13ALMA MATER nr 130–131

Kościół św. Michała oo. Paulinów na Skałce, z publikacjiKlejnoty miasta Krakowa, 1886 r.; ze zbiorów BJ

Widok Zamku Królewskiego na Wawelu, z publikacji: Album widoków Krako-wa i jego okolic, część rys. i litogr. H. Walter, część rys. i litogr. J. Brydak,

ok. 1860 r.; ze zbiorów BJ

Widok z Bramy Floriańskiej w Krakowie, z publikacji Album widoków Krakowa i jego okolic, część rys. i litogr. H. Walter, część rys. i litogr.

J. Brydak, ok. 1860 r.; ze zbiorów BJ

Kościół Panny Marii i św. Wojciecha w Krakowie, z publikacji Album widoków Krakowa i jego okolic, część rys. i litogr. H. Walter, część rys. i litogr.

J. Brydak, ok. 1860 r.; ze zbiorów BJ

Willa Decjusza na Woli Justowskiej pod Krakowem, z publikacji Album widoków Krakowa i jego okolic, część rys. i litogr. H. Walter, część rys.

i litogr. J. Brydak, ok. 1860 r.; ze zbiorów BJ

Kościół św. Anny w Krakowie, z publikacji Widoki miasta Krakowa i jego okolic zdjęte podług natury przez J.N. Głowackiego

oraz plan miasta i mappa jeografi czna okręgu według najlepszych źródeł ułożone, 1848 r.; ze zbiorów BJ

KRAKÓW WIDZIANY PRZEZ CHOPINA

14 ALMA MATER nr 130–131

w Krakowie „pokoju z pamiątkami po Fryderyku Chopinie”. Marcelina Czar-toryska była wybitną pianistką, jednak z racji swojego urodzenia nie mogła poświęcić się profesjonalnej karierze, więc koncertując charytatywnie w salo-nach, pokazywała, „jak grać Chopina”. Ci, którzy mieli przyjemność słyszeć grę samego mistrza Fryderyka, twier-dzili, że to właśnie ona, jak nikt inny ze współczesnych, najwierniej oddaje jego styl i maestrię20.

Lucyna Bełtowska

LITERATURA:J.S. Bandtkie, Historia Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskie-

go w Krakowie, Kraków 1821.

Encyklopedia Muzyczna PWM, Warszawa 1995.

L. Bularz-Różycka, B. Lewińska, Krakowskie chopiniana.

Katalog wystawy w Muzeum UJ w 150. rocznicę śmierci

Fryderyka Chopina, Kraków 1999.

A. Chwalba, Collegium Maius, Księgarnia Akademicka,

Kraków 2009.

K. Hoff manowa z Tańskich, Rozrywki dla dzieci. Tom IV.

Opisy niektórych okolic Polski / przez Autorkę „Pamiątki

po dobrej matce”, Warszawa (S.H. Merzbach) 1859; opis

czwarty Przejażdżka po Krakowie (w r. 1827).

Pisma Romualda Hubego poprzedzone zarysem biogra-

fi czno-krytycznym przez Karola Dunina, t. I, Warszawa

1905.

Korespondencja Fryderyka Chopina z rodziną, Państwowy

Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.

B. Smoleńska-Zielińska, Fryderyk Chopin i jego muzyka,

Warszawa 2005.

K. Szymanowski, O Chopinie, PWM, Kraków 2010.

M. Tomaszewski, Chopin. Człowiek, dzieło, Rezonans/PWM,

Kraków 2005.

M. Tomaszewski, Chopin, BOSZ/PWM, Kraków 2009.

1 Tytus Woyciechowski (1808–1879),

przyjaciel Fryderyka Chopina, starszy

od niego o dwa lata. Uczeń Liceum War-

szawskiego, uczęszczał do klasy o rok

wyżej od Fryderyka. W czasach szkol-

nych mieszkał na stancji u Chopinów.

