Semestr VPrzedmiot KULTURA JĘZYKA POLSKIEGOPunkty ECTS 2Kod przedmiotu 0100-PLA500Forma zajęć/ Liczba godzin

Ćwiczenia konwersatoryjne typ 1 / 30 godz.

Skrócony opis przedmiotu

Celem zajęć jest kształcenie świadomego i celowego posługiwania się językiem, kształcenie praktycznych umiejętności sprawnego i poprawnego mówienia i pisania oraz analizowania tekstów pod kątem ich poprawności z uwzględnieniem wiedzy lingwistycznej.

Wymagania wstępne

Uporządkowana wiedza z zakresu gramatyki języka polskiego i leksykologii polskiej.

Efekty kształceniaWiedza 1. Student definiuje podstawowe pojęcia z zakresu kultury języka

polskiego. (01P-1A_W03; 01P-1A_W04)2. Ma uporządkowaną wiedzę o współczesnej normie językowej

(wzorcowej i użytkowej) w zakresie fonetyki, gramatyki i leksyki, o zasadach doboru stylistycznego środków językowych oraz wzorcach zachowań językowych. (01P-1A_W07; 01P-1A_W08; 01P-1A_W09)

3. Zna i rozumie zasady analizy środków językowych pod kątem ich poprawności, funkcjonalności, stosowności. (01P-1A_W06)

4. Ma podstawową wiedzę o głównych tendencjach rozwojowych współczesnej polszczyzny. (01P-1A_W05)

Umiejętności 1. Student potrafi posługiwać się terminologią językoznawczą niezbędną do analizy błędów językowych i stylistycznych. (01P-1A_U04)

2. Student potrafi samodzielnie wyszukiwać błędy językowe i stylistyczne, analizować je i oceniać z wykorzystaniem źródeł słownikowych i normatywnych. (01P-1A_U01; 01P-1A_U03; 01P-1A_U07)

3. Potrafi korygować teksty zgodnie z zasadami poprawnego stylu oraz kultury języka polskiego, odwołując się przy tym do posiadanej wiedzy lingwistycznej. (01P-1A_U06)

4. Posiada podstawowe umiejętności badawcze, pozwalające na rozstrzyganie wątpliwości w zakresie poprawności językowej. (01P-1A_U02; 01P-1A_U07)

5. Potrafi przygotować typową pracę pisemną oraz wystąpienie ustne w języku polskim z zakresu kultury języka polskiego z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych i analizy językoznawczej. (01P-1A_U08; 01P-1A_U09; 01P-1A_U01)

Kompetencje społeczne

1. Student potrafi współpracować w grupie w zakresie organizowania jej pracy oraz wchodzenia w wyznaczone role. (01P-1A_K02)

2. Posiada kompetencje społeczne i osobowe takie, jak: umiejętność samooceny w zakresie sprawności językowej, wrażliwość na słowo, świadomość odpowiedzialności za język jako podstawowe źródło kultury i tożsamości narodowej. (01P-1A_K05)

Treści kształcenia 1. Zagadnienia ogólne: Pojęcie kultury języka. System językowy, norma językowa, realizacja i ich wzajemne uwarunkowania. Innowacja językowa a błąd językowy; kryteria oceny innowacji językowych; rodzaje błędów językowych. Norma językowa a uzus językowy; norma językowa a wewnętrzne zróżnicowanie polszczyzny,

