I

ZWIERZĘTA HODOWLANE

GO

ŁĘBIE CH

ÓW

I HO

DO

WLA

Ewa Strzelec

SPRAWDZONA

WIEDZA

DOBRACENA

GOŁĘBIE

Praktyczny poradnik chowu i hodowli gołębi, dla hodowców oraz tych, którzy dopiero zamierzają nimi zostać. Powinni go przeczytać także wszyscy ci, którzy interesują się tymi pięknymi ptakami, ich bogatą historią i chcieliby więcej o nich wiedzieć.

Jeśli fascynują Cię gołębie, ta książka jest właśnie dla Ciebie!

Znajdziesz w niej wiadomości na temat:• biologii gołębi,• ras ozdobnych i użytkowych tych ptaków,• wymaganych warunków chowu,• dziedziczenia i kojarzeń par rodzicielskich oraz wiele innych przydatnych informacji.

Księgarnia internetowa:www.multicobooks.ple-mail: biuro@multicobooks.pl

Księgarnia:ul. Kazimierzowska 14Warszawa-Mokotów

801 70 33 4222 564 08 00

22 564 08 03

Zamówienia telefoniczne:

Zamówienia faksem:

GOŁĘBIECHÓW I HODOWLA

golebie_okl_ebook.pdf 1 6/9/11 11:06 AM

GOŁĘBIEchów i hodowla

Książkę tę dedykuję moim rodzicom.

Ewa Strzelec

Multico Oficyna Wydawnicza

GOŁĘBIEchów i hodowla

Tekst i zdjęcia: Ewa StrzelecRysunki: Sylwester Oleksiak, Robert DzwonkowskiZdjęcia na okładce: główne – Fotolia/Eric Isselée; z tyłu – Ewa Strzelec

Projekt okładki: Marta Zięba

© Copyright by MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2010Wszelkie prawa zastrzeżone

MULTICO Oficyna Wydawnicza sp. z o.o.ul. Kazimierzowska 14, 02-589 Warszawatel. 22 564 08 00faks: 22 564 08 03e-mail: sekretariat@multicobooks.pl

Redaktor: Aleksandra ZduńskaKorektor: Elżbieta Kijewska

ISBN 978-83-7763-184-3

Studio DTP: Elżbieta PichOpracowanie cyfrowe zdjęć: ArtGraph

| goŁębiE

5

Spis treściPrzedmowa 6Udomowienie,dzicyprzodkowieikrewni

gołębiadomowego 7Krótkahistoriahodowligołębi,czylijakto

zgołębiemdawniejbywało 8Gołąb,jakijest,każdywidzi 10Pióra 14Anatomia,czylicogołąbmawśrodku,

ifizjologia,czylijaktodziała 18Zachowaniegołębi 26Jakzostajesięhodowcą? 28Dlakażdegocośmiłego–wybórrasgołębi 31

Uformowane 31Brodawczaki 33Kuraki 34Dęte 35Barwne 36Turkoty 37Strukturalne 38Mewki 39Lotne 40

Gołębie lotne 40Wywrotki 46Bije 47Gołębie pocztowe 47

Pomieszczeniadlagołębi,czylicośdlaarchitektów 48Wymagania ogólne 48Typy gołębników 52Urządzanie i wyposażenie gołębników

i wolier 55Zasadyżywieniagołębi 62

Preferencje pokarmowe gołębi 62Zapotrzebowanie gołębi na paszę 63Pasze i składniki odżywcze 64Ziarna i nasiona 65Mieszanki i dodatki paszowe 67Sposoby zadawania karmy 70Pojenie 71

Podstawygenetykiizasadypracyhodowlanej 73Cechy jakościowe i ilościowe 73Selekcja 76Dobór par do rozrodu 76Metody kojarzenia gołębi 76Zapiski hodowlane 78

Rozmnażaniesięgołębi:odjajkadodorosłości 79Opieka hodowcy nad młódkami 84Rozpoznawanie płci 85Trenowanie gołębi lotnych 88Cechy lotowe 88Ogólne zasady trenowania gołębi ras

lotnych 89Program treningu 91Trening z użyciem przenośnej skrzynki lub

gołębnika 92Gołębiepocztowe–prawdziwisportowcy 93Zabiegiprofilaktyczne–czylizmiotłąpo

gołębniku 95Ważniejszechorobygołębi–czylipanGołąb

byłchory… 98Zakaźne choroby wirusowe 98Zakaźne choroby bakteryjne 99Choroby wywoływane przez grzyby –

grzybice 101Choroby wywołane przez pasożyty

wewnętrzne 102Inwazje pasożytów zewnętrznych 103Inne schorzenia 104Apteczka 105

Odrapieżnikach–czylicojeszczemożezagrozićnaszymgołębiom? 106

Kilkasłówomięsieinawoziegołębi 108Mięso 108Tucz i ubój młodych gołębi 109Nawóz gołębi 110