Działacz społeczny, polityczny i gospo-

darczy. Za udział w powstaniu listopado-

wym w 1830 r. i wojnie polsko-rosyjskiej

odznaczony Krzyżem Złotym Virtuti

Militari. W latach 1861–1862 był jed-

nym z przywódców stronnictwa Białych

i wchodził w skład tajnej dyrekcji. Był

pionierem postępu technicznego, założył

w 1847 r. pierwszą w Królestwie Polskim

cukrownię. Fryderyk Chopin dedykował

mu dwa utwory, w tym Wariacje B-dur

op. 2 na temat La ci darem la mano z ope-

ry Don Giovanni Mozarta. 2 Szkoła Główna Muzyki założona zosta-

ła w 1810 r. przez Józefa Elsnera i Woj-

ciecha Bogusławskiego. W 1821 r. uzys-

kała status konserwatorium i pod nazwą

Instytutu Muzyki i Deklamacji wcielona

została do Oddziału Sztuk Pięknych

Uniwersytetu Warszawskiego. W 1826 r.

dokonano podziału Instytutu na Szkołą

Dramatyczną i Śpiewu oraz na Szkołę

Główną Muzyki, działającą w ramach

struktur Uniwersytetu Warszawskiego.

W 1831 r., na fali represji po upadku

powstania listopadowego, władze car-

skie zamknęły Uniwersytet Warszawski

i Szkoła Główna Muzyki, w tym kształcie,

przestała istnieć. 3 Jadę dziś do Berlina na jedną operę

Spontiniego, jadę dyliżansem dla spróbowania sił – pisał

w liście do Tytusa Woyciechowskiego. 4 W Bibliotece Jagiellońskiej znajduje się dokument (BJ

PRZYB. 344/74) z odręcznie spisanym wykazem szkol-

nych kolegów Fryderyka Chopina z VI klasy liceum

w 1826 r. Co ciekawe, spisany jest na odwrocie druku

rosyjskiego (cyrylica), z widoczną datą 1910–1912. Do-

kument nosi tytuł: „Składanie egzaminów maturalnych

przez uczniów Liceum”.5 Romuald Hube (1803–1890), prawnik, historyk. Stu-

diował w Krakowie, Warszawie i Berlinie. W latach

1826–1831 wykładał prawo karne na Uniwersytecie

Warszawskim. W latach 1843–1845 na stanowisku pro-

fesora Uniwersytetu Petersburskiego wykładał prawo

polskie, kanoniczne, karne i administracyjne. Opraco-

wał kodeks karny i procedurę dla Królestwa Polskie-

go. W 1856 r. powierzono mu funkcję prezesa komisji

petersburskiej dla ustawodawstwa w Królestwie Kon-

gresowym. W 1878 r. wybrany został na członka Rady

Stanu Królestwa Polskiego. 6 Alfons Brandt (1812–1846), ten szkolny kolega Fryde-

ryka Chopina, lekarz warszawski, był ojcem znanego

i cenionego malarza Józefa Brandta.7 Wskazanym byłoby upamiętnienie pobytu w tym miej-

scu naszego największego kompozytora odpowiednią

tablicą pamiątkową.8 Księga gości Biblioteki Jagiellońskiej od 1812 do 1869

r. (BJ RKPS 1794 III). Na karcie 86. znajdują się włas-

noręczne wpisy: Żegota Macieiowski Piotrkowczyk Dnia

23. Lipca 1829, Romuald Hube prof. Królewsk. Warsz.

Uniwersytetu, Przemysław Brandt Warszawiak, MCeliń-

ski akademik uniw Warsz 1899 23/7, FChopin, Włady-

sław Celiński. 9 Jerzy Samuel Bandtkie (1768–1835), bibliotekarz i biblio-

graf, fi lolog, historyk językoznawstwa oraz drukarstwa.

W latach 1798–1810 pracował jako nauczyciel języka

polskiego w Gimnazjum św. Elżbiety we Wrocławiu.

W 1805 r. powierzono mu stanowisko rektora szkoły

św. Ducha. Po przeprowadzce do Krakowa, oprócz peł-

nienia obowiązków dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej,

wykładał bibliografię. Przez wiele lat prowadził pole-

mikę z historykami niemieckimi i czeskimi na temat

polskich korzeni Śląska. Sprzeciwiał się przymusowej

germanizacji Polaków na Dolnym i Górnym Śląsku

oraz zakazowi posługiwania się językiem polskim

w szkołach. Doktor honoris causa UJ.

10 W wiek XIX gmach Collegium Maius wkroczył jako po-

ważnie chyląca się ku upadkowi ruina. Starania o jego

gruntowny remont trwały kilkadziesiąt lat. W 1829 r.

