skiego, uratowanego z napadu 13.02. 1944 r. na w/w ......strona 20 „Szkice na niegu”. Rzecz o oszukanej, zdradzonej i zapo- mnianej 27 Dywizji Piechoty AK z Woy- nia Przypomnijmy na pocztek fakty hi- storyczne. Na jesieni 1943 roku pre- mier, rzdu polskiego w Londynie, Stanisaw Mikoajczyk przedstawi prezydentowi Wadysawowi Racz- kiewiczowi stanowisko rzdu doty- czce wejcia wojsk radzieckich na tereny Polski. Bya to: „Instrukcja dla kraju” ........strona 23
ZBRODNIA W PA- ROLI POCZTEK RZEZI WOY- SKIEJ Brutalny mord dokonany przez Ukraisk Powstacz Armi na mieszkacach wsi Parola by zwia- stunem nadejcia krwawych czasów dla Polaków z Kresów Poudniowo- Wschodnich. W archiwum Polskiego Radia zachowaa si bezcenna relacja wiadka ocalaego ze zbrodni doko- nanej w Paroli......strona 26
KALENDARIUM LUDOBÓJSTWA. LIPIEC 1944 ROK
Kalendarium na ......stronie 28
Gdzie, kiedy i jak po- wstaa? „Banderow- ska UPA” Skrót UPA ( Ukraiska Powstacza Armia) jest raczej znany wikszoci zainteresowanych histori ostatniej wojny wiatowej, ale jak sdz tylko jako nazwa i zbrodnie jakimi si j obcia. eby jednak zrozumie ci- ar .....strona 34
DZIAANIA 27 WOYSKIEJ DY- WIZJI PIECHOTY ARMII KRAJOWEJ - lipiec 1944r. Okrenie w lasach parczewskich 15 lipca 1944 r. Niemcy rozpoczli wiel- k akcj pacyfikacyjn p.k. „Wirbel- sturm” („cyklon”) przeciw oddzia- om partyzanckim zgrupowanym w rejonie lasów parczewskich. W akcji uczestniczyy jednostki zmotoryzo- wane i konne liczce w sumie okoo
9 tysicy ludzi. Niemcy utworzyli trzy zgrupowania .....strona 37 Moje Kresy Wady- sawa ótaniecka cz.4 Byo to dokadnie w sylwestrowy wieczór 31 grudnia 1939 roku. Wie- dzieli kiedy przyj, wszystkie dzie- ci z mam byy wtedy w naszym kociele na mszy witej z okazji zakoczenia Starego Roku. Kaza- li cioci zaprowadzi si do owego pokoju i najpierw z jednej ze skrzy wycignli spod zboa taty onierski mundur, z drugiej.....strona 40
onierz Niezomny. Pk Wadysaw Czermiski ps. „Ja- strzb” vel „Stal Wadysaw Czermiski urodzi si 17.08.1910 r. w Jeewie w pow. Sierpc na Mazowszu. Rodzina jego pochodzia jednak z Woynia, a kon- kretnie z Dubna nad Ikw. Jak sam mawia „ tam le koci moich przod- ków”. Jego dziadek by powstacem styczniowym w 1963 roku. W 1929 r. ukoczy Seminarium .....strona 42
CO STAO SI Z UKRAISK POWSTACZA AR- MI? Po klsce Niemców pod Stalingra- dem, armia niemiecka rozpocza odwrót. Przed przesuwajcym si frontem wschodnim, uciekali Niem- cy, a wraz z nimi Ukraicy. Uciekali ci, którzy byli w policji niemieckiej, w SS Galizien, a równie bandy Ukraiskiej Powstaczej Armii, któ- re miay na.....strona 44
Z KRESÓW DO WROCAWIA – MATKA BOA RÓACOWA Z PODKAMIENIA Tym razem zapraszam w odwiedziny do Maryi z Podkamienia. Odwiedzi- am ju nie po raz pierwszy koció ojców Dominikanów pod wezwa- niem w. Wojciecha w centrum Wro- cawia, przy placu Dominikaskim. Obraz M.B. z Podkamienia ma swoj kaplic w tym monumentalnym ko- ciele. ......strona 45
„GENIUS LOCI” LWOWA - WE WROCAWIU?” „Genius loci” to pojcie znane ju w staroytnym Rzymie, gdzie wedug wierze kady czowiek mia swo- jego geniusza, czyli ducha opieku- czego czuwajcego nad nim od dnia narodzin a do mierci....strona 46
www.ksi.kresy.info.pl 1 maja 2014 - strona 1
ORGAN MEDIALNY POROZUMIENIA POKOLE KRESOWYCH KSI odznaczony Medalem Pro Patria Legitymacja nr. 710 / 12
K R E S O W Y Serwis Informacyjny
NIEZBDNIK KRESOWY 2019 ISSN 2083-9448
Nr. 7/2019 (98), e-miesicznik 1 lipca 2019
PAMITA O KRESACH, O MAEJ OJCZYNIE PRZODKÓW, TO NIE TYLKO OBOWIZEK, ALE ZASZCZYT
Zmar por.Józef u- kaszewski ps. „Czaj- ka” - jeden z ostat- nich onierzy 27 Woyskiej Dywizji Piechoty AK W Chemie Lubelskim w wieku 98 lat zmar porucznik Józef ukaszew- ski, pseudonim Czajka, jeden z ostat- nich onierzy 27 Woyskiej Dywi- zji Piechoty AK. Msza w. aobna odprawiona zostaa ...strona 4
75. rocznica litew- skiej zbrodni na Po- lakach w Glincisz- kach 20 czerwca 1944 r. oddzia kolabora- cyjnej policji litewskiej zamordowa w Glinciszkach 40 Polaków. Bya to litewska odpowied na mier w walce z AK 4 policjantów. Zbrodnia spotkaa si z odwetem ze strony Polaków. – Jestem przekonany, e o Glinciszkach i Dubinkach nie powin- no mówi si oddzielnie. .....strona 5
X wiatowy Kongres Kresowian w Che- mie Lubelskim Tradycyjnie w dniach 15 i 16 czerw- ca 2019 r. w Chemie Lubelskim odby si „X wiatowy Kongres Kresowian”. Czerwcowa sobota w Chemie, staa si miejscem odbywa- jcego si Kongresu Kresowian. Tym razem Msza wita odprawia si w kociele OO Reformatów, w którym znajduj si cudowny obraz w. An- toniego- Patrona strona ......6
O któr „prawd” tu chodzi ? Trzeba przyzna, e wokó najnow- szej ksiki Piotra Zychowicza, „Wo- y zdradzony”, jest ju sporo szumu, chocia oczywicie na razie dziki kampanii reklamowej jaka prowadzi sam autor. Kontrowersyjny tytu ju sam zwraca uwag potencjalnych czytelników. Nie bez znaczenia rów- nie bya wczeniejsza zapowied rozpoczcia sprzeday z dniem 2 lip-
ca, a wic na kilka dni przed obcho- dami 11 lipca, .....strona 13 Jak „uetycznia” ba- dania Jarosaw Syr- nyk. W artykule „Straty osobowe na te- renie powiatu leskiego w okresie od marca 1944 r. do lipca 1947 r.”, opu- blikowanym w: „Lemkovia, Bojko- via, Rusíni - ......strona 16
Czytajcie prawd o Woyniu „Bestialstwo UPA pod Lubomlem na Woyniu, Tom II - Spalony Koció” to najnowsza ksika Krzysztofa Kotuna z Chema ......strona 19
Zagada Huciska Brodzkiego Otrzymaem poczt ksieczk zaty- tuowan jak powyej. S to wspo- mnienia Jana Pinkiewicza ,ur. 1929r. w Hucisku Brodzkim, opracowane prze córk Jarmi Ulatowsk, a wydane nakadem Jana Michalew-
75. rocznica rozbrojenia najwikszej kresowej
dywizji Armii Krajowej
Dziaania 27 Woyskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej - lipiec 1944r. - Strona 37
1 lipca 2019 - strona 2 www.ksi.btx.pl AKTUALNOCI - WYDARZENIA - INFORMACJE
Prokuratorzy IPN w Lublinie poszukuj osób pokrzywdzo- nych i wiadków zbrodni woy- skiej. Za zbrodni ludobójstwa popenion w latach 1939-1945 odpowiadaj m.in. czonkowie OUN-UPA. IPN zaapelowa o skadanie relacji i dokumen- tów w tej sprawie. (...) Instytut przypomnia, e ledztwo proku- ratorów z Lublina dotyczy terenu dawnego województwa woy- skiego i dopuszczenia si tam „zabójstw kilkudziesiciu tysicy mczyzn, kobiet i dzieci narodo- woci polskiej”. (...) „Zwracamy si z apelem do osób pokrzyw- dzonych, czonków ich rodzin, wiadków oraz tych wszystkich, którzy posiadaj informacje na temat zbrodni, a take s w posia- daniu zdj pomordowanych, list ofiar lub innej przydatnej doku- mentacji, o kontakt” – zaapelowa Instytut. Poda te adres, na któ- ry naley kierowa korespon- dencj w tej sprawie: ul. Wodo- pojna 2, 20-086 Lublin; numer telefonu: (81) 534 59 11 oraz i adres e-mail: komisja.lublin@ ipn.gov.pl. (...) Ze stanowiska pionu ledczego IPN, z którym
mona zapozna si na stronach Instytutu (stan na luty 2019 r.), wynika, e wci moliwe jest skuteczne oskarenie sprawców zbrodni woyskiej – zakwalifi- kowanej przez prokuratorów jako zbrodnia ludobójstwa. (...) Z po- wodu zbrodni woysko-galicyj- skiej Polsk i Ukrain do dzisiej- szego dnia dzieli róna pami o roli OUN-UPA. O ile dla polskiej strony bya to godna potpienia zbrodnia ludobójstwa (masowa i zorganizowana), o tyle dla Ukra- iców by to efekt symetrycznego konfliktu zbrojnego, za który w równym stopniu odpowiedzial- ne byy obie strony. Dodatkowo Ukraicy chc postrzega OUN i UPA wycznie jako organiza- cje antysowieckie (ze wzgldu na ich powojenny ruch oporu wobec ZSRS), a nie antypolskie.
ródo: https://www.tvp.info/43049327/ ipn-szuka-naocznych-swiadkow- rzezi-wolynskiej-spisujemy- z- eznania?fbclid=IwAR2jbOTy- jGEyDcn7IOw2Ka0msUAykU- b4wcNgwcZYRi-a1Tdv1PAHk 2B_qw
IPN szuka naocznych wiadków rzezi woyskiej. „Spisujemy zeznania” Redakcja
Foto za: https://ipn.gov.pl/pl/ ak tua lnosc i /73015,Tabl ica- w - h o l d z i e - B r o n i s l a w o w i - Pierackiemu-w-85-rocznice- smierci.html
15 czerwca mina 85. rocznica zamachu na pk. Bronisawa Pie- rackiego. Atak przeprowadzili dziaacze Organizacji Ukrai-
skich Nacjonalistów (OUN). Za- bójstwa na ul. Foksal 3 w War- szawie dokona dziaacz OUN Hryhorij Maciejko na zlecenie jednego z przywódców organiza- cji, Stepana Bandery. Przedstawi- ciele Urzdu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych wspól- nie m.in. z weteranami II wojny wiatowej odsonili w czwartek w
pobliu miejsca zamachu pamit- kow tablic. (...) Na tablicy, któ- r odsonito na cianie budynku Zwizku Inwalidów Wojennych RP przy ul. Foksal 16, przypo- mniano, e Pieracki by wicepre- mierem, szefem MSW, a take oficerem Legionów Polskich i obroc Lwowa w 1918 r.
Po synnej szary pod Sokoowem doszo do bitwy pod Jazowcem 75 lat temu w dniach od 11 do 13 lipca 1919 r. w zwyciskim boju Dywizjon l Dywizji Jazdy przy 4 Dywizji Strzelców Polskich gene- raa eligowskiego, odpar ataku- jce oddziay ukraiskie (cznie w sile dwóch i pó brygady) i nie dopuci wroga do Jazowca i klasztoru SS Niepokalanego Po- czcia. Ten dzie - 11 lipca sta si dniem wita pukowego.
Klasztor w Jazowcu - to dawna od wielu wieków stranica Rze- czypospolitej, na poudniowo- -wschodnich rubieach Polski, na Podolu - powstrzymujca zagony tatarskie i tureckie naway. Bój ten przyniós uanom niemier- teln saw oraz nazw „Uanów Jazowieckich”.
