Kociewie

Kociewie jest to region etniczno-kulturowy, którego odrębność określa przede wszystkim gwara kociewska, z punktu widzenia geograficznego nie jest wyodrębniony. Kociewie pod względem fizyczno geograficznym obejmuje w całości obszar Pojezierza Starogardzkiego, część Wysoczyzny świeckiej i zachodni fragment Borów Tucholskich. Leży w dorzeczu dwóch rzek uchodzących do Wisły: Wierzycy i Wdy.

Rzeźba terenu

Uroki regionu, który turystycznie jest atrakcyjny, ma urozmaiconą rzeźbę terenu, piękne jeziora i lasy oraz wiele innych ciekawostek przyrodniczych, nie wymagają specjalnego zachowania.

Krajobraz kociewski został ukształtowany w niedawnej geologicznie przeszłości, zaledwie kilkanaście tysięcy lat temu, w tzw. pomorskiej fazie zlodowacenia bałtyckiego.

Flora i fauna

Podstawowym elementem krajobrazu kociewskiego są lasy, najliczniejsze w powiecie starogardzkim darzą każdego turystę i wczasowicza czystym, świeżym i zdrowym powietrzem, upragnioną ciszą i spokojem.

W olbrzymiej części są to Bory Tucholskie o dużych walorach rekreacyjnych.

Architektura

Na obszarze Kociewia zachowało się sporo obiektów tradycyjnej kultury ludowej drewnianej i glinianej. Na terenie gminy można jeszcze dziś spotkać drewniane chałupy, skromne w swej prostocie, lecz przemyślane konstrukcyjnie i typowe dla architektury polskiej. Większość zachowanych obiektów tutejszej drewnianej architektury ludowej pochodzi z końca XVIII i XIX wieku. Chałupy kociewskie są rozplanowane na rzucie prostokąta. W środku mieści się charakterystyczny szeroki komin, wokoło którego grupują się izby. Dwuspadowe dachy kryte najczęściej słomą posiadają duży stopień nachylenia połaci dachowych.

Nazwa Kociewie (koczewoe), w użyciu prawdopodobnie już w końcu średniowiecza, choć w źródłach pisanych XV-XVIII w. zupełnie nieznana, po raz pierwszy zapisana zapewne dopiero w latach 1810-1820 w dokumentach etnograficznych w Świeciu i od tego czasu rozpowszechniana, nie jest przez naukowców całkowicie wyjaśniona. Współcześni badacze podają kilka przykładów etymologii tej nazwy, a lud wiele dalszych. Jedni wywodzą tę nazwę od kociołków, a inni od słów kaszubskich kunc(z) - koniec, końcevi - końcowy, krańcowy w sensie krainy.

Skąd pochodzi nazwa Kociewie?

Herb Kociewia to tarcza trójdzielna z czerwonym gryfem. Kolory symbolizują: żółty - pola uprawne, zielony - lasy, niebieski - wody rzek i jezior. Gryf czerwony stojący pionowo, wsparty na dwóch lwich łapach z pazurami, z orlim skrzydłem o pięciu piórach i orlimi łapami, zakończonymi ostrymi pazurami.

Szyja z piórami zakończona głową z ostrym dziobem z językiem i sterczącymi uszami. Całość uzupełniona pionowo stojącym ogonem lekko zakręconym, zakończonym ostrym kolcem. Gryf stoi wpisany w tarczę herbową prostokąta zakończonego półokręgiem nawiązującego do średniowiecznych, wczesnogotyckich tarcz rycerskich, zasłaniających rycerzy przed ciosami.