Bandtkie również zabiegał o przyznanie funduszy na

jego kompleksową przebudowę. W pewnym momen-

cie budynkowi zagrażało nawet całkowite wyburzenie.

Ostatecznie zdecydowano o jego restauracji w neogotyc-

kim stylu, w latach 1840–1870. 11 Klementyna z Tańskich Hoffmanowa (1798–1845),

polska pisarka, popularyzatorka, tłumaczka i wydaw-

czyni. Jedna z pierwszych polskich autorek powieści

i opowiadań dla dzieci, twórczyni pierwszego dziecię-

cego czasopisma „Rozrywki dla Dzieci”. Po upadku po-

wstania listopadowego zamieszkała z mężem Karolem

Boromeuszem Hoffmanem w Paryżu. Nazywana była

„matką Wielkiej Emigracji”. 12 Wincenty Gorączkiewicz (1789–1858), kompozytor,

dyrygent, znany i ceniony wieloletni organista katedry

wawelskiej. Jego smak, biegłość i prawdziwe zamiłowa-

nie w dziełach szczytnych jako znakomitego zalecają...

– cytat z Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym...

Łukasza Gołębiowskiego. 13 Prawobrzeżna dzielnica Krakowa, która w latach 1784–

1915 była samodzielnym Wolnym Królewskim Mia-

stem Podgórze. Po I rozbiorze Polski Austriacy chcieli

stworzyć tu miasto garnizonowe, trzymające w szachu

położony na drugim brzegu Wisły Kraków. W ciągu

XIX w. Podgórze włączane było w granice Księstwa

Warszawskiego (1809), Rzeczypospolitej Krakowskiej

oraz Austrii (1846). 14 Wprawdzie Rondo à la krakowiak powstało w 1829 r.,

jednak przed pobytem Fryderyka Chopina w naszym

mieście, prawdopodobnie pod wpływem twórczości Els-

nera. Aliści nie można wykluczyć podejrzenia, że powo-

dem jego napisania była również planowana wakacyjna

podróż, w programie której było zwiedzanie i zanurze-

nie się w atmosferze starego Krakowa. 15 Autograf roboczy i wykonawczy partytury przecho-

wywany jest w Bibliotece Fundacji xx. Czartoryskich

w Krakowie (FXXCz RKP. 2751). Składa się z 78 stron,

oprawionych w 1837 r. w zielony aksamit, z wprawionym

w zwierciadło okładki przedniej medalem F. Bovy’ego

przedstawiającym profi l głowy Fryderyka Chopina. Na

stronie 3. znajduje się własnoręczna nota dedykacyjna

Chopina: Krakowiak wydany w Paryżu 1831 czy [18]32

roku. Dedykowany Księżnie Czartoryskiej (Xżnie Annie

z Sapiehów) grany w 1830 w Warszawie przed odjazdem

na Koncercie moim w Teatrze Narodowym Ch[opin].16 Anna Zofi a z Sapiehów Czartoryska (1799–1864), żona

Adama Jerzego Czartoryskiego, córka Aleksandra An-

toniego Sapiehy i Anny z Zamoyskich. Na emigracji

związana ze środowiskiem Hotelu Lambert. W 1834 r.

założyła Towarzystwo Dobroczynności Dam Polskich.

Prowadziła również Instytut Panien Polskich oraz otwo-

rzyła przytułek Dom św. Kazimierza. 17 Księżna Marcelina z Radziwiłłów Czartoryska (1817–

–1894), osoba wszechstronnie wykształcona, mecenas

sztuki, doskonała i uznana pianistka. Zagrała wiele kon-

certów na cele dobroczynne we Lwowie, Poznaniu, Kra-

kowie, a także w innych europejskich miastach. Często

grała z wybitnymi pianistami – wirtuozami tamtej epo-

ki, np. zdarzyło się jej dać koncert wspólnie z Francisz-

kiem Listem. Przyczyniła się do otwarcia Konserwato-

rium Muzycznego w Krakowie oraz powstania Szpitala

Dziecięcego św. Ludwika. 18 Aleksander Romuald Czartoryski (1811–1886), herbu

Pogoń, syn Konstantego Adama. Jego stryjem był Adam

Jerzy Czartoryski. 19 Justus Ludwik Decjusz (1485–1545) był sekretarzem na

dworze króla Zygmunta Starego, jego doradcą fi nanso-

wym oraz zwierzchnikiem mennic koronnych. Przyjaź-

nił się z Marcinem Lutrem i Erazmem z Rotterdamu. Jest

autorem książki O starożytności Polaków.20 Oto, co m.in. napisano w „Czasie” krakowskim po śmier-

ci Marceliny Czartoryskiej: Nową, dotkliwą stratę ma do

zapisania miasto i społeczeństwo polskie. Wczoraj (1894 r.)

