Atrichum undulatum.W zbiorowiskach zaliczonych do związku  ChelidonioRobinion  dominowałarobinia akacjowa z niewielką domieszką innych gatunków liściastych (dąbszypułkowy,   jesion,  klony,   lipa,   jarząb)   i   iglastych  (świerk).  W podszycieoprócz podrostu robinii obecne były m.in. czeremcha amerykańska Padusserotina, czeremcha zwyczajna Padus avium, głóg jednoszyjkowy Crataegusmonogyna  i bez dziki czarny  Sambucus nigra, rzadziej inne krzewy. Runotych   lasów   było   zwykle   zdegenerowane   w   wyniku   początkowegoprześwietlenia drzewostanu i dużej depozycji azotu do gleby, zdominowaneprzez jeżyny  Rubus fruticosus  agg.  i  glistnika jaskółcze ziele  Chelidoniummajus,   ze   stałą   domieszką   niecierpka   drobnokwiatowego  Impatiensparviflora.   W   mniejszym   pokryciu   występowały:   gwiazdnica   pospolitaStellaria   media,  nerecznica   samcza  Dryopteris   filixmas,   poziewnikmiękkowłosy  Galeopsis   pubescens,   kuklik   pospolity  Geum   urbanumi pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, rzadziej występowały inne rośliny, np.:mietica rozłogowa  Agrostis capillaris,  wiechlina gajowa  Poa nemoralis  lubchmiel   zwyczajny  Humulus   lupulus.   Badania   wykazały,   że   nie   są   tozbiorowiska cenne pod względem florystycznym i charakteryzują się dużymudziałem   gatunków   nitrofilnych,   ruderalnych   i   inwazyjnych.   Na   9stanowiskach   badawczych   stwierdzono   występowanie   postaci   typowejzespołu ChelidonioRobinietum   z dużym udziałem glistnika jaskółcze zielei stałym   występowaniem   jeżyn.   Na   kolejnych   sześciu   stanowiskachwystępowała dominacja jeżyn, a na jednym odnotowano zubożoną  postać

14

zespołu z dominacją nawłoci późnej. Na czterech stanowiskach stwierdzonozwiększony  udział   traw   (Agrostis   capillaris,   Arrhenatherum   elatius  i  Poanemoralis), sugerujących występowanie zespołu  Poo nemoralisRobinietum.W dwóch płatach fitocenoz odnotowano duże zwarcie dzikiego bzu czarnegoSambucus nigra, co wskazywało na występowanie zespołu Sambuco nigraeRobinietum.   Ogółem,   w   22   zdjęciach   fitosocjologicznych   stwierdzonowystępowanie   11   gatunków   diagnostycznych   dla   związku  ChelidonioRobinion oraz liczne gatunki uznanych za stałe dla zagajników robiniowych.W   ocenie   autora,   najlepszą   diagnozę   syntaksonomiczną   przedstawiłaVítková (2013), która zagajniki z Robinia pseudoacacia przypisała do grupyzbiorowisk zaroślowych. W dolnośląskich lasach trudno jednak dopatrzyćsię   przynależności   zbiorowisk   z   robinią   do   klasy  RhamnoPrunetea.Uprawom robinii akacjowej towarzyszyła zwykle mozaika roślinności z klas:Robinietea  (z   robinią   jako   gatunkiem   przewodnim,   poza   tym   słaboreprezentowana),  QuercoFagetea,  RhamnoPrunetea  i  Artemisietea.  Nicdziwnego, że naukowcy do dnia dzisiejszego mają trudności z zaliczeniemzwiązku  ChelidonioRobinion  do odpowiedniej klasy roślinności  potrzebadodatkowych badań w tym zakresie.

Z  analizy  dokumentacji   fitosocjologicznej  zbiorowisk   z  udziałem  robiniiakacjowej  udostępnionej   w   różnych  publikacjach  wynika,   że   ich   składflorystyczny   nie   jest   jednorodny   i   wyraźnie   zróżnicowany   na   terenachmiejskich i leśnych (tabela 2).

