LEKSYKON POJĘĆ LEKSYKON POJĘĆ STOSOWANYCH W STOSOWANYCH W

OPINIACH OPINIACH PSYCHOLOGICZNO-PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYCHPEDAGOGICZNYCH

OPRACOWAŁY:OPRACOWAŁY:JOANNA OSOWSKAJOANNA OSOWSKA

ZOFIA WOJDATZOFIA WOJDAT

ANALIZA I SYNTEZA

(wzrokowa lub słuchowa) – procesy dokonujące się w mózgu; obejmują rozkładanie na części i scalanie materiału wzrokowego (obrazki, wyrazy) lub słuchowego (dźwięki, zdania, słowa) w celu budowania całości obrazu/słowa.

ANALIZA GŁOSKOWA

umiejętność rozkładania słów na głoski odpowiadające najmniejszym cząstkom języka (fonemom)

ANALIZA SYLABOWA

umiejętność rozkładania słów na sylaby

ANALIZATORY

W czytaniu i pisaniu udział biorą trzy analizatory: wzrokowy (odbiór bodźców wzrokowych, jakimi

są np. teksty, wyrazy i tworzące je litery), słuchowy (odbiór dźwięków mowy) skórno-kinestetyczny ( doznania dotykowo –

kinestetyczne z poruszających się narządów mowy podczas mówienia oraz od poruszającej się ręki trzymającej pióro podczas pisania). Każdy z analizatorów musi dobrze funkcjonować samodzielnie, jak również dobrze współpracować z innymi.

ANALIZATORY

Każdy z analizatorów musi dobrze funkcjonować samodzielnie, jak również dobrze współpracować z innymi.

AUTYZM

jest zaburzeniem rozwojowym, charakteryzującym się trzema głównymi cechami patologii funkcjonowania: skrajnym unikaniem przez dziecko kontaktów z innymi ludźmi, potrzebą zachowania niezmienności otoczenia, poważnym zaburzeniem mowy. Zazwyczaj nieprawidłowości zaczynają się ujawniać przed 3 rokiem życia. Najbardziej charakterystyczne jest wycofywanie się dziecka z wszelkich kontaktów.

AUTYZM

U dzieci autystycznych obserwuje się przywiązanie do „talizmanów”, stereotypie ruchowe(ciągłe powtarzanie tych samych gestów), mowę echolaliczną (powtarzanie całości lub części usłyszanych wypowiedzi), różne sposoby redukcji napięcia (np.: darcie papierów, przelewanie wody itp.). Obok takich objawów dzieci autystyczne często charakteryzuje cały szereg niespecyficznych problemów, jak fobie, zaburzenia snu i odżywiania, napady złosci czy agresji

BŁĘDY SPECYFICZNE

błędy typowe, charakterystyczne dla dysleksji rozwojowej, symptomatyczne dla różnych przyczyn ich powstania, zależnie od tego, jaka funkcja rozwija się nieprawidłowo.

Błędy specyficzne dla zaburzeń funkcji wzrokowych (percepcji i pamięci wzrokowej ):

mylenie liter o podobnym kształcie, np. a – o, t – ł, m – n

mylne odtwarzanie położenia liter, np. b –p, d – g, u – n

pomijanie drobnych elementów graficznych liter, np. znaków diakrytycznych błędy typowo ortograficzne ó – u, ż – rz, ch –h

mylenie liter rzadziej używanych, H – f – F, Ł – F itp.

BŁĘDY SPECYFICZNE

Błędy specyficzne dla zaburzeń funkcji słuchowo – językowych:

opuszczanie liter, końcówek lub cząstek wyrazów

dodawanie, podwajanie liter, przestawianie kolejności liter,

łączenie i rozdzielanie wyrazówmylenie spółgłosek w szeregach dźwięczne –

bezdźwięczne: b –p, d – t, w – f, g – k, dz – c, sz – s

BŁĘDY SPECYFICZNE

mylenie samogłosek i – y,zniekształcanie pisowni całego wyrazu,mylenie wyrazów podobnie brzmiącychbłędy w zmiękczeniach trudności z różnicowaniem i – j trudności z różnicowaniem samogłosek

nosowych i cząstek -om, -on, -em, -en.