1. Pytasz sia, gdzie Kociewiaki Majó swoje dómi, Swe pachnące chlebam pola, Swoje sochy, broni?

ref. Gdzie Wierzyca, Wda Przy śrebnym fal śpsiwie Nieso woda w dal, Tam nasze Kociewie

2. Czy to my tu na Kociewiu, Czy Borusy w borach, Czy Lasaki, czy Kaszuby Na morzu, jeziorach

ref. Jedna Matka nas, Wszytkich kolybała, Pokłóńma sie w pas: Tobie, Polsko, chwała

Tekst hymnu kociewskiego:

Hymn kociewski pochodzi z poematu ks. Bernarda Sychty pt. ”Wesele Kociewskie”. Śpiewa zespół Modraki z Pelplina.

Strój kociewski wyglądał tak: Strój męski składał się z koszuli, spodni sukiennych lub płóciennych, kamizeli sukiennej i sukmany. Strój kobiecy składał się z długiej koszuli, kilku spódnic, kiecy i sznurówki, czapki dla mężatek, granatowe lub białe pończochy i wysokie, czarne buciki sznurowane. Nowszym strojem była suknia jednolita, złożona z kiecy i przyszytego do niej stanika.

Język kociewski

Język kociewski jest już prawie nie słyszalny, można go jeszcze usłyszeć we wioskach, używany przez starsze pokolenie. Nowe pokolenie rozmawia czystą polszczyzną, gdyż się wstydzą mowy regionalnej.

Przykłady z słowniczka regionalizmów kociewskich:

brukować - potrzebować;brzad - owoc;

bulwy - ziemniaki; bykowe - opłata za pokrycie krowy;

papla - topola; podobiadek - drugie śniadanie;

pochowa - pogrzeb; pujek - kot;

przyścipny - sprytny, cwany;pupa - lalka;

HISTORIA KOCIEWIA

ok. 10000 p.n.e. - pojawienie się człowieka pierwotnego na Pomorzu Nadwiślańskim

ok. 1500 p.n.e. - przybycie Prawosławian na Pomorze Nadwiślańskie

I-V wiek n.e. - przebieg fragmentu szlaku bursztynowego przez dzisiejsze Kociewie

marzec 997 - data kociewsko-pomorskiego etapu podróży misyjnej biskupa Wojciecha do Gdańska i Prus

1276 - Sambor II dokonał zapisu ziemi gniewskiej na rzecz Krzyżaków

31 grudnia 1457 - zwycięstwo oddziału polskiego w walce z Krzyżakami pod Skórczem

1772 - Pomorze znalazło się pod zaborem pruskim

9 marca 1864 - ochotnicy z Kaszub i Kociewia wyruszyli do powstania styczniowego

1919 - konferencja pokojowa w Wersalu, zabiegi Jana Brejskiego i ks. Pawła Czaplewskiego o powrót Pomorza do Macierzy

1 stycznia 1931 - Pelplin otrzymał prawa miejskie

15 maja 1934 - Skórcz utrzymuje prawa miejskie

1 września 1939 - inwazja Niemiec na Polskę, wysadzenie mostów w Tczewie

2 września 1939 - wkroczenie wojsk niemieckich do Tczewa, Starogardu, Gniewa

12/13 września 1939 - pierwszy mord masowy 10 starogardzian w Lesie Szpęgawskim, w miejscu wymordowania 5-7 tys. Polaków

24 stycznia 1940 - pierwsza publiczna egzekucja 13 Polaków w centrum miasta Tczewa

10 lutego 1945 - wyzwolenie Świecia, pierwszego miasta Kociewie, potem Starogardu (6 marca) i Tczewa (12 marca)

22 czerwca 1973 - powstanie Towarzystwa Miłośników Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gd.

1978 - doprowadzenie gazu ziemnego do Tczewa i Starogardu Gd.

1 września 1980 - otwarcie Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gd.

27 maja 1990 - pierwsze po wojnie wolne wybory do samorządu terytorialnego

Miasta Kociewskie:

Starogard Gdański, (kaszb. Starogarda, niem. Preußisch Stargard) - miasto i gmina w województwie pomorskim, siedziba powiatu starogardzkiego oraz gminy Starogard Gdański. Miasto leży nad rzeką Wierzycą na Pojezierzu Starogardzkim, jest stolicą i centrum nadwiślańsko-pomorskiego regionu Kociewie, a także jednym z najstarszych miast na Pomorzu.