Tabela 2. Porównanie istotnych składników fitocenoz z dominacją robinii akacjowej na terenachmiejskich Lubania i Wrocławia oraz terenach leśnych województwa lubuskiego i dolnośląskiego

Gatunek Weretelnik1979

Świerkosz1993

Ślusarczyk2012

Dane własne20152016

Drzewa i krzewy

Robinia pseudoacacia a1 V34 V34 V35 V35

Robinia pseudoacacia a2 III23 III13

Robinia pseudoacacia a3 IV14

Robinia pseudoacacia b1 V13 V23 V+3

Robinia pseudoacacia c IV+2

Sambucus nigra b1 IV12 IV+1 III+4

Sambucus nigra c III+

Padus avium b1 IV+1 III+3

Salix caprea a1 IV12

15

Gatunek Weretelnik1979Świerkosz

1993Ślusarczyk

2012Dane własne20152016

Populus alba a1 III+

Crataegus monogyna b1 V+1

Padus serotina b1 III+3

Euonymus europaea b1 III+3

Quercus robur c IIIr+

Rośliny zielne

Urtica dioica III+1 IV13 III+2

Chelidonium majus V+2 IV34 IV+4

Dactylis glomerata V+ IV+3

Solidago canadensis III+1 III+1

Artemisia vulgaris IV+ V+3

Arrhenatherum elatius IV+ V24

Stellaria media V+1 III+2

Rubus fruticosus agg. III+2 V+5

Galium aparine III13 III+2

Aegopodium podagraria IV+2

Solidago gigantea IV+1

Daucus carota III+

Tanacetum vulgare III+

Achillea millefolium III+1

Cirsium lanceolatum III+

Ballota nigra V13

Arctium minus IV+1

Taraxacum officinale IV+2

Sisymbrium loeselii III+2

Elymus repens III13

Chenopodium album III12

Elymus caninus III+2

Poa pratensis III+2

Bilderdykia convolvulus III+

Veronica hederifolia III12

Chaerophyllum temulum III+2

Brachythecium rutabulum V12

Poa trivialis IV+3

16

Gatunek Weretelnik1979Świerkosz

1993Ślusarczyk

2012Dane własne20152016

Anthoxanthum odoratum IV+3

Dryopteris carthusiana IV+1

Hypnum cupressiforme IV1

Dryopteris filixmas IV+

Galeopsis tetrahit III+3

Impatiens parviflora IV+4

Galeopsis pubescens III+2

Poza robinią akacjową, do względnie stałych komponentów tych zbiorowisknależą: bez dziki czarny, pokrzywa zwyczajna i glistnik jaskółcze ziele. Naterenach miejskich częściej  można spotkać:  kupkówkę  pospolitą  Dactylisglomerata,   nawłoć   kanadyjską  Solidago   canadensis  i   bylicę   pospolitąArtemisia   vulgaris,   którym   towarzyszy   im   szereg   ruderalnych   bylin(Weretelnik 1979, Świerkosz 1993). Na terenach leśnych występują zwykle:czeremcha zwyczajna, gwiazdnica pospolita  Stellaria media, jeżyny  Rubusfruticosus agg. i przytulia czepna Galium aparine i wiele roślin powszechniewystępujących w lasach (Ślusarczyk 2012, dane własne 20152016). Mającna  uwadze  powyższe,   identyfikacja   gatunków diagnostycznych  dla  klasyRobinietea w Polsce wymaga dodatkowych badań i zebrania większej ilościdanych   fitosocjologicznych.   W   swoim   opracowaniu,   Kącki,   Czarnieckai Swacha   (2013)   wyróżnili   klasę  Robinietea  na   podstawie   63   zdjęćfitosocjologicznych,   co  w porównianiu  do  materiałów charakteryzującychinne klasy roślinności jest liczbą niewielką.

