ŁADZA RODZICIELSKA -...

3

WŁADZA RODZICIELSKA Autor: Dr Agnieszka Kawałko

Władza rodzicielska oznacza sprawowanie opieki nad dzieckiem. Czy jednak w pełni

zdajemy sobie sprawę, co kryje się pod pojęciem władzy rodzicielskiej. Kiedy ulega ona

zawieszeniu? Czy rodzice mogą zostać pozbawieni władzy rodzicielskiej? Co dzieje się z

władzą rodzicielską w czasie rozwodu i separacji.

Spis treści

1. Czym jest władza rodzicielska ............................................................................................... 4

1.1. Pojęcie władzy rodzicielskiej .......................................................................................... 4 1.2. Komu przysługuje władza rodzicielska ........................................................................... 4 1.3. Miejsce zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodziców .............................. 6

1.4. Treść władzy rodzicielskiej ............................................................................................. 6 1.5. Piecza nad osobą dziecka i nad majątkiem dziecka ........................................................ 6

1.6. Reprezentacja ustawowa dziecka .................................................................................. 14 1.7. Wykonywanie władzy rodzicielskiej ............................................................................ 15

2. Kiedy ustaje władza rodzicielska ......................................................................................... 17

3. Kiedy dochodzi do pozbawienia władzy rodzicielskiej ....................................................... 18

3.1. Przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej .............................................................. 18 3.2. Orzeczenie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej ......................................................... 20 3.3. Skutki orzeczenia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej ............................................... 20 3.4. Przywrócenie władzy rodzicielskiej .............................................................................. 21

4. Kiedy ogranicza, a kiedy zawiesza się władzę rodzicielską ................................................ 21 4.1. Ograniczenie władzy rodzicielskiej .............................................................................. 21 4.2. Zawieszenie władzy rodzicielskiej ................................................................................ 23

5. Władza rodzicielska po rozwodzie ....................................................................................... 25 6. Władza rodzicielska w trakcie separacji .............................................................................. 26

4

1. Czym jest władza rodzicielska

1.1. Pojęcie władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska stanowi ogół obowiązków i praw względem dziecka, mających na

celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. Rodzice mają także

względem dziecka prawa i obowiązki nie objęte władzą rodzicielską, nie stanowiące jej

elementu, jak np. prawo do osobistej styczności z dzieckiem.

Wykonywanie władzy rodzicielskiej nie sprowadza się jedynie do stosunków między

rodzicami i dziećmi. Obejmuje również relacje jakie zachodzą pomiędzy rodzicami i osobami

trzecimi, a także między rodzicami i państwem. Podstawowym celem wykonywania władzy

rodzicielskiej jest zapewnienie dziecku jak najlepszych warunków życia i rozwoju, a także

strzeżenie jego praw.

1.2. Komu przysługuje władza rodzicielska

Władza rodzicielska rodziców powstaje najczęściej z mocy prawa na skutek urodzenia

dziecka. Jednakże powstanie władzy rodzicielskiej może być następstwem orzeczenia sądu;

tak jest w przypadku orzeczenia przez sąd przysposobienia. Na skutek orzeczenia o

przysposobieniu władzę rodzicielską wobec dziecka przysposabianego nabywa lub nabywają

przysposabiający oraz w przypadku sądowego ustalenia ojcostwa - ojciec, jeżeli sąd w

wyroku ustalającym ojcostwo przyzna ojcu dziecka władzę rodzicielską. Władza rodzicielska

może być przyznana ojcu dziecka przez sąd także po ustaleniu ojcostwa (art. 93 § 1 Kodeks

rodzinny i opiekuńczy, dalej KRO).

Władza rodzicielska może powstać również na skutek czynności prawnej; tj. w sytuacji, gdy

mężczyzna niebędący mężem matki dokona uznania dziecka przed kierownikiem urzędu

stanu cywilnego lub przed sądem opiekuńczym, a w przypadku uznawania za granicą –

przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, o ile

uznanie dotyczy dziecka, którego rodzice są obywatelami polskimi. W przypadku

niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu ojca lub dziecka możliwe jest dokonanie

uznania dziecka przed notariuszem (art. 79 KRO). Dopuszczalne jest uznanie dziecka nawet

nie urodzonego, jeżeli już zostało poczęte (art. 75 KRO). Jednakże w takiej sytuacji władza

rodzicielska nie powstaje z chwila uznania dziecka, a dopiero z chwilą jego urodzenia.

Zgodnie z art. 93 § 1 KRO co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom i

to w takim samym zakresie niezależnie od tego, czy rodzice pozostają w związku

małżeńskim. Jeżeli rodzice nie pozostają w związku małżeńskim każdemu z nich

przysługuje władza rodzicielska w takim samym zakresie. Wyjątkowo, w przypadku

sądowego ustalenia ojcostwa władza rodzicielska przysługuje ojcu dziecka tylko wtedy, gdy

przyzna mu ją sąd w wyroku ustalającym ojcostwo. Sąd opiekuńczy może przyznać ojcu

dziecka władzę rodzicielską także po ustaleniu ojcostwa. Przyjąć należy, że sąd może tego

dokonać aż do chwili uzyskania przez dziecko pełnoletniości, gdyż ustawa nie określa

terminu w ciągu którego powinno to nastąpić. Powierzenie władzy rodzicielskiej ojcu jest

uzależnione od stwierdzenia przez sąd, że władza ta będzie wykonywana przez ojca dziecka

tak, jak wymaga tego dobro dziecka i interes społeczny (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2000 r.,

V CKN 1237/00, niepubl.). Władza rodzicielska przysługuje ojcu dziecka od chwili

uprawomocnienia się postanowienia sądu o przyznaniu mu tej władzy.

5

Wniosek o przyznanie władzy rodzicielskiej - Wzór

……………………………, dnia …… r.

Sąd Rejonowy w ………………

Wydział Rodzinny i Nieletnich

Wnioskodawca: …………………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………

kod pocztowy ………..

Uczestnik: 1)…………………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


2)małoletni………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


Wniosek o przyznanie władzy rodzicielskiej

W imieniu własnym wnoszę o przyznanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim ………….,

urodzonym dnia …… r. …. w ……., który jest moim synem i synem uczestniczki

postępowania ………….

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w …… ustalił moje ojcostwo wobec małoletniego ……. wyrokiem z dnia ….

(syg. akt ………). Syn nosi moje nazwisko. Sąd Rejonowy w wyroku ustalającym ojcostwo

nie orzekł w przedmiocie przyznania mi władzy rodzicielskiej nad synem.

Dowód:

1) odpis zupełny aktu urodzenia małoletniego ……

2) odpis wyroku Sądu Rejonowego z dnia …….

Od ponad dwóch miesięcy uczestniczka postępowania zamieszkuje niedaleko mnie. Pozwala

mi na częste, osobiste kontakty z dzieckiem. Wychodzimy razem na spacery. Często sam

zajmuję się dzieckiem, kiedy jego matka nie może tego robić. Co miesiąc przekazuję

uczestniczce kwotę 500 zł na utrzymanie dziecka, ponadto kupuję ubrania, zabawki i inne

potrzebne rzeczy.

Uczestniczka postępowania nie sprzeciwia się przyznaniu mi władzy rodzicielskiej nad

synem. W tym stanie rzeczy niemniejszy wniosek jest uzasadniony.

