KOSMOSKOSMOS

Układ SłonecznyUkład Słoneczny – układ planetarny – układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała

te, to osiem planet, 166 znanych te, to osiem planet, 166 znanych księżyców, pięć planet karłowatych i księżyców, pięć planet karłowatych i

miliardy małych ciał Układu miliardy małych ciał Układu Słonecznego, do których zalicza się Słonecznego, do których zalicza się planetoidy, obiekty pasa Kuipera, planetoidy, obiekty pasa Kuipera,

komety, meteoroidy i pył komety, meteoroidy i pył okołoplanetarnyokołoplanetarny..

Układ słonecznyUkład słoneczny

SłońceSłońce Duża masa Słońca Duża masa Słońca

umożliwiła uzyskanie umożliwiła uzyskanie wystarczająco wysokiej wystarczająco wysokiej temperatury, by mogła temperatury, by mogła zachodzić reakcja zachodzić reakcja termojądrowa, termojądrowa, uwalniająca ogromne uwalniająca ogromne ilości energii, która jest ilości energii, która jest wysyłana w przestrzeń wysyłana w przestrzeń w większości jako w większości jako promieniowanie promieniowanie elektromagnetyczne, w elektromagnetyczne, w tym i światło widzialne.tym i światło widzialne.

MerkuryMerkury Merkury (0,4 j.a.) jest najbliższą Merkury (0,4 j.a.) jest najbliższą

Słońca i najmniejszą planetą Słońca i najmniejszą planetą (0,055 masy Ziemi). Merkury nie (0,055 masy Ziemi). Merkury nie ma naturalnych satelitów, a ma naturalnych satelitów, a jedyne znane jego cechy jedyne znane jego cechy geologiczne oprócz kraterów geologiczne oprócz kraterów uderzeniowych to obłe grzbiety i uderzeniowych to obłe grzbiety i urwiska, prawdopodobnie urwiska, prawdopodobnie powstałe w okresie kurczenia się powstałe w okresie kurczenia się jego stygnącego wnętrza we jego stygnącego wnętrza we wczesnej historii planety. wczesnej historii planety. Merkury prawie w ogóle nie Merkury prawie w ogóle nie posiada atmosfery gdyż jest ona posiada atmosfery gdyż jest ona "zdmuchiwana" przez wiatr "zdmuchiwana" przez wiatr słoneczny. Nie wiadomo dokładnie słoneczny. Nie wiadomo dokładnie jak ukształtowały się jego jak ukształtowały się jego stosunkowo duże żelazne jądro i stosunkowo duże żelazne jądro i cienki płaszcz. Według części cienki płaszcz. Według części hipotez jego zewnętrzne warstwy hipotez jego zewnętrzne warstwy zostały zdarte przez ogromne zostały zdarte przez ogromne uderzenie i to spowodowało, że uderzenie i to spowodowało, że nie rozrósł się w pełni będąc pod nie rozrósł się w pełni będąc pod wpływem promieniowania wpływem promieniowania młodego Słońca młodego Słońca

WenusWenus Wenus (0,7 j.a.) jest zbliżona Wenus (0,7 j.a.) jest zbliżona

rozmiarami do Ziemi (0,815 rozmiarami do Ziemi (0,815 masy Ziemi) i podobnie jak ona, masy Ziemi) i podobnie jak ona, ma gruby płynny płaszcz wokół ma gruby płynny płaszcz wokół żelaznego jądra i masywną żelaznego jądra i masywną atmosferę, 90 razy gęstszą niż atmosferę, 90 razy gęstszą niż ziemska. Wenus nie posiada ziemska. Wenus nie posiada satelitów. Jest najgorętszą satelitów. Jest najgorętszą planetą, temperatura planetą, temperatura powierzchni osiąga powyżej powierzchni osiąga powyżej 400 °C, z powodu dużej 400 °C, z powodu dużej zawartości gazów cieplarnianych zawartości gazów cieplarnianych w atmosferze. Nie posiada ona w atmosferze. Nie posiada ona pola magnetycznego, które pola magnetycznego, które mogłoby zapobiec uszczupleniu mogłoby zapobiec uszczupleniu jej gęstej atmosfery, co sugeruje jej gęstej atmosfery, co sugeruje że atmosfera jest stale że atmosfera jest stale uzupełniana przez aktywność uzupełniana przez aktywność wulkaniczną Nie ma jednak jak wulkaniczną Nie ma jednak jak dotąd innych dowodów dotąd innych dowodów współczesnej aktywności współczesnej aktywności geologicznej na Wenus.geologicznej na Wenus.