17

Inwazyjność

Niezależnie   od   prawnie   dozwolonych   w   Polsce   upraw   robinii   akacjowej,pozostaje ona jednym z najbardziej problematycznych gatunków w ochronieprzyrody,   wywierającym   negatywny   wpływ   na   bioróżnorodność   w   wielukrajach Europy. Dane z internetowej bazy DAISIE wskazują, że robinia jestzadomowionym gatunkiem obcym na terenie 23 państw oraz 9 dużych wyspw Europie,   rozprzestrzenionym na całym  jej   terytorium od Portugalii  poRosję oraz od Szwecji po Grecję. Posiada również niechlubny status jednegoze   100   najbardziej   uciążliwych   gatunków   inwazyjnych   na   StarymKontynencie (DAISIE). Ze względu na dużą ilość samosiewu, łatwo wkraczana tereny otwarte, szybko kolonizując przydroża i nieużytki. Jest drzewemcechującym się szybkim wzrostem i dużą inwazyjnością, przez co zagrażanaturalnym zbiorowiskom  roślinnym  i   siedliskom przyrodniczym Natura2000 (Czekalski 2006). W Europie, gatunek najczęściej kolonizuje murawy,suche   lasy   i   zarośla,   lasy   na   świeżych   i   żyznych   siedliskach,   terenynadrzeczne, rolnicze i zabudowane (Vítková i in. 2017).  W Polsce, robiniaakacjowa   jest   zadomowionym gatunkiem  inwazyjnym,  który   z   liczbą   16punktów został zaliczony do IV, najwyższej kategorii inwazyjności. Z badańnaukowców wynika, że inwazją robinii w Polsce jest zagrożonych 10 typówsiedlisk przyrodniczych objętych ochroną w programie Natura 2000 (w ichliczbie   ustępuje   tylko   niecierpkowi   drobnokwiatowemu),   w   tym   trzysiedliska   o   znaczeniu   priorytetowym   dla   Unii   Europejskiej.   Do   siedliskprzyrodniczych, które mogą  być  kolonizowane przez robinię  należą:  2330Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi, 3220 Pionierska roślinnośćna   kamieńcach   górskich   potoków,   4030   Suche   wrzosowiska   (CallunoGenistion,   PohlioCallunion,   CallunoArctostaphylion),   6120*   Ciepłolubneśródlądowe murawy napiaskowe, 6210* Murawy kserotermiczne (FestucoBrometea),  8220 Ściany skalne  i  urwiska krzemianowe ze zbiorowiskamiz Androsacion   vandelii,   9160   Grąd   subatlantycki   (StellarioCarpinetum),9170   Grąd   środkowoeuropejski   i   subkontynentalny   (GalioCarpinetum,TilioCarpinetum),  9190 Kwaśne dąbrowy  (Quercetea  roboripetraeae)  oraz91I0*   Ciepłolubne   dąbrowy   (Quercetalia   pubescentipetraeae)  (TokarskaGuzik i in. 2012). W Polsce odnotowuje się dużą liczbę stanowisk robiniiakacjowej.   W   parkach   narodowych   i   krajobrazowych   jest   najbardziejrozpowszechnionym   gatunkiem   obcym   (GDOŚ).   Co   więcej,   zmianyklimatyczne mogą przyczynić się do wkraczania robinii na tereny chronionei do naturalnych zbiorowisk roślinnych. Może  to dotyczyć  m.in.  terenówgórskich (Kleinbauer i in. 2010). Wysoki poziom inwazyjności w stosunku

18

do   szaty   roślinnej   nie   przenosi   się   na   świat   zwierzęcy.   W   podszyciezadrzewień   robiniowych   zagęszczenie   ptaków   jest   istotnie   mniejsze,   niżw podszycie zadrzewień tworzonych przez inne gatunki drzew. W wyższychpartiach drzewostanu różnice w liczbie ptaków są nieistotne. Wynika z tego,że   w   aspekcie   ochrony   ornitofauny,   obecność   zagajników   robiniowychnie jest  czynnikiem negatywnym. Zwłaszcza w krajobrazie   rolniczym,  ichwystępowanie  może   być   korzystne   dla  wielu   gatunków  ptaków   (Kujawa2012). W regionach silnie przekształconych przez człowieka, gdzie brakujeterenów leśnych o naturalnym charakterze, zadrzewienia robiniowe mogąrównież   stanowić   ostoję   dla   rzadkich   i   zagrożonych   gatunków   grzybów(Ślusarczyk 2012).