Foto: za https://www.ipsb.nina. gov.pl/a/artykul/boj-pod-jazlow- cem-1113-lipca-1919-roku
Kartka z historii: 75 rocznica bitwy pod Jazowcem
W czwartek i pitek ju po raz 11-nasty w gocinnych Prabu- tach na Powilu od- bya si Konferencja „wiat Kresów”. 13 czerwca 2019 r. przy pomniku upamit- niajcym Pomordo- wanych na Kresach Wschodnich II Rze- czypospolitej, odpra- wiono msz wit w intencji ofiar ludo- bójstwa dokonanego przez OUN – UPA w czasie II Wojny wiatowej Trady- cyjnie podczas mszy homili wygosi ks. Tadeusz Isakowicz – Zaleski.14 czerwca 2019 r. od godz. 10 w Prabuckim Centrum Kultury i Sportu odbya si kon- ferencja, któr otworzyli prezes Prabuckiego Stowarzyszenia Kre- sowiaków Andrzej Mosiejczyk i burmistrz Marek Szulc. Wród uczestników, co bardzo cieszy, byo bardzo wielu uczniów z lokalnych szkól. Prelekcje prze- prowadzili m.in. Ks. Tadeusz Isa- kowicz – Zaleski „75. rocznica ludobójstwa Polaków na Poku- ciu i Tarnopolszczynie”. Z kolei prelekcja Mirosawa Kowzana z Chodziey dotyczya historii i
zagady wsi Perczyn na Woyniu. Cao uzupeniy wystpienia re- daktorów Michaa Rzepiaka i An- drzeja Urbaskiego z „Saloniku Kresowego” z Radia Gdask. Or- ganizatorzy poinformowali rów- nie, e: 20 lipca w Prabutach odbdzie si IV Kresowy Rajd Rowerowy, a 15 sierpnia we wspomnianej konkatedrze uro- czycie zainstalowana bdzie kopia Matki Boej z Kazimierki na Woyniu. Orygina obrazu wraz z kocioem zosta spalony w 1943 roku przez bandy UPA. Pomimo tego kult Matki Boej trwa nadal wród Woyniaków.
Udao si nam równie dowie- dzie, e: Prabuckie Stowarzy- szenia Kresowiaków, Otrzymao dotacj na realizacj reportau fil- mowego pod roboczym tytuem: „Powilanin – skd przybyem? co zastaem? co przywiozem?”, dokumentujcego histori ludzi osiedlonych na Powilu po II wojnie wiatowej. Realizacja pro- jektu trwa bdzie 2 lata. Stowa- rzyszenie otrzymao rodki unij- nie przyznane przez Powilask Lokaln Grup Dziaania.
ródo: http://www.prabuty.pl/ konferencja-swiat-kresow/
Ruch Spoeczny „Porozumienie
Pokole Kresowych„ Obchody 11 lipca w Warszawie Andrzej ukawski
W 76. rocznic Krwawej Nie- dzieli na Woyniu, jak co roku Marszem Pamici który wy- ruszy po Mszy w Katedrze Praskiej uczcimy pami ofiar ludobójstwa na Kresach II Rzeczpospolitej Polskiej.
Rok 2019 to kolejny rok zmowy milczenia i chowania ludobój- stwa pod dywan. To w tym roku, roku 2019 w skandaliczny sposób Trybuna Konstytucyjny uzna za niekon- stytucyjne zapisy w Ustawie o IPN o ukraiskim nacjonalizmie i Maopolsce Wschodniej. Rok temu na skutek nacisków USA, IZRAELA oraz Kijowa, z ustawy o IPN znikny zapisy o penalizacji zbrodni ludobójstwa.
W czasie gdy za nasz wschod- ni granic ronie natenie gloryfikowania banderyzmu, w Polsce coraz bardziej okrutnie marginalizuje si i Kresy i ofia- ry ludobójstwa. Dlatego poprzez wiksz ni w latach poprzednich frekwencj musimy pokaza, e
pami ofiar ludo- bójstwa nigdy nie przeminie.
Plan obchodów w dniu 11 lipca 2019r. 16:00 - pocztek wydarzenia 16:30 - Msza wita - Bazyli- ka katedralna w. Michaa Archa- nioa i w. Floria- na Mczennika, zwyczajowo ka- tedra w. Floriana – koció na war- szawskiej Pradze- -Pónoc, katedra diecezji warszaw- sko-praskiej.
Po mszy, ok. 17:30 - rusza Marsz Pamici który przejdzie ulicami Pragi i ródmiecia a zakoczy si tradycyjnie przed
Tablic Woysk umieszczon na fasadzie Domu Polonii przy Krakowskim Przedmieciu 64
Muzeum II W. w Gdasku ogosio wielk akcj zbierania pamitek. Pisz midzy inny- mi: „Jeeli chcielibycie, aby pami o Waszych krewnych i ich historie nie odeszy w zapo- mnienie zachcamy do przeka- zania przedmiotów zwizanych z wojn do naszego Muzeum w ramach Ogólnopolskiej Zbiórki Eksponatów ,,Przyjmiemy Two- j histori…” Wszystkie zabytki zostan otoczone starann opie- k i zabezpieczone przed skut- kami upywu czasu. Czekamy na Was w siedzi- bie Muzeum II Wojny wiato- wej oraz w piciu polskich mia- stach, gdzie otworzymy czasowe punkty zbiórki:
Czekamy na Was w siedzi- bie Muzeum II Wojny wia- towej oraz w piciu polskich miastach, gdzie otworzy- my czasowe punkty zbiórki: • Lublin 11-13 lipca • Szczecin 8-10 sierpnia • Biaystok 10-12 padziernika • Katowice 14-16 listopada • Warszawa 12-14 grudnia Akcja potrwa do koca biece- go roku.” Wicej o akcji: https:// muzeum1939.pl/zbiorka2019
Wiemy, e w tym muzeum, jest dzia powicony „Kresom”, mimo, e tego nie nagonio- no. Warto zatem przypomnie, e w czasie burzliwych wyda- rze XX wieku, Kresy byy aren walk toczonych w obu
wojnach wiatowych, byy miejscem masowych zbrodni i eksterminacji, wywózek i wy- siedle. Od 1939 r. byy oku- powane przez ZSRR i Litw, od 1941 przez III Rzesz, od 1944 ponownie przez ZSRR. W PRL termin „Kresy” zosta wyeliminowany ze sownika polskich poj narodowych. Po zmianach ustrojowych na po- cztku lat 90-tych XX wieku polska historiografia odzyskaa swobod posugiwania si ter- minem „Kresy”. Kresy jednak zachoway si w pamici ludzi, których los rzuci o kilkaset ki- lometrów na zachód od swoich dotychczasowych domów, na ziemie nowe i nieznane. Stao si to w wyniku ukadów Wiel- kiej Trójki, na które Polska nie miaa wpywu. Wysiedlonych z Kresów przez pó wieku ska- zywano na zapomnienie. Nie wolno byo otwarcie mówi i pisa o polskich Kresach. Dla- tego te przez pryzmat wspo- mnie Kresowian podejmijmy prób wywoania z niepamici losów mieszkaców „kraju lat dziecinnych”. Dlatego ten dzia muzeum bdzie szczególn lek- cj historii. Mode pokolenie, wychowane w zupenie innej rzeczywistoci, bdzie miao szans uwiadomi sobie wasn tosamo kulturow, zrozumie tsknot starszych za minionym czasem i niezwyk atmosfer tamtych lat.
„Kresy” w Muzeum II Wojny wiatowej Redakcja
1 lipca 2019 - strona 4 www.ksi.btx.pl AKTUALNOCI - WYDARZENIA - INFORMACJE
W Chemie Lubelskim w wieku 98 lat zmar porucznik Józef u- kaszewski, pseudonim Czajka, je- den z ostatnich onierzy 27 Wo- yskiej Dywizji Piechoty AK. Msza w. aobna odprawiona zo- staa 28 czerwca 2019 r. ( pitek) o godz. 13 w kociele pod wezwa- niem witej Matki Teresy z Kal- kuty przy ul. Kochanowskiego w Chemie. Porucznik ukaszewski spocz na cmentarzu komunal- nym w Chemie. Rodzina zmare- go prosia, by zamiast kwiatów i wieców, przynosi znicze, które trafi na ukochany przez porucz- nika ukaszewskiego Woy. I zapon na grobach spoczywaj- cych tam Polaków.
Józef ukaszewski urodzi si w miejscowoci Wierzbiczno, gmi- na Turzysk, powiat Kowel, woj. woyskie. Dziadek Ludwik by legionist i osadnikiem wojsko- wym. Rodzina ukaszewskich przybya na Woy prawdopo- dobnie z okolic Kielc. W 1943 r. ukraiskie rzezie na ludnoci polskiej nie ominy Wierzbicz- na. Józef ukaszewski trafi do Zasmyk i zgosi si do oddziau partyzanckiego AK „Jastrzbia” ( por. Wadysawa Czermiskiego), przyjmujc pseudonim „Czajka”. Z tym oddziaem bra udzia mi- dzy innymi w obronie Kupiczo- wa, miejscowoci zamieszkanej przez Czechów. W 1944 r. po po- wstaniu 27 WDP AK znalaz si w II batalionie 50 puku piechoty i wzi udzia w akcji „Burza”. Z dywizj bra udzia w walkach o
Turzysk i trafi w okrenie na te- renie lasów mosurskich. Walczy o Czmykos, Stawki i Staweczki, gdzie zosta ranny rykoszetem. Pocisk przechowywa jeszcze po wojnie.
Po 1945 r. jako byy Akowiec ukrywa si w Piaskach pod Lu- blinem, zatrudniajc si do prac polowych. Zosta jednak aresz-
towany i osadzony w wizieniu UB w Hrubieszowie. W kocu zosta jednak zwolniony powró- ci do Buna, zaoy rodzin i prowadzi due gospodarstwo rolne. W latach siedemdziesi- tych zamieszka w Chemie, gdzie wspópracowa ze rodowiskiem byych onierzy 27 WDP AK. W wolnej Polsce otrzyma awans na porucznika rezerwy.
Zmar por.Józef ukaszewski ps. „Czajka” - jeden z ostatnich onierzy 27 Woyskiej Dywizji Piechoty AK Redakcja
Z nieukrywan satysfakcj do- wiedzielimy si o budujcej uroczystoci, podczas której do- ceniono dziaaczy kresowych w Opolu. Informacj podajemy za: nto.pl (https://nto.pl/10-opolsk- ie-dni-kresowe-marszalek-odz naczyl-zasluzonych-przedstawi cieli-organizacji-kresowych/ar/ c13-14242795?fbclid=IwAR0xI UcX5EFEUj2HDSvjye99wE3x- leQwiYGha7LcegFqJv_u6Y-OX- -Bkgo)
W ogrodzie Wojewódzkiej Bi- blioteki Publicznej witowano w piatek 10. Dni Kresowe. Z tej okazji marszaek województwa uhonorowa wyróniajcych si przedstawicieli rodowisk kre- sowych odznak „Za zasugi dla województwa opolskiego.
Odznaczeni zostali:
• Adam Wokowski z Kdzierzyna-Kola, zaoyciel i dyrygent chóru „Echo Kresów”, odnoszcego sukcesy na arenie ogólnopolskiej, a take pomy- sodawca i reyser cyklicznego „Koncertu Czterech Kultur”;
• Alicja Heflich z Brzegu, dziaaczka Towarzystwa Mioni- ków Lwowa i Kresów Poudnio- wo-Wschodnich, wspóorganiza- torka konkursów kresowych dla modziey, organizatorka charyta-
tywnych wyjazdów na Kresy;
• Jolanta Koodziejska z Opola, od wielu lat zasiadajca w zarzdzie opolskiego oddziau Towarzystwa Mioników Lwo- wa, czonek zarzdu gównego Towarzystwa;
• Janina Stadnik z Nysy, inicjatorka powstania nyskiego Klubu Tarnopolan;
• Kazimierz Naumczyk z Gubczyc, który gromadzi re- lacje kresowian do wydawnictw wspomnieniowych, organizuje pielgrzymki na Kresy, inicjuje wspóprace Towarzystwa m.in. z modzie;
• Witold Listowski - wie- loletni prezes kdzierzysko-ko- zielskiego Stowarzyszenia Kreso- wian, wiceprezydent wiatowego Kongresu Kresowian, organizator Wojewódzkie Dni Kultury Kreso- wej.
Przypominaniu i utrwalaniu dzie- dzictwa kresowego su wanie organizowane od 2012 roku Opol- skie Dni Kresowe. Ich wspóorga- nizator, Tadeusz Chrobak, od 35 kierujcy Wojewódzk Bibliotek Publiczn, otrzyma nagrod mar- szaka dla animatorów i twórców kultury, a od towarzystwa kreso- wian - medal 30-lecia.
10. Opolskie Dni Kresowe. Marszaek odznaczy
zasuonych przedstawicieli organizacji kresowych
Janowej Doliny rozkwit i zagada - Kresy Niepodlege 1919 - 1939 Redakcja
3 lipca, roda, 18.00, DSH, Warszawa, Karowa 20 Janowej Doliny rozkwit i za- gada
Dom Spotka z Histori zapra- sza na kolejne spotkanie cyklu „KRESY NIEPODLEGE 1919 – 1939”, w ramach które- go przypominamy osignicia cywilizacyjne, gospodarcze, naukowe i kulturalne ziem wschodnich II Rzeczypospoli- tej. Prezentacja Tomasza Kuby Kozowskiego powicona b- dzie jednemu z najciekawszych przedsiwzi przemysowo- -gospodarczych na Woyniu jakim byy Pastwowe Ka-
mienioomy w Janowej Dolinie eksploatujce zoa bazaltu oraz stworzone przy nich wzor- cowe osiedle dla pracowników przedsibiorstwa. Kres osady przyniós w 1943 roku atak ukraiskich nacjonalistów, którzy wymordowali ok. 600 mieszkaców miejscowoci.