…………………………….

(podpis)

Załączniki:

1) odpis zupełny aktu urodzenia małoletniego ……

2) odpis wyroku Sądu Rejonowego z dnia …….

6

Sprawa o przyznanie władzy rodzicielskiej podlega rozpoznaniu w postępowaniu

nieprocesowym.

Sądem właściwym miejscowo do złożenia wniosku o przyznanie władzy

rodzicielskiej jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie

dotyczy (dziecka), a w braku miejsca zamieszkania dziecka – sąd miejsca pobytu

dziecka; jeżeli nie wiadomo gdzie dziecko przebywa, właściwy jest sąd rejonowy

dla m.st. Warszawy - art. 569 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej KPC).

Wnioskodawcą o przyznanie władzy rodzicielskiej może być każdy z rodziców.

Władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców w następujących wypadkach:

1) ojcostwo dziecka nie zostało ustalone – wtedy władza rodzicielska przysługuje jedynie

matce;

2) ojcostwo dziecka zostało wprawdzie ustalone sądownie, ale sąd w wyroku ustalającym

ojcostwo nie przyznał ojcu władzy rodzicielskiej – wtedy władza rodzicielska

przysługuje jedynie matce dziecka;

3) drugi z rodziców nie żyje;

4) drugi z rodziców nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (z powodu

niepełnoletności lub ubezwłasnowolnienia);

5) drugi z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub została ona wobec niego

zawieszona.

Jeżeli żadnemu z rodziców dziecka nie przysługuje władza rodzicielska (oboje nie żyją, są

ubezwłasnowolnieni, zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej) albo jeżeli rodzice dziecka są

nieznani, dla dziecka ustanawia się opiekę (art. 94 § 3 KRO).

1.3. Miejsce zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodziców

Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce

zamieszkania rodziców lub tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza

rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej (po

rozwodzie lub orzeczeniu separacji). Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obu

rodzicom, którzy mają osobne miejsca zamieszkania, to miejsce zamieszkania dziecka jest u

tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u

żadnego z rodziców, to jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy (art. 25 Kodeks

cywilny, dalej KC).

1.4. Treść władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska obejmuje pieczę nad osobą dziecka, pieczę nad majątkiem dziecka oraz

reprezentację ustawową dziecka.

1.5. Piecza nad osobą dziecka i nad majątkiem dziecka

Pojęcie pieczy nad osobą

Piecza nad osobą dziecka obejmuje obowiązek i prawo rodziców do wychowania dziecka i

kierowania nim. W ramach tych obowiązków rodzice osobiście obowiązani są troszczyć się

7

o fizyczny i duchowy rozwój dziecka oraz przygotować je należycie do pracy dla dobra

społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień (art. 96 KRO). Obowiązek i prawo

wychowania dziecka obejmuje całokształt zabiegów polegających na dbaniu o rozwój

fizycznych, duchowy, moralny i intelektualny dziecka, które ma je przygotować do życia w

społeczeństwie.

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka stanowi uszczegółowienie ogólnego

obowiązku troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i należytego przygotowania

go do pracy zawodowej. Obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin, a w

szczególności - przez termin dojścia dziecka do pełnoletniości. Nie jest także związany ze

stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez dziecko stopnia

podstawowego lub średniego wykształcenia. Jedyną miarodajną okolicznością, od której

zależy trwanie lub ustanie tego obowiązku jest to, czy dziecko może utrzymać się

samodzielnie; przy czym przyjmuje się, że nie można tego oczekiwać od dziecka

małoletniego. Z tej przyczyny, w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletniość, brać

należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy

charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki (zob. wyrok SN z dnia 14

listopada 1997 r., III CKN 217/97, niepubl.). Należyte przygotowanie dziecka do przyszłej

pracy zawodowej może także obejmować studia wyższe, jeżeli uzdolnienia dziecka, jego

ambicje i wytrwałość okażą się wystarczające do tego, aby studia te nie tylko rozpocząć, ale

kontynuować i pomyślnie zakończyć. Obowiązek wspomagania w tym dziecka może jednak

ustać w razie braku pozytywnych wyników studiów (zob. wyrok SN z dnia 12 lutego 1998 r.,

I CKN 499/97, niepubl.).

Rodzice dziecka są wspomagani w jego wychowaniu przez sąd opiekuńczy i inne organy

państwowe, które są zobowiązane udzielać rodzicom pomocy, jeżeli jest ona potrzebna do

należytego wykonywania władzy rodzicielskiej.

Decydowanie w istotnych sprawach dziecka

W ramach wychowania dziecka rodzicom przysługuje prawo do kierowania jego rozwojem.

Kierowanie dzieckiem obejmuje prawo rodziców do decydowania w istotnych sprawach

dziecka. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego do istotnych spraw dziecka należą:

nadanie dziecku imienia i nazwiska, a także zmiany imienia i nazwiska;

wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia wakacji lub w celu podjęcia nauki;

określenie sposobu realizacji wierzytelności alimentacyjnych należących się dziecku

od jednego z rodziców i dysponowania nimi przez drugiego z rodziców w ramach

przysługującej mu władzy rodzicielskiej;

zabezpieczenie wykonania należnych dziecku alimentów od tego z rodziców, które

zamierza wyjechać za granicę:

określenie miejsca pobytu dziecka;

określenie sposobu kontaktowania się dziecka z rodzicem, który nie pozostaje we

wspólnych pożyciu z rodzicem, u którego zamieszkuje dziecko;

wybór kierunku nauki i wychowania, wybór szkoły;

wybór sposobu spędzania wolnego czasu przez dziecko (np. uprawianie sportów,

nauka muzyki);

wybór sposobu leczenia dziecka.

8

Przy wykonywaniu tego prawa rodzice powinni kierować się przede wszystkim dobrem

dziecka i uwzględniać stopień jego rozwoju. Prawo do kierowania dzieckiem nie obejmuje

bezwzględnego uprawnienia rodziców do decydowania o wszystkich aspektach życia dziecka.

Np. rodzice nie mogą narzucić dziecku obowiązku wyznawania określonej religii lub

światopoglądu. Mają obowiązek szanować wolność sumienia i wyznania dziecka, tj. wolność

dokonywania wyborów moralnych i wolność wyboru religii oraz praktyk religijnych.

O istotnych sprawach dziecka rodzice mają obowiązek rozstrzygać wspólnie. Jeżeli stopień

rozwoju dziecka na to pozwala powinni oni uwzględnić także stanowisko dziecka. W

przypadku, gdy rodzice mają odmienne zdanie w istotnej sprawie dziecka, każde z nich może

zwrócić się do sądu opiekuńczego o rozstrzygnięcie sporu (art. 97 § 2 KRO).

Rozstrzygniecie sądu w istotnej sprawie dziecka zastępuje zgodną wolę rodziców.

Wniosek o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka – Wzór

……………………………, dnia …… r.




ul. ……….., nr ………



ul. ……….., nr ………



ul. ……….., nr ………


Wniosek o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka

W imieniu własnym wnoszę rozstrzygnięcie, że od dnia 1 września 2009 roku, małoletni

…….., urodzony dnia …… r. ….., syn mój oraz uczestnika postępowania

…………..rozpocznie naukę w szkole baletowej ……… we Francji, w Paryżu.

