Kompozycja w fotografii

Wstęp• można wyróżnić dwa rodzaje kompozycji• na obu z nich widać wszystkie części• niestety nie zawsze te części znajdują się w tych

miejscach co trzeba - mówimy, że na zdjęciu jest bałagan

• dopiero po długim namyśle jesteśmy w stanie stwierdzić na jaką całość te części się składają

• natomiast gdy wszystko jest na swoim miejscu - bez żadnych wątpliwości widzimy co to jest

Wstęp• intuicyjnie wiemy do jakiej kompozycji powinniśmy

dążyć, niestety często nie jest to łatwe• wymaga świadomej odpowiedzi na bardzo wiele

pytań i świadomego podjęcia wielu decyzji• punkt widzenia, perspektywa, ogniskowa, tło, głębia

ostrości, przesłona, czas, światło, filtry, miejsce, statyw, lampa, itp.

• podstawowe problemy z jakimi trzeba się zmierzyć to prawidłowe wypełnienie kadru, poprawne kadrowanie oraz świadome komponowanie kadru

Wypełnienie kadru• najprostszym sposobem jest zbliżenie się do tematu -

bądź bezpośrednio, bądź za pomocą zmiany ogniskowej - tak aby obiekt wypełnił całość kadru

• niestety nasz mózg nie ułatwia nam tego zadania• często po zrobieniu zdjęcia okazuje się, że tak na

prawdę nie zbliżyliśmy się dostatecznie blisko• mózg zniekształca proporcje rzeczy, dokonuje

selektywnej hierarchizacji, podświadomie “odfiltrowuje” wizualny bałagan

• jest to naturalna cecha naszego umysłu

Kadrowanie w aparacie• wszystko, naprawdę wszystko, co widzi obiektyw

zostanie zarejestrowane dokładnie tak, jak kadrujemy• niezależnie, czy leży w płaszczyźnie ostrości, czy

poza nią• często okazuje się, że to co my widzieliśmy w

wizjerze bardzo mocno różni się od tego, co widział obiektyw

• przed naciśnięciem migawki skontrolujmy obraz w wizjerze - całą jego powierzchnię, sprawdźmy też głębię ostrości

• w przeciwnym wypadku...

Komponowanie kadru• sposób w jaki odbieramy zdjęcia nie jest dziełem

przypadku• również nasze cechy osobowe wpływają nań w

niewielkim stopniu• za percepcję zdjęć odpowiada mechanizm rządzący

się bardzo prostymi prawami• przez wieki rozwój wrażliwości estetycznej człowieka

przebiegał głównie przez podpatrywanie i obserwację natury

• natura okazuje się być bardzo konsekwentna

Komponowanie kadru• już w starożytności podjęto udane próby opisu

“przepisu natury na piękno” za pomocą matematyki i geometrii

• stworzone wówczas reguły odnaleźć można również w udanych kompozycjach fotograficznych

Mocne punkty i linie kadru• wykonując zdjęcie zazwyczaj umieszczamy obiekt w

centrum kadru - odruchowo• wygodniej, autofocus, pomiar światła• tymczasem centrum kadru nie jest ani jedynym, ani

najwłaściwszym punktem zdjęcia• jeśli chcemy zwrócić uwagę odbiorcy na konkretny

element obrazu należy umieścić go w miejscu, na które wzrok oglądającego pada w pierwszej kolejności - mocny punkt

• obiekt umieszczony w mocnym punkcie będzie wywierał najsilniejszy wpływ na oglądającego

Mocne punkty i linie kadru• odpowiednie wykorzystanie dwóch lub więcej

mocnych punktów pozwala uzyskać wyraziste zdjęcie o harmonijnej kompozycji

• ignorując ich istnienie oraz nie dbając o równowagę w rozmieszczeniu obiektów tworzymy bałagan kompozycyjny

• równie ważną rzeczą są mocne linie kadru• na większości zdjęć można znaleźć ważne dla obrazu

linie (fasada budynku, linia horyzontu, ale też linia wzroku, linie łączące osoby)

• ważne aby te linie pokrywały się z przebiegiem mocnych linii kadru

Mocne punkty i linie kadru• mocne linie kadru - są to linie przechodzące przez

mocne punkty obrazu• jest ich wiele i mogą być wyznaczane zgodnie z

rozmaitymi regułami• pewne układy mają charakter bardziej dynamiczny,

inne uspokajają obraz, jeszcze inne powodują, że kadr “zapętla się” i hipnotycznie przykuwa naszą uwagę