Zapraszamy do udziau w spo- tkaniu i zachcamy do upo- wszechnienia oraz udostpnia- nia tej informacji!
3 lipca 2019, roda, godz. 18.00 Dom Spotka z Histori, War- szawa, ul. Karowa 20
www.ksi.btx.pl 1 lipca 2019 - strona 5AKTUALNOCI - WYDARZENIA - INFORMACJE
20 czerwca 1944 r. oddzia ko- laboracyjnej policji litewskiej zamordowa w Glinciszkach 40 Polaków. Bya to litewska odpo- wied na mier w walce z AK 4 policjantów. Zbrodnia spotkaa si z odwetem ze strony Pola- ków. – Jestem przekonany, e o Glin- ciszkach i Dubinkach nie powin- no mówi si oddzielnie. Wedug mnie, wród dni pamici na Li- twie powinny si znale rów- nie te daty, gdy maj ogromne znaczenie dla polsko-litewskich relacji na Wileszczynie – mówi „Kurierowi Wileskiemu” histo- ryk, Tomasz Boerocki.
20 czerwca 1944 r. oddzia litew- skich policjantów z Podbrzezia wkroczy do Glinciszek i zamor- dowa 39 Polaków, nie oszcz- dzajc kobiet ani dzieci. 40 ofiar zbrodni by administrator majt- ku, Wadysaw Komar – ojciec wybitnego lekkoatlety o tym sa- mym imieniu, który zosta zamor- dowany w okolicy Podbrzezia.
Podstawowym kryterium „do- boru” ofiar bya narodowo. Najlepiej potwierdza to fakt, e z grupy, która zostaa rozstrzela- na zosta wyczony Wadysaw Klukowski, który rozmawia z policj po litewsku i wskaza kierunek odejcia onierzy AK. Warto jednak zauway, e nawet w tak tragicznym momencie nie wszyscy chcieli ratowa ycie za wszelk cen.
Mieczysaw Sobolewski nie pró- bowa wykorzystywa znajomo- ci jzyka, mimo e jego ojciec by Litwinem. Nie wskaza te miejsca, gdzie odeszli partyzan- ci. Zgin razem ze wszystkimi. Zbrodnia w Glinciszkach wstrz- sna Polakami. Bardzo szybko
nastpi te odwet. onierze 5 Wileskiej Brygady AK zaata- kowali 23 czerwca 1944 r. wie Dubinki na terenie Litwy Ko- wieskiej i zabili tam 27 osób. Miay to by rodziny litewskich policjantów oraz innych Litwi- nów kolaborujcych z Niemca- mi. Podobnie jak w Glinciszkach, ofiarami byy kobiety i dzieci.
– Bya to wyranie akcja odweto- wa, co byo podkrelane w pozo- stawionych na miejscu ulotkach. Z jednej strony miaa wymiar zemsty, z drugiej – jej celem byo ostrzeenie przed podobnymi li- tewskimi akcjami wobec polskiej ludnoci, bo mord w Glinciszkach odbierano jako pocztek akcji li- kwidacyjnej ludnoci polskiej na tych terenach – wyjania „Ku- rierowi Wileskiemu” prof. Jaro- saw Wokonowski, autor ksiki „Okrg Wileski Zwizku Walki Zbrojnej Armii Krajowej: w la- tach 1939-945”.
Rozliczenie sprawców mordów utrudnio wejcie Armii Czer- wonej i kolejna, tym razem so- wiecka, okupacja. Jak podkrela Jarosaw Wokonowski, wrcz symbolicznie mona patrze na losy bezporednio odpowiedzial- nego za mord na polskiej ludnoci w Glinciszkach por. Petrasa Po- lekauskasa, dowódcy 3 kompanii 258 litewskiego rezerwowego batalionu policyjnego. – Czo- wiek odpowiedzialny za mier 40 cywili, zupenie niewinnych osób, w odwecie za mier w wal- ce 4 policjantów, ostatecznie nie poniós kary. Jak podaje w swo- jej monografii dr. Pawe Rokicki, informacja o jego rozstrzelaniu przez Niemów okazaa si nie- prawdziwa. Udao mu si uciec do Niemiec, a potem do Stanów Zjednoczonych, gdzie otrzyma
amerykaskie obywatelstwo i prowadzi spokojne ycie. To po- kazuje, jak bardzo dziurawy by ten system cigania za zbrodnie wojenne w wiecie Zachodu – zauwaa historyk. Konsekwencje mordu byy jednak bardzo bole- sne. Odczuy je nie tylko rodziny ofiar. Na dugo Gliniszki i Dubin- ki stay si symbolami polsko-li- tewskiego antagonizmu. O Glin- ciszkach nigdy nie zapomnieli natomiast Polacy. Spraw mordu w Dubinkach litewskie rodowi- ska nacjonalistyczne wykorzysty- way przez lata jako dowód na to, e polscy partyzanci dokonywali wiadomego ludobójstwa ludno- ci litewskiej na Wileszczynie. Do przeomowego wydarzenia doszo dopiero w czerwcu 2005 r., gdy weterani Armii Krajowej i Oddziaów Lokalnych gen. Ple- chaviiusa, walczcych po stro- nie Niemców, po raz pierwszy wspólnie uczcili pami zamor- dowanych przez obie strony cy- wilów. Antanas Paulauviius, szef
Zwizku Weteranów Litewskich Oddziaów Lokalnych i Wacaw Pacyno, szef Klubu Weteranów AK, odwiedzili oba miejsca mor- dów, gdzie Litwini i Polacy zoy- li kwiaty, zapalili znicze i wspól- nie modlili si po polsku i litew- sku. Historyk Tomasz Boerocki uwaa, e wydarzenia sprzed 75 lat maj szczególne znacznie w budowaniu polsko-litewskiej pa- mici historycznej. Nie jest to jed- nak pami atwa. – Uwaam, e nie mona mówi o Glinciszkach bez Dubinek i o Dubinkach bez Glinciszek, a niestety, tak Polacy, jak i Litwini bardzo lubi tego ro- dzaju narracj. Mówienie o tych wydarzeniach jako caoci jest bardzo trudne, bo Litwinom przy- pomina o kolaboracji z czasów wojny i zbrodniach na ludnoci cywilnej, a Polaków zmusza do zauwaenia skazy w dziaaniach Armii Krajowej. Osobicie uwa- am, e na grobach ofiar Polacy i Litwini powinni spotyka si co roku, e warto upamitnia je jed-
n, wspóln uroczystoci, jednak jak dotd taki pomys nie spotka si z zainteresowaniem ze strony przedstawicieli pastwa – histo- ryk wyjania „Kurierowi Wile- skiemu”. Boerocki uwaa, e w tego rodzaju sprawach nie wystar- cz oddolne inicjatywy. – Jestem przekonany, e rocznice mordów w Glinciszkach i Dubinkach po- winny by na Litwie uwzgldnio- ne w ustawie o dniach pamici. Próbowaem zainteresowa t spraw poszczególnych posów, ale jak na razie, to si nie udao. Jestem przekonany, e gdybym szuka poparcia dla upamitnie- nia tylko litewskich albo tylko polskich ofiar, byoby o wiele atwiej. Niestety, cho tak wiele mówimy o polsko-litewskim po- jednaniu, nadal atwiej jest zna- le chtnych do podtrzymywania konfliktów ni ich rozwizywania – twierdzi specjalista. ródo: /kurierwilenski.pl/
75. rocznica litewskiej zbrodni na Polakach w Glinciszkach Redakcja
W dniu 18 czerwca 2019 r. w Ka- miecu Podolskim odbyo si po- wicenie pomnika, wzniesione- go w miejscu, gdzie wyrzucano ciaa pomordowanych podczas masowych represji w ramach antypolskiej operacji NKWD. Pomnik zosta postawiony przez rodzin Zawadzkich ku pamici Stanisawa Zawadzkiego, na- uczyciela polskiej szkoy w Ka- miecu Podolskim, represjono- wanego w 1937 roku. Powice- nia pomnika dokona proboszcz katedry kamienieckiej ks. Ro- man Twaróg TChr. Mszy w. na tym miejscu przewodniczy ks. Alojzy Kosobucki OSPPE z parafii w. Mikoaja Biskupa. Na uroczystoci obecni byli przed- stawiciele Towarzystwa Polskie- go i rodzin pomordowanych. Przyjechali take przedstawicieli z Polski wród których Wicemar-
szaek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej pani Maria Koc. Anty- polska operacja przeprowadzo- na przez NKWD wyróniaa si ogromn skal zbrodni i okru- ciestwa. W latach ‎1937-1938 represje miay naprawd demo- niczny charakter i byy szcze- gólnie skierowane przeciwko Polakom i katolikom. Polacy ginli prawie czterdziestokrot- nie czciej ni inni obywatele ZSRR. Wedug rozkazu Stalina ówczesny szef NKWD Mikoaj Jeow likwidowa wszystkich, kogo uwaa za wrogów pastwa radzieckiego. Wród nich by i Stanisaw Zawadzki – nauczyciel szkoy polskiej w Kamiecu Po- dolskim, który przey tylko 39 lat. (...) Na pocztku lat 60-tych byy pracownik NKWD odnalaz syna Stanisawa Zawadzkiego, Zbigniewa i pokaza miejsce,
gdzie zasypano ciaa rozstrzela- nych Polaków. Powiedzia take, e w cigu trzech tygodni kadej nocy wywozi 10-12 cia, które zasypywa w jednym miejscu. Czowiek ten opowiedzia to wszystko Zbigniewowi, gdy by ju w podeszym wieku i mczy- y go wyrzuty sumienia, e nikt z rodziny nie wie, gdzie spoczywa ich bliski. Wczeniej mówienie o tych sprawach byo zabronione, ale u schyku swojego ycia ten starszy czowiek postanowi opo- wiedzie i pokaza, gdzie spo- czywa ojciec Zbigniewa i setki innych Polaków (zasypano ich w osobnym dole ni Rosjan i Ukra- iców). Zbigniew Zawadzki po- kaza to miejsce swojej rodzinie i przykaza szanowa je do czasu, a moliwe bdzie jego upamit- nienie. W poowie lat 90. Tere- sa i Janek (wnuki Stanisawa)
w miejscu s p o c z y n k u zamordowa- nych i roz- s t rzelanych P o l a k ó w zrobili ogro- dzenie i po- stawili krzy z tabliczk. A w tym roku (2019) pos tawiono pomnik, któ- ry upamitnia Polaków — ofiar represji politycznych, przelado- wa za wiar i przynaleno na- rodow. — To jest bardzo wane, e na tej ziemi pamitaj i sza- nuj swoj histori i swoje ko- rzenie, — powiedziaa podczas powicenia pomnika Wicemar- szaek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej pani Maria Koc. / W
Kamiecu Podolskim powi- cono pomnik pomordowa- nym Polakom Strona gówna ródo: : CRE- D O : h t t p s : / / c r e d o . p r o / pl/2019/06/187224?fbclid=IwA- R2zY4ayLGClq87bcVEw0M- 22wo_M5P2rISrJW82WvvP- ZQqtRfI5GG-8saw8
W Kamiecu Podolskim powicono pomnik pomordowanym Polakom Redakcja
1 lipca 2019 - strona 6 www.ksi.btx.pl AKTUALNOCI - WYDARZENIA - INFORMACJE
Fundacja Wolno i Demokra- cja w nowej czci wileskiego Cmentarza Rossa zakoczy- a w sobot rewitalizacj pol- skiej kwatery wojskowej z lat 1919-20. Czterdzieci starych nagrobków zostao wymienio- nych na nowe. Odnowiono te znajdujc si tam kolumn. „Stan dawnej kwatery by na tyle zy, e przeciganie tego w cza- sie grozio cakowit degradacj nagrobków” – powiedzia koor- dynator prac Marcin Demcio z Fundacji Wolno i Demokracja. Demcio wskaza, e kwatera ta jest bardzo czsto pomijana przez polskich turystów czy polskie delegacje oficjalne, które przyby- waj na Ross, gdy „wszystkie uroczystoci skupiaj si na innej polskiej kwaterze wojskowej, w centrum której znajduje si ser- ce marszaka Józefa Pisudskie- go”. Odnowiona przez Fundacj kwatera mieci si w innej czci cmentarza, na Nowej Rossie. Na Nowej Rossie spoczywaj o- nierze polscy i litewscy, polegli w latach 1919–20 w bratobójczej walce o Wilno. Spoczywa tam te piciu onierzy z Samoobrony Wileskiej, którzy polegli w wal- kach ulicznych z Niemcami i bol- szewikami w kocu grudnia 1918 r. i na pocztku stycznia 1919 r.