Uzasadnienie

Małoletni …..jest moim synem i uczestnika postępowania ……. Dwa lata temu Sąd

Okręgowy w …… orzekł w wyroku z dnia …….., syg. …. rozwiązania mojego małżeństwa z

uczestnikiem postępowania, przyznając nam wspólnie wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Dowód:

1) akt urodzenia małoletniego ….

2) odpis wyroku Sądu Rejonowego z dnia …., syg. akt….

Do chwili obecnej nie było między mną i uczestnikiem postępowania żadnych sporów czy

rozbieżności dotyczących sposobu wychowania naszego syna. Syn od kilku lat uczęszcza na

zajęcia baletowe. Jest wyjątkowo zdolnym uczniem i przejawia wielki talent w tym kierunku,

co potwierdzają znawcy baletu. Syn wygrał szkolny konkurs baletowy, w którym nagrodą jest

9

roczny pobyt w paryskiej szkole baletu. Uczestnik postępowania sprzeciwił się wyjazdowi,

twierdząc, że 10-letni syn jest za mały na taki wyjazd, a ponadto nie powinien się kształcić w

zakresie baletu, bo to nie jest zajęcie dla mężczyzny. Uczestnik odmawia zgody na wyjazd

syna za granicę.

Podkreślam, że syn jest wielbicielem baletu i z wielką przyjemnością oddaje się ćwiczeniom.

Bardzo chce jechać do paryskiej szkoły, w której będzie miał zapewnioną doskonałą opieką.

Poza tym będę go tam odwiedzać co dwa tygodnie, gdyż często służbowo latam do Paryża.

Dowód:

1) opinia nauczyciela baletu i psychologa szkolnego

W związku z powyższym wniosek o rozstrzygnięcie w istotnej sprawie dziecka jest

uzasadniony.

……………………

(podpis)

Załączniki:

1) akt urodzenia małoletniego ….

2) odpis wyroku Sądu Rejonowego z dnia …., syg. akt….

3) opinia nauczyciela baletu i psychologa szkolnego

Wniosek o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka podlega rozpoznaniu w

postępowaniu nieprocesowym.

Sądem właściwym miejscowo jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania osoby, której

postępowanie dotyczy (dziecka), a w braku miejsca zamieszkania dziecka – sąd

miejsca pobytu dziecka; jeżeli nie wiadomo gdzie dziecko przebywa, właściwy jest

sąd rejonowy dla m.st. Warszawy – art. 569 KPC.

Wnioskodawcą może być każdy z rodziców dziecka, może być ono także wszczęte z

urzędu – art. 570 KPC.

Odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną

W ramach obowiązku i prawa wykonywania pieczy nad dzieckiem rodzicom przysługuje

żądanie odebrania dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną. Każde z rodziców

może zwrócić się do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę

nieuprawnioną. Żądać odebrania dziecka od osoby nieuprawnionej może jednak jedynie

rodzic, któremu przysługuje władza rodzicielska. Wniosek o odebranie dziecka od osoby

nieuprawnionej może zostać oddalony, jeżeli przemawia za tym dobro dziecka.

10

Wniosek o wydanie dziecka - Wzór

……………………………, dnia …… r.




ul. ……….., nr ………



ul. ……….., nr ………



ul. ……….., nr ………


Wniosek o wydanie dziecka

W imieniu własnym wnoszę o nakazanie uczestniczce postępowania ………….wydania mi

małoletniego ………., syna ……….. i ………., urodzonego dnia …………….. w ………

Uzasadnienie

Małoletni …… urodzony…… w …….. jest synem moim i ………….

Dowód: odpis aktu urodzenia małoletniego ……….

W dniu ….. Sąd Okręgowy w ……. orzekł separację między mną i moim mężem ………,

przyznając mi wykonywanie władzy rodzicielskiej. Ojciec dziecka był uprawniony do

codziennych kontaktów w dzieckiem i zabierania go do swego miejsca zamieszkania.

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego w ……. z dnia ….. syg. akt ……..

W dniu …… ojciec dziecka zabrał małoletniego ……. do swojego domu, w którym

zamieszkuje wspólnie z matką - uczestniczką postępowania …….. w celu spędzenia z nim

weekendu. W dniu ….. telefonicznie zażądałam odprowadzenia dziecka do mojego domu.

Uczestniczka postępowania odmówiła, twierdząc, że teraz ona będzie opiekować się

dzieckiem, ponieważ jestem złą matką, a jej syn musiał wyjechać za granicę.

W tym stanie rzeczy wniosek jest uzasadniony.

………………..

(podpis)

Załączniki:

1) odpis aktu urodzenia małoletniego ……….

2) wyrok Sądu Okręgowego w ……. z dnia ….. syg. akt ……..

Wnioskodawcą może być każdy z rodziców dziecka; uczestnikiem postępowania

może być również prokurator, postępowanie może zostać wszczęte także z urzędu.

11





Postanowienie staje się skuteczne i wykonalne z chwilą uprawomocnienia się.

Od wniosku nie pobiera się wpisu.

Piecza nad majątkiem dziecka

Piecza nad majątkiem dziecka obejmuje zarząd majątkiem dziecka, pozostającego pod władzą

rodzicielską. Zarząd ten rodzice powinni sprawować z należytą starannością (art. 101 § 1

KRO). Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani

przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku (art. 101 § 2 KRO). Zgodnie z

przepisami KP osoba, która ukończyła 16 lat może zawrzeć umowę o pracę. Osoba taka może

bez zgody rodzica rozporządzać swoim zarobkiem. Pojęcie zarobku należy interpretować

szeroko; są to nie tylko pieniądze, ale również inne przedmioty majątkowe uzyskane w

zamian za pracę. W wyjątkowych wypadkach, kiedy zarobione przez dziecko pieniądze są

wydawane w niewłaściwy sposób (np. na alkohol lub narkotyki), można zwrócić się do sądu

opiekuńczego, aby postanowił, że dziecko nie będzie mogło samodzielnie rozporządzać

swoim zarobkiem (art. 21 KC). Dziecko, które ma dochody z własnej pracy, powinno

przyczyniać się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny, jeżeli mieszka u rodziców.

Dziecko, które pozostaje na utrzymaniu rodziców i mieszka u nich, jest zobowiązane

pomagać im we wspólnym gospodarstwie (art. 91 KRO).

W odniesieniu do przedmiotów oddanych dziecku do swobodnego użytku, może ono

dokonywać samodzielnie czynności prawnych, które dotyczą takiego przedmiotu; wyjątek

stanowią czynności, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda

przedstawiciela ustawowego - rodzica (art. 22 KC).

Majątek dziecka to rzeczy i inne prawa majątkowe nabyte przez dziecko, najczęściej w

drodze darowizny, spadkobrania lub zapisobrania, ale również nabyte przez rodziców w

imieniu dziecka, jak również pasywa.

Zarząd majątkiem to dokonywanie czynności fatycznych i prawnych w odniesieniu do

przedmiotów majątkowych składających się na majątek dziecka pozostającego pod władzą

rodzicielską, a także czynności polegających na reprezentowaniu dziecka w sprawach jego

majątku. Zarząd majątkiem dziecka powinien być wykonywany w taki sposób, aby przede

wszystkim mieć na względzie dobro dziecka. W przypadku, kiedy wykonywanie zarządu

zagrażałoby dobru dziecka, sąd może powierzyć sprawowanie zarządu majątkiem dziecka

ustanowionemu w tym celu kuratorowi (art. 109 § 3 KRO).