Wystawygołębirasowychipocztowych 112Organizacja wystaw 112Przygotowanie gołębi do wystawy 113

Przydatneinformacje 116Organizacje koordynujące hodowlę gołębi

w Polsce 116Wybrane organizacje koordynujące hodowlę

gołębi w Europie i na świecie 116Witryny internetowe poświęcone

problematyce hodowli gołębi 116Czasopisma poświęcone m.in. hodowli

gołębi 116Bibliografia 117Podziękowania 118

goŁębiE | Przedmowa

6

Gołębie towarzyszą człowiekowi od ty-siącleci, spełniając różne role w historii ludzkości. Początki zainteresowania nimi wiążą się z kultami religijnymi Fenicjan, Egipcjan czy Rzymian. Wzmianki na te-mat gołębi można także znaleźć w Biblii, gdzie np. przedstawiono gołębia niosące-go Noemu gałązkę oliwną na znak ustępo-wania potopu. Gołąb, a ściślej biała gołę-bica, jest częstym symbolem Ducha Świę-tego w chrześcijańskiej sztuce sakralnej. W sztuce współczesnej najbardziej zna-nym gołębiem jest symbol pokoju uwiecz-niony przez Pabla Picassa.

W przeszłości gołębie spełniały funk-cję użytkową, zapewniając sprawną ko-munikację i przekazywanie informacji wewnątrz państw i imperiów, a także pod-czas wojen i bitew. W dzisiejszych czasach to piękne zwierzę cieszy ludzi swoją obec-nością jako ulubieniec, ale też bywa użyt-kowane – zarówno w sporcie, pięknych lo-tach, jak i na mięso. Mnogość ras o zróż-nicowanych cechach zewnętrznych spra-wia, że nie można oderwać od nich oczu, a każdy znakomity przedstawiciel rasy na wystawie budzi zachwyt zwiedzających. Wypuszczenie gołębi przez nowożeńców jest atrakcją ceremonii ślubnych. Także loty gołębi pocztowych dostarczają ho-dowcom wielu emocji związanych z rywa-lizacją sportową.

Celem tej książki jest przedstawienie w podstawowym zakresie wiedzy na te-mat hodowli gołębi, tak aby początkują-cy adept mógł sobie z nią poradzić, a z cza-sem stać się doświadczonym i obiecu-

jącym hodowcą. Jest ona adresowana przede wszystkim do tych, którzy zamie-rzają rozpocząć lub właśnie rozpoczę-li swoją hodowlę gołębi. Moim szczerym pragnieniem jest zainteresowanie czy-telnika tym pięknym, ale niedocenianym zwierzęciem, od tysiącleci towarzyszą-cym człowiekowi, dzięki opisowi podstaw biologii i hodowli, a także pobieżnemu przeglądowi ras. Hodowcom, czy to po-czątkującym, czy zaawansowanym, pra-gnę ułatwić rozpoznanie chorych i osła-bionych ptaków oraz wyrobienie w sobie cierpliwości, bo wiele osiągnięć hodowla-nych wymaga długoletniej pracy, a zatem także rozległego doświadczenia. Mam też nadzieję, że moja książka, zawierają-ca z konieczności ograniczoną ilość in-formacji, sprowokuje Czytelników do po-szukiwania wiadomości na temat hodow-li gołębi w innych źródłach i do poszerza-nia swojej wiedzy. Jestem także otwarta na konstruktywną krytykę i opinie.

Ewa Strzelec

Przedmowa

| goŁębiE Udomowienie, dzicy przodkowie i krewni gołębia domowego

7

Udomowienie, dzicy przodkowie i krewni gołębia domowegoUdomowienie gołębi nastąpiło ok. 6000 lat temu w Fenicji (4000 r. p.n.e.). Uwa-ża się, że gołębie domowe wywodzą się od dzikiego gołębia skalnego (tab. 1), który żyje dziko w rejonie basenu Morza Śród-ziemnego i obszarach Dalekiego Wschodu aż do Japonii. Potomkowie gołębia skalne-go zamieszkują obecnie miasta, gdzie jako gołębie miejskie (fot. 1, 2) żyją i rozmnaża-ją się. Długość ich ciała wynosi 31–34 cm, a rozpiętość skrzydeł 63–70 cm. Kuper i spodnia strona skrzydeł są biało upierzo-ne. Jest to jeden z gatunków gołębi o naj-szybszym locie.