ZiemiaZiemia Ziemia jest największą i Ziemia jest największą i

najgęstszą z planet najgęstszą z planet wewnętrznych, jedyną z wewnętrznych, jedyną z pewnością aktywną geologicznie pewnością aktywną geologicznie i jedyną znaną planetą na której i jedyną znaną planetą na której istnieje życie. Jej hydrosfera jest istnieje życie. Jej hydrosfera jest unikalna wśród planet skalistych. unikalna wśród planet skalistych. Jest także jedyną planetą gdzie Jest także jedyną planetą gdzie została zaobserwowana została zaobserwowana tektonika płyt. Atmosfera tektonika płyt. Atmosfera ziemska jest odmienna od ziemska jest odmienna od atmosfer pozostałych planet i atmosfer pozostałych planet i jest wciąż kształtowana przez jest wciąż kształtowana przez procesy biologiczne, dzięki procesy biologiczne, dzięki którym zawiera 21% wolnego którym zawiera 21% wolnego tlenu. Posiada jednego tlenu. Posiada jednego naturalnego satelitę – Księżyc – naturalnego satelitę – Księżyc – jedynego dużego satelitę pośród jedynego dużego satelitę pośród planet skalistych w Układzie planet skalistych w Układzie Słonecznym. Czasem wręcz Słonecznym. Czasem wręcz określa się układ Ziemia-Księżyc określa się układ Ziemia-Księżyc jako planetę podwójną.jako planetę podwójną.

MarsMars Mars (1,5 j.a.) jest mniejszy Mars (1,5 j.a.) jest mniejszy

niż Ziemia i Wenus (0,107 niż Ziemia i Wenus (0,107 masy Ziemi). Ma rzadką masy Ziemi). Ma rzadką atmosferę złożoną głównie z atmosferę złożoną głównie z dwutlenku węgla. Jego dwutlenku węgla. Jego powierzchnia jest usiana powierzchnia jest usiana wieloma wulkanami takimi jak wieloma wulkanami takimi jak Olympus Mons i dolinami Olympus Mons i dolinami ryftowymi takimi jak Valles ryftowymi takimi jak Valles Marineris. Nie wiadomo, czy Marineris. Nie wiadomo, czy Mars wykazuje współcześnie Mars wykazuje współcześnie aktywność geologiczną. Jego aktywność geologiczną. Jego czerwona barwa pochodzi od czerwona barwa pochodzi od gleby bogatej w tlenki żelaza. gleby bogatej w tlenki żelaza. Mars ma dwa niewielkie Mars ma dwa niewielkie księżyce: Fobosa i Deimosa, księżyce: Fobosa i Deimosa, które są prawdopodobnie które są prawdopodobnie przechwyconymi planetoidami przechwyconymi planetoidami

JowiszJowisz Jowisz ma masę równą 318 mas Jowisz ma masę równą 318 mas

Ziemi, czyli 2,5 razy więcej niż Ziemi, czyli 2,5 razy więcej niż wszystkie pozostałe planety wszystkie pozostałe planety Układu. Składa się w Układu. Składa się w większości z wodoru i helu. większości z wodoru i helu. Duża ilość ciepła pochodząca z Duża ilość ciepła pochodząca z wnętrza planety tworzy wiele wnętrza planety tworzy wiele interesujących zjawisk w jego interesujących zjawisk w jego atmosferze, takich jak atmosferze, takich jak równoleżnikowe pasma chmur równoleżnikowe pasma chmur czy Wielka Czerwona Plama. czy Wielka Czerwona Plama. Jowisz posiada 63 znane Jowisz posiada 63 znane księżyce. Cztery największe z księżyce. Cztery największe z nich, tzw. księżyce nich, tzw. księżyce galileuszowe, wykazują galileuszowe, wykazują podobieństwa do planet podobieństwa do planet skalistych, takie jak wulkanizm skalistych, takie jak wulkanizm i zjawiska tektoniczne. i zjawiska tektoniczne. Ganimedes, największy Ganimedes, największy naturalny satelita w Układzie naturalny satelita w Układzie Słonecznym, jest większy niż Słonecznym, jest większy niż Merkury.Merkury.