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyróżnia czynności zwykłego zarządu majątkiem dziecka

oraz czynności przekraczające zwykły zarząd. Zwykły zarząd obejmuje czynności

związane ze zwykłym korzystaniem z rzeczy lub prawa (np. utrzymywanie jest w stanie

zdatnym do prawidłowego użytku).

Czynności przekraczające zwykły zarząd majątkiem dziecka

12

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje czynności przekraczających zwykły zarząd

majątkiem dziecka. Miernikiem czynności przekraczającej zwykły zarząd jest ciężar

gatunkowy dokonywanej czynności, jej skutków w sferze majątku małoletniego, wartość

przedmiotu danej czynności oraz szeroko pojęte dobro dziecka i ochrona jego interesów

życiowych. W praktyce i orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że czynnościami

przekraczającymi zwykły zarząd majątkiem dziecka są:

odpłatne nabycie przez dziecko składnika majątkowego o znacznej wartości (np.

nabycie mieszkania);

nabycie w drodze darowizny nieruchomości obciążonej zobowiązaniami wobec

darczyńcy lub osób trzecich (np. nabycie w drodze umowy darowizny przez dziecko

od dziadków własności mieszkania obciążonego na rzecz dziadków prawem

dożywocia);

rozporządzenie nieruchomością (np. zbycie nieruchomości gruntowej odziedziczonej

przez dziecko);

zrzeczenie się roszczeń odszkodowawczych wobec osoby zobowiązanej do

naprawienia szkody (np. dziecko jest uprawnione do odszkodowania z tytułu

uszkodzenia ciała doznanego na skutek wypadku);

zrzeczenie się prawa własności wartościowej rzeczy;

zaciągniecie pożyczki o znacznej kwocie, przekraczającej bieżące potrzeby dziecka;

zawarcie ugody w sprawie o dział spadku (np. dziecko jest jednym ze spadkobierców,

a rodzice chcą zawrzeć w jego imieniu ugodę co do sposobu działu spadku);

zawarcie umowy dzierżawy nieruchomości należącej do dziecka;

odrzucenie spadku w imieniu dziecka.

Czynności przekraczające zwykły zarząd majątkiem dziecka nie mogą być dokonywane

przez rodziców bez zezwolenia sądu opiekuńczego. Rodzice nie mogą też samodzielnie

wyrazić zgody na dokonanie takich czynności przez dziecko (art. 101 § 3 KRO).

Konsekwencją braku zezwolenia sądu opiekuńczego jest nieważność dokonanej czynności

(zob. uchwała SN z dnia 30 kwietnia1977 r., III CZP 73/76, OSNCP 1978, Nr 2, poz. 19).

Późniejsze uzyskanie zgody sądu opiekuńczego nie prowadzi do konwalidacji (uzdrowienia)

takiej czynności.

Ograniczenia rodziców w zarządzie majątkiem dziecka mogą też dotyczyć przedmiotów

majątkowych, które dziecko nabyło w drodze darowizny lub dziedziczenia testamentowego.

W umowie darowizny lub w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające

dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez

rodziców. W takim wypadku, gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy,

zarząd jest sprawowany przez kuratora ustanowionego przez sąd (art. 102 KRO).

Wniosek o zezwolenie na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres

zwykłego zarządu majątkiem dziecka - Wzór

13

……………………………, dnia …… r.



Wnioskodawcy:

1)………………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………

kod pocztowy ………...,

2 ) …………………, zam. w…

ul. ……….., nr ………


Uczestnik: małoletni………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


Wniosek o zezwolenie na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres

zwykłego zarządu majątkiem dziecka

W imieniu własnym jako rodzice małoletniego …….. wnosimy o zezwolenie na zawarcie w

imieniu syna urodzonego …….. w ……., właściciela nieruchomości lokalowej, dla której Sąd

Rejonowy w …… Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Nr ……….., o

pow. ………., umowy sprzedaży nieruchomości za cenę ……….

Uzasadnienie

Nasz syn jest właścicielem nieruchomości lokalowej położonej w ……., dla której Sąd

Rejonowy w …… Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Nr ……….., o

pow. ……….. Prawo własności tej nieruchomości nabył na podstawie umowy darowizny

zawartej w dniu ………, z dziadkiem ……….

Dowód:

1) odpis skrócony aktu urodzenia małoletniego ……

2) księga wieczysta nr …..

3) umowa darowizny z dnia …….

W dniu ….. syn uległ wypadkowi, w którym doznał poważnego złamania kości obu nóg.

Powikłania spowodowane wypadkiem spowodowały konieczność posługiwania się wózkiem

inwalidzkim. Syn potrzebuje długotrwałej i kosztownej rehabilitacji. Dochody uzyskiwane

przez nas nie pozwalają na pokrycie jej kosztów. Syn zdecydował, że powinniśmy sprzedać

należące do niego mieszkanie i środki w ten sposób uzyskane przeznaczyć na jego leczenie.

Dowód: dokumentacja medyczna leczenia małoletniego …..

………………..

(podpis)

Załączniki:

1) księga wieczysta nr …….

2) księga wieczysta nr …..

3) umowa darowizny z dnia ……

14

4) dokumentacja leczenia małoletniego …..


może być również prokurator.





Postanowienie staje się skuteczne i wykonalne z chwilą uprawomocnienia się.

Dochód z majątku dziecka

Majątek dziecka może przynosić dochody (np. czynsz najmu mieszkania należącego do

majątku dziecka). Czysty dochód z majątku dziecka to dochód z całego majątku jaki

pozostaje po odjęciu kosztów jego uzyskania i zobowiązań podatkowych. W takim wypadku

rodzice zarządzający majątkiem dziecka mają obowiązek przeznaczać czysty dochód z

majątku dziecka na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które

wychowuje się razem nim. Nadwyżka czystego dochodu z majątku dziecka powinna być

natomiast przeznaczana na inne uzasadnione potrzeby rodziny (art. 103 KRO). Oznacza to,

że w pierwszej kolejności czysty dochód powinien być przeznaczony na utrzymanie i

wychowanie tego dziecka, następnie jego rodzeństwa, które się razem z nim wychowuje, a

dopiero w dalszej kolejności może być przeznaczony na inne uzasadnione potrzeby rodziny.

Nie powinien on być przeznaczany w całości np. na realizację zainteresowań rodziców.

Sporządzenie inwentarza majątku dziecka

Obowiązek sporządzenia inwentarza (spisu) majątku dziecka stanowi jedno z ograniczeń

sprawowania zarządu majątkiem. Obowiązek taki może być nałożony przez sąd w sytuacji,

gdy władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców. Rodzic może być

zobowiązany przez sąd do sporządzenia inwentarza majątku dziecka i przedstawienia go w

sądzie oraz do zawiadamiania sądu o ważniejszych zmianach w stanie tego majątku (art.

104 KRO).

Ustanie zarządu majątkiem dziecka

Po ustaniu zarządu majątkiem dziecka rodzica zobowiązani są oddać dziecku lub jego

przedstawicielowi ustawowemu zarządzany przez nich majątek dziecka. Obowiązek

złożenia przez rodziców rachunku z zarządu majątkiem dziecka powstaje tylko wtedy, gdy

zażąda tego dziecko lub jego przedstawiciel ustawowy przed upływem roku od ustania

zarządu. Żądanie takie nie może jednak dotyczyć dochodów z majątku pobranych w czasie

wykowania władzy rodzicielskiej (art. 105 KRO).