19

Zwalczanie

Zdaniem specjalistów z zakresu ochrony przyrody, należy ograniczać celowąuprawy robinii akacjowej, nie tylko na plantacjach prywatnych, ale równieżna gruntach należących do Skarbu Państwa.  Gatunek nie  powinien byćsadzony w pobliżu lasów, wydm, cieków, w otwartym krajobrazie oraz naobszarach   chronionych   (GDOŚ).   Robinia   powinna   być   karczowana   domomentu jej całkowitego ustąpienia, w lasach wskazane jest zaniechanie jejuprawy   i   zastępowanie   jej   klonem   zwyczajnym   i   jaworem.   Zwłaszczana żyznych siedliskach oba te gatunki charakteryzują się szybkim rozwojemi   obfitym   odnowieniem,   dzięki   czemu   mogą   konkurować   o   przestrzeńz robinią. Sugerowane tempo eliminacji robinii z lasów wynosi 25% udziałuw   ciągu   10   lat,   co   odpowiada   40letniemu   okresowi   przekształceniadrzewostanu   (Gazda,   Miścicki   2012).   Zabiegi   takie   warto   prowadzićw wydzieleniach   leśnych   z   udziałem   robinii   sąsiadujących   z   siedliskamiprzyrodniczymi Natura 2000, gdyż prawdopodobieństwo przedostania się donich jej samosiewu jest bardzo wysokie. Młode osobniki gatunku powinnybyć   koszone,   wyrywane   lub   wykopywane.   Herbicydy   należy   stosowaćw ostateczności.   Korzenie   robinii   należy   traktować   jako   biomasęniebezpieczną   dla   środowiska     należy   je   spalać   lub   kompostowaćw zamkniętym pojemniku. Po zakończeniu uprawy gatunku, należy usuwaćcałe  drzewo,  najlepiej  wraz z karpiną   (GDOŚ).  Robinia akacjowa nie maw Polsce naturalnych wrogów i zwierzęta roślinożerne nie  ograniczają   jejinwazji. Związana z robinią muchówka pyszczarek robiniowy Obolodiplosisrobiniae  i ćmy: szrotówek robiniaczek  Phyllonorycter robiniella  i  Parectoparobiniella  (brak polskiej nazwy) występują w Polsce i żerują na jej liściach,jednak   nie   powodują   wyraźnych   szkód.   Sporadycznie   na   robiniachpojawiają się rdze i choroby liści, lecz także bez wpływu na ich wegetację(Sitzia i in. 2016).

20

Materiały źródłowe

Borhidi  A.,  Kevey B.,  Varga  Z.  1999.  Checklist  of   the higher  syntaxa of  Hungary.  Annali  diBotanica Vol. LVII: 159–166.

BraunBlanquet J. 1928. Pflanzensoziologie. Grundzüge der Vegetationskunde. Springer, Berlin.

Chytrý M., Tichý L. 2003. Diagnostic, constant and dominant species of vegetation classes andalliances of the Czech Republic: a statistical revision. Folia Facultatis Scientarium NaturaliumUniversitatis Masarykianae Brunensis. Biologia 108. Masaryk University, Brno, Czech Republic. 

Czekalski M. 2006. Robinia. Wymagania i zastosowanie. Szkółkarstwo 3.

Gazda A. 2012. Stan badań nad obcymi gatunkami drzew w polskich lasach. Studia i  MateriałyCEPL w Rogowie R. 14. Zeszyt 33/4/2012: 4452.

Gazda A., Miścicki S. 2012. Przekształcanie drzewostanów robiniowych w rezerwacie przyrody koncepcja i realizacja. Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 14. Zeszyt 33/4/2012: 74–80.

GDOŚ.   Robinia   akacjowa.   http://projekty.gdos.gov.pl/kdporobiniaakacjowa.   Data   dostępu:21.12.2018.

DAISIE. Delivering Alien Invasive Species Inwentories for Europe. www.europealiens.org. Datadostępu: 13.12.2018.

Kącki Z. Czarniecka M., Swacha G. 2013.  Statistical determination of diagnostic, constant anddominant species of the higher vegetation units of Poland. Monographiae Botanicae, 103: 1–267.

Kleinbauer I., Dullinger S., Peterseil J., Essl F. 2010. Climate change might drive the invasivetree  Robinia pseudoacacia  into nature reserves and endangered habitats.  Biol.  Conserv. 143:382390.

Klisz M., Wojda T. 2014. Jak wykorzystać robinię? Drwal 2: 66–69.

Piszczek  M.,   Janusz   A.,   Kuc   M.   2012.   Ekonomiczne   znaczenie   obcych   gatunków   drzew   naprzykładzie   daglezji   i   robinii   na   obszarze   Regionalnych   Dyrekcji   Lasów   Państwowych   wKatowicach, Krakowie i Krośnie. Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 14. Zeszyt 33/4/2012:102112.

Rahmonov O., Parusel T. 2012. Wpływ opadu roślinnego robinii akacjowej Robinia pseudoacaciaL. na proces rozwoju gleby na obszarach zdegradowanych. Studia i  Materiały CEPL w Rogowie R.14. Zeszyt 33/4/2012: 8192.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierzątgatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozićgatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym. Dz. U. Nr 210, Poz. 1260.