W rodku tej kwatery, pomidzy grobami polskich i litewskich onierzy, stoi kolumna z napi- sem „Wilno swoim wybawcom”. Do 1939 roku wieczy j orze. Prace nad rewitalizacj, które sfi- nansowano ze rodków Minister- stwa Kultury i Dziedzictwa Na- rodowego i Funduszu Promocji Kultury, rozpoczto w ubiegym roku od zbierania odpowiedniej dokumentacji. Nastpnie zostay wykonane nagrobki, identyczne z tymi z lastryka, które byy w kwaterze. „Pocztkowo nagrob- ki chcielimy stworzy z gra- nitu, bo uwaalimy, e jest to trwalszy materia i lepiej wygl- da. Strona litewska upieraa si jednak, eby bya to identyczna kopia istniejcych” – powiedzia Demcio. Dogbnej renowacji zostaa poddana te kolumna, która – jak wskazuje koordynator prac – „bya w gorszym stanie ni przepuszczalimy”. W planach Fundacji Wolno i Demokracja jest te przywrócenie kolumnie pierwotnego stanu, czyli umiesz- czenie na niej ora, ale „bdzie to zaleao od tego, czy pozwol na to wadze litewskie”. W ocenie przewodniczcego Spoecznego Komitetu Opieki nad Star Ross Dariusza yborta, rewitalizacja polskiej kwatery na Nowej Rossie
jest „duym, znaczcym i kosz- townym projektem”.
„Cz nagrobków ju bya kie- dy odnawiana; stan wikszoci wymaga pilnych prac. Obecne, nowe nagrobki posu co naj- mniej 50 lat” – powiedzia PAP ybort.
Prezes poinformowa równie, e
Spoeczny Komitet Opieki nad Star Ross rozpocz ju zapla- nowane na ten rok prace renowa- cyjne 10 pomników. Za uzyska- ne rodki pochodzce gównie z kwest Komitet zamierza te od- nowi kilka pomników na innej starej wileskiej nekropolii, na Cmentarzu Bernardyskim, m.in. zniszczony tu przed kilkoma mie- sicami przez wandali pomnik
Antoniego Tyszkiewicza
Polska kwatera wojskowa na Rossie zostaa odnowiona
Redakcja
Tradycyjnie w dniach 15 i 16 czerwca 2019 r. w Chemie Lu- belskim odby si „X wiatowy Kongres Kresowian”. Czerwcowa sobota w Chemie, staa si miej- scem odbywajcego si Kongresu Kresowian. Tym razem Msza wi- ta odprawia si w kociele OO Reformatów, w którym znajduj si cudowny obraz w. Antoniego- Patrona Miasta. witynia ta jest ulubionym- duchowym miejscem cichej modlitwy Kresowian, zna- nym z odpustów i procesji „Okta- wy Boego Ciaa” z wiceniem wianuszków. Pomimo upalnego przedpoudnia, przy chorgwi pt- niczej, stany piewaczki z Ze- spou Kresowianka z Wodawy. Najdalsi gocie przybyli z miejsc: Darowa, Szczecina, Warsza- wy, Ostrowca witokrzyskiego, Dolnego lska, Lublina i wie- lu miejscowoci wokó Chema. Zwyczajowo- cztery pokolenia, ostatnich i najstarszych Kresowian oraz ich Potomkowie. Pielgrzy- mem szczególnym by ks. Micha Soomieniuk z Gniezna (którego dziadkowie wywodz si z Borek koo Lubomla). Mówi o wierze i jej sile przetrwania, pomimo woj- ny i przesiedle oraz tsknocie serc do rodzinnych stron. Spotgowao to przesanie, spotkanie wszystkich z Kongresu przy Pomniku Piecie Woyskiej- na wspólnym Anio Paski. wiateka pamici, kwia- ty, wspólne fotografie przy kamie- niu- omodlonym od lat i znanym, wszystkim, którzy czcz pami Polaków pomordowanych w lu- dobójstwie 1943 roku na Woyniu.
Najwiksze wraenie tych, którzy pierwszy raz stanli w obliczu Pie- ty ze zami, sowami wspomnie i czsto starymi fotografiami.
Jeden z etapów Kongresu - wiato pamici przy PIECIE WOY- SKIEJ W CHEMIE 15.VI.2019 r. Sympozjum naukowe skupio si na tematach duchowych: niezwy- kej historii obrazu Matki Boskiej z Lubomla, pielgrzymiej pamitce z Poczajowa oraz kresowych bo- haterach w literaturze i badaniach historycznych dr. Ewy Leniew- skiej. Wczeniejsi prelegenci to dr Piotr Kondraciuk z Muzeum w Zamociu oraz Andrzej Bronicki- Muzeum Chem. Wszystkie tema- ty dotykay czasów przeszych z obecnym do dzisiaj pitnem war- toci dziedzictwa duchowego Kre- sów Woyskich oraz ludzi maj- cych rodowody stamtd: Weyssen- hoffów i Bogdanowiczów. Szcze- gólnym uzupenieniem Kresowego Klimatu bya wystawa kilimów „Ze Lwowa do Hrubieszowa” zgromadzonych i prezentowanych przez Magdalen Sielick oraz rzeby z Nadbua Andrzej Suchoc- kiego. Tajemniczo sztuki uboga- ciy pieni zespou Kresowianka z Wodawy i Sielanki z Sielca. By te „Rymacki podwieczorek”: pod- pomyki, placki i pierogi z pieca wraz z kaw i herbat z imbryka- tradycyjnie przygotowany przez KGW z Rozdaowa (niedalekiej wsi z tradycjami kulinarnymi). Kolacja- wspólne biesiadowanie przy stole Kresowian, bya okazj do pogbienia wizi i szukania
wspólnych korzeni, wielu Kon- gresowiczów. Muzyka, wspólny piew i taniec- cz najbardziej, nawet tych, którzy trafili po raz pierwszy w kresowe klimaty kultu- ry. Zabytkowe pomieszczenia, sta- re progi, etnograficzne dekoracje i pikne bukiety polnych kwiatów, to tylko niektóre akcenty podbija- jce serca. Spenieniem Kongresu jest ywotno kultury woyskiej, przeniesionej przez rozproszon po caej Polsce i wiecie ludno polsk, zachowan w pamici. Kultywowanie jej, przypomina- nie, przywoywanie obyczajów i miejsc, staje si mostem kulturo- wym midzy pokoleniami. Pami o Ziemi Przodków, ich mowie i tra- dycjach jest najdoskonalszym spo- sobem na przetrwanie ich losów wspóczesnym wiecie. Wszystko to dopeni klimat Kongresu i sza- cowni gocie, którzy chtnie dzieli- li si wiedz, wspomnieniami i si trwania w kulturze ojców. Dope- nieniem wydarze bya niedziel- na pielgrzymka na Woy wraz z uczestnictwem w odpucie Trójcy Przenajwitszej w Lubomlu. Wie- le osób stano po raz pierwszy w jagieowych progach wity- ni. Wspólny stó przy dzwonnicy „woyski zwyczaj odpustowy” z niezapomnianym sokiem brzo- zowym i kompotem z suszu owo- cowego. Chleb i wszystko, co podano miay wymiar wspólnoty duchowej: nie tylko obecnych, ale i wspominanych Przodków. Pó- niej cmentarz, pokon szczegól- nemu miejscu, kociom i cieniom „Ludzi std” wymiar duchowych
poszukiwa i odniesie, nawet do najdalszej przeszoci. Podró do Borek- poszukiwanie sadyb i ludzi, najciekawszy moment pielgrzym- ki. Spenienie marze ks. Michaa i wielu innych osób. Wszystko si udao. Potwierdzia to najstarsza mieszkanka Borek, prowadzajc palcem po ulicy i dawnych, po- dwórkach Polaków. To jeszcze jed- no z ukazanych pragnie modych, poszukujcych w pamici i geogra- fii, ladów swojej rodziny na Wo- yniu. Potem podró przez Szacki Park Krajobrazowy w stron wiel- kiego jeziora witezi. Oywcze powietrze, lustro majestatu wody przeogromne i pobliski, empirowy dawny koció zamieniony na cer- kiew - to klimat poleskiego zakt- ka. Nie da si oddzieli losów ludzi od pikna przyrody, miejsc: pól,
k, lasów, jezior niegdy wspólnie zamieszkiwanych przez Polaków i Ukraiców. Wymieszana historia ze znamionami bólu II wojny wia- towej, wci do koca niezbadana, nie przyjta, nieopisana do koca. Któ, bowiem z nas obecnych, na- wet w zachwycie pojby tajemni- ce, zapachy, si ycia i mierci w rozkosznych woniach czerwcowej niedzieli, kiedy patrzylimy na te zaktki historii. Duszy kadego czowieka potrzebna jest prze- strze bezpieczna, wrcz wita do rozpoznania Ojczyzny. Te miej- sca, osobliwie s ni. Wszystkich, którzy w te dni czyli si z nami, trwali w modlitwie, przywoywali w sowach Woy - pozdrawiam najserdeczniej od najstarszych i najmodszych ludzi z Kongresu.
X wiatowy Kongres Kresowian w Chemie Lubelskim Krzysztof Kotun
Fina projektu odby si 6 czerwca 2019 r. w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki Przysta- nek Historia w Warszawi Wrczenie nagród laureatom za- koczyo pierwsz edycj ogól- nopolsk projektu edukacyjnego „Kresy – polskie ziemie wschod- nie w XX wieku”. Pierwszych sze edycji o zasigu regional- nym przygotowywa Oddzia IPN w Krakowie. Od tego roku projekt zosta rozszerzony na wszystkie oddziay IPN w Polsce. Na Przystanku Historia nagrody wrczyli prezes IPN dr Jarosaw Szarek oraz zastpca dyrektora Biura Edukacji Narodowej IPN, dr Pawe Baewicz. – Kultura to struktura, która zapewnia prze- trwanie narodowi, nawet jeli nie ma pastwa. Dzikujemy, e za- jlicie si Kresami jako kolejne pokolenie – powiedzia w czasie uroczystoci prezes IPN Jarosaw Szarek .Specjalnym gociem fi- nau bya Krystyna Mazurówna, córka matematyka Stanisawa Mazura, bohatera pracy kon- kursowej przygotowanej przez uczniów szkoy podstawowej nr 3 w Eku pod opiek naukow Marii Konopko. Krystyna Mazu- równa przyjechaa specjalnie na t okazj z Parya, ufundowaa te laureatom, którzy stworzy- li prac o jej ojcu, kilkudniowy pobyt w stolicy Francji. Gówn nagrod w projekcie jest wrze- niowy wyjazd edukacyjny na Biaoru i Wileszczyzn. Lista laureatów etapu central- nego projektu edukacyjnego „Kresy – polskie ziemie wschod- nie w XX wieku” Prace multimedialne • Ocali od zapomnie- nia autorstwa Hanny, Wiktorii i Aleksandry Samulskich, opiekun naukowy: Grzegorz Samulski, Zespó Edukacyjny w Osiecznicy • Z domowych archiwów. Losy mojej kresowej rodziny na tle przemian politycznych XX wieku autorstwa Maksymiliana
i Przemysawa Stanków, opie- kun naukowy: Magorzata Ku- trowska, Szkoa Podstawowa im. Wandy Rutkiewicz w Rzsce • „Biuletyn Kresowiaka” – Wielcy i mali ludzie Kresów autorstwa Aleksandry, Magorza- ty i Katarzyny Daman, opiekun naukowy: Iwona Wsik, Szkoa Podstawowa nr 50 im. Stefana Kardynaa Wyszyskiego – Pry- masa Tysiclecia w Lublinie • Pod skrzydami anio- a autorstwa Pauliny Berini, Zu- zanny Filochy, Julii Pychyskiej, Kingi Zimoch, opiekun naukowy: Anna Cisakowska, Zespó Szkó Ogólnoksztaccych I Liceum Ogólnoksztacce Carolinum w Nysie • Matematyczni geniusze ze Lwowa autorstwa Tomasza Fedeczko, Adriana Halickiego, opiekun naukowy: Maria Konop- ko, Szkoa Podstawowa nr 3 im. Henryka Sienkiewicza w Eku • Na Kresach historii, na Kresach literatury autorstwa Ada- ma Sadowskiego, Martyny Kop- czyskiej, Mai Kamrowskiej, Na- talii Krzemienieckiej, opiekuno- wie naukowi: Zdzisaw Cisowski, Radosaw Osiski, Zespó Szkó Ogólnoksztaccych i Zawodo- wych w Solcu Kujawskim • „Na posterunku” au- torstwa Mai Wadoch, Victorii Wodarczyk, Wojciecha Paciorka, opiekun naukowy: Dariusz Jakó- bek, XXXIV LO w odzi Prace pisemne • Wróciam do Piska. Wspomnienia z lat 1923–1957 au- torstwa Agaty Salamuchy, opie- kunowie naukowi: Jolanta Sala- mucha, Miosz Mielecki, III LO im. Unii Lubelskiej w Lublinie • Sercem i mylami by z Kresami autorstwa Justyny u- kaszyk, opiekun naukowy: Ewa Knybel, Liceum Ogólnoksztac- ce im. Stanisawa Wyspiaskiego w Bieczu • Wielcy i mali ludzie
Fina ogólnopolskiego projektu edukacyjnego „Kresy – polskie ziemie wschodnie w XX wieku” Redakcja
Kresów – ks. Micha Wilniew- czyc autorstwa ukasza Kubic- kiego, opiekun naukowy: Boena
Czerkas, Zespó Szkó, Liceum Ogólnoksztacce im. Komisji Edukacji Narodowej w Siemiaty- czach • Niezwyka przeszo zwykej osoby autorstwa Juli ebkowskiej-Kiryk, opiekunowie naukowi: Beata Jatel, Beata Sur- macewicz, Szkoa Podstawowa im. Tadeusza Kociuszki w Bia- ymstoku • ycie rozdarte na kawa- ki autorstwa Zofii Strk, opiekun naukowy: Krystyna Serbeska- -Biel, Zespó Szkolno-Przed- szkolny w Jadownikach • Ocalae wspomnienia kresowe autorstwa Rafaa wider- skiego, opiekun naukowy: Joanna Klimczuk, Szkoa Podstawowa nr 4 z oddziaami integracyjnymi im. Kardynaa Stefana Wyszy- skiego w Chemie ródo: https://ipn.gov.pl/pl/a- ktualnosci/71917,Final-ogoln- opolskiego-projektu-edukacyjneg
o-Kresy-polskie-ziemie-wschodn ie-w-XX-.html -- Od redakcji: Niestety nie wszyst- kie oddziay IPN a przypomnijmy, e „ Od tego roku projekt zosta rozszerzony na wszystkie oddziay IPN w Polsce”, rozpropagoway ten konkurs. Ten fakt jest bardzo niepokojcy i nie najlepiej wiad- czcy o tych oddziaach. Tak dla przykadu, nie znalelimy wród laureatów nikogo z woj. zachod- niopomorskiego, pytanie dlacze- go? Czyby nikt si nie zgosi! Poczylimy si ze znajomymi ze Szczecina, by dowiedzie si ,e rzeczywicie tamten oddzia IPN niestety nie nagoni na swoim terenie tego projektu edukacyjne- go, a to województwo znane jest ze rodowisk kresowych. Pytanie, sabota czy niekompetencja od- powiedzialnych ludzi w szczeci- skim IPN? Fot. Piotr ycieski (IPN)
AKTUALNOCI - WYDARZENIA - INFORMACJE
76 Rocznica Zbrodni Woyskiej, obchody w Przemylu, Zamociu i Szczecinie Redakcja
Zamo pamita
Uroczystoci religijno-patriotyczne w 76 rocznic ludobójstwa na Woyniu odbyy si 9 czerwca w kociele pw. w. Jan Boego Zamociu. Rozpocza je Msza w. sprawowana pod przewodnic- twem ks. dr hab. Czesawa Galka. Kazanie wygosi ks. Tadeusz Isakowicz Zalewski. W trakcie obchodów odsonito tablic po-
wicon pamici podporucznika Zygmunta Jana Rumla.