1.6. Reprezentacja ustawowa dziecka

Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą

rodzicielską. Każde z rodziców może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy

dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców.

Przedstawicielstwo ustawowe obejmuje umocowanie rodziców do działania (dokonywania

czynności prawnych) w imieniu dziecka i ze skutkiem dla niego. Jeżeli władzę rodzicielską

15

sprawują oboje rodzice, to każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel

ustawowy dziecka (art. 97 § 1 KRO). Natomiast czynności prawne dokonane w imieniu

dziecka przez rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej są bezwzględnie nieważne,

dlatego że na skutek pozbawienia władzy rodzicielskiej rodzice tracą uprawnienie do

reprezentowania dziecka.

W sytuacjach wskazanych w KRO rodzic nie może być przedstawicielem ustawowym

dziecka polegającego jego władzy rodzicielskiej. Chodzi przede wszystkim o zapobieżenie

zagrożeniu interesów dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską rodziców.

Żaden z rodziców nie może reprezentować swojego dziecka:

1) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą

rodzicielską;

Przykład

Rodzic nie może reprezentować swojego 17 – letniego syna przy umowie darowizny, w której

syn zamierza podarować nieruchomość odziedziczoną w spadku po dziadku swojej 11 –

letniej siostrze.

2) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego

małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz

dziecka, albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków

utrzymania lub wychowania;

Przykład

1. Matka, nie pozostająca w związku małżeńskim z ojcem dziecka, nie może

reprezentować dziecka przy umowie sprzedaży nieruchomości należącej do dziecka w

sytuacji, kiedy nabywcą jest ojciec dziecka.

2. Matka może reprezentować dziecko w umowie darowizny, w której ojciec dziecka

daruje dziecku nieobciążoną nieruchomość lokalową.

3. Matka dziecka reprezentuje dziecko przed sądem w procesie o alimenty przeciwko

ojcu dziecka.

Powyższe wyłączenie reprezentacji dziecka odnosi się również do postępowania przed

sądem lub innym organem państwowym (art. 98 KRO).

Jeżeli żaden z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą

rodzicielską, to dziecko jest reprezentowane przez kuratora ustanowionego przez sąd

opiekuńczy (art. 99 KRO). Zakres obowiązków kuratora określa sąd w orzeczeniu

powołującym kuratora.

1.7. Wykonywanie władzy rodzicielskiej

Zgodnie z art. 95 § 3 KRO władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego

wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu

rodzicom, to każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o

istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie. Jeżeli rodzice nie dojdą do

16

porozumienia w istotnych sprawach dziecka, mogą się zwrócić o rozstrzygnięcie do sądu

opiekuńczego (art. 97 KRO).

Wykonywanie władzy rodzicielskiej oznacza, że rodzic osobiście zajmuje się sprawami

dziecka. Chodzi tu o wykonywanie takich obowiązków, dzięki którym dziecko będzie

wychowane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój. Przy wykonywaniu władzy

rodzicielskiej powinno uwzględniać się wiek dziecka, stan jego zdrowia, uzdolnienia,

charakter. Władzę rodzicielską powinni wykonywać oboje rodzice, jednak może się zdarzyć,

że na skutek różnych okoliczności wykonywanie władzy rodzicielskiej będzie powierzone

jednemu z rodziców bez pozbawienia władzy rodzicielskiej drugiego z nich.

Korelatem władzy rodzicielskiej jest obciążający dziecko obowiązek posłuszeństwa wobec

rodziców. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo (art.

95 § 2 KRO). Posłuszeństwo oznacza obowiązek podporządkowania się woli rodziców.

Wniosek o powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, z

równoczesnym ograniczeniem drugiego do określonych uprawnień i obowiązków w

stosunku do osoby dziecka - Wzór

……………………………, dnia …… r.



Wnioskodawca:

1)………………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


Uczestnicy :

1) …………, zam. w…

ul. ……….., nr ………


2) małoletni………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


Wniosek o powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców

W imieniu własnym wnoszę o powierzenie mi wykonywania władzy rodzicielskiej nad

małoletnim ……… i zapewnienie uczestnikowi postępowania …………… uprawnienia do

współdecydowania w kwestii związanej z wyborem szkoły i spędzania wolnego czasu z

dzieckiem dwa razy w tygodniu.

Uzasadnienie

Małoletni ……. urodzony w dniu …… w …… jest dzieckiem moim i uczestnika

postępowania. Uczestnik postępowania uznał je przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego

17

w …… w dniu. …….

Dowód: odpis zupełny aktu urodzenia

Do dnia ……. r. zamieszkiwaliśmy wspólnie z uczestnikiem postępowania i wspólnie

wychowywaliśmy dziecko. Nigdy nie zawarliśmy i nie zamierzaliśmy zawrzeć małżeństwa.

Dwa miesiące temu podjęliśmy decyzję o rozstaniu. Uczestnik postępowania wyprowadził się

z mojego mieszkania. Nadal odwiedza dziecko i dobrowolnie łoży na jego utrzymanie. Ze

względu na pogorszenie się stosunków między mną i uczestnikiem postępowania, coraz

częściej wspomina on, że zażąda od sądu powierzenia mu władzy rodzicielskiej i orzeczenia,

aby dziecko zamieszkało z nim. Uczestnik postępowania nie ma własnego mieszkania i nie

jest w stanie zapełnić dziecku właściwych warunków. Ponadto syn jest jeszcze mały i

potrzebuje opieki matki. Chciałabym jednak, aby uczestnik postępowania mógł decydować o

wyborze szkoły przez syna i spędzać z nim wolny czas.

W tym stanie rzeczy wniosek jest uzasadniony.

………………..

(podpis)

Załączniki:

1) odpis zupełny aktu urodzenia małoletniego…..

2) odpis wniosku i załączników

Wnioskodawcą może być każde z rodziców dziecka.






2. Kiedy ustaje władza rodzicielska

Władza rodzicielska trwa do chwili uzyskania przez dziecko pełnoletniości. Pełnoletnim jest

osoba, która ukończyła 18 rok życia (art. 10 § 1 KC). Pełnoletniość nabywa również małoletni

(wyłącznie kobieta), poprzez zawarcie małżeństwa przed ukończeniem 18 roku życia, nie

wcześniej jednak niż po ukończeniu 16 lat (art. 10 KC zw. z art. 10 § 1 KRO).

Władza rodzicielska ustaje również w chwili uprawomocnienia się orzeczenia sądu o:

1) zawieszeniu władzy rodzicielskiej;

2) pozbawieniu władzy rodzicielskiej;

3) zaprzeczeniu ojcostwa męża matki;

4) zaprzeczeniu macierzyństwa;

5) unieważnieniu uznania dziecka;

6) ubezwłasnowolnieniu rodziców dziecka;

7) przysposobienia (adopcji) dziecka (władza rodzicielska ustaje wobec rodziców

naturalnych a powstaje dla rodziców adopcyjnych);

8) rozwiązaniu przysposobienia (adopcji).