BŁĘDY SPECYFICZNE

ĆWICZENIA NA MATERIALE ABSTRAKCYJNYM

Ćwiczenia oparte na literach, cyfrach, wyrazach zdaniach oraz symbolach

ĆWICZENIA NA MATERIALE KONKRETNYM

ćwiczenia oparte na obrazkach, przedmiotach

DEFICYTY ROZWOJOWE = DYSFUNKCJE, PARCJALNE LUB FRAGMENTARYCZNE ZABURZENIA ROZWOJU

Opóźnienie rozwoju psychomotorycznego, wolniejsze tempo rozwoju określonych funkcji, są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (mózgu). Deficyty mogą mieć różny zakres, dlatego wyróżnia się :

parcjalne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego obejmują większy obszar czynności. Przykładem jest opóźnienie rozwoju motoryki (dużej, jak i małej) lub zaburzenia rozwoju mowy (mówienia , rozumienia),

fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego obejmują mniejszy obszar czynności, np: motoryki rąk lub tylko rozwoju mowy czynnej(dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z wypowiadaniem się).

DEFICYTY ROZWOJOWE = DYSFUNKCJE, PARCJALNE LUB FRAGMENTARYCZNE ZABURZENIA ROZWOJU

DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH

taka organizacja procesu dydaktycznego, która ma na celu wyrównywanie szans edukacyjnych oraz zapobieganie wtórnym zaburzeniom sfery emocjonalno - motywacyjnej

DYSLEKSJA ROZWOJOWA

specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu; pojęcie to obejmuje zaburzenie uczenia się czytania (dysleksja), poprawnej pisowni (dysortografia), niski poziom graficzny pisma (dysgrafia)

DYSLEKSJA „SKOMPENSOWANA”

takie określenie można stosować w odniesieniu do uczniów starszych, u których wcześniej stwierdzono dysleksję, lecz obecnie na skutek wieloletnich ćwiczeń, kompensującego wpływu wysokiej inteligencji, wieku, nie popełnia on już wielu błędów i są to błędy wyłącznie ortograficzne.

DYSORTOGRAFIA

specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni. Dysortografię rozpoznajemy u uczniów o prawidłowym rozwoju umysłowym ,w przypadkach, gdy trudności występują pomimo znajomości zasad pisowni, braku wad zmysłu i zaniedbania pedagogicznego, a spowodowane są zaburzeniami procesów poznawczych i ruchowych oraz ich współdziałania. Dysortografia należy do zespołu zaburzeń określanego jako „dysleksja rozwojowa

DYSGRAFIA

to trudności w opanowaniu poprawnej formy graficznej pisma. Wyraża się w formie zniekształceń strony graficznej pisma, takich jak niedokładności w odtwarzaniu liter, złe proporcje liter w wyrazie, brak połączeń liter, brak należytego odstępu między literami i wyrazami, brak równomiernego i jednolitego położenia pisma, niepoprawne zagęszczenie liter.Te zniekształcenia pisma wynikają z zaburzeń funkcji percepcyjno – motorycznych (motoryki rąk, funkcji wzrokowych i koordynacji wzrokowo-ruchowej).

DYSKALKULIA

Objawy dyskalkulii to: nieumiejętność wykonywania elementarnych

działań na materiale liczbowym (dodawania, odejmowania, dzielenia, mnożenia),

wtórny zanik zdolności myślenia logicznego na materiale liczbowym,

ogólne problemy w edukacji – rozumowaniu, analizowaniu i wyciąganiu wniosków z działań matematycznych.

FUNKCJE POZNAWCZE = PROCESY POZNAWCZE

zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia; najważniejsze to: uwaga, pamięć, wrażenia, orientacja co do kierunków w przestrzeni i schemacie ciała.