Za: https://www.radiozamosc.pl/wiadomosci/10374,tablica- poswiecona-zygmuntowi-rumlowi
Przemyl
Po postawieniu pomnika powiconego , Wszystkim Ofiarom nacjonalistów ukraiskich w latach 1939 - 1947 , Stowarzysze- nie Kresy Wschodnie Dziedzictwo i Pami wspólnie z Oddzia- em szczeciskim IPN-u postanowio: Cyklicznie kadego roku zgodnie z uchwa polskiego sejmu obchodzi rocznic 11 Lipca. Tosam z innymi obchodzonymi rocznicami na szczeciskim Cmentarzu Centralnym. Podobnymi jak wyzwolenie Szczecina , rocznica Katynia , wywózek sybirackich , czy innych. W tym roku bdzie to pierwsza taka uroczysto. Zaley nam bardzo aby tego typu uroczystoci byy pozbawione polityki , aby byy wrcz
Szczecin
przeprowadzone w duchu ekumenicznym. Z tych powodów zapraszamy na uroczystoci bez wy- jtku wszystkich dla których bardzo wana jest pami i prawda. 10 lipca 2019 r. o godz. 18.00 w Katedrze w. Jakuba Apostoa w Szczecinie , odprawiona bdzie msza wita w intencji „ Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraiskich nacjonali- stów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej „. 11 lipca 2019 r. o godz. 12.00 przy pomniku” Ofiar Nacjonalistów Ukraiskich w latach 1939-1947” odbd si uroczyste obchody „ Narodowego Dnia Pamici Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraiskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej „, na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie przy ul. Ku Socu 25 A Na uroczystoci zapraszaj: Dyrektor Oddziau Instytutu Pamici Narodowej w Szczecinie , dr Pawe Skubisz i Prezes Stowarzyszenia Kresy Wschodnie Dziedzictwo i Pami, Jerzy Muyo.
Okrgowy sd administracyjny w Kijowie uniewani decyzje o nadaniu dwóm ulicom w sto- licy Ukrainy imion dziaaczy nacjonalistycznych, Stepana Bandery i Romana Szuche- wycza – poinformowa prezes ukraiskiego Instytutu Pamici Narodowej Woodymyr Wiatro- wycz.Urzdnik okreli decyzj sdu jako „jeszcze jedn prób rewanu”. Po dojciu do wadzy w maju prezydenta Woodymy- ra Zeenskiego komentatorzy na Ukrainie mówi o aktywizacji rodowisk prorosyjskich, zwiza- nych m.in. ze zbiegym do Rosji byym prezydentem Wiktorem Janukowyczem. „Sd czciowo przychyli si do wniosków stro- ny pozywajcej i uniewani de-
cyzje o zmianie nazwy Prospek- tu Moskiewskiego na Bandery i Prospektu (sowieckiego generaa Nikoaja) Watutina na Szuche- wycza” – napisa Wiatrowycz na Facebooku. Wedug prezesa IPN Ukrainy tekst decyzji sdu zostanie opublikowany za pi dni. Wiatrowycz zapowiedzia, i zoy w tej sprawie apelacj. (...) (PAP)
Informacja za: https://nczas. com/2019/06/26/zmiana-na-ukr- ainie-pod-rzadami-zelenskiego- klamca-wolynski-wsciekly- n i e -bedz ie -u l i c -bande ry - i - szuchewycza-w-kijowie-sad- uniewaznil-decyzje/?fbclid=IwA R2Fkm9BLSZCr8IGCWQ0mDk OgUUF32o3SaTbAiEx7P0IUF9 X2JzpeBfSTTY
Zmiana na Ukrainie pod rzdami Zeleskiego?
Kamca woyski wcieky. Nie
/ Wizerunek Stepana Bandery na tle flagi UPA/fot. ilustracyjne/Fot. All-Ukrainian Union «Freedom», CC BY 3.0, Wikimedia Commons
Redakcja KSI nie ingeruje w tre nadsyanych artykuów ani nie ogranicza ich dugoci. W wyjtkowych sytuacjach dzielimy materia na czci
drukowane w kolejnych numerach. Nie zgadzamy si na uywanie sów plugawicych jzyk polski i naruszajcych dobre imi naszego kraju. Poniewa nie cenzurujemy treci nadsyanych publikacji kady z autorów osobicie odpowiada za swoje pogldy i wyraane opinie. Oznacza to, e nie wszystko co nasi
czytelnicy czytaj musi mie aprobat zespou redakcyjnego. Stoimy na stanowisku, e kady ma prawo do wyraania wasnego zdania i czyni to wiadomie.
Placówka Nadbuaskiego Oddziau Stray Granicznej w Lublinie nosi imi pukownika Kazimierza Bbiskiego.
Uroczystoci, które odbyy si 6 czerwca br., rozpocza Msza wita w Archikatedrze w. Jana Chrzciciela i w. Jana Ewangeli- sty w Lublinie. Po krótkim prze- marszu na teren Placówki SG w Lublinie, odby si uroczysty apel, podczas którego dokonano uroczystego odsonicia tablicy pamitkowej powiconej pa- tronowi. W uroczystoci wzili udzia przedstawiciele wadz miejskich i wojewódzkich, sze- fowie sub mundurowych wo- jewództwa lubelskiego oraz ka- dra kierownicza Nadbuaskie- go Oddziau Stray Granicznej. Wszystkich zaproszonych goci przywita obecny na uroczysto- ci gen. bryg. SG Jacek Szcza- chor – Komendant NOSG. (...) Placówka Nadbuaskiego Od- dziau Stray Granicznej w Lu- blinie, funkcjonuje ju od 2012r. Jest jednostk realizujc swoje
zadania w gbi kraju na terenie
Lublina oraz m.in. na terenie powiatów: lubelskiego, kranic- kiego, opolskiego, puawskiego, wid- nickiego i czyskie- go. W jej strukturach znajduje si równie Grupa Zamiejscowa Placówki SG w Za- mociu, która swym dziaaniem obejmuje m.in. teren miasta Za- mo, powiat zamoj- ski, powiat bigoraj- ski, powiat janowski oraz powiat krasno- stawski. W Placówce SG w Lublinie pe- ni sub okoo 120 funkcjonariuszy.
Informacja za: https://www.nadbu- zanski.strazgranicz- na.pl/nos/aktualnosc- i/33246,Pulkownik- Kazimierz-Babinski- patronem-Placowki- NOSG-w-Lublinie. html
Pukownik Kazimierz Bbiski patronem Placówki NOSG w Lublinie Redakcja
AKTUALNOCI - WYDARZENIA - INFORMACJE
1 lipca 2019 - strona 10 www.ksi.btx.pl AKTUALNOCI - WYDARZENIA - INFORMACJE
29 maja 2019 r. w Sali Ora Biaego Urzdu Marszakow- skiego odbyo si podsumowa- nie IX Wojewódzkiego Konkur- su Wiedzy o Kresach Wschod- nich.
Podczas uroczystoci wrczo- no dyplomy i nagrody laure- atom i wyrónionym uczniom oraz nauczycielom opiekunom. Konkurs adresowany by do uczniów gimnazjów, klas gim- nazjalnych oraz szkól ponad- gimnazjalnych. Organizatorem konkursu by Opolski Kurator Owiaty, wspóorganizato- rem Towarzystwo Mioników Lwowa i Kresów Poudniowo- -Wschodnich Oddzia Opole. Patronat nad konkursem ob- j Marszaek Województwa Opolskiego, który by take jednym ze sponsorów nagród. W uroczystoci oprócz uczniów, nauczycieli z wyrónionych szkó oraz przedstawicieli To- warzystwa Mioników Lwowa i Kresów Poudniowo-Wschod- nich w Opolu wzili udzia: Pan Roman Kolek – Wice- marszaek Województwa Opol- skiego, Pan Artur Zapaa – Opolski Wicekurator Owiaty, Pani Joanna Wnuk – Dyrektor Wydziau Rozwoju Edukacji Kuratorium Owiaty w Opolu, Pani Monika Jurek – Dyrektor Departamentu Edukacji i Rynku Pracy Urzdu Marszakowskie- go w Opolu, Pani Bogusawa Gruszka-Knapiak – reprezen-
tujca Towarzystwo Mioników Lwowa i Kresów Poudniowo- -Wschodnich. Gociem honoro- wym bya Pani prof. Barbara Kubis wieloletnia przewodni- czca jury i mentor konkursu.
Jury reprezentowali:
Krystyna Kulpa – Prezes Zwizku onierzy Armii Krajowej – Oddzia Opole, Celina Zajc – dyrektor Pu- blicznej Szkoy Podsta- wowej nr 1 w Woczynie, Beata Kwiato-Czernik – na- uczyciel doradca metodyczny Powiatowego Orodka Doskona- lenia Nauczycieli w Kluczborku, Marta Zwardo – przed- stawiciel Urzdu Mar- szakowskiego w Opolu, Halina Pilarz – przedstawiciel Kuratorium Owiaty w Opolu.
Spotkanie otworzy i prowadzi Pan Tomasz Kowalski – Zastp- ca Dyrektora Wydziau Rozwoju Edukacji Kuratorium Owiaty w Opolu. W pierwszym punkcie gos zabra Pan Roman Kolek – Wicemarszaek Województwa Opolskiego, który przywita wszystkich zebranych, a take w dalszej czci wystpienia pod- krela znaczenie rónorodnoci kulturowej oraz dobro ssiedz- kiego wspóistnienia ludzi za- mieszkujcych lsk.
Nastpnie Pan Artur Zapaa – Opolski Wicekurator Owiaty
podzikowa uczniom i nauczy- cielom za udzia w konkursie zachcajc ich jednoczenie do dalszej rywalizacji. Kolejnym punktem uroczystoci byo uroczyste podzikowanie Pani Barbarze Kubis za wieloletnie przewodniczenie jury konkur- su i opiek naukow. Pani prof. Kubis w swoim wykadzie pod- krelia zoono dziejów l- ska Opolskiego i wpyw losów osobistych na jego dzieje, zwró- cia take uwag na znaczenie symboliki de Polaków do wolnoci.
Nastpnie Organizatorzy IX Wo- jewódzkiego Konkursu Wiedzy o Kresach Wschodnich wrczyli dyplomy i nagrody wyrónio- nym uczniom oraz podziko-
wania nauczycielom i jurorom konkursu.