• nie każdy układ jest odpowiedni do skomponowania zdjęcia, o którym aktualnie myślimy

• położenie mocnych punktów i linii wyznaczają prawa sformuowane przez obserwację piękna i harmonii natury

• pierwsza i najważniejsza reguła kompozycyjna• sformuowana w starożytnej Grecji przez Pitagorasa,

matematycznie została opracowana przez Euklidesa• długość całości odcinka podzielonego na dwie

nierówne części pozostaje w stosunku do części dłuższej w takich samych proporcjach, jak część dłuższa do krótszej

• wynosi w przybliżeniu 1,618

Złoty podział

Złoty podział• dzieląc czterema liniami prostokąt wyznaczający kadr

zdjęcia, otrzymamy tzw. siatkę złotego podziału• na przecięciach powstaną cztery mocne punkty kadru• znajdują się one dość blisko centrum zdjęcia, jednak

są też od niego wyraźnie odsunięte• umieszczenie tam obiektów pozwala silnie

zaakcentować związek między nimi• gdy zadbamy, aby obiekty te wzajemnie się

uzupełniały otrzymamy harmonijne i spójne ujęcie

Złoty podział

Złoty podział• poziome linie złotego podziału kadru to również

dobra lokalizacja dla umiejscowienia linii horyzontu• otrzymamy zdjęcie przypominające do złudzenia

klatkę z filmu• najlepsze efekty daje jednak wykorzystanie złotego

podziału w kadrach o proporcjach boków wyznaczonych przez tę samą regułę – czyli zbliżonych do najczęściej spotykanego w cyfrowych lustrzankach standardu 3:2

Złoty podział

Trójpodział• przybliżenie złotego podziału• łatwe do zastosowania praktycznie w każdych

warunkach• polega on na prostym podzieleniu kadru na trzy równe

części pionowe i trzy poziome• otrzymujemy układ dzielący kadr na dziewięć części• cztery mocne linie i cztery mocne punkty• choć ich położenie odbiega od tego, co wynika z

zasady złotego podziału, to reguła ta sprawdza się znakomicie praktycznie w każdym rodzaju fotografii

Trójpodział

Trójpodział• najczęściej stosowana technika kompozycyjna• zwłaszcza przez początkujących fotografów• wiele aparatów cyfrowych umożliwia wyświetlenie

pomocniczej siatki geometrycznej na wyświetlaczu LCD jeszcze podczas wykonywania zdjęcia

• najczęściej jest to właśnie siatka trójpodziału• do lustrzanek cyfrowych dostępne są wymienne

matówki z naniesionymi liniami wyznaczającymi tego typu mocne punkty kadru

Trójpodział• zbyt dokładne trzymanie się tej reguły może

spowodować, że nasze kadry będą wydawały się nieco sztuczne

• jest to bowiem forma organizacji kadru oparta o elementy o identycznych rozmiarach

• czasami taki idealnie równy podział może nie wyglądać zbyt dobrze

• doskonale nadaje się on natomiast (co ciekawe, również za sprawą swojej regularności) do komponowania kadrów kwadratowych lub prawie kwadratowych

• opanowanie tej zasady powinno być punktem wyjścia do bardziej zaawansowanej edukacji fotograficznej

Trójpodział

Kompozycje ukośne• zdjęcia zbudowane na bazie złotego podziału i

trójpodziału są harmonijne i eleganckie• czasem jednak chcielibyśmy uczynić je nieco bardziej

dynamicznymi • prostą metodą na nadanie zdjęciu dynamiki jest

umieszczenie w kadrze linii ukośnych• w praktyce fotograficznej wykorzystywane są

najczęściej dwa typy ukośnego podziału kadru• jeden oparty na trójkątach (czasem błędnie

nazywanych złotymi)• drugi oparty na kwadratach

Kompozycje ukośne• zdjęcia zbudowane na bazie złotego podziału i

trójpodziału są harmonijne i eleganckie• czasem jednak chcielibyśmy uczynić je nieco bardziej

dynamicznymi • prostą metodą na nadanie zdjęciu dynamiki jest

umieszczenie w kadrze linii ukośnych• w praktyce fotograficznej wykorzystywane są

najczęściej dwa typy ukośnego podziału kadru• jeden oparty na trójkątach (czasem błędnie

nazywanych złotymi)• drugi oparty na kwadratach

Układ trójkątów• polega on na wyznaczeniu przekątnej kadru, a

następnie poprowadzeniu dwóch prostopadłych do niej linii wychodzących z przeciwległych wierzchołków