Sitzia   T.,   Cierjacks   A.,   de   Rigo   D.,   Caudullo   G.   2016.  Robinia   pseudoacacia  in   Europe:distribution, habitat,  usage and threats.  In: SanMiguelAyanz, J.,  de Rigo, D.,  Caudullo, G.,Houston Durrant, T.,  Mauri,  A.  (eds.),  European Atlas of Forest  Tree Species. Publ.  Off.  EU,Luxembourg, pp. e014e79+

Smahliuk O.Y. 2016. Classification of decidous Group of  Robinietea  Jurko ex Hadac et Sofron1980 Class of Low Sula Basin. Vísnik Czerkas’kogo uníversitetu, 2016, No. 2. Seria „BiologicniNauki”.

21

Szweykowska A., Szweykowski J. 2003. Słownik botaniczny. – Wiedza Powszechna, Warszawa,1136 ss.

Śliwiński M. 2015. Lasy robiniowe. Zielona Planeta 6(123): 57.

Ślusarczyk T. 2012. Lasy robiniowe ostoją rzadkich i zagrożonych grzybów wielkoowocnikowych.Przegląd Przyrodniczy XXIII(2): 11–41.

Świerkosz K. 1993. Nowe zespoły roślinności synantropijnej we Wrocławiu. Acta Univ. Wrat. 1480Prace Botaniczne LIII: 59–94

TokarskaGuzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A, Danielewicz W., Hołdyński C. 2012.Rośliny   obcego   pochodzenia   w   Polsce   ze   szczególnym   uwzględnieniem   roślin   inwazyjnych.Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, 197 ss.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz. U. 2018 r. poz. 1614.

Vítková M. 2013a. KBE Chelidonio majorisRobinion pseudoacaciae Hadač et Sofron ex Vítková inChytrý 2013 all. nova hoc loco. In: Chytrý M. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinnávegetace [Vegetation of the Czech Republic 4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, p.137.

Vítková M. 2013b. KBE01 Chelidonio majorisRobinietum pseudoacaciae Jurko 1963. In: ChytrýM. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinná vegetace [Vegetation of the Czech Republic4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, pp. 138–141.

Vítková M. 2013c. KBE02 Poo nemoralisRobinietum pseudoacaciae Němec ex Vítková et Kolbekin Kolbek et al. 2003. In: Chytrý M. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinná vegetace[Vegetation of the Czech Republic 4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, pp. 141–144.

Vítková M. 2013d. KBF01  Arrhenathero elatiorisRobinietum pseudoacaciae Šimonovič et al. exVítková   et  Kolbek  2010.   In:  Chytrý  M.   (ed.)  Vegetace  České   republiky.   4.   Lesní   a  křovinnávegetace [Vegetation of the Czech Republic 4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, pp.145–147.

Vítková M., Kolbek J. 2013. KBG01  Melico transsilvanicaeRobinietum pseudoacaciae Kolbek etVítková in Kolbek et al. 2003. In: Chytrý M. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinnávegetace [Vegetation of the Czech Republic 4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, pp.148–150.

Vítková M., Müllerová J., Sadlo K., Pergl J., Pyšek P. 2017. Black locust (Robinia pseudoacacia)beloved   and   despised:   A   story   of   an   invasive   tree   in   Central   Europe.   Forest   Ecology   andManagement 384: 287302.

Weretelnik 1979. Flora i zbiorowiska roślinne Lubania Śląskiego. Acta Univ. Wrat. 354, PraceBotaniczne XXIII: 15–80.

Willner   W.   2015.   Checkliste   der   im   Burgenland   nachgewisenen   Pflanzengesellschaften.Biodiversität und Naturschutz in Ostösterreich. BCBEA 1/1: 107–134.

Zajączkowski   K.,   Wojda   T.   2012.   Robinia   akacjowa  Robinia   pseudoacacia  L.   w gospodarczejuprawie plantacyjnej. Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R. 14. Zeszyt 33/4: 130–135.