Tabela 1. Systematyka gołębia domowego

Królestwo Zwierzęta

Typ Strunowce

Podtyp Kręgowce

Gromada Ptaki

Rodzina Gołębiowate

Rodzaj Columba

Gatunek Gołąb skalny Columba livia Bon.

FormaGołąb domowy Columba livia f. domestica

Oprócz przodków gołębia domowe-go, do rodziny gołębiowatych należy ok. 300 gatunków ptaków występujących na całym świecie, z czego w Polsce żyją 4, tj. grzywacz, turkawka, siniak i sierpówka, dawniej zwana synogarlicą turecką. Naj-łatwiej można zaobserwować w naszym kraju grzywacza oraz sierpówkę.

Grzywacz (fot. 3) jest największym gołębiem europejskim. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi 75–80 cm, długość ciała 40–42 cm, a masa 350–600 g. Jest on pta-kiem wędrownym. Występuje na terenie całej Polski, gdzie oprócz lasów, można go często spotkać w miejskich zadrzewie-niach i parkach, gdzie zakłada gniazda wy-soko w koronach drzew. Jego charaktery-styczną cechą jest występowanie białych plam w kształcie rogalików na bokach szyi oraz różowoszary odcień piersi.

Turkawka charakteryzuje się rozpię-tością skrzydeł 47–53 cm oraz długością ciała 26–28 cm. Zasiedla lasy i zagajniki, a także ogrody i parki miejskie. Jest jednak płochliwa i stroni od ludzi. Na bokach szyi ma czarno-białe prążkowane plamy, a na rdzawych pokrywach skrzydłowych i bar-kówkach ciemne plamki.

Siniak jest mniejszy od turkawki. Dłu-gość jego ciała wynosi 32–34 cm, a rozpię-tość skrzydeł 63–69 cm. Występuje głów-nie w lasach, ale zasiedla także parki. Wy-glądem przypomina gołębia skalnego, ale brak mu białych fragmentów upierzenia (spód skrzydeł i kuper są szare). Czarne paski na skrzydłach są słabo zaznaczone, tylko na lotkach III rzędu.

Sierpówka(synogarlica turecka, fot. 4) jest spotykana na terenie ogrodów, par-ków, zagród i osiedli. Długość jej ciała wy-nosi 31–33 cm, a rozpiętość skrzydeł 47– 55 cm. Ptaki obu płci mają szarobeżowe upierzenie z widoczną czarną półobrożą na wierzchu szyi.

goŁębiE | Krótka historia hodowli gołębi, czyli jak to z gołębiem dawniej bywało

8

Krótka historia hodowli gołębi, czyli jak to z gołębiem dawniej bywałoMożna przyjąć, że hodowla gołębi roz-poczęła się od chwili udomowienia (ok. 6000 lat temu w Fenicji). Źródła histo-ryczne donoszą o arkanach hodowli gołę-bi domowych już w starożytnym Egipcie. Rozprzestrzenienie się udomowionych gołębi w krajach basenu Morza Śródziem-nego i arabskich nastąpiło dzięki rejsom handlowym Fenicjan w pierwszym tysiąc-leciu p.n.e. Do Grecji (Aten) gołębie przy-były z Syrii, a wraz z rozkwitem i podboja-mi Cesarstwa Rzymskiego rozprzestrze-niły się na jego rozległych terenach. Z koń-cem średniowiecza hodowano je już na północy Europy i przyjmuje się, że od wie-ku XIX hodowlą gołębi zajmował się już cały świat i stan ten trwa do dzisiaj.

Jakie zatem cechy gołębi zdecydowa-ły o ich udomowieniu? Domestykacji tego gatunku ptaków sprzyjało przede wszyst-kim ich przywiązanie do miejsca gniazdo-wania. Od tysięcy lat selekcja oraz utrwa-lanie naturalnie pojawiających się muta-cji genetycznych pozwoliły na uzyskanie do obecnych czasów aż kilkuset ras gołębi różniących się od siebie wielkością, masą ciała, barwą i strukturą upierzenia, a na-wet temperamentem i własnościami psy-chicznymi.