Tczew (csb. Dërszewò, niem. Dirschau, łac. Trsow) - Miasto położone nad Wisłą, w regionie Kociewie, drugim obok Kaszub regionie Pomorza Gdańskiego. Jest jednym z najstarszych miast na Pomorzu, jego historia sięga 1198 roku.

Gniew (kasz. Gniéw) - to miasto w woj. pomorskim, nad ujściem Wierzycy do Wisły, w powiecie tczewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gniew. Gniew leży w widłach utworzonych przez Wisłę oraz uchodzącą do niej Wierzycę. Na tym odcinku Wisła płynie w Dolinie Kwidzyńskiej, która stanowi końcowy fragment tzw. Doliny Dolnej Wisły. Terytorialnie Gniew leży na skraju Pojezierza Starogardzkiego oraz Kociewia.

Pelplin to miasto w woj. pomorskim, w powiecie tczewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pelplin. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. gdańskiego. Leży w dolinie i zlewisku rzeki Wierzycy, na terenie Kociewia.

Nowe (niem. Neuenburg in Westpreußen.) to miasto w woj. kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowe, na lewym brzegu Wisły przy drodze krajowej nr 1, na Kociewiu. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego.

Świecie (kasz. Swiéce, niem. Schwetz), miasto w woj. kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Świecie. Świecie położone jest na Pojezierzu Pomorskim, w regionie etnicznym Kociewia, u ujścia rzeki Wdy do Wisły, a dokładniej- w miejscu, gdzie wysoczyzna morenowa stromo opada w kierunku rzeki. Taka lokalizacja przywodzi na myśl miasto położone na terenach górskich.

Skarszewy (kaszb. Skarszewò) – miasto w woj. pomorskim, w powiecie starogardzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Skarszewy. Na południowym obszarze miejskim Skarszew znajduje się jezioro Borówno Wielkie (szeroka infrastruktura turystyczno-rekreacyjna). Dawny dworzec kolejowy w mieście jest punktem końcowym Szlaku Skarszewskiego

Skórcz - to miasto i gmina, położone na północno-wschodniej granicy Borów Tucholskich w województwie pomorskim, na Kociewiu, w powiecie starogardzkim. Skórcz otrzymuje w roku 1929 miejskie uprawnienia finansowe, a w roku 1934 prawa miejskie. Historycznymi wariantami nazewniczymi miasta były kolejno: "Schorcz", "Scoricz", "Schoritz", "Schorczk", "Skorcz", Skorczke", "Skurcz" i "Skorć. W okresie okupacji nazwa miasta została zmieniona przez administrację niemiecką na niem. Skurz.

Najdłuższa ławka świata w

Szlachcie - 613,13 m.

Panorama Tczewa

Widoki kociewskie

Bazylika Katedralna w Pelplinie.

Urząd miasta w Starogardzie Gdańskim.

Jezioro Ostrowite

W kociewskich lasach można spotkać dziką zwierzynę np. łosia.

Kociewie zimą.Kapliczka kociewska.

Panorama Gniewu.

Na Kociewiu można znaleźć tereny dziewicze,

nienaruszone, które zachowały swój

pierwotny charakter.

BIBLIOGRAFIA :

1. Pojezierze Kociewskie i okolice. 1984. ISBN 83-215-7212-X 2. WIRTUALNE KOCIEWIE [online]. dostępny dn.2006.2007]. http://kociewiak.pl3. Kociewie [online]. Wikipedia, [dostępny dn.2006.2007]. http://pl.wikipedia.org/wiki/Kociewie

Fotografie: WIRTUALNE KOCIEWIE [online]. dostępny dn.2006.2007]. http://kociewiak.pl

Prezentację wykonał: Sosna