18

3. Kiedy dochodzi do pozbawienia władzy rodzicielskiej

Pozbawienie władzy rodzicielskiej stanowi najsurowszą ingerencję organów państwa w

sprawowanie obowiązków i praw rodziców względem dziecka. Obok pozbawienia władzy

rodzicielskiej może nastąpić jej zawieszenie lub ograniczenie. Wszystkie te formy ingerencji

w sferę władzy rodzicielskiej mają miejsce w sytuacji, gdy wymaga tego dobro dziecka i

istnieje konieczność jego ochrony.

3.1. Przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej

Sąd ma obowiązek orzec o pozbawieniu władzy rodzicielskiej w następujących sytuacjach

(art. 111 § 1 KRO):

1) jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana przez rodzica z powodu trwałej

przeszkody; np. skazanie rodzica na długoletnie więzienie, wyjazd na stałe za granicę

i brak zainteresowania dzieckiem; umieszczenie w zakładzie leczniczym z powodu

ciężkiej i przewlekłej choroby;

2) jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej; np. znęcanie się fizyczne i

psychiczne nad dzieckiem, porzucenie dziecka, molestowanie seksualne dziecka,

zmuszanie dziecka do nadmiernej pracy ponad siły, nakłanianie dziecka do

popełniania przestępstw;

3) rażące zaniedbanie swoich obowiązków względem dziecka.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wystarczającą przyczyną pozbawienia władzy

rodzicielskiej na podstawie art. 111 § 1 KRO są m.in.:

nadużywanie przez rodzica alkoholu, uprawianie przestępczego procederu i uchylanie

są od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka,

zatrzymywanie dziecka na stałe wbrew woli drugiego z rodziców za granicą.

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej - Wzór

……………………………, dnia …… r.



Wnioskodawca:

1)………………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


Uczestnicy :

1) …………, zam. w…

ul. ……….., nr ………



ul. ……….., nr ………


Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej

19

Wnoszę o pozbawienie władzy rodzicielskiej uczestnika postępowania ……. nad małoletnim

………, urodzonym w dniu ……., w …….

Ponadto wnoszę o:

wezwanie na rozprawę i przeprowadzenie dowodów z przesłuchania świadków:

1) ………………….., zam. ………

2) ………………….., zam. …………

- na okoliczność, że uczestnik postępowania znęca się nad małoletnim fizycznie i psychicznie.

Uzasadnienie

Z małżeństwa z uczestnikiem postępowania ………. mam jedno dziecko, małoletniego ……

urodzonego w dniu ….. w ……..

Dowód:

1) odpis skrócony aktu małżeństwa;

2) odpis skrócony aktu urodzenia małoletniego,

Od kilku lat mąż nadużywał alkoholu. Pijany bił mnie i dziecko, używał wulgaryzmów.

Ukrywałam to przed sąsiadami i rodziną. Jednakże w ostatnim czasie mąż stał się tak

agresywny, że wyprowadziłam się do matki, która mieszka niedaleko naszego wspólnego

domu. Zamierzam wystąpić z żądaniem rozwodu, Mąż często nachodzi nas w domu będąc

pod wpływem alkoholu. Poszturchuje i bije syna, wciąż mówi mu, że jest nieudacznikiem,

maminsynkiem, itp. Nakłania syna, żeby zamieszkał z nim, twierdząc, że jest ojcem i

przysługuje mu taka władza. Syn staje się coraz bardziej nerwowy, boi się wychodzić z domu,

opuścił się w nauce. Uczestnik postępowania jest codziennie pod wpływem alkoholu i nie

chce poddać się leczeniu. Nie łoży na utrzymanie dziecka.

Dowód:

1) zeznania świadka ….

2) zeznania świadka ….

Wobec powyższego wniosek jest uzasadniony.

……………………….

(podpis)

Załączniki:

1) ) odpis skrócony aktu małżeństwa;

2) odpis skrócony aktu urodzenia małoletniego,

3) odpis wniosku.

Postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej może być wszczęte na wniosek

każdego z rodziców, uczestnikiem postępowania może być również prokurator.

Jeżeli nie jest znane miejsce pobytu rodzica, którego ma dotyczyć pozbawienie

władzy rodzicielskiej, należy do wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej

dołączyć wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu; wpis

od wniosku o ustanowienie kuratora wynosi 40 zł.

20





Postanowienie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej może zapaść tylko po

przeprowadzeniu rozprawy.


3.2. Orzeczenie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej

O pozbawieniu władzy rodzicielskiej orzeka sąd, jeśli zaistnieją przyczyny jej pozbawienia.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej może dotyczyć obojga rodziców, ale może zostać

orzeczone tylko w stosunku do jednego z nich, jeśli tylko jednego z rodziców dotyczy

przyczyna (art. 111 § 1 KRO). Sąd może również pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej,

jeżeli dziecko zostało umieszczone w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo -

wychowawczej (w ramach ograniczenia władzy rodzicielskiej – zob. niżej) i pomimo takiej

pomocy udzielonej rodzicom nie ustały przyczyny pozwalające orzec powrót dziecka do

rodziców. W takiej sytuacji sąd orzeknie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej w

szczególności, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej może orzeczone być przez sąd również w wyroku

orzekającym rozwód lub unieważnienie małżeństwa.

3.3. Skutki orzeczenia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej

Na skutek pozbawienia władzy rodzicielskiej rodzice (lub rodzic, którego dotyczy

orzeczenie) tracą prawo do sprawowania władzy rodzicielskiej w zakresie pieczy nad

dzieckiem, zarządu jego majątkiem i reprezentacji dziecka. Rodzic pozbawiony władzy

rodzicielskiej może dziedziczyć po dziecku, o ile nie zostanie uznany za niegodnego

dziedziczenia na podstawie art. 928 KC, a dziecko dziedziczy po rodzicu pozbawionym

władzy rodzicielskiej.

Powstaje konieczność ustanowienia dla dziecka opieki prawnej i wyznaczenia opiekuna.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej obojga rodziców wiąże się z koniecznością znalezienia dla

dziecka odpowiedniego środowiska dla dalszego rozwoju, w postaci placówki opiekuńczo–

wychowawczej, czy rodziny zastępczej.

Osobista styczność z dzieckiem nie jest atrybutem władzy rodzicielskiej i prawo do tego

mają rodzice nawet wtedy, gdy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Realizacja osobistej

styczności z dzieckiem może następować w różnej formie, również przez określenie terminów

i sposobów spotkań (wyrok SN z dnia 8 września 2004 r., IV CKN 615/03, niepubl.). W

przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy – jeżeli wymaga tego dobro

dziecka (np. osobisty kontakt rodziców z dzieckiem zagraża jego życiu, zdrowiu fizycznemu

lub psychicznemu, bezpieczeństwu albo wpływa demoralizująco na dziecko) – może zakazać

rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej osobistej styczności z dzieckiem (art. 113 § 1

KRO). Dopuszczalne jest również udzielenie na podstawie art. 755 § KPC zabezpieczenia

przez zakazanie rodzicom jeszcze nie pozbawionym władzy rodzicielskiej osobistej

styczności z dzieckiem.

21

3.4. Przywrócenie władzy rodzicielskiej

Sąd opiekuńczy może przywrócić rodzicom władzę rodzicielską, jeśli ustała przyczyna, z

powodu której zostali jej pozbawieni. Sąd nie ma jednak takiego obowiązku (art. 111 § 3

KRO).