Dlaczego ludzie zainteresowali się udomowieniem tego gatunku zwierząt? Na początku gołębie utrzymywano i wy-korzystywano w celach religijnych. Wie-rzono, że skoro bogowie mieszkają w ja-skiniach, w których mieszkają także go-łębie, to muszą one mieć u nich specjal-ne względy i być pod opieką boską. Sta-

rano się zatem zyskać przychylność bo-gów, dokarmiając gołębie, co sprzyjało ich oswojeniu. Potem zorientowano się, że interesującą i ciekawą cechą tych ptaków jest zdolność do nieomylnego powrotu do miejsca gniazdowania. Tę właściwość wy-korzystano następnie w hodowli do two-rzenia sieci łączności pocztowej, zwłasz-cza podczas działań wojennych, od cza-sów starożytnych aż po II wojnę światową w XX w. W Persji już ok. 637 r. n.e. działa-ła zorganizowana sieć przekazywania in-formacji, w skład której wchodziły służba pocztowa i stacje z gołębiami pocztowy-mi. Wiadomości spisane na niewielkich karteczkach przyczepiano do nogi albo do skrzydła ptaka. Prawo feudalne nakładało ograniczenia stanowe, w wyniku których hodowlą gołębi mogły zajmować się tyl-ko stany wyższe (szlachta). Po zniesieniu tego prawa hodowla gołębi pocztowych rozpowszechniła się wśród niższych sta-nów, co rozszerzyło zakres komunikacji pocztowej. W krajach muzułmańskich ho-dowla gołębi pocztowych także miała bo-gate tradycje, a ptaki te wykorzystywano m.in. do utrzymywania systemu łączności wojskowej (np. podczas krucjat).

Wieki XVIII i XIX przyniosły rozkwit hodowli gołębi w Europie, w tym także w Polsce. Doskonalono tzw. zdolność po-wrotnolotową, czyli umiejętność powro-tu do gniazda u gołębi pocztowych, roz-winęła się także hodowla ras ozdobnych, których zadaniem było tylko dostarcza-nie miłych wrażeń estetycznych i radości z bliskiego z nimi obcowania. W tamtym

| goŁębiE Krótka historia hodowli gołębi, czyli jak to z gołębiem dawniej bywało

9

czasie zainteresowano się także hodowlą gołębi w mięsnym typie użytkowym, do-starczających odżywczego, lekkostrawne-go, delikatesowego mięsa. Gołębie pocz-towe wykorzystywał już Reuter do przeka-zywania telegramów w początkach XIX w. Do szybkiego przekazywania informacji używali ich także kupcy, bankierzy i gra-cze giełdowi. Gołębie pocztowe oraz sie-ci łączności, które je użytkowały, istniały jeszcze w czasie I i II wojny światowej, ale wraz z rozwojem nowych metod łączności wojskowej znaczenie ptaków w tej dzie-dzinie zaczęło maleć od połowy wieku XX, aby ostatecznie ulec zanikowi. Gołębie pocztowe obecnie startują jedynie w kon-kursach lotów, które dostarczają hodow-com wielkich sportowych emocji, a kon-kurencja ta, obecnie w rozkwicie, narodzi-ła się w Belgii ok. 200 lat temu.

W Polsce hodowla gołębi także ma bo-gate tradycje, o czym może świadczyć spo-ra grupa ras polskich. Początki zrzeszeń hodowców na ziemiach polskich sięgają końca XIX w., gdzie w Jarosławiu (zabór austriacki) powstało Pierwsze Galicyj-skie Towarzystwo Ornitologiczne, w Kra-

kowie – Towarzystwo Rolnicze Krakow-skie, a we Lwowie – Krajowe Towarzystwo Chowu Drobiu, Gołębi i Królików. Samo-dzielne organizacje zrzeszające wyłącz-nie hodowców gołębi powstawały w okre-sie dwudziestolecia międzywojennego (XX w.). Okresem kryzysu w hodowli go-łębi, zwłaszcza pocztowych, była II woj-na światowa, kiedy ich utrzymywanie było surowo zabronione. Wiele stad w tym cza-sie unicestwili okupanci. Po wojnie, już w 1946 roku, hodowcy krakowscy przy-stąpili do odbudowy pogłowia, wznawia-jąc działalność organizacyjną i hodowlaną na ziemiach polskich. Szczegółowy i nie-zwykle ciekawy opis dziejów hodowli go-łębi w Polsce zawiera książka Zbigniewa Gilarskiego pt. „Nasze Gołębie. Rasy pol-skie”. Obecnie hodowcy gołębi są skupie-ni w dwóch związkach: gołębi rasowych – w Polskim Związku Hodowców Gołębi Rasowych i Drobnego Inwentarza, a pocz-towych – w Polskim Związku Hodowców Gołębi Pocztowych. W Polsce działają także kluby pod patronatem PZHGRiDI, zrzeszające hodowców wybranych ras.