22

Załącznik 1. Dokumentacja fotograficzna

Fotografia 1. Drzewostan robiniowy w wydz. 114k nadleśnictwa Bardo Śląskie

Fotografia 2. L Drzewostan robiniowy w wydz. 441i nadleśnictwa Bolesławiec

23

Fotografia 3. Drzewostan robiniowy w wydz. 58j nadleśnictwa Jawor

Fotografia 4. Drzewostan robiniowy w wydz. 23f nadleśnictwa Legnica

24

Fotografia 5. Drzewostan robiniowy w wydz. 101d nadleśnictwa Legnica

Fotografia 6. Drzewostan robiniowy w wydz. 206c nadleśnictwa Legnica

25

Fotografia 7. Drzewostan robiniowy w wydz. 306d nadleśnictwa Legnica

 Fotografia 8. Drzewostan robiniowy w wydz. 334Ab nadleśnictwa Legnica

26

 Fotografia 9. Drzewostan robiniowy w wydz. 335j nadleśnictwa Legnica

Fotografia 10. Drzewostan robiniowy w wydz. 221i nadleśnictwa Lubin

27

 Fotografia 11. Drzewostan robiniowy w wydz. 290g nadleśnictwa Lubin

 Fotografia 12. Drzewostan robiniowy w wydz. 82m nadleśnictwa Miękinia

28

 Fotografia 13. Drzewostan robiniowy w wydz. 192l nadleśnictwa Miękinia

 Fotografia 14. Drzewostan robiniowy w wydz. 230a nadleśnictwa Miękinia

29

 Fotografia 15. Drzewostan robiniowy w wydz. 90i nadleśnictwa Oleśnica Śląska

 Fotografia 16. Drzewostan robiniowy w wydz. 149b nadleśnictwa Oleśnica Śląska

30

 Fotografia 17. Drzewostan robiniowy w wydz. 4c nadleśnictwa Oława

 Fotografia 18. Drzewostan robiniowy w wydz. 34k nadleśnictwa Świdnica

31

     Załącznik 2. Dokumentacja fitosocjologiczna

Numer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

Rok 2016 2016 2016 2016 2015 2015 2015 2016 2016 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2016 2015 2015 2016 2015 2015 2015

Miesiąc 5 6 6 5 7 7 7 5 6 8 8 8 7 7 7 5 7 7 6 8 8 9

Dzień 16 27 27 16 22 22 22 31 28 14 18 14 16 10 10 16 16 30 27 14 18 29

200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200

Zwarcie warstwy a1 (%) 70 90 70 70 60 60 70 70 90 70 50 70 70 80 80 80 75 70 80 75 75 80

Zwarcie warstwy a2 (%) 50 50 15 25 60 5 40 30 5 15 15 50 50 40 50 20

Zwarcie warstwy a3 (%) 20 10 50 15 70 5 40 30 40 70 15 10 20 20 50 60 50 60 5

Zwarcie warstwy b (%) 15 50 70 40 25 50 70 80 20 30 50 50 30 40 30 15 50 15 30 60 70 80

Zwarcie warstwy c (%) 80 80 95 60 85 80 70 85 85 85 90 70 95 70 90 85 80 85 95 75 60 50

Ekspozycja S N S S SE W N S

Nachylenie 5 5 5 35 5 5 5 5

Wysokość (m n.p.m.) 143 142 146 145 153 162 193 433 183 154 147 146 189 129 243 198 227 157 114 167 143 187

Miejscowość O R PL O K G KD Z Go MO P Ki S M Py D Kr Sm Ka Ki TL B

Nadleśnictwo L Le Le L Le Le Bo BŚ L Oł Le OŚ Mi Mi Ś Gł Ś Le Mi OŚ Le J

Wydzielenie 290g 206c 309d 290g 335j 101d 441i 114k 221i 4c 334Ab 90i 82m 192l 34k 82nx 36d 23f 230a 149b 334Ad 58j

Wiek (lata) 7080 90100 4080 7080 6070 7080 3040 7080 6070 6070 6070 7080 90100 90100 7585 6070 4050 6070 5060 6070 4050 5060

ZespółChelidonioRobinietum

Poo nemoralisRobinietum            Typowy Z nawłociami Z jeżynami            

4 5 4 4 4 4 4 4 5 4 3 4 4 4 5 5 4 4 4 4 4 4

3 3 2 2 2 1 3 2 . 1 2 . . . 2 3 3 . . . 2 .

2 2 3 3 2 4 1 . 3 3 3 4 2 . 2 . 2 3 3 3 3 .

2 1 3 2 + 2 + 1 2 2 + 2 2 1 2 2 3 2 2 2 1 .

+ + + . 1 + . . + + + . + + + + 2 + + + + .

1 + 2 3 3 3 2 + 2 + 4 4 5 4 4 3 2 + 1 + 2 .