Na zakoczenie krótki wystp artystyczny zaprezentowaa jedna z nagrodzonych uczennic Patrycja Dorosiewicz z IX Li- ceum Ogólnoksztaccego im. Generaa Wadysawa Andersa w Opolu. Uroczystoci towarzy- szya prezentacja multimedial- na nagrodzonych prac uczniów. Opolskie media reprezentoway Radio Opole i Radio Doxa
ródo: http://www.ku- r a t o r i u m . o p o l e . p l / p o d s - umowanie-ix-wojewodzkiego- konkursu-wiedzy-o-kresach- wschodnich/#prettyPhoto
Podsumowanie IX Wojewódzkiego Konkursu Wiedzy o Kresach Wschodnich w Opolu Redakcja
14-15 czerwca b.r., w Lublinie, odby si II Kongres rodowisk Kresowych Rzeczpospolitej Pol- skiej oraz konferencja naukowa „Gród co semper by fidelis…”. Gównym organizatorem „Kon- gresu” by Instytut Pamici i Dzie- dzictwa Kresowego, instytucja naukowo-badawcza, która zrzesza wielu ekspertów z zakresu tematyki kresowej. W organizacj Kongresu i Konferencji wczyy si take: Centrum Bada Wschodnioeuro- pejskich „UCRAINICUM”, Fun- dacja Chrzecijaskie Odrodzenie Europy, Portal stowarzysze i or- ganizacji polonijnych we Francji, Portal Polski FR, Muzeum Nie- podlegoci, Studencki Klub Myli Spoeczno – Politycznej im. Zyg- munta Balickiego, Vade Mecum, Modzie Wszechpolska, Fundacja Kisiela, Zwizek onierzy Naro- dowych Si Zbrojnych oraz inni wolontariusze. Wypada dopowie- dzie, e Patronat Honorowy nad Kongresem i Konferencj udzielili: JE ks. prof. dr hab. kard. Marian Ja- worski, emerytowany metropolita lwowski, JE ks. abp dr Mieczysaw Mokrzycki, metropolita lwowski, JE bp Pacyfik Dydycz, biskup se- nior diecezji drohiczyskiej, JE bp Marian Buczek, biskup senior charkowsko-zaporoski, senator RP Mieczysaw Golba i euro-pose Ry- szard Czarnecki. Oczywicie orga- nizatorzy przyznaj, e „Kongres” nie mógby si odby bez wsparcia sponsorów i darczyców: PKN Or- len, który sprawuje rol sponsora strategicznego Kongresu i Konfe- rencji, Fundacja PZU, Fundacja PGNiG im. Ignacego ukasiewi- cza, Grupa Azoty Puawy, PGE Obrót S.A., Firmie Krautex i wiele innych podmiotów wspierajcym Instytut Pamici i Dziedzictwa Kre- sowego.
14 czerwca w Paacu Czartory- skich (Lubelskie Towarzystwo Naukowe) na Placu Litewskim 2 o godz. 10.00 odbyo si otwarcie sesji naukowej na której wystpili: Bp Marian Buczek (Charków-Za- poroe), w. abp Józef Bilczewski pasterz i nie biaski patron Lwowa Prof. Tadeusz Trajdos (Warsza- wa), Listopad 1918 r. we Lwowie Krzysztof abierek (Bydgoszcz), Podniebna obrona Lwowa w 1918- 1919 r. Dr hab. prof. nadzw. Wodzimierz Osadczy (Lublin), Miasto przy- szoci. Plany rozbudowy Lwowa z perspektywy dwudziestolecia Piotr Panasiuk (Lublin), Targi Wschodnie we Lwowie Stanisaw Srokowski (Wrocaw), Literatura polska we Lwowie Dr Renata Pomaraska (Rze- szów), Spoeczne znaczenie lwow- skich przestrzeni publicznych (w wietle Wysokiego Zamku Stani- sawa Lema) Maria Bielecka (Lublin), Lwów midzywojenny w pracach Witolda
Szolgini Aleksandra Osadczy (Warszawa), Przynaleno Lwowa i Maopol- ski Wschod niej do pastwa pol- skiego w pamitnikach ambasado- ra Woch w Warsza wie Francesco Tommasiniego Brunon Róycki (Lublin), Józef Pisudski a Lwów. Historia jednego mitu Dr Ryszard Gajewski (Lublin), Lwowianin prof. Leopold Caro prekursorem poli tyki solidaryzmu spoecznego Dr hab. prof. nadzw. Adam Kul- czycki (Strasburg-Rzeszów), Hi- storia Lwowa na cenzurowanym. Dzieje Lwowa midzywojennego w ukraiskiej historiografii, prze- strzeni publicznej i medialnej. Dr Jan Sk z referatem o Ludwiku Lawiskim, lwowskim aktorze ko- micznym Marcin Kowalski z Modziey Wszechpolskiej z referatem o kre- sowych i lwowskich powizaniu rodziny Mireckich. 15 czerwca w Kociele pw. MB Zwyciskiej ul. Gabriela Naru- towicza 6 zostaa odprawiona o godz. 9.00 Msza w. w intencji Obroców Lwowa pod prze- wodnictwem JE ks. bp. Mariana Buczka W Paacu Czartoryskich (Lubel- skie Towarzystwo Naukowe) Plac Litewski 2 otwarto wystaw Janusza Trzebiatowskie- go „Tryptyk Armenii” O godz. 10.00 Podjto kontynuacj obrad , gdzie miay swoje miejsce: Panel z udziaem przedstawicieli rodowisk kresowych powicony dziaaniu w terenie. Prezentacja Nowego Pisma Kreso- wego „RES CRESOVIANA”, któ- re wydano jako pokosie I Kongre- su pod tytuem: Woy’43 – walka o pami, walka o Polsk. Wrczenie nagród laureatom „III Midzynarodowego Konkursu o Kresach Wschodnich” zorganizo- wany przez „Wschodnioeuropejski Instytut Nowoczesnej Edukacji” przy wspóudziale „Instytutu Pa- mici i Dziedzictwa Kresowego”, a powicony tematowi „Polacy na Kresach: historia i teraniejszo”. Po tym punkcie programu odbyo si zamknicie Kongresu
Na temat Kongresu rozma- wiaem z prof. Wodzimierzem Osadczym, prezesem Instytutu Pamici i Dziedzictwa Kresowe- go, gównym organizatorem Kon- gresu, zadajc pytania. Dlaczego w tym roku to Lwów sta si gów- nym punktem odniesienia dla Kongresu? Jako gówn przyczyn rozmówca poda:: „ Przemilczana w ubiegym roku zostaa 100 rocz- nica odsieczy Lwowa. Podobnie potraktowano 100 rocznic roze- rwania linii okrenia Lwowa i po- czenie go z Polsk 22 maja 1919 r. Instytut Pamici i Dziedzictwa
Kresowego organizujc swe fora naukowo-spoeczne pragnie prze- rwa t zmow milczenia i donie do szerokich grup spoecznych wyciszan wiedz. Bezporednim inspiratorem do uczczenia tego ju- bileuszu by prof. dr hab. Tadeusz Trajdos z Warszawy, wybitny pol- ski historyk redniowiecznik, poto- mek Lwowiaków, dziaaczy naro- dowych. Temat ma czy wszyst- kich poza podziaami politycznymi i wiatopogldowymi. „ Na pytanie dlaczego nastpny raz Kongres od- by si w Lublinie? Otrzymalimy ciekaw wypowied.” Lublin si rzeczy sta si „namiastk” miasta kresowego po II wojnie wiatowej. Mamy tutaj zabytki rónych kultur i religii. Jest to miasto Unii Lubel- skiej, która na trwae wczya w obrb pastwa polskiego bezkre- sne ziemie wschodnie, koczce si hen a za Dnieprem… Pami Kresów jest integraln czci pa- mici dziea Unii Lubelskiej, której 450 rocznic wicimy w tym roku. Jest to miasto uniwersyteckie, mia- sto naukowców i studentów, miasto ukierunkowane na przyszo. Jest to miejsce idealne eby sprawie kresowej nada nowy kierunek – oderwa si od sentymentalnych wspomnie i westchnie, a w spo- sób czynny przenosi narracj kre- sow w przestrze publiczn, poli- tyczn, modzieow. Wiemy te, e siy za bardzo si boj utrwale- nia si w Lublinie silnego rodowi- ska kresowego. Zachca to do tego, ebymy ze wzmoon si dziaali na tej paszczynie.”
W nawizani do tego co pan po- wiedzia, trudno nie spyta; jak pan ocenia pastwo polskie ( czytaj rzd) w temacie „Pamici Kresów”? „ Pastwo polskie w cigu 30 lat tzw. „suwerennoci” nic nie zrobio dla waciwego upamitnienia ofiar ludobójstwa woysko-maopol- skiego! Caa poprzednia polityka bya namiastk i imitacj dziaa- nia. Mona zrozumie ozibo do spraw polskich postkomunistów czy liberalizujcych „postpow- ców” spod sztandarów PO et con- sertes. Zupeny szok przeylimy, kiedy zobaczylimy w akcji tzw. „dobr zmian”. W kwestii pamici Woynia nie zrobio si dosownie nic! Wymczona i wymuszona w pikietach pod Sejmem Uchwaa „Woyska” miaa by matacze- niem politycznym, gdy jako dzie pamici ofiar ludobójstwa prezes PIS proponowa wytypowa … 17 wrzenia. W Sejmie te treci mia czelno powtarza wiceminister Sellin. Tylko determinacja Kreso- wian zablokowaa t prowokacj. Wycofanie si z Ustawy o IPNie wiadczy o pewnej konsekwencji w realizacji linii na wypaczenie pamici. Kresy to historia i cz aktualnego ycia spoeczestwa polskiego. Wymiar historyczny jest powszechnie znany i z nim przede wszystkim kojarzy si kresowo. Natomiast niezmiernie waniej-
szym jest wymiar wspóczesny, spoeczno-polityczny, ksztatujcy ycie Polaków. Kresy to niepogrze- bane szcztki koo 200 tys. Pola- ków na ziemiach Woynia i dawnej Maopolski Wschodniej, to dyskry- minowany Koció rzymskokato- licki, to niszczone zabytki kultury materialnej. Nie doszo do pogrze- bu adnej ofiary ludobójstwa, nie postawiono przez pastwo polskie adnego pomnika, pami Woy- nia wyrzucona zostaa poza rogat- ki miast polskich i najwyej przy ekranach dwikoszczelnych – jak Skwer Woyski w Warszawie gro- madzi raz do roku wanych dygni- tarzy odfajkowujcych doroczny obowizek. Wadze boj si trwa- ych dziaa pozostawiajcych lad w przestrzeni publicznej. Bez upo- rzdkowania tych kwestii Polska i Polacy bd pozostawa uomnym bytem politycznym i spoecznym. Bdzie to wielkim grzechem zanie- dbania, cigajcym na naród susz- ne kary, a take jest to podstaw do tworzenia nowej formacji spoecz- nej bez pamici, czci i honoru. a- two bdzie ten uomny moralnie i spoecznie substrat ludnociowy ksztatowa w duchu rónora- kich wypacze promowanych we wspóczesnym wiecie.” Jakie zadania stawia przed sob „Kongres”? „ Kongres jest formu wcignicia w ruch na rzecz pamici Kresów modziey, modego pokolenia. Trzeba si otwiera na modzie. Nie zamyka si w rodowiskach „nobliwych”, akademickich, zbyt „powanych”… Trzeba zachca modzie do wspópracy. Zapra- szamy do wspópracy organizacje modzieowe, studenckie. Wród formalnych i nieformalnych organi- zatorów byy rodowiska modzie- owe. S to m.in. kluby studenckie, jak Klub Myli Spoeczno-Poli- tycznej Vademecum z KUL, czy Klub Myli Spoeczno-Politycznej Vademecum im. Zygmunta Balic- kiego z UMCS. Ponadto, tumnie do realizacji postulatów Kongresu przyczynia si Modzie Wszech- polska, Stowarzyszenie KoLiber
i inne organizacje modzieowe lub ukierunkowane na modzie. Wród prelegentów chyba poowa naleaa do grona studentów i dok- torantów, którzy wykazali si wy- sokim poziomem merytorycznym. wiadomo tego, e sztafeta ru- chu kresowego jest przekazywana rodowiskom modzieowym, jest bardzo wana. To „pita Achil- lesa” rónego rodzaju ruchów, szczególnie kresowego. Kongres, jak zaznaczy prof. Osadczy, suy realizacji celów w kilku wanych obszarach. Pierwszym jest integra- cja i moliwo corocznego spotka- nia si przedstawicieli rodowisk kresowych, nie tylko z kraju, ale te z zagranicy.– W tym roku mie- limy goci z Kanady, z Francji, z Niemiec i Ukrainy. Dajemy sygna, e warto si jednoczy, cho nie podajc konkretnej formuy orga- nizacyjnej. Obecnie adna z si po- litycznych nie wniosa jednoznacz- nie i stanowczo do swojego progra- mu spraw ogólnie pojtej polityki w stosunku do Kresów, od kwestii pamici, przez sprawy Polaków na Wschodzie, po gówne wektory polityki wschodniej i zagranicznej. adna sia polityczna nie ma ad- nych konkretnych propozycji dla Kresowian. Wedug prof. Osadcze- go, wane jest jednoczenie rónych rodowisk politycznych wokó spraw kresowych.” Oczywicie, jak zwykle jest totalna blokada po- lityczna i medialna. Zakadam, e ta „noc” w realizacji spraw kreso- wych jednak kiedy ustpi i czasy dla nas nieprzychylne doczekaj si rzeczywistej, dobrej, a nie tylko deklaracyjnej zmiany. Bdziemy wówczas przygotowani w zdefinio- wane kierunki dziaalnoci, które ju obecnie, w atmosferze swoistej konspiracji, realizujemy. Dzikujc panu profesorowi za wywiad, pra- gn jeszcze doda, e wspomnia on o powanych zasugach w zorga- nizowaniu „Kongresu”, takich osób jak: wiceprezes Instytutu Pamici i Dziedzictwa Kresowego dr Adam Kulczycki, prof. nzw. socjolog, filo- zof, teolog, a take wiceprezes Piotr Palusiak i dr Ryszard Gajewski.