• otrzymamy zdjęcie podzielone na cztery trójkątne obszary pozostające ze sobą we wzajemnej harmonii

• jeżeli na zdjęciu obszary te będą się nawzajem uzupełniały, otrzymamy mocno zdynamizowaną, lecz jednocześnie elegancką kompozycję

Układ trójkątów

Układ trójkątów• linie układu opartego na trójkątach doskonale nadają

się też do komponowania zdjęć portretowych• w przypadku fotografii studyjnej możemy (i

powinniśmy) wykorzystać okazję do ustawienia fotografowanej osoby tak, aby jej sylwetka układała się zgodnie z mocnymi liniami tego rodzaju kadru

• otrzymujemy niebanalne, często intrygujące ujęcia

Układ trójkątów

Układ diagonalny• uzyskujemy go wyprowadzając z narożników kadru

cztery linie ustawione do jego krawędzi pod kątem 45 stopni

• w przypadku kadru prostokątnego otrzymamy siatkę czterech mocnych linii

• w przypadku kadru kwadratowego otrzymamy siatkę dwóch mocnych linii

• oraz jednego (kadr kwadratowy), dwóch (panorama) lub czterech mocnych punktów

Układ diagonalny

Układ diagonalny• znakomity sposób zaakcentowania przeciwieństw,

antagonizmów, opozycji• obiekty umieszczone w mocnych punktach takiego

kadru w naturalny sposób dążą do starcia, jednocześnie będąc swoim wzajemnym uzupełnieniem

• nadaje się także do uwieczniania abstrakcyjnych geometrycznych wzorów

Układy spiralne• wszelkiego rodzaju układy okręgów, łuków oraz

spirale mają w sobie coś hipnotyzującego• kierują one uwagę oglądającego w sposób dla niego

niezauważalny od krawędzi do wnętrza• najczęściej spotykany w naturze model spirali jest

nazywany złotą spiralą• opiera się (a jakże!) na zasadzie złotego podziału• jest to wyjątkowo wdzięczny schemat komponowania

kadru fotograficznego

Układy spiralne

Układy spiralne• wszelkiego rodzaju układy okręgów, łuków oraz

spirale mają w sobie coś hipnotyzującego• kierują one uwagę oglądającego w sposób dla niego

niezauważalny od krawędzi do wnętrza• najczęściej spotykany w naturze model spirali jest

nazywany złotą spiralą• opiera się (a jakże!) na zasadzie złotego podziału• układy takie są trudne do dostrzeżenia i poprawnego

skadrowania, jednak trud poniesiony w ich odnalezienie i uwiecznienie z pewnością wart jest osiąganych rezultatów

Układy spiralne

Układy spiralne

Pustka• oprócz konkretnych obiektów, takich jak ludzka

twarz, samochód, drzewo, góra, rolę mocnego punktu kadru może pełnić również ... przestrzeń

• puste niebo, chmury, lita skała czy zwyczajna ziemia – to wszystko może stanowić równoważnię dla innego elementu, znajdującego się np. w przeciwległym rogu zdjęcia

• zazwyczaj pustka nigdy nie jest jednolita• należy dostrzec jej inne cechy - kształt, barwę,

jasność, czy fakturę• na tej podstawie wkomponować ją w kadr

Pustka

Pustka• sama przestrzeń także może być głównym bohaterem

zdjęcia• dodanie małego obiektu (np. człowieka) nada tej

przestrzeni głębi• będzie on stanowił swoistą “skalę porównawczą”

Nie tylko na jeden sposób• wiele zdjęć można wykadrować na kilka różnych

wariantów - zależy z jaką regułą komponujemy ostateczną fotografię

• nawet jeżeli są do siebie podobne – zazwyczaj w nieco inny sposób oddziaływają na oglądającego

• czasem w ujęciach o dużej sile oddziaływania odnaleźć można ślady kilku różnych typów kompozycji

• malowali tak dawni mistrzowie malarscy - np. Leonardo da Vinci

• w jego arcydziełach krytycy doszukują się licznych i niekiedy bardzo skomplikowanych reguł

Łamanie zasad• na początku każdy fotoamator, kurczowo, wręcz

pedantyczne trzyma się zasad• prędzej czy później powinna jednak nadejść pora

eksperymentowania – co stanie się, jeżeli reguły te naruszymy?

• jest to ważny moment, w którym każdy z nas zaczyna odkrywać swoją indywidualną wrażliwość fotograficzną - nie należy się więc tego bać

• umiejętne łamanie zasad jest bowiem równie ważne, co ich bardzo dobre opanowanie