Chelidonium majus 4 3 2 2 3 3 3 1 1 + + + . . . + 1 + . 1 . 1

Impatiens parviflora . 2 2 + 1 . + 4 . + . . + + 2 1 + 2 + 1 . .

. + . . 2 2 1 2 . 1 . . 2 . 1 . . + + . 3 4

+ + . . + + . + . + . . + . + . . . . . . +

Galium aparine + . + . + + . + . 1 + + . . . + . . 2 . . +

Poa nemoralis + . . . . . . 1 . . . . . . + 2 2 2 2 2 1 .

Geum urbanum . + . . + + + + . + . + . . . . + . + . + .

Bilderdykia dumetorum . + . . . . . + . . . + . . . . . . + . . .

+ + 3 . . . 3 . . . 2 3 1 . . 1 2 + . . 1 2

Powierzchnia (m2)

Sambuco nigraeRobinietum

ChAll. Chelidonio majorisRobinion pseudoacaciae, ChCl. Robinietea

Robinia pseudoacacia a1

Robinia pseudoacacia a2

Robinia pseudoacacia a3

Robinia pseudoacacia b

Robinia pseudoacacia c

Rubus fruticosus agg.

Sambucus nigra b

Sambucus nigra c

Gatunki sporadyczne: Anthriscus sylvestris 8(+), Ribes uva crispa b 8(1)

ChCl. QuercoFagetea

Padus avium b

32

. . 1 . . . + . . . . . . . . + + . . . . +

. + . 1 + + . 3 . . + . + . . . . . + . + .

. + . + 1 + + + . . . . . . . . . . . . + .

Dryopteris filixmas . . + . . . . . + . . . + 2 . 1 + + . 2 . .

Milium effusum . . + + . . . + . . + . . . . + 1 . . . . .

. . . . 1 . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . 1 . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . + . + . . . . . . . . + . . . . + .

. . . . . . . 1 . . . . . . 2 . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . 1 . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . 1 . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 . . .

. . . . . . . . . . . 1 . . . . . . 1 . . .

. . . . . . . . . . . . . . . r . . . . . .

Brachypodium sylvaticum . 1 . . . . . . . . . 1 . . . . . . + . + .

. + . . . . 1 1 . . . . . . . . . . . . . .

. + . . . . . + . . . . . . . . . + . . . .

. . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . .

. . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . .

. . . . . . . + . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .

. . . . 1 1 + . . + . . . . 1 . . . + . 1 .

. . + . + . . . . + . . . . . + . . . . . .

+ + . . . . + . . . . . . + . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Urtica dioica . . + . + + + + . 1 + 1 . . + . . 1 2 . 2 2

Galeopsis pubescens + + 2 1 . . + + 2 . . . . + + 2 + + + . . .

Geranium robertianum . . . . + . . 2 . . . . . . . . . . 1 . . .

Gatunki towarzyszące

1 . . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . .

Padus avium c

Euonymus europaea b

Euonymus europaea c

Fraxinus excelsior a1

Fraxinus excelsior a3

Fraxinus excelsior c

Acer pseudoplatanus a2

Acer pseudoplatanus a3

Acer pseudoplatanus b

Acer pseudoplatanus c

Tilia cordata a2

Tilia cordata a3

Tilia cordata b

Tilia cordata c

Corylus avellana b

Ribes spicatum b

Acer platanoides a2

Acer platanoides a3

Acer platanoides c

Gatunki sporadyczne: Anemone nemorosa 14(+), 16(+), Carex sylvatica 12(+), 22(+), Cerasus avium a2 8(1), b 10(1), Fagus sylvatica c 17(+), Galeobdolon luteum 21(+), Polygonatum multiflorum 8(+), Stachys sylvatica 21(+), Stellaria holostea 21(+), Tilia platyphyllos c 2(+), Ulmus laevis a2 15(+), b 15(1), 21(+)

ChCl. RhamnoPrunetea

Crataegus monogyna a3

Crataegus monogyna b

Crataegus monogyna c

Cornus sanguinea b

Cornus sanguinea c

Gatunki sporadyczne: Crataegus laevigata a3 5(2), Prunus spinosa a3 21(1), b 4(+), 21(2), c 2(+), 21(+), Rosa canina b 8(1)

ChCl. Artemisietea vulgaris

Gatunki sporadyczne: Alliaria petiolata 5(+), 8(2), Glechoma hederacea 21(+), Lamium maculatum 10(1), Torilis japonica 18(+),19(+)