SaturnSaturn Saturn (9,5 j.a.) słynie ze swoich Saturn (9,5 j.a.) słynie ze swoich

szerokich i jasnych pierścieni. Pod szerokich i jasnych pierścieni. Pod względem budowy i składu względem budowy i składu atmosfery bardzo przypomina on atmosfery bardzo przypomina on Jowisza. Ma jednak bardzo małą Jowisza. Ma jednak bardzo małą gęstość, przy średnicy równej ok. gęstość, przy średnicy równej ok. 84% średnicy Jowisza jest ponad 84% średnicy Jowisza jest ponad trzykrotnie mniej masywny. Posiada trzykrotnie mniej masywny. Posiada 60 znanych satelitów (oraz trzy, 60 znanych satelitów (oraz trzy, których istnienie nie zostało których istnienie nie zostało potwierdzone). Tytan i Enceladus są potwierdzone). Tytan i Enceladus są zbudowane w większości z lodu; zbudowane w większości z lodu; wykazują też oznaki aktywności wykazują też oznaki aktywności geologicznej (lodowe wulkany). geologicznej (lodowe wulkany). Tytan jest większy niż Merkury i jest Tytan jest większy niż Merkury i jest jedynym satelitą w Układzie jedynym satelitą w Układzie Słonecznym, który posiada gęstą Słonecznym, który posiada gęstą atmosferę, w której zachodzą atmosferę, w której zachodzą złożone zjawiska pogodowe i złożone zjawiska pogodowe i najprawdopodobniej najprawdopodobniej powierzchniowe zbiorniki (jeziora i powierzchniowe zbiorniki (jeziora i morza) ciekłych węglowodorów. morza) ciekłych węglowodorów. Ciśnienie na jego powierzchni jest o Ciśnienie na jego powierzchni jest o ok. 47% większe niż na powierzchni ok. 47% większe niż na powierzchni Ziemi.Ziemi.

UranUran Uran przy masie 14 mas Uran przy masie 14 mas

Ziemi, jest najlżejszą z Ziemi, jest najlżejszą z planet-olbrzymów. Jego planet-olbrzymów. Jego unikalną cechą jest to, że unikalną cechą jest to, że obiega Słońce "leżąc na obiega Słońce "leżąc na boku"; jego oś obrotu jest boku"; jego oś obrotu jest nachylona do ekliptyki pod nachylona do ekliptyki pod kątem bliskim 90°. Ma także kątem bliskim 90°. Ma także znacznie mniej aktywne znacznie mniej aktywne jądro i wypromieniowuje jądro i wypromieniowuje mniej ciepła niż pozostałe mniej ciepła niż pozostałe olbrzymy Uran ma 27 olbrzymy Uran ma 27 znanych księżyców (dane do znanych księżyców (dane do stycznia 2009, spośród stycznia 2009, spośród których największe to których największe to Tytania, Oberon, Umbriel, Tytania, Oberon, Umbriel, Ariel i Miranda. Ariel i Miranda.

NeptunNeptun Neptun, chociaż nieco Neptun, chociaż nieco

mniejszy od Urana, ma mniejszy od Urana, ma większą masę (równą 17 mas większą masę (równą 17 mas Ziemi) i większą gęstość. Ziemi) i większą gęstość. Wypromieniowuje też więcej Wypromieniowuje też więcej ciepła, ale nie tak dużo jak ciepła, ale nie tak dużo jak Jowisz czy Saturn. Neptun Jowisz czy Saturn. Neptun ma 13 znanych księżyców. ma 13 znanych księżyców. Największy z nich, Tryton, Największy z nich, Tryton, jest geologicznie aktywny, jest geologicznie aktywny, posiada aktywne gejzery posiada aktywne gejzery płynnego azotu. Tryton jest płynnego azotu. Tryton jest jedynym znanym dużym jedynym znanym dużym satelitą poruszającym się satelitą poruszającym się wokół swojej planety w wokół swojej planety w kierunku wstecznym – kierunku wstecznym – przeciwnym niż jej ruch przeciwnym niż jej ruch wirowy. wirowy.