norma wzorcowa i norma użytkowa; historyczna zmienność normy językowej. Kodyfikacja normy językowej, poradnictwo językowe, polityka językowa. Poprawność językowa i sprawność językowa. Estetyka i etyka słowa. Świadomość językowa i postawy wobec języka. 2. Ortografia i interpunkcja:Norma ortograficzna a norma językowa. Zasady ortografii polskiej: fonetyczna, morfologiczna, historyczna, konwencjonalna. Zmienność norm ortograficznych.Zasady polskiej interpunkcji. Reguły posługiwania się znakami interpunkcyjnymi, m.in. przecinkiem, średnikiem, myślnikiem, wielokropkiem.3. Fonetyka: Norma ogólnopolska a regionalizmy fonetyczne. Wymowa samogłosek nosowych i błędy wynikające z nieznajomości normy. Wymowa grup ANS. Wymowa spółgłosek tylnojęzykowych przed –ę, -ą. Wymowa grup spółgłoskowych. Wymowa wyrazów przyswojonych z innych języków. Akcent.4. Słowotwórstwo: Poprawność językowa w zakresie słowotwórstwa. Przejawy tendencji do skrótu i wyrazistości semantycznej struktur wyrazowych. Powstawanie struktur analogicznych i ciągów słowotwórczych. Tworzenie nazw zawodowych i tytułów żeńskich. Tworzenie przymiotników od nazw miejscowych (na przykładach nazw powiatów). Poprawność i celowość tworzenia neologizmów słowotwórczych. Hybrydy językowe.5. Fleksja: Kategoria rodzaju gramatycznego. Upraszczanie wzorów odmiany rzeczowników jako przejaw dążności do ekonomiczności języka. Związek znaczenia rzeczownika i określonej formy fleksyjnej (np. geniusza – geniuszu, przypadka – przypadku). Archaizmy fleksyjne rzeczowników, zaimków, liczebników. Odmiana nazwisk polskich i obcych. Odmiana nazw miejscowych. Typy deklinacji liczebnika i innowacje fleksyjne pojawiające się w ich wzorach. Aspekt czasownika a jego formy fleksyjne. Oboczności fleksyjne czasowników. Odmiana czasowników mleć, pleć i dzisiejsze innowacje związane z ich odmianą. Ruchome końcówki w odmianie czasowników w czasie przeszłym. Formy liczby mnogiej grzecznościowej. Formy trybu rozkazującego.6. Składnia: Tendencje unifikacyjne w zakresie formy dopełnienia bliższego: biernik a dopełniacz. Zagadnienia poprawnościowe związane z walencją czasownika. Bezokolicznik a rzeczownik odsłowny jako dopełnienie czasowników modalnych i fazowych. Forma gramatyczna orzecznika wyrażonego rzeczownikiem i przymiotnikiem. Zagadnienia poprawnościowe w zakresie związków zgody (zgodność formalnogramatyczna a semantyczna). Składnia liczebników polskich i innych określeń ilościowych. Polisemantyczność wskaźników zespolenia w języku potocznym. Użycie imiesłowowych równoważników zdań. Tendencje rozwojowe współczesnej polskiej normy syntaktycznej.7. Leksyka: Wzajemne stosunki słownictwa i gramatyki. Kryteria oceny poprawności doboru leksykalnego. Struktury analityczne i ich nacechowanie stylistyczne. Pleonazmy i tautologie. Wyrażenia peryfrastyczne i nadmiernie uproszczone. Dobór właściwego synonimu. Wyrazy o treści ogólnej i wieloznaczne. Wyrazy o ograniczonym zasięgu środowiskowym i stylowym. Wyrazy modne i szablon leksykalny. Poprawność i celowość tworzenia neosemantyzmów. Pojęcie łączliwości wyrazu. Naruszenie łączliwości wyrazów. Innowacje w użyciu frazeologizmów.

8. Stylistyka: Pojęcie stylu. Błąd leksykalny a błąd stylistyczny. Dobór środków językowych a funkcja wypowiedzi i rodzaj sytuacji komunikacyjnej. Używanie elementów oficjalnych w wypowiedziach potocznych. Używanie elementów potocznych w wypowiedziach mówionych i pisanych o charakterze publicznym. Naruszanie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu. Dostosowanie wypowiedzi do możliwości percepcyjnych odbiorcy. Pretensjonalność stylu. Błąd stylistyczny a stylizacja językowa.