II Kongres rodowisk Kresowych
Rzeczpospolitej Polskiej Bogusaw Szarwio
1 lipca 2019 - strona 12 www.ksi.btx.pl
Z okazji 10-lecia dziaalnoci Sto- warzyszenia Kultury Polskiej im. Michaa Ogiskiego w Lubomlu na Woyniu zorganizowano X Fe- stiwal Kultury Polskiej. Odby si on 8 czerwca w Miej- skim Domu Kultury w Lubomlu. Uroczysto zacza si z powita- nia goci i uczestników przez pre- zesa Stowarzyszenia Wodzimie- rza Pedycza oraz zaprezentowania dziaalnoci organizacji i perspek- tyw rozwoju na kolejne lata. W Festiwalu wzili udzia ucznio- wie szkoy polskiej dziaajcej przy SKP im. Michaa Ogiskie- go oraz ze szkó miejskich, zespó taneczny «Edelwejs» z Lubomla oraz artyci z Domu Kultury w Zgoranach. Na wito przybyli równie uczniowie szkoy polskiej w Kowlu, czonkowie Zwizku Polaków na Ukrainie Oddzia w Nietyszynie (obwód chmielnic- ki), a take zespó «BoogBand» z Brzecia na Biaorusi. Program Festiwalu by bardzo bo- gaty. Uczniowie szkoy polskiej w Lubomlu recytowali poezje i pie- wali piosenki polskie, m.in. zespó «Kwinta» wykona utwór «Ojczy-
zna ma droga», Anna Prokopczuk – «Spowied» i «Przyjdzie taki dzie», Wadysawa Sawosiuk – «Tyle soca w caym miecie», Anna Szewczyk – «Jad wozy kolorowe» i «Rozkwitaj pki bia- ych ró».
Stanisaw Kekociuk i Ewa Alo- china z zespou «Edelwejs» za- taczyli quickstepa, Walentyna
Klekociuk z Liceum Lubomelskie- go wykonaa piosenk «Kocha, znaczy y», a Bogdan ukaszuk z Domu Kultury w Zgoranach za- piewa «ycie, to s chwile». Kil- ka piosenek zaprezentoway rów- nie Aleksandra Zawalska, a take Sofia i Wiktoria Jots-Cholodko ze szkoy polskiej w Kowlu. Na sce- n festiwalow wyszli te gocie z Nietyszyna oraz Brzecia.
Pracownicy specjalistycznego przedsibiorstwa «Woyskie Staroytnoci» na przeomie wiosny i lata porzdkowali pol- skie cmentarze na terenie obwo- du woyskiego.
Sprztanie polskich cmentarzy jest przeprowadzane przez «Wo- yskie Staroytnoci» na pod- stawie umowy zawartej z Konsu- latem Generalnym RP w ucku, która przewiduje wsparcie finan- sowe, jeli chodzi m.in. o dojazd do cmentarzy, paliwo do kosiarki czy pilarki acuchowej.
«Od kilku lat prowadzilimy rozmowy o tym, e podczas eks- pedycji archeologicznych na- trafiamy na duo starych, zanie- dbanych cmentarzy. Cz z nich jest sprztana przez miejscowych mieszkaców, cz –zaniedba- na. Wyszlimy z inicjatyw, na któr odpowiedzia konsulat. W dodatku cmentarze porzdkowa- limy jeszcze przez dwa lata» – powiedzia kierownik «Woy- skich Staroytnoci», historyk i archeolog Oleksij Zatogorski.
Tym razem archeolodzy upo- rzdkowali cmentarze w uraw- nikach w rejonie horochowskim, w Sielcu w rejonie wodzimier-
skim, Kamieniu Koszyrskim oraz Wysocku w rejonie lubo- melskim (cmentarz jest pooony na terenie nieistniejcej obecnie wsi Binduga). Dwa lata temu pracownicy «Woyskich Staro- ytnoci» sprztali ju cmentarze w Wysocku, Sielcu oraz Kamie- niu Koszyrskim, a take we Wo- dzimierzu Woyskim i ukowie.
Wedug Oeksija Zatogorskie- go, takie akcje s dla archeolo- gów bardzo wane ze wzgldu na uzyskane informacje histo-
ryczne: «Na kadym cmentarzu s nagrobki, napisy, na których udao si cakiem sporo przeczy- ta i dziki temu dowiedzie si troch wicej o ludziach, którzy tam spoczywaj. W urawnikach planuj kontynuacj bada, doty- czcych majora Ruge – ostatnie- go przedwojennego prezydenta Poznania» (Tadeusz Ruge zosta zabity przez czerwonoarmistów 19 wrzenia 1939 r. w Druko- polu, na terenie którego obecnie pooone s urawniki, – przyp. aut.).
13 czerwca w uckiej Bibliotece Nr 6 dla Dorosych odbyo si spotka- nie uczestników projektu «Ladies & Gentlemen jestem COOLturalny».
Projekt bdzie realizowany do li- stopada 2019 r. przez organizacj pozarzdow «Fundacja Rozwoju Modziey Wiejskiej» z ucka oraz Centrum Edukacji i Pracy Modzie- y OHP z Lublina w ramach progra-
mu Unii Europejskiej «Erasmus+». Uczestnicz w nim nastolatkowie z Polski i Ukrainy, po 10 osób z ka- dego kraju. Wydarzenia odbywaj si po stronie ukraiskiej w ucku i Lwowie, po stronie polskiej – w Lublinie. Celem projektu jest na- uka savoir vivre w sposób pozafor- malny, a take poznawanie kultury obu krajów, amanie stereotypów i uprzedze.
PUBLIKACJE- POGLDY- POLEMIKI
16 czerwca, w dniu Trójcy wi- tej, w parafii Najwitszego Serca Pana Jezusa w Kostopolu podczas uroczystej mszy witej, do Komunii witej przystpio picioro dzieci.
Na to wito dzieci czekay z niecierpliwoci starannie si do niego przygotowujc. Podczas uroczystoci czytay w liturgii
sowa oraz pieway psalmy. Na znak wdzicznoci wykona- y pie «Staem si czysty jak nieg…»
Po liturgii ks. proboszcz Andrzej Parusiski zoy dzieciom y- czenia z okazji wita, które na pewno zapamitaj na cae ycie, oraz wrczy wiadectwa Pierw- szej Komunii witej.
Umie nasze logo w swojej gazecie, my umiecimy Twoje w TYM miejscu info@kresy.info.pl
Woyscy archeolodzy uporzdkowali kilka polskich cmentarzy MONITOR WOYSKI
Z prasy polonijnej Uroczysto Pierwszej Komunii witej w Kostopolu MONITOR WOYSKI
10 lat Stowarzyszenia Kultury Polskiej w Lubomlu MONITOR WOYSKI
Modzie z Polski i Ukra- iny rozpocza w ucku wspólny projekt. MONITOR WOYSKI
www.ksi.btx.pl 1 lipca 2019 - strona 13PUBLIKACJE- POGLDY- POLEMIKI
Trzeba przyzna, e wokó naj- nowszej ksiki Piotra Zychowi- cza, „Woy zdradzony”, jest juz sporo szumu, chocia oczywicie na razie dziki kampanii reklamo- wej jaka prowadzi sam autor. Kon- trowersyjny tytu ju sam zwraca uwag potencjalnych czytelników. Nie bez znaczenia równie bya wczeniejsza zapowied rozpo- czcia sprzeday z dniem 2 lipca, a wic na kilka dni przed obchodami 11 lipca, chocia ju teraz pojawi- y si i inne wczeniejsze termi- ny. Spraw podgrzewa równie wydawca ( Rebis) podajc swoj informacj co do treci, o czym poniej.
„ W latach 1943–1945 na Woyniu i w Galicji Wschodniej ukraiscy nacjonalici wymordowali 100 tysicy Polaków. Do zbrodni tej posuyy im gównie prymitywne narzdzia rolnicze – siekiery, wi- dy i cepy. Gdzie wtedy bya Ar- mia Krajowa? Gdzie byo Polskie Pastwo Podziemne? Dlaczego nic nie zrobiono, by ratowa pol- sk ludno cywiln? Dlaczego Woyniacy konali w osamotnie- niu? Piotr Zychowicz udziela na te pytania szokujcej odpowie- dzi. Armia Krajowa zlekcewaya banderowskie zagroenie, zigno- rowaa liczne ostrzeenia o nad- cigajcym niebezpieczestwie. Wszystkie wysiki skupia bowiem na szykowaniu przyszego powsta- nia – operacji „Burza”. Dowódcy AK nie chcieli walczy z UPA, by nie „trwoni” si potrzebnych im do walki z Niemcami. Do koca wierzyli, e z banderowcami uda si dogada. Gdy Polskie Pa- stwo Podziemie podjo wreszcie interwencj, bya ona tragicznie spóniona i niewystarczajca. Nie- stety AK na Woyniu cakowicie zawioda.” Ten sensacyjny skrót treci ksiki wyranie sugeruje w jakim kierunku zmierzaj opinie autora. Ten sposób pisania, prze- rysowywania faktów, przy uyciu drastycznych zwrotów typu : Dla- czego nic nie zrobiono,...? Dla- czego konali w osamotnieniu?, Dowódcy AK nie chcieli walczy z UPA....., jest nie tyle kontrowersyj-
ny co nieuczciwy. Tak jak zdanie znajdujce si na okadce ksiki :” czyli jak dowództwo AK porzu- cio Polaków na pastw UPA”, które jest wyranym naduyciem. Nikt nikogo nie porzuci, bo Ko-
menda Gówna AK tak jak kada inna armia nie dziaaa bez rozka- zów. Rozkazy pochodziy od Rz- du na uchodctwie, który zbagate- lizowa sytuacj i zareagowa zbyt póno, to jest prawda. Na dzie dzisiejszy jest dostatecznie wiele opracowa, czy zwykych relacji wiadków, które zadaj kam ta- kim opiniom. Oczywicie nie ma nikogo kto by nie mia pretensji czy zastrzee do dziaa Pastwa Podziemnego i Komendy Gów- nej AK, ale nie w tym wymiarze jak ocenia Zychowicz. Gdyby rze- czywicie, nic nie zrobiono, ska- la ofiar byaby nieporównywalna. Znany, z tyle miaych co kontro- wersyjnych tez i prac, Zychowicz z jednej strony kwestionuje prze- konanie o doskonaej organizacji Polskiego Pastwa Podziemnego, a z drugiej ma do niego pretensje o brak skutecznoci. W wywiadzie: „Komenda AK nie kiwna pal- cem” jaki udzieli Rafaowi Pazio opublikowanym w numerze „Naj- wyszego Czasu” /nr 30-31/2014/ wyczyta moemy: „Od dziecka jestemy karmieni opowieci o tym, e Polacy stworzyli najwik- sze Pastwo Podziemne na wie- cie. Stworzyli konspiracj, która skadaa si z setek tysicy ludzi, miaa silne oddziay, kup broni, bya wietnie zorganizowana i do- wodzona przez zawodowych ge- neraów, pukowników i majorów. (...) Wic ja zadaj pytanie: gdzie bya ta potna organizacja, gdzie byli ci pukownicy i generaowie z tymi wszystkimi zawadiackimi pseudonimami? Gdzie byy „Wil- ki”, „Jastrzbie” i „Byskawice”, gdy hajdamacy siekierami rbali naszych rodaków? Kady logicz- nie mylcy czowiek zdaje sobie spraw, e pastwo pod okupacj ma ograniczone moliwoci nie tylko w realizacji zada jak i w sa- mym funkcjonowaniu. Dodajc do tego uomno ludzk i jej ograni- czone zasoby nie mona w peni li- czy na same sukcesy. Tego jednak nie potrafi zrozumie stosunkowo mody czowiek siedzcy w wy- godnym fotelu, yjcy w wolny i niepodlegym kraju.