Quercus robur a2

33

Objaśnienia: Miejscowość: B  Bielowice, D  Dankowice, G  Gniewomierz, Go  Gola, K  Koskowice, Ka  Kadłub, Ki  Kijowice, KD  Kraśnik Dolny, Kr  Kruków, M  Mokra, MO  Minkowice Oławskie, O  Osiek, P Polanka, PL  Pątnów Legnicki, Py  Pyszczyn, R  Raszówka, S  Szczepanów, Sm  Smokowice, TL  Tyniec Legnicki, Z – Zdanów; Nadleśnictwo: Bo  Bolesławiec, BŚ  Bardo Śląskie, Gł  Głógów, J  Jawor, L Lubin, Le  Legnica, Mi  Miękinia, Oł  Oława, OŚ  Oleśnica Śląska, Ś – Świdnica

. . . 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

+ . . . . + . . . . . . . . + . . . . . . .

+ . . + r . + . + r . r . . . + + . + . . .

1 3 + 3 . . 2 . 2 + . . . 2 . . . + . 2 . .

+ . . + . . + . + . . . . + . . . . . . . .

Stellaria media + 2 + . . + . . 1 . . . . . . 1 + + + . + +

Humulus lupulus . . . . . . + . . . + + + . + + . 2 . . + .

. . . . . . . . . . . . . 1 . . . . . . . .

. . . . . . . . + . . . . + . . . . . . + .

+ . r r . . . . + . . . . + . r . . . + . .

Agrostis capillaris . . . . . + 2 . . + 2 . . . . . 1 2 + 2 . 1

Dactylis polygama . + . . . + . . + . . . . . . . 2 . 1 . 1 .

Arrhenatherum elatius 2 + . + . . . . 2 . . . . . . + . . 2 . . .

Calamagrostis epigeios . . . . . . . . . + + . . . . . + + . 1 . .

Deschampsia flexuosa . + + . . . . . + . 1 . . . . . . . . . . 2

. . . . . . . . + . . . . . . . . . . . + .

. . + . . . . . . . + . . . . . . . . . . .

. + + . . . . . + . + . . . . . . . . . + .

. . . . . . . . . . . . . 3 . . . . . . . .

. . . 1 . . . . . . . . . 1 . . . . + . . .

. . . + . . . . . . . . . 1 . . . . + . . .

r . . + . . . . . . . . . r . . . . + . . r

Convallaria majalis . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . .

Hypericum perforatum . . + . + . . . . + . . . . . . . . . . . .

Hedera helix . . . . . . . . . . . . . + . 1 + . . . . .

Solidago gigantea . . . . . . + . . 4 . . . . + . . . . . . .

Quercus robur a3

Quercus robur b

Quercus robur c

Padus serotina b

Padus serotina c

Sorbus aucuparia a3

Sorbus aucuparia b

Sorbus aucuparia c

Quercus petraea a3

Quercus petraea b

Quercus petraea c

Quercus rubra a2

Quercus rubra a3

Quercus rubra b

Quercus rubra c

Gatunki sporadyczne: Athyrium filixfemina 13(+), 18(2), Bromus inermis 16(+), Carex brizoides 7(+), Digitalis purpurea 3(1), Elymus repens 5(1), 6(+), Festuca sp. 1(+), Frangula alnus b 3(+), 20(1), c 3(+), 11(+), Galinsoga ciliata 17(+), Lysimachia nummularia 19(+), Maianthemum bifolium 8(+), 14(+), Malus sylvestris a3 21(1), 22(1), Oxalis acetosella 4(r), Picea abies a3 14(+), Pinus sylvestris c 9(r), 16(r), Poa trivialis 5(1), 18(+), Pyrus sylvestris a2 8(+), b 16(+), Rubus ideaus c 9(1), 10(+), Sambucus racemosa b 8(+), Solidago canadensis 3(+), Symphoricarpos albus b 7(2), hl 7(+), Taraxacum officinale agg. 8(+), Veronica sp. 16(+), Vicia sp. 2(+), 19(+)

34

Inne publikacje internetowe:

Śliwiński  M.  2018.  Notatki   florystyczne   z  południowozachodniej   Polski   z   lat   20042017.Dolnośląski Klub Ekologiczny, Wrocław.

Śliwiński   M.   2019.   Notatki   florystyczne   z   południowozachodniej   Polski   z   roku   2018.Dolnośląski Klub Ekologiczny, Wrocław.

38