4. Kiedy ogranicza, a kiedy zawiesza się władzę rodzicielską

4.1. Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Przyczyną ograniczenia władzy rodzicielskiej jest zaistnienie stanu zagrożenia dziecka, na

skutek niewłaściwego wykonywania tej władzy. W takiej sytuacji sąd opiekuńczy wydaje

odpowiednie zarządzenie, w celu usunięcia stanu zagrożenia dobra dziecka (art. 109 § 1 i

2 KRO). Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie stanowi środka represji w stosunku do

rodziców lecz jest przede wszystkim środkiem ochrony zagrożonego dobra dziecka i niesienia

pomocy rodzicom, którzy z powodu trudności wychowawczych czy życiowych nie radzą

sobie z wychowaniem dziecka. Zagrożenie dobra dziecka wcale nie musi być spowodowane

przyczynami zawinionymi przez rodziców.

Sąd opiekuńczy ograniczając władzę rodzicielską może w szczególności:

1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do odpowiedniego postępowania wraz ze

wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń;

2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców wykonywane bez

zezwolenia sądu, albo poddać rodzica innym ograniczeniom jakim podlega opiekun;

3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora

sądowego; np. w przypadku nieporadności rodziców, ich choroby lub niedorozwoju

umysłowego;

4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania

zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową opiekę nad dziećmi;

5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce

opiekuńczo– wychowawczej; w tym wypadku sąd opiekuńczy zawiadamia powiatowe

centrum pomocy rodzinie, które udziela rodzinie małoletniego odpowiedniej pomocy i

składa sądowi opiekuńczemu sprawozdania dotyczące sytuacji rodziny i udzielanej

pomocy, w terminach oznaczonych przez sąd, a także współpracuje z kuratorem (art.

109 § 4 KRO). Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowi inaczej, to obowiązek i prawo

wykonywania bieżącej pieczy nad osobą małoletniego umieszczonego w rodzinie

zastępczej albo w placówce opiekuńczo– wychowawczej, jego wychowania oraz

reprezentowania w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokajanie jego

utrzymania należą do rodziny zastępczej albo do placówki opiekuńczo–

wychowawczej. Inne obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do

rodziców małoletniego;

6) powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu

kuratorowi (art. 109 § 3 KRO).

Wskazane powyżej sposoby stanowią przykładowy katalog form ograniczenia władzy

rodzicielskiej rodziców. Sąd opiekuńczy według swojego uznania, biorąc pod uwagę

konkretne okoliczności sprawy, może w inny sposób ograniczyć władzę rodzicielską.

22

Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie obejmuje zakazu osobistej styczności rodziców z

dzieckiem. Może to jednak nastąpić w wyjątkowych wypadkach, w przypadku umieszczenia

dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w rodzinie zastępczej

Szczególny przypadek ograniczenia władzy rodzicielskiej może wystąpić w sytuacji, gdy

władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom dziecka, ale nie pozostają oni w związku

małżeńskim. Wtedy sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej

tylko jednemu z nich, ograniczając władzę rodzicielską tylko do określonych obowiązków i

uprawnień w stosunku do osoby dziecka (art. 107 KRO). Dobro dziecka wymaga zgodnego

działania rodziców, także w zakresie widywania się z nim, a w przypadku konieczności

ingerencji sądu żądanie uregulowania kontaktów może być zgłoszone w każdym czasie do

sądu rodzinnego.

Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej - Wzór

……………………………, dnia …… r.



Wnioskodawca:

1)………………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


Uczestnicy :

1) …………, zam. w…

ul. ……….., nr ………



ul. ……….., nr ………


Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej

W imieniu własnym wnoszę o ograniczenie władzy rodzicielskiej uczestnika postępowania

………………. nad małoletnim ………., urodzonym w dniu …….. w ……. , synem

wnioskodawczyni i uczestnika postępowania – poprzez poddanie wykonywania tej władzy

stałemu nadzorowi kuratora sądowego.

Uzasadnienie

Z małżeństwa z uczestnikiem postępowania mamy jedno dziecko, małoletniego ………,

urodzonego w dniu …. w …… Mąż prowadzi w garażu przy naszym domu zakład naprawy

samochodów. Od pewnego czasu nadużywa alkoholu, przez co staje się agresywny, krzyczy

na syna i wymaga od niego ciężkiej pracy w zakładzie naprawczym, twierdząc, że uczy go w

ten sposób zawodu. Na skutek tego syn zaniedbuje swoje obowiązki w szkole, ma coraz

gorsze oceny. Nie może też uczestniczyć w zajęciach klubu sportowego, na które do tej pory

uczęszczał.

Zachowanie ojca dziecka uzasadnia twierdzenie, że dobro syna jest zagrożone. W tym stanie

23

rzeczy wniosek jest konieczny.

………………..

(podpis)

Załączniki:

1) odpis skrócony aktu urodzenia małoletniego ….

2) odpis skrócony aktu małżeństwa....

3) odpis wniosku i załączników....








4.2. Zawieszenie władzy rodzicielskiej

Przyczyną zawieszenia władzy rodzicielskiej jest powstanie przemijającej przeszkody w jej

wykonywaniu przez rodziców. Przemijająca przeszkoda w wykonywaniu władzy

rodzicielskiej powstaje wtedy, kiedy rodzice nie mogą czasowo jej wykonywać. Przy czym

przeszkoda ta ma charakter przemijający i nie pozwala przyjąć, iż rodzice (lub rodzic) w

ogóle (również w przyszłości) nie są w stanie wykonywać tej władzy. Przemijającą

przeszkodę w wykonywaniu władzy rodzicielskiej może stanowić:

wyjazd rodzica za granicę na staż naukowy;

leczenie szpitalne lub rehabilitacja;

krótkotrwały pobyt w zakładzie karnym.

Celem zawieszenia władzy rodzicielskiej jest ochrona dziecka, a także niesienie pomocy

rodzicom dla właściwego wykonywania tej władzy. O zawieszeniu władzy rodzicielskiej

orzeka sąd opiekuńczy (art. 110 § 1 KRO). W przypadku zaistnienia przyczyn zawieszenia

władzy rodzicielskiej sąd może orzec o jej zawieszeniu, nie ma jednak takiego obowiązku

zawsze w sytuacji gdy przeszkoda zaistnieje, jeżeli dobro dziecka nie jest zagrożone.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej może być przez sąd orzeczone również w wyroku

orzekającym rozwód lub unieważnienie małżeństwa (art. 112 KRO).

Na skutek zawieszenia władzy rodzicielskiej powstaje konieczność ustanowienia opieki

prawnej dla dziecka, ponieważ rodzice (lub rodzic), których władza została zawieszona -

przez czas trwania zawieszenia – nie sprawują władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Nie

wyklucza to jednak osobistej styczności dziecka z rodzicem.

Sąd ma obowiązek uchylić postanowienie o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, wtedy gdy

odpadnie przyczyna zawieszenia (art. 110 § 2 KRO). Obowiązek uchylenia orzeczenia o

zawieszeniu władzy rodzicielskiej różni instytucję zawieszenia od pozbawienia władzy

rodzicielskiej. W przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej sąd nie ma obowiązku

uchylenia orzeczenia, nawet jeśli ustały przyczyny, dla których rodzice zostali pozbawieni

władzy rodzicielskiej.