W art. „ Ludobójstwo na Wo- yniu „ (https://dorzeczy.pl/35061/ Ludobojstwo-na-Wolyniu.html ) Zychowicz napisa midzy inny- mi: „ Do pomagania mordowanym Polakom – jest to rzecz wyjtko-
wo przykra – nie palio si rów- nie Polskie Pastwo Podziemne. Gehenna rodaków z dalekiego, prowincjonalnego Woynia nie- specjalnie interesowaa oficerów z warszawskiej Komendy Gównej AK zajtych organizowaniem po- wstania. Mimo bagalnych prób na Woy przysano jedynie gru- p oficerów oraz jedn kompani zoon z kilkudziesiciu ludzi. Nastpio to jednak w marcu 1944 r., a wic blisko rok po apogeum mordów. Równie miejscowa Armia Krajowa zmobilizowaa i uzbroia swoich onierzy dopie- ro na pocztku 1944 r. Stworzona w ten sposób 27. Woyska Dywi- zja Piechoty zamiast do obrony rbanych siekierami polskich ko- biet i dzieci zostaa rzucona do ak- cji „Burza”. Czyli do pomagania Armii Czerwonej w zdobywaniu ich ojczyzny. Cz woyskich onierzy zostaa od razu wyrni-
ta przez Niemców, reszt aresz- towao i deportowao NKWD. „ Takie opinie ( wytuciem je p/w) niestety wiadcz o braku elemen- tarnej wiedzy, bo nie byo by kogo mobilizowa gdyby nie powstay w 1943 r. zbrojne oddziay par- tyzanckie AK i oddziay samo- obrony, walczce z OUN-UPA. O reszcie ju nie wspomn, bo przy ziarnie prawdy autor ulokowa kube pomyj. To, e Zychowicz podj temat „Woynia” to bardzo dobrze, ale znajc jego kontrower- syjny ( odczytywany nawet jako komercyjny) stosunek do historii, mam pewne obawy co do efektów jego edukacji. Jeeli nie dojdzie w mediach do otwartej dyskusji nad jego opiniami w sprawie faktów, to niestety cz czytelników, nie znajcych realiów tamtego czasu, pozostanie na dugo w tych bd- nych ocenach. W domu moich ro- dziców bya placówka samoobro-
ny i ponad dziesi osób z rodziny byo w AK ( póniej w 27 WDP AK), std posiadam troch wie- dzy pierwotnej zbogaconej nieco póniej o wiedz w skali makro. Woy rzeczywicie zdradzono, ale nie wtedy, ale dzi. Pastwo podziemne nie byo doskonae, bo okupacja nie pozwalaa na zbyt wiele manewrów, ale wolna i nie- podlega III RP zamiataa i nadal zamiata temat Woynia pod dy- wan. Ksiki jeszcze nie czytaem, ale jak z p/w wida, spodziewam si ( obawiam) co w niej znajd. Reasumujc, jeeli dojdzie do co najmniej kilku otwartych me- dialnych dyskusji, to bez wzgl- du na wspomniane obiekcje, to i tak bdzie to wielka sprawa, jednak jak do tego nie dojdzie to ksika dla wielu znawców tematu bdzie „ trzeci prawd” wg ks. Tischnera.
O któr „prawd” tu chodzi ? Bogusaw Szarwio
/ Woy zdradzony to najbardziej wstrzsajca ksika autora Obdu ’44 i Paktu Ribbentrop–Beck.
1 lipca 2019 - strona 14 www.ksi.btx.pl
Ukraiski ruch nacjonalistycz- ny na Woyniu od samego po- cztku by wrogo nastawiony do Polaków. Wynikao to m.in. z uprzedze nawarstwionych jeszcze w okresie midzywo- jennym oraz ideologii przyj- tej przez OUN. Celem walki nacjonalistów ukraiskich byo utworzenie pastwa ukraiskiego rzdzo- nego przez nacjonalistów. O celu walki mówi ulotka „wskaza propagandowych” OUN-B w której zawarte s nastpujce sowa: „(...) Nie chcemy pracowa dla Moskwy, ydów, Niemców i innych ob- cych, lecz dla nas. My utwo- rzymy samodzielne, ukraiskie pastwo, albo zginiemy za nie (...)”. Ostrze walki skierowano prze- ciwko wadzom i ludnoci tych pastw, które zajmoway ob- szary etnicznie ukraiskie. W zwizku z tym za wroga nr 1 uwaano ZSRS, wrogiem nr 2 bya Polska, ale dopiero na trze- cim miejscu wymieniano Niem- ców. Z wadzami niemieckimi, poli- cj i Wehrmachtem prowadzono obustronnie wspóprac w „ko- niecznych rozmiarach”. W 1943 r. rozszala si terror i masowe mordy ludnoci polskiej na Wo- yniu. Ale akcje antypolskie na Woyniu i Polesiu rozpoczy si ju wczeniej. Trudno powiedzie kiedy kie- rownictwo OUN - SD podjo decyzj o przeprowadzeniu eks- terminacji ludnoci polskiej, bo- wiem dyrektywa w tej sprawie nie zostaa dotychczas opubli- kowana - ale rozwój wydarze wskazuje na to, i nastpio to pod koniec 1942 r. Do grudnia 1942 r. miay miej- sce mordy na pojedynczych oso- bach i rodzinach polskich. Ma- sowe mordy w tym okresie byy jeszcze rzadkoci. Akcja skie- rowana bya pocztkowo prze- ciwko Polakom zatrudnionym w niemieckiej administracji rolnej i lenej, a nastpnie rozszerzya si na ludno wiejsk, gównie we wschodnich powiatach Wo- ynia. Pierwszy mord zbiorowy mia miejsce 13 listopada 1942 r. w Obórkach, pow. ucki. którego ofiar pado okoo 50 osób naro- dowoci polskiej. Narastanie wystpie antypol- skich nabierao na sile od stycz- nia 1943 r. W tym okresie mno si zabój- stwa poszczególnych osób i ro- dzin, ale coraz czciej pojawia- j si take mordy masowe. Krwawy mord mia miejsce 9
lutego 1943 r. w polskiej kolonii Parole (gm. Antonówka. pow. sarneski). gdzie zamordowano 173 osoby. W dniu 23 kwietnia 1943 r., od- dziay UPA dokonay jednego z najbardziej krwawych mordów w tym okresie w Janowej Doli- nie (gm. Berene, pow. kosto- polski). Zgino wówczas okoo 600 osób. Nacjonalistów ukra- iskich nie powstrzymaa obec- no garnizonu Wehrmachtu liczcego okoo 1000 onierzy. Niemcy zachowali si biernie, co moe nasuwa przypuszcze- nie, e Ukraicy dziaali w poro- zumieniu z nimi. Potwierdzeniem tego krwawe- go mordu w Janowej Dolinie jest zapis w litopysie UPA t. 5: „(...) Przy zdobywaniu silnego polskiego gniazda - a raczej centrum Polaków, Janowej Do- liny w pow. kostopolskim spalo- no dwie trzecie zabudowa. Bój trwa kilka godzin. Polacy po- daj liczb swoich strat na 500 ludzi. Liczba zabitych Niemców niewiadoma. Nasze straty nie- wielkie”. Od maja 1943 r. powstay zor- ganizowane masowe ataki od- dziaów UPA na wsie polskie i orodki samoobrony na terenie caego Woynia. Oto niektóre dane obrazujce eskalacj antypolskich akcji: 12 maja 1943 r, w powiecie sar- neskim spalono wsie: Mgy, Konstantynówk, Osty, Ube- re; 24 maja 1943 r. we wsi Niemo- dlin (pow. kostopolski) zamor- dowano 170 osób; 9 w nocy z 24 na 25 maja 1943 r. spalono wszystkie dwory i fol- warki w powiecie wodzimier- skim; 28 maja 1943 r. 600 osobowy oddzia UPA spali wie Stary- ki i wymordowa wszystkich jej mieszkaców; 2 czerwca 1943 r. oddzia UPA napad na polsk wie Hurby i wymordowa okoo 250 ludzi. Eksterminacja ludnoci pol- skiej rozpoczta w powiatach sarneskim, kostopolskim, rówieskim i zdobunowskim w czerwcu 1943 r. rozszerzy- a si na powiaty dubieski i ucki, w lipcu obja powiaty horochowski, kowelski i wo- dzimierski, a w sierpniu tak- e powiat lubomelski . Liczba zamordowanych Polaków na Woyniu do lipca 1943 r. oce- niana jest na okoo 15 tysicy osób. a czne straty ludnoci polskiej obejmujce zabitych, rannych, wywiezionych na ro- boty do Niemiec i uciekinie- rów wyniosa okoo 150 tysicy
osób. Do lipca 1943 r. w powiecie horochowskim dokonano na- padów na 23 wsie polskie. w powiece dubieskim - na 15, w powiecie wodzimierskim -na 28. Szczególnie krwawy by lipiec 1943 r. Oddziay UPA wchodz- ce w skad Pónocno-Zachodnie- go OW „Turiw” przy aktywnym wsparciu miejscowej ludnoci ukraiskiej zorganizowanej w tzw. „Samooboronne Kuszcze- wyje Widdiy”, 11 lipca 1943 r. o wicie otoczy- y i zaatakoway upione wsie i osady polskie jednoczenie w trzech powiatach: kowelskim, horochowskim i wodzimier- skim. Doszo do nieludzkich rzezi i zniszczenia. Ludno polska gi- na od kul, siekier, wide, kos, pi, noy, motków i innych na- rzdzi zbrodni - pony wsie polskie. Bya to akcja dobrze przygoto- wana i zaplanowana w najdrob- niejszych szczegóach. Na przy- kad, akcj w pow. Wodzimier- skim poprzedzia koncentracja oddziaów UPA w lasach zawi- dowskich (na zachód od Poryc- ka), w rejonie Marysin Dolinka, Lachów oraz w rejonie Zdary, Litowie, Grzybowica. Na cztery dni przed rozpocz- ciem akcji we wsiach ukrai- skich odbyy si spotkania, na których uwiadamiano miej- scow ludno o koniecznoci wymordowania wszystkich Po- laków. Posugiwano si przy tym ha- sem: „Wyrn Lachów a do 7. pokolenia, nie wyczajc tych, którzy nie mówi ju po polsku”. Agitatorami byli Ukraicy po- chodzcy z Maopolski Wschod- niej. Dla upienia czujnoci lud- noci polskiej, na dwa dni przed napadem w polskich zagrodach pojawiy si ulotki w jzyku pol- skim i ukraiskim nawoujce do zjednoczenia si Polaków z Ukraicami do walki przeciwko wspólnym wrogom, jakimi s Niemcy i Moskale. W rozmowach uspokajali Po- laków, aby si niczego nie oba- wiali, gdy nikt im nie zrobi krzywdy - opuszczenie za wsi wiadczy bdzie o tym, e s wrogiem Ukraiców. Rze roz- pocza si okoo godz. 3 rano 11 lipca 1943 r. od polskiej wsi Gurów. obejmujc swoim za- sigiem: Gurów Wielki, Gurów May, Wygrank, Zdary, Za- boce - Sdow, Nowiny, Za- gaje, Poryck, Ole, Orzeszyn, Romanówk, Lachów, Gucin i inne. O rozmiarach zbrodni do-
konanych w powiecie wodzi- mierskim wiadcz nastpujce dane; We wsi Gurów na 480 Polaków ocalao tylko 70 osób; w Poryc- ku wymordowano prawie ca ludno polsk - ponad 200 osób; w kolonii Orzeszyn na ogóln liczb 340 mieszkaców zgin- o 270 Polaków; we wsi Sdowa sporód 600 Polaków tylko 20 udao si uj z yciem, w kolo- nii Zagaje na 350 Polaków ura- towao si tylko kilkunastu. Zabójstwa dokonywano z wiel- kim okruciestwem. Wsie i osa- dy polskie ograbiono i spalono. Przytoczone wyej fragmenta- ryczne fakty, pochodzce tylko z jednego powiatu, wiadcz nie- zbicie o tym, e rozpoczta 11 lipca 1943 r. akcja nie moga by akcj przypadkow, przeprowa- dzon przez lune niezorganizo- wane grupy. Bya to dobrze zaplanowana akcja wykonana na rozkaz wy- szego kierownictwa OUN-UPA, uzgodniona w czasie i przestrze- ni. Dla Polaków mieszkajcych w zachodnich powiatach Woynia by to pogrom, który przyniós ogromne straty ludzkie i mate- rialne. W okresie wit Boego Naro- dzenia 1943 r. przez tereny cae- go Woynia przetoczya si nowa fala antypolskich akcji. Silne oddziay UPA, wspoma- gane przez miejscow ludno ukraisk, uderzyy niespo- dziewanie na skupiska ludnoci polskiej i bazy samoobrony w powiatach: rówieskim, uckim, kowelskim i wodzimierskim. Przeprowadzane akcje antypol- skie czono czsto z okrelo- nymi rocznicami. Na przykad masowe mordy w nocy z 29 na 30 czerwca 1943 r. dokonano w drug rocznic proklamowania niepodlegoci Ukrainy we Lwo- wie; masowe akcje przeciwko ludnoci polskiej w dniu 11 lipca 1943 r. przypaday na prawo- sawne wito Piotra i Pawa. Ta ostatnia akcja rozpocza si napadami na kocioy katolickie w czasie mszy w. w Kisielinie (pow. horochowski), Krymnie (pow. kowelski), Chrynowie, Oktawinie. Porycku i Swojczo- wie (pow. wodzimierski). Taktyka nacjonalistów ukra- iskich stosowana podczas tych akcji bya zawsze taka sama. Polegaa ona na tym, e oddziay UPA otaczay dan miejscowo tak, aby nikt nic móg z niej uj, nastpnie inne pododdziay wchodziy do wsi, zganiay Polaków na je