o godz. 9 wieczorem rozstała się z tym światem Księżna

Marcelina Czartoryska, pani, która rozumem, wykształ-

ceniem i talentami przez długie lata jaśniała w kraju

i za granicą, łącząc z niemi siłę charakteru i wielką mi-

łość bliźniego i Ojczyzny, wysokie zajmowała stanowisko

w społeczeństwie naszem...

François Xawery Winterhalter, portret Fryderyka Chopina, syg. „Paris 1847”; ze zbiorów Muzeum UJ

J. Ko

zina

15ALMA MATER nr 130–131

Haftowała George Sand dla Chopina różeWszak uczucie między nimi takie dużeA ja jednak fi ołki wolęBo z kim innym już swawolęWystukał jej Fryderyk na klawiaturze

Lucyna Bełtowska

W otwarciu wystawy udział wzięli m.in. minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski, przewodniczący Komitetu Obchodów „Chopin 2010” Waldemar Dąbrowski, rektor UJ prof. Karol Musioł oraz kardynał Franciszek Macharski

Fragment ekspozycji: tzw. „szląg” do zjazdu ludzi do kopalni soli w Wieliczce wraz z liną szybową, konopie, (I połowa XIX w.). W gablocie narzędzia górnicze (I połowa XIX w.); ze zbio-rów Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka

Fotografi a oprawna, przedstawia-jąca odlew dłoni Chopina z francu-skim napisem: Les mains de Frederic Chopin…; ze zbiorów Muzeum UJ

Pieczęć Fryderyka Chopina w kształcie kostki do gry z motywem trzech C, II ćw. XIX w.; ze zbiorów Muzeum UJ

Afi sz pierwszego publicznego koncertu Fry-deryka Chopina w Teatrze Wielkim w War-szawie, 17 marca 1830 r.; ze zbiorów BJ

Fragment ekspozycji; obiekty z 1 poł. XIX w. pochodzące z Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. W gablocie „Księga wpisowa gości kopalni wielickiej z lat 1828 – 1840” z autografem Fryderyka Chopina z dnia 24.07.1829 r.

Fragment ekspozycji: skarbczyk z rękopisami Fryderyka Chopina

A. W

ojn

ar

A. W

ojn

ar

A. W

ojn

ar

A. W

ojn

ar

ALMA MATER nr 130–131

Wystawę Chopin w Krakowie i osobiste po nim pamiątki można było oglądać w Collegium Maius do 15 kwietnia 2010 r.

Koncert Kevina Kelnera na fortepianie Pleyela w auli Collegium Maius, 28 marca 2010 r. W przerwie koncertu odbył się wernisaż wystawy

Fotografi a I. Kiegera przedstawiająca zaginiony ry-sunek George Sand – Chopin przy fortepianie; ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa

Przewodniczący SKOZK prof. Franciszek Ziejka, dyrektor Biblioteki Jagielloń-skiej prof. Zdzisław Pietrzyk oraz dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa Naro-dowego Urzędu Miasta Krakowa Stanisław Dziedzic

Minister Bogdan Zdrojewski w rozmowie z dyrektorem Muzeum UJ prof. Sta-nisławem Waltosiem. W głębi kardynał Franciszek Macharski i rektor UJ prof. Karol Musioł

Katalog wystawy Chopin w Krakowie i osobiste po nim pamiątki według projektu i układu grafi cznego

prof. Władysława Pluty

St. kustosz muzealny Lucyna Bełtowska – kurator wystawy

Fryderyk Chopin, Mazurek cis-moll op. 50 nr 3, rękopis; ze zbiorów BJ

A. W

ojn

ar

A. W

ojn

ar

A. W

ojn

ar

M. Ł

ep

ec

ki