INTELIGENCJA OGÓLNA, WERBALNA(SŁOWNA) I NIEWERBALNA (BEZSŁOWNA)

trzy obszary funkcjonowania intelektualnego, które możemy mierzyć za pomocą badania Skalą Inteligencji D.Wechslera. Wyniki są sformułowane w postaci ilorazów inteligencji, które możemy porównywać ze sobą i interpretować. Można ustalić jaki jest poziom inteligencji badanej osoby, który rodzaj inteligencji (słownej czy praktycznej) jest można stroną dziecka

INTEGRACJA PERCEPCYJNO-MOTORYCZNA

współdziałanie procesów poznawczych i czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze słuchu – uwaga, analiza i synteza wzrokowa i słuchowa oraz ruch ręki piszącej.

KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA

współpraca oka i ręki, umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk pod kontrolą wzroku, m.in. rysowanie i pisanie. U podstaw leży współpraca analizatora wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego.

LATERALIZACJA JEDNORODNA

to dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała (u większości ludzi prawej ręki, oka i nogi). Za nieprawidłowy model przyjmuje się nieustaloną lateralizację, jeśli występuje ona po 6-7 roku życia.

LATERALIZACJA LEWOSTRONNA

dominacja lewej strony ciała:ręki,oka,nogi.

LATERALIZACJA PRAWOSTRONNA

dominacja prawej strony ciała:ręki,oka,nogi.

LATERALIZACJA NIEUSTALONA

brak dominacji stronnej ciała (oburęczność, obuoczność), charakterystyczna do 5-6 roku życia; ustalenie się dominacji ręki i oka powinno nastąpić do siódmego roku życia, gdy dziecko podejmuje naukę pisania

LATERALIZACJA SKRZYŻOWANA

ustalona dominacja narządów ruchu i wzroku, jednakże nie po tej samej stronie ciała, co wskazuje na brak całkowitej dominacji jednej z półkul mózgowych (dominacja prawego oka i lewej ręki oraz lewej nogi i inne warianty).

MOTORYKA DUŻA

sprawność ruchowa całego ciała: utrzymywanie równowagi i koordynacja ruchów kończyn podczas biegania,chodzenia, skakania, jeżdżenia na rowerze, hulajnodze

MOTORYKA MAŁA

motoryka rąk, sprawność ruchowa rąk, szybkość i precyzja ruchów

MYŚLENIE PRZYCZYNOWO - SKUTKOWE

umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń (np. w układaniu historyjek obrazkowych).

MYŚLENIE PRZEZ ANALOGIĘ

polega na formułowaniu wniosków na temat danej sytuacji na podstawie podobnej znanej sytuacji, wyciąganiu wniosków z podobieństw między przedmiotami, sytuacjami (np. kończenie zdań typu: „Brat jest chłopcem, a siostra jest…”).

OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA

niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne jest np.

późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubieranie się, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł),

trudności w posługiwaniu się nożyczkami; niska sprawność manualna pociąga za sobą obniżony poziom graficzny pisma (obniżona sprawność grafomotoryczna),

OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA

wolne tempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów; dzieci z

obniżoną sprawnością manualną szybko się męczą przy pracach graficznych i pisaniu

OBSZARY DOSTOSOWANIA WYMAGAŃ

warunki procesu edukacyjnego, zewnętrzna organizacja nauczania oraz warunki sprawdzania wiedzy i umiejętności.

PADACZKA (EPILEPSJA)

zaburzenie czynności bioelektrycznej komórek mózgowych, której objawem są napady padaczkowe obejmujące: okresowe napady konwulsyjne, zaburzenia świadomości lub jedne i drugie, ruchowe, zmysłowe lub poznawcze zaburzenia w funkcjonowaniu, którym towarzyszy nieprawidłowy encefalogram (EEG). Napady epileptyczne poprzedzone są często aurą padaczkową (zespół objawów występujących bezpośrednio przed atakiem)

PAMIĘĆ MECHANICZNA (MIMOWOLNA)

zdolność do przyswajania wiedzy w sposób mimowolny, nieuświadomiony.