Metody i kryteria oceniania

Ćwiczenia konwersatoryjne kończą się zaliczeniem na ocenę.Studenta obowiązuje obecność na zajęciach (dopuszczalne dwie nieobecności), aktywny udział w ćwiczeniach, zaliczenie testów cząstkowych oraz testu końcowego (lub przygotowanie pracy zaliczeniowej);Ocenę końcową przedmiotu ustala się na podstawie: aktywności na zajęciach, ocen z testów cząstkowych i oceny z testu końcowego lub pracy zaliczeniowej.

Metody dydaktyczne

Metody ćwiczeniowo-praktyczne (ćwiczeń przedmiotowych, stolików eksperckich, obserwacji), dyskusja, referat, elementy wykładu konwersatoryjnego

Literatura OPRACOWANIA PODSTAWOWEBugajski M., Językoznawstwo normatywne, Warszawa 1993Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H., Kultura języka polskiego, t. 1-2,

Warszawa 1986Jadacka H., Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia,

Warszawa 2005Markowski A., Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne,

Warszawa 2005Nowy słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warszawa 1999 (i

następne)Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2010. Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Mosiołek -

Kłosińska, Warszawa 2001OPRACOWANIA ZALECANEBartmińska I., Bartmiński J., Słownik wymowy i odmiany nazwisk obcych,

Olsztyn 1992Bąba S., Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny, Poznań 1989Bąba S., Walczak B., Na końcu języka. Poradnik leksykalno-gramatyczny,

Warszawa - Poznań 1992Brzezina M., Wariancja rodzaju gramatycznego rzeczowników nieżywotnych w

potocznej polszczyźnie, Wrocław 1982Buttler D., Polski dowcip językowy, Warszawa 1968Buttler D., Innowacje składniowe współczesnej polszczyzny, „Poradnik

Językowy” 1982, z. 6Cegieła A., Markowski A., Z polszczyzną za pan brat, Warszawa 1982Doroszewski W., O kulturę słowa. Poradnik językowy, Warszawa 1964Doroszewski W., Kryteria poprawności językowej, Warszawa 1978Doroszewski W., Istota i mechanizm błędów językowych, w: Język, myślenie,

działanie, Warszawa 1982Grabias S., Skubalanka T., Społeczne uwarunkowania stylów języka,

„Socjolingwistyka” 2, 1979Język zwierciadłem kultury, czyli nasza codzienna polszczyzna, red. H. Zgółkowa,

Poznań 1988

Jadacka H., System słowotwórczy polszczyzny (1945 – 2000), Warszawa 2001Jodłowski S., Losy polskiej ortografii, Warszawa 1979Klemensiewicz Z., Główne tendencje rozwojowe składni polskiej, [w:] Ze studiów

nad językiem i stylem, Warszawa 1969Klemensiewicz Z., Składnia, stylistyka, pedagogika językowa, Warszawa 1982Kurkowska H., Skorupka S., Stylistyka polska. Zarys, Warszawa 1959Markowski A., Jak dobrze mówić i pisać po polsku, Warszawa 2000Michalewski K., Neologizm, neosemantyzm, metafora, „Rozprawy Komisji

Językowej ŁTN” XXXVIII, 1993Miodek J., Kultura języka w teorii i praktyce, Wrocław 1983Miodek J., Odpowiednie dać rzeczy słowo. Szkice o współczesnej polszczyźnie,

Wrocław 1987Miodek J., O języku do kamery, Rzeszów 1992Pisarek W., Poczucie językowe, znajomość języka i praktyka językowa,

„Socjolingwistyka” 1, 1977Pisarek W., Słownik języka niby-polskiego, czyli błędy językowe w prasie,

Wrocław 1978Pisarkowa K., Odchylenie a kreatywność w języku potocznym, „Polonica” III,

1977Polszczyzna piękna i poprawna, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1966Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W.

Pisarek, Kraków 1999Wilkoń A., Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice

1981Współczesne odmiany języka narodowego, red. K. Michalewski, Łódź 2004Zgółkowie H. i T., Językowy savoir-vivre, Poznań 1993

Informacje dodatkowe

brak