Koszty społeczne chorób psychicznych Przekształcenia opieki psychiatrycznej

Andrzej KowalSpecjalistyczny Szpital im. J. Babińskiego

Katarzyna Kissimova-SkarbekUniwersytet Jagielloński 

Koszty społeczne chorób psychicznych przedstawiane są w dwóch formach

Zasobów wykorzystanych lub utraconych (wyrażonych w jednostkach pieniężnych)

 Utraconych lat życia z powodu przedwczesnych zgonów lub niesprawności spowodowanych chorobami psychicznymi (wyrażonych w jednostkach czasu)

Koszty ekonomiczne dla społeczeństwa

Trudne do pomiaru

Mierzalne komponenty:• Koszty opieki medycznej i społecznej• Utrata zatrudnienia• Zredukowana produktywność• Wpływ na rodzinę i opiekuna pacjenta• Poziom przestępczości i bezpieczeństwa • Negatywny wpływ dla gospodarki

przedwczesnych zgonów

Koszty ekonomiczne dla społeczeństwa (c.d.)Policzone w niektórych krajach:

a) W Stanach Zjednoczonych - zagregowane roczne koszty chorób psychicznych stanowią około 2,5% PKB.

b) W Europie: jako % wydatków na opiekę zdrowotną

- w Holandii - 23,2%- w Wielkiej Brytanii – 22%

Obciążenie jakie stanowią choroby psychiczne

Specyficzną formą kosztów społecznych to obniżenie stanu zdrowia.

 Zazwyczaj mierzone przy pomocy wskaźników umieralności i chorobowości / zapadalności.

 Odpowiednie dla chorób powodujących zgony lub kończące się pełnym wyzdrowieniem.

 Dla chorób przewlekłych i powodujących niesprawności takich jak choroby psychiczne – wskaźniki te mają poważne ograniczenia przy ocenie wpływu na społeczeństwo.

Utracone lata życia - MetodaW ostatnich latach wiele badań koncentrowało się na oszacowaniu bardziej uniwersalnych jednostek pomiaru efektów programów zdrowotnych umożliwiających ich porównywanie oraz uwzględniających nie tylko stratę lat życia z powodu przedwczesnych zgonów ale również i jakość życia.

Jedną z metod w ocenie niesprawności jakie choroby powodują jest podejście Banku Światowego i WHO opracowanego w ramach badania:

Global Burden of Disease (GBD)

Disability-Adjusted Life Year (DALY) (stracone lata życia z uwzględnieniem niesprawności) - miara obciążenia chorobowego społeczeństwa w jednostkach czasu.

DALY jest kombinacją dwóch pomiarów:- strat potencjalnych lat życia z powodu przedwczesnych zgonów (YLL - skrót od angielskiej nazwy miary: Years of Life Lost),

 - strat lat w zdrowiu z powodu niesprawności wywołanych chorobą lub urazem (YLD - skrót od angielskiej nazwy miary: Years Lived with Disability).

Ważną zaletą jednostek DALY jest stworzenie możliwości pomiaru utraty zdrowia z powodu wszystkich przyczyn (choroby i urazy), według grup wiekowych, płci oraz regionów.

Potrzebne dane do wyliczenia YLL:

- wiek nastąpienia zgonu, 

- ilość zgonów w danym wieku, 

- spodziewana długość życia w momencie nastąpienia zgonu.

Potrzebne dane do wyliczenia YLD:

- wiek nastąpienia nowego przypadku zachorowania,  

- czas trwania choroby,   - wagi niesprawności (% redukcji sprawności w

porównaniu do normalnego dla danego wieku stanu zdrowia).

 Wagi należy rozumieć w następujący sposób: przykładowo, waga 0,22 oznacza, że rok życia z daną niesprawnością powoduje utratę 22% czasu danego roku (czyli ok. 2.5 miesiąca).

Utracone lata życia

W 1993 roku zostało ocenione przez Harvard School of Public Health we współpracy z Bankiem Światowym i WHO obciążenie społeczeństw świata schorzeniami.

 

W 1990 roku choroby neuropsychiatryczne stanowiły 10,5% wszystkich utraconych DALY na świecie.

W 2000 roku wyniki opublikowane w Raporcie WHO 2001 wskazują iż stanowiły one już 12,3% wszystkich utraconych DALY.

 

Analiza trendów wskazuje na radykalny wzrost tego obciążenia w roku 2020 - 15%.

Obciążenie jakie stanowią choroby neuropsychiatryczne jako procent obciążenia wszystkich chorób

Świat 2000 rok

Lata Życia z Niesprawnością (YLD)

30,8%

DALY

12,3%

Obciążenie jakie stanowią choroby neuropsychiatryczne jako procent obciążenia wszystkich chorób

Europa 2000 rok

DALY

20%

Lata Życia z niesprawnością (YLD)

43%

Polskie badanie: Obciążenie jakie stanowią depresja i schizofrenia (1995 rok):

W 1995 roku w Polsce blisko 595 000 DALY były stracone z powodu depresji i schizofrenii. Stanowiło to ponad 15,8 % wszystkich utraconych w 1995 roku w Polsce DALY z powodu wszystkich chorób, urazów i zatruć.

 

496 013 DALY (co stanowiło 13,2% wszystkich DALY w Polsce) były stracone z powodu depresji, w tym:(mężczyźni - 40%; kobiety - 60% wszystkich straconych DALY)

 

92% całkowitej ilości straconych DALY (u mężczyzn 82% oraz 98% u kobiet) była z powodu niesprawności.

 

98 233 DALYs były stracone z powodu zgonów i niesprawności spowodowanych schizofrenią, z tego 95% z powodu niesprawności.(mężczyźni - 52% ; kobiety - 48% wszystkich straconych DALY)

Utracone DALY według przyczyn (wykorzystano wyniki badań WHO) - Polska 1995

-

200 000

400 000

600 000

800 000

1 000 000

1 200 000

1 400 000

1 600 000

DALYs 1 432 101 721 795 496 093 365 607 131 766 122 679 108 204 107 218 107 200 70 364 50 854 50 282 36 195 16 591 10 528 2 387 1 669

390-459 140-239 290-319*) E800-949 520-579 240-279**)

E950-959 460-519 760-779 740-759 320-389 580-629 001-139 710-739 280-289 630-676 680-709

*) W grupie chorób 290-319 uwzględniono przeliczenie tylko dwubiegunowej psychozy maniakalno-depresyjnej

Groupy przyczyn wg ICD-9

Po uwzględnieniu wyników badań WHO depresja przechodzi z miejsca 12 na 3 (przed urazami i zatruciami)

Polskie badanie (1995 rok) (c.d.):

Opracowanie efektywnych programów prewencji wydaje się uzasadnione.

 Najważniejsze priorytety wykryte w badaniu mogą być pomocne przy ustalaniu przyszłych potrzebnych zasobów w opiece zdrowotnej i społecznej.

Podsumowanie

1) Badanie kosztów choroby - pozwala wykryć potencjalne korzyści z wprowadzenia efektywnych programów zdrowotnych w kategoriach zasobów i wydatków możliwych do zaoszczędzenia.

2) Badanie utraconego okresu życia - nie tylko wskaźniki umieralności powinny być uwzględniane w tworzeniu polityki zdrowotnej i planowania finansowego. Niesprawność populacji jest również ważnym czynnikiem, szczególnie w chorobach nie prowadzących do fatalnych konsekwencji.