goŁębiE | Gołąb, jaki jest, każdy widzi

10

Przyzwyczajeni do gołębi, bardzo rzadko zdajemy sobie sprawę, że wśród hodow-ców będziemy musieli używać odpowied-nich słów na określenie części ciała gołę-bi, a także poznać je po prostu po to, żeby rozumieć, o czym mowa. Części ciała, ich kształt i wymiary, stanowią także kryte-

rium rasowości, a dokładne i szczegółowe opisy są zawarte we wzorcach rasowych.

Zajmijmy się najpierw częściami cia-ła gołębia. Na pierwszy rzut oka widać, że gołąb ma głowę, szyję, tułów, skrzy-dła, ogon i nogi, ale jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach (rys. 1).

Gołąb, jaki jest, każdy widzi

Rys. 1. Części ciała gołębia

pierś

bark

gardło

wole

dziób

woskówka (brodawka nosowa)

oko

kark

szyja (tylna część)

plecy

skrzydło

lotki

ogon

odbytbrzuch

skok (śródstopie)

palec tylny

palec przedni środkowy

| goŁębiE Gołąb, jaki jest, każdy widzi

11

Głowa gołębi może mieć różną wiel-kość, w zależności od rasy. Małą głowę mają gołębie rasy mewka, duża natomiast jest charakterystyczna dla garłaczy oraz ras mięsnych. Pośrednie rozmiary głowy są spotykane np. u gołębi pocztowych. Po-nadto część ras ma charakterystyczne uło-żenie piór na głowie, tworzących tzw. czu-bek lub koronę (gil, gdański wysokolot-ny), albo też gładko przylegających. Czoło gołębia może być płaskie lub wypukłe. Tuż za okiem znajdują się otwory słuchowe przykryte piórami; można je odkryć, od-chylając delikatnie piórka w tym miejscu.

Na głowie znajdują się oczy, których tęczówka u gołębi może przybierać bar-wę od piaskowej (rybiej) poprzez żółtą, złotożółtą, pomarańczową, czerwonopo-marańczową (kogucią), brunatną, ciem-nobrunatną aż do czarnej. Oczy gołębia są otoczone obwódkami(otoczkami), które także mogą być różnych rozmiarów i bar-wy. Mogą one być gładkie (małe – 1 mm, średnie 2–3 mm i duże 10 mm) albo bro-dawkowate. Barwa obwódki oka bywa ja-sna, szara albo czerwona. Hodowcy gołę-bi pocztowych wiążą barwę tęczówki i ob-wódki oka ze zdolnościami lotowymi tych ptaków.

Głowa jest także zaopatrzona w dziób, który stanowi rusztowanie dla początko-wych odcinków przewodu pokarmowego i oddechowego. Rozmiar dzioba jest ce-chą rasową i rozróżnia się dzioby krótkie (6–12 mm), średniej długości (17–21 mm) oraz długie (23–25 mm). Dzioby karierów potrafią osiągać długość nawet 35–37 mm.

W zależności od kształtu rozróżnia się dzioby proste i garbate (np. bagdety no-rymberskiej). Dziób może być jasny, cieli-sty albo ciemny.

Łatwo zauważyć na górnej części dzio-ba dwa otwory oddechowe, które otacza zgrubienie nazywane woskówką. Wy-dzielina woskówki ma na celu konserwa-cję dzioba, który jako martwy wytwór na-skórka potrzebuje nawilżania, podobnie jak nasze paznokcie. Woskówka ma ja-sną barwę i kształtem przypomina serce. U samców zwykle jest większa niż u sa-mic, co pomaga w odróżnianiu płci. Po-dobnie jak obwódka oka, także woskówka może mieć różne wielkość i kształt, w za-leżności od rasy. Są zatem woskówki małe i gładkie, a także duże i brodawkowate.