KsiężycKsiężyc Księżyc widzimy niekiedy w Księżyc widzimy niekiedy w

formie wąskiego sierpu po formie wąskiego sierpu po zachodzie słońca. Kilka dni zachodzie słońca. Kilka dni później przypomina literę D, później przypomina literę D, mówimy że jest w pierwszej mówimy że jest w pierwszej kwadrze. Po dalszym kwadrze. Po dalszym tygodniu widać całą tarcze tygodniu widać całą tarcze księżyca w pełni. Po księżyca w pełni. Po następnych dniach księżyca następnych dniach księżyca ubywa. Po kolejnym ubywa. Po kolejnym tygodniu przypomina on tygodniu przypomina on literę C. Mówimy wtedy że literę C. Mówimy wtedy że jest on w ostatniej kwadrze. jest on w ostatniej kwadrze. W kolejnych dniach księżyc W kolejnych dniach księżyc będzie coraz cieńszym będzie coraz cieńszym sierpem aż przestanie być sierpem aż przestanie być widoczny.widoczny.

KometyKomety Komety są to małe ciała Komety są to małe ciała

Układu Słonecznego, Układu Słonecznego, zazwyczaj o średnicy zaledwie zazwyczaj o średnicy zaledwie kilku kilometrów, złożone w kilku kilometrów, złożone w większości z lodu. Ich orbity większości z lodu. Ich orbity są silnie ekscentryczne; są silnie ekscentryczne; zwykle peryhelium znajduje zwykle peryhelium znajduje się w okolicach orbit planet się w okolicach orbit planet wewnętrznych, natomiast wewnętrznych, natomiast aphelium znajduje się daleko aphelium znajduje się daleko za orbitą Plutona. Kiedy za orbitą Plutona. Kiedy kometa zbliża się do Słońca, kometa zbliża się do Słońca, jej lodowa powierzchnia jej lodowa powierzchnia zaczyna sublimować, tworząc zaczyna sublimować, tworząc komę – długi warkocz gazu i komę – długi warkocz gazu i pyłu często możliwy do pyłu często możliwy do zaobserwowania gołym okiem zaobserwowania gołym okiem z Ziemi z Ziemi

Pierwszy człowiek w Pierwszy człowiek w kosmosiekosmosie

Eksploracja załogowa Układu Słonecznego jest obecnie Eksploracja załogowa Układu Słonecznego jest obecnie ograniczona do okolic najbliższego sąsiedztwa Ziemi. ograniczona do okolic najbliższego sąsiedztwa Ziemi. Pierwszym człowiekiem w kosmosie (przy założeniu że Pierwszym człowiekiem w kosmosie (przy założeniu że kosmos zaczyna się od wysokości 100 km nad kosmos zaczyna się od wysokości 100 km nad powierzchnią Ziemi) i na orbicie okołoziemskiej był Jurij powierzchnią Ziemi) i na orbicie okołoziemskiej był Jurij Gagarin, Radziecki kosmonauta, który wystartował rakietą Gagarin, Radziecki kosmonauta, który wystartował rakietą Wostok 1Wostok 1 dnia 12 kwietnia 1961 r. Pierwszym człowiekiem, dnia 12 kwietnia 1961 r. Pierwszym człowiekiem, który chodził po powierzchni innego ciała niebieskiego w który chodził po powierzchni innego ciała niebieskiego w Układzie Słonecznym był Neil Armstrong, który postawił Układzie Słonecznym był Neil Armstrong, który postawił pierwszy krok na powierzchni Księżyca 21 lipca 1969 pierwszy krok na powierzchni Księżyca 21 lipca 1969 podczas misji Apollo 11. Do 1972 miało miejsce jeszcze podczas misji Apollo 11. Do 1972 miało miejsce jeszcze pięć lądowań na Księżycu. Amerykański wahadłowiec pięć lądowań na Księżycu. Amerykański wahadłowiec kosmiczny, który pierwszy raz wystartował w 1981, jest kosmiczny, który pierwszy raz wystartował w 1981, jest jedynym statkiem kosmicznym wielokrotnego użytku, który jedynym statkiem kosmicznym wielokrotnego użytku, który odbył wiele pomyślnych lotów orbitalnych. Zbudowano odbył wiele pomyślnych lotów orbitalnych. Zbudowano pięć egzemplarzy tego pojazdu, łącznie wszystkie odbyły pięć egzemplarzy tego pojazdu, łącznie wszystkie odbyły dotychczas 121 misji, dwa z nich uległy katastrofie.dotychczas 121 misji, dwa z nich uległy katastrofie.