PAMIĘĆ LOGICZNA

oparta na myśleniu, kojarzeniu faktów

PAMIĘĆ BEZPOŚREDNIA(ŚWIEŻA)

pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć zapamiętany materiał; zaburzenia powodują, że uczeń ma problemy z zapamiętaniem zdań podczas pisania dyktanda, z zapamiętaniem dwóch poleceń jednocześnie, z liczeniem w pamięci czy rozumieniem wypowiedzi w obcym języku.

PAMIĘĆ SŁUCHOWA

zdolność do utrwalania i przypominania informacji „usłyszanych”.

PAMIĘĆ SEKWENCYJNA

zdolność do przyswajania, utrwalania i przypominania sekwencji cyfr, nazw (np. pór roku, posiłków, dni tygodnia, miesięcy), zapisu reakcji chemicznych, przekształceń matematycznych, przyswajania układów gimnastycznych i tanecznych

PAMIĘĆ WZROKOWA

zdolność do utrwalania i przypominania informacji „widzianych”.

ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY

całość procesów psychicznych (intelektualnych, orientacyjno – poznawczych oraz motorycznych), rozwijających się harmonijnie.

RYZYKO DYSLEKSJI

obecność symptomów dysharmonijnego rozwoju psychoruchowego dziecka, które zapowiadają wystąpienie dysleksji rozwojowej.

 

SŁUCH FONEMOWY

zdolność do różnicowania słowach głosek podobnych w brzmieniu (kot – kod).

SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ

specyficzne zaburzenia umiejętności szkolnych, trudności w przyswajaniu treści dydaktycznych, które nie wynikają z obniżonych zdolności intelektualnych, wad rozwojowych, z błędów dydaktycznych szkoły ani z zaniedbań środowiskowych. Z tytułu specyficznych trudności w uczeniu się uczniowie otrzymują opinie w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych.

SYNTEZA GŁOSKOWA

umiejętność scalania głosek w słowa

SYNTEZA SYLABOWA

umiejętność scalania sylab w słowa

TEMPO UCZENIA SIĘ WZROKOWO-RUCHOWEGO

szybkość uczenia się pisania symboli graficznych opartego na koordynacji oka i ręki; uzależnione jest od prawidłowej sprawności manualnej i ustalonej lateralizacji; często obniżone u osób z dysleksją.

TEAPIA PEDAGOGICZNA

to specjalistyczne zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, prowadzone różnymi metodami i technikami, które mają na celu usprawnianie funkcji i wyrównywanie deficytów rozwojowych.

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

stan charakteryzujący się znacznym obniżeniem ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowań adaptacyjnych i funkcjonowania społecznego a w szczególności niezależności i odpowiedzialności .Biorąc pod uwagę sprawność intelektualną mierzoną standardowymi testami do oceny inteligencji wyróżnia się następujące stopnie upośledzenia umysłowego: lekki, umiarkowany, znaczny i głęboki

ZABURZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ

brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała w kierunkach w przestrzeni (w lewo, w prawo,

wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.); trudności w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i

rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów,

przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr

o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej strony).

ZABURZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ

to zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej, zaburzenia postrzegania i różnicowania kształtów, rejestracji położenia przestrzennego elementów,

dzieci mają trudności w rozpoznawaniu i nazywaniu przedmiotów na ilustracjach,

w rozumieniu treści przedstawionych graficznie, opisują ilustrację w sposób ubogi,

rozpoznają małą liczbę szczegółów,

ZABURZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ

wykonane przez nie rysunki są ubogie i prymitywne,

mają duże trudności w przepisywaniu tekstu ze wzoru i pisaniu z pamięci i ze słuchu,

mylą litery o podobnych kształtach, tempo pisania jest wolne.

ZMECZENIE RĘKI PISZĄCEJ

spowodowane jest zbyt silną koncentracją na technice pisania, nadmiernym wysiłkiem wynikającym z napięcia mięśniowego, którego dziecko nie potrafi kontrolować. Te objawy dysgrafii występują wskutek słabej sprawności motorycznej ręki, zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchowej.

ZMECZENIE RĘKI PISZĄCEJ

Dodatkowym czynnikiem sprawczym jest utrwalenie się wadliwych nawyków, np. nieprawidłowym sposobem trzymania narzędzia graficznego