24

Wniosek o zawieszenie władzy rodzicielskiej – Wzór

……………………………, dnia …… r.



Wnioskodawca:

1)………………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


Uczestnicy :

1) …………, zam. w…

ul. ……….., nr ………



ul. ……….., nr ………


Wniosek o zawieszenie władzy rodzicielskiej

Wnoszę o zawieszenie władzy rodzicielskiej uczestnika postępowania ………… w stosunku

do małoletniego ………, urodzonego w dniu ……. w ………

Uzasadnienie

Małoletni …….. jest synem uczestnika postępowania ………. i mojej córki ……….

Dowód: odpis skrócony aktu urodzenia

Matka małoletniego zmarła na skutej wypadku samochodowego w dniu ……..

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu

Uczestnik postępowania w dniu …… wyjechał do USA w celu odbycia miesięcznego stażu

naukowego w instytucie chemicznym. W dniu ….. poinformował mnie listownie, że zamierza

przedłużyć swój pobyt za granicą przez okres co najmniej dwóch lat.

Dowód: list uczestnika postępowania z dnia …….

Od czasu wyjazdu uczestnika postępowania sprawuję pieczę nad wnukiem. Dobro wnuka

wymaga, abym została ustanowiona jego opiekunem prawnym, na czas pobytu jego ojca za

granicą.

Wobec powyższego niniejszy wniosek jest uzasadniony.

……………………….

(podpis)

Załączniki:

1) odpis aktu urodzenia małoletniego ….

2) list uczestnika postępowania z dnia …….

25

Wniosek rozpoznaje sąd w postępowaniu nieprocesowym.





Postanowienie w przedmiocie zawieszenia władzy rodzicielskiej może zapaść tylko po

przeprowadzeniu rozprawy.

5. Władza rodzicielska po rozwodzie

W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi

małoletnimi dziećmi obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków

jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci. Sąd może

powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców ograniczając władzę

rodzicielską do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka (art. 58 §

1 KRO). Po rozwodzie rodziców powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej nad

dzieckiem następuje z zasady tylko jednemu z nich (art. 107 § 1 KRO). Zachowanie

uprawnień obojga rodziców następuje zwykle w sytuacji wyjątkowej, a mianowicie wówczas,

gdy istnieje całkowita zgodność między nimi przy wykonywaniu pieczy nad małoletnim

dzieckiem.

Sąd powierzając wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców, w

stosunku do drugiego orzeka zwykle o czasie i miejscu widywania się takiego małżonka z

dzieckiem, sposobie podejmowania decyzji dotyczących pobytu dziecka w czasie wakacji,

wyboru szkoły, sposobu kształcenia, zasad wychowania, itp.

Orzeczenie sądu, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia

kosztów utrzymania i wychowania dzieci może określić, że jeżeli dziecko przebywa u

jednego z rodziców to drugi jest zobowiązany do płacenia stosownej kwoty pieniężnej, a

rodzic u którego dziecko pozostaje ponosi pozostałe koszty w naturze i w ramach osobistych

starań o dziecko. Jeżeli wyrok zasądzający alimenty na dziecko zapadł przed orzeczeniem

rozwodu, to sąd rozwodowy nie orzeka na nowo o alimentach, chyba że na skutek zmiany

okoliczności zażądano obniżenia lub podwyższenia alimentów w wyroku rozwodowym.

W wyroku rozwodowym sąd może również orzec pozbawienie lub ograniczenie władzy

rodzicielskiej, o ile zaistniały przesłanki pozbawienia lub ograniczenia władzy rodzicielskiej

wobec rodzica (art. 112 KRO).

Powierzenie jednemu z rodziców w wyroku rozwodowym wykonywania władzy

rodzicielskiej nie pozbawia drugiego rodzica prawa do osobistego kontaktowania się z

dzieckiem. Wyłączenie lub ograniczenie osobistej styczności z dzieckiem może być

orzeczone jedynie w przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej lub ograniczenia tej

władzy, a nie w przypadku powierzenia jej wykonywania w wyroku rozwodowym jednemu z

rodziców.

W razie zmiany okoliczności - jeżeli wymaga tego dobro dziecka – sąd opiekuńczy może

zmienić zawarte w wyroku orzekającym rozwód orzeczenie o władzy rodzicielskiej i

sposobie jej wykonywania (art. 106 KRO). Zmiana taka może polegać na:

26

pozbawieniu władzy rodzicielskiej rodzica, któremu w wyroku nie powierzono

wykonywania władzy rodzicielskiej,

przywróceniu władzy rodzicielskiej,

powierzeniu władzy rodzicielskiej temu z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym

nie powierzono władzy rodzicielskiej,

innym określeniu praw i obowiązków względem dziecka.

6. Władza rodzicielska w trakcie separacji

W przypadku orzeczenia przez sąd separacji rodziców, skutki takiego orzeczenia w

odniesieniu do władzy rodzicielskiej są takie jak przy orzeczeniu rozwodu (art. 61(3) § 1

KRO) – zob. wyżej: Władza rodzicielska po rozwodzie.

Wniosek o uregulowanie widywania się z dzieckiem – Wzór

……………………………, dnia …… r.



Wnioskodawca:

1)………………….., zam. w…

ul. ……….., nr ………


Uczestnicy :

1) …………, zam. w…

ul. ……….., nr ………



ul. ……….., nr ………


Wniosek o uregulowanie widywania się z dzieckiem

W imieniu własnym wnoszę o uregulowanie widywania się przez mnie z małoletnim

uczestnikiem postępowania ……….. urodzonym w ……… w dniu ……….. – poprzez

zarządzenie, że widywanie się będzie miało miejsce w każdy poniedziałek, wtorek i czwartek

w godz. od 16 do 20, a także w każdą drugą i czwartą sobotę i niedzielę miesiąca, z prawem

zabierania dziecka poza miejsce zamieszkania jego matki i bez jej obecności.

Uzasadnienie

Małoletni jest synem moim i uczestniczki postępowania.

Dowód: odpis skrócony aktu urodzenia małoletniego ……

Od dwóch miesięcy pozostaję z uczestniczką postępowania, moją żoną w separacji

faktycznej. Wyprowadziłem się z domu. Zamierzam wystąpić do sądu o orzeczenie separacji.

Nasz syn mieszka razem ze swoją matką. Uczestniczka postępowania od co najmniej sześciu

27

tygodni nie pozwala mi na kontakty z synem. Zawsze kiedy chce się z nim spotkać twierdzi,

że dziecko śpi jest na spacerze z babcią lub po prostu nie otwiera drzwi do swojego

mieszkania. Uczestniczka postępowania praktycznie uniemożliwia mi kontakt z dzieckiem.

Syn jest ze mną niezwykle emocjonalnie związany, bardzo go kocham i nie chcę tracić z nim

kontaktu. W czasie, gdy mieszkałem jeszcze z żoną ta ja głownie zajmowałem się synem,

gdyż żona pracowała.

………………..

(podpis)

Załączniki:

1) odpis skrócony aktu urodzenia małoletniego ….

2) odpis wniosku.................








Podstawa prawna:

Kodeks cywilny,

Kodeks postępowania cywilnego,

Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

ŁADZA RODZICIELSKA -...

Documents

Transcript of ŁADZA RODZICIELSKA -...