Szyja łączy głowę z tułowiem. Nie-które rasy gołębi charakteryzują się szy-ją krótką (mewki), inne średnią (poczto-we), a jeszcze inne długą (kariery, garła-cze). Szyja może być także cienka lub gru-ba, prosta, łabędzia lub esowata (pawiki). U gołębi ras łabędź stargardzki czy pawik szyja charakterystycznie pulsuje. Pióra na przedniej stronie szyi niektórych ras (me-wek) tworzą krawat lub rozetę. U peruka-rzy pióra z grzbietowej części szyi tworzą charakterystyczny dla nich kaptur (peru-kę). Pod dziobem na przedniej stronie szyi znajduje się podgardle, które najczęściej jest wklęsłe, chociaż np. mewki mają pod-gardle wypukłe.

Największą optycznie częścią ciała go-łębia jest tułów, w obrębie którego moż-na rozróżnić klatkę piersiową z most-

goŁębiE | Gołąb, jaki jest, każdy widzi

12

kiem (pierś), grzbiet, miednicę, brzuch, kuper, stek i ogon. Mały tułów (29–31 cm) występuje np. u maściuchów, a skrajnie duży u olbrzymów rzymskich (50–60 cm). U gołębi lotnych klatka piersiowa, podob-nie jak kadłub samolotu, jest wąska i dłu-ga. Rasy mięsne gołębi charakteryzu-ją się szeroką klatką piersiową i szerokim grzbietem. U pozostałych ras te części tu-łowia są zdecydowanie węższe. Powyższa prawidłowość odnosi się także do pojem-ności brzucha, która jest największa u go-łębi mięsnych. W każdym przypadku, nie-zależnie od rasy, grzebień na mostku po-winien być prosty. Kuper jest tą częścią ciała, z której wyrastają sterówki ogona, a ponadto znajduje się na nim także gru-czoł kuprowy, którego wydzielina służy gołębiowi do pielęgnacji piór.

Sterówki (12–32 szt.) tworzą ogon, któ-rym gołąb modyfikuje kierunek lotu. Naj-istotniejszy u gołębi rasowych jest sposób noszenia ogona. Ogon może być przedłu-żeniem tułowia, tworząc z nim jedną linię (np. u srebrniaka polskiego). Może być lekko uniesiony do góry, jak u kuraków, a nawet dotykać grzbietu, jak u pawików, które ponadto wachlarzowato go rozkła-dają.

Górne kończyny gołębia są przekształ-cone w skrzydła – główny narząd lotu, po-kryty po stronie wewnętrznej i zewnętrz-nej piórami. Rozpiętość skrzydeł gołębi sięga od 57–60 cm do nawet 100–110 cm. Pióra na nich są ułożone gładko, z wyjąt-kiem rasy loczek, u której tarcze skrzy-deł są pokryte skręconymi w loki piórami.

Kolejną ważną cechą jest ułożenie skrzy-deł w stosunku do ogona. U większości ras skrzydła są złożone powyżej sterówek, a u niektórych (rollerów, czyli wywrot-ków) poniżej, sporadycznie dotykając na-wet podłoża.

Nogi gołębi są także różnej długości, barwy i opierzenia. Garłacze są właścicie-lami bardzo długich nóg (13–15 cm) w po-równaniu np. z mewkami (7–8 cm). Nale-ży przyjąć, że gołębie o dużej masie ciała powinny mieć dobrze umięśnione i grub-sze nogi, aby mogły udźwignąć całe cia-ło. Nogi najczęściej są opierzone do stawu skokowego, chociaż u niektórych ras są opierzone także skoki i palce. Takie cha-rakterystyczne opierzenie palców i sko-ków (np. u wywrotka mazurskiego) na-zywa się łapciami. U niektórych ras pió-ra porastają tylko skoki, a palce pozosta-ją nieopierzone – taki układ piór nazywa się pończoszkami. Palce (cztery) i skoki są w różnych odcieniach czerwieni. Pazurki, podobnie jak dziób, mogą być białe, cieli-ste lub czarne.

Gołębie mogą mieć ubarwieniejedno-lite, dwubarwne, a nawet pstre. Ubarwie-nie jednolite oznacza, że wszystkie pióra są jednej barwy, której odcienie mogą być róż-ne na różnych częściach ciała. Do podsta-wowych barw piór należą: czarna, niebie-ska, czerwona, żółta, izabelowata, kawowa i biała. Jeśli na ciele gołębia występują pió-ra w dwóch barwach, które się nie mieszają, to ma on ubarwienie dwubarwne. W ubar-wieniu pstrym natomiast pióra co najmniej dwóch barw (ciemnej i jasnej) są równo-

Niedostępne w wersji demonstracyjnej.

Zapraszamy do zakupu

pełnej wersji książki.