Jurij GagarinJurij Gagarin

Powstanie i ewolucja Powstanie i ewolucja Układ Słoneczny powstał około 4,6 miliarda lat temu Układ Słoneczny powstał około 4,6 miliarda lat temu

z zagęszczenia obłoku molekularnego. Owa z zagęszczenia obłoku molekularnego. Owa stosunkowo rzadka chmura gazu (przede wszystkim stosunkowo rzadka chmura gazu (przede wszystkim wodoru i helu) i pyłu kosmicznego o średnicy kilku wodoru i helu) i pyłu kosmicznego o średnicy kilku lat świetlnych, zapadła się grawitacyjnie – lat świetlnych, zapadła się grawitacyjnie – prawdopodobnie pod wpływem jakiegoś zaburzenia prawdopodobnie pod wpływem jakiegoś zaburzenia zewnętrznego, związanego na przykład z niedalekim zewnętrznego, związanego na przykład z niedalekim wybuchem supernowej. Kurczeniu się obłoku wybuchem supernowej. Kurczeniu się obłoku odpowiadało zwiększanie się gęstości, szczególnie w odpowiadało zwiększanie się gęstości, szczególnie w centrum, oraz formowanie się wirującego coraz centrum, oraz formowanie się wirującego coraz szybciej dysku protoplanetarnego o średnicy około szybciej dysku protoplanetarnego o średnicy około 200 Centralny obiekt dysku – protogwiazda – w 200 Centralny obiekt dysku – protogwiazda – w końcu przekształcił się w Słońce, a w otaczającym je końcu przekształcił się w Słońce, a w otaczającym je dysku poszczególne ciała niebieskie: przede dysku poszczególne ciała niebieskie: przede wszystkim planety, ale także i pozostałe składniki wszystkim planety, ale także i pozostałe składniki Układu Słonecznego.Układu Słonecznego.

Mniejsze ciała Układu Mniejsze ciała Układu Słonecznego Słonecznego

Trojańczycy to planetoidy, które znajdują się Trojańczycy to planetoidy, które znajdują się w punktach libracyjnych L4 i L5 Jowisza, w punktach libracyjnych L4 i L5 Jowisza, Neptuna i Marsa. Są to obszary stabilne Neptuna i Marsa. Są to obszary stabilne grawitacyjnie, utrzymujące ciało na wspólnej grawitacyjnie, utrzymujące ciało na wspólnej orbicie z planetą.orbicie z planetą.

Planetoidy rodziny Hildy są w rezonansie 2:3 Planetoidy rodziny Hildy są w rezonansie 2:3 z Jowiszem; to znaczy, że obiegają Słońce z Jowiszem; to znaczy, że obiegają Słońce trzy razy na każde dwa okrążenia Jowisza.trzy razy na każde dwa okrążenia Jowisza.

Centaury to planetoidy krążące po orbitach Centaury to planetoidy krążące po orbitach między orbitami Saturna i Neptuna.między orbitami Saturna i Neptuna.

Planetoidy bliskie Ziemi to trzy grupy Planetoidy bliskie Ziemi to trzy grupy planetoid, z których wiele przecina orbity planetoid, z których wiele przecina orbity planet wewnętrznych planet wewnętrznych

Zdjęcia Zdjęcia przestrzeni przestrzeni kosmicznejkosmicznej

KONIECKONIEC