Kino popularne pierwszych dekad PRL-u:

uwarunkowania, konteksty i technokultura

2

Kino po II wojnie światowej

„W Polsce sztuki filmowej nigdy nie było”[Jerzy Bossak 1946]

Potrzeba upaństwowienia kinematografii „Niezbędne jest wykazanie zasadniczej roli filmu

jako czynnika kształtującego psychikę mas, wskazanie, że tylko użyteczność daje filmowi siłę i piękno. Bezmyślne estetyzowanie prowadzi tylko do jałowej i pustej ekwilibrystyki.”

3

Kinofikacja

„ogół działań związanych z uruchamianiem i eksploatacją ocalałych kin oraz odbudową i rozbudową ich sieci.”

Maj 45 - kina jako rzecz o „szczególnym znaczeniu dla interesów państwa” odebrano właścicielom prywatnym.

360 państwowych kin, stworzenie bazy kin objazdowych

4

Przedsiębiorstwo Państwowe „Film Polski”

Aleksander Ford/Jerzy Bossak 13 XI 1945Założenia:-produkcja 25 filmów fabularnych i 120 dokumentalnych rocznie-realizacja „misji wychowawczej uspołecznionej sztuki filmowej”-tysiąc kin stałych, 3 tyś. objazdowych Co wyświetlać? Kino radzieckie (Sojuzintorgkino

75%) 1946: 39 ZSRR, 3 USA ,15 Europa zachodniej

5

Jakie filmy chcemy oglądać?

Ankieta „Filmu”:-miniona wojna-powstanie warszawskie(!)-partyzantka-Monte Cassino

6

zaiwaniać Zakazane Piosenki

FP sięga po „branżowców” Starskiego i Buczkowskiego. Powstają pierwsze przeboje polskiego kina powojennego: Zakazane piosenki 1947 „Po wyjściu z kina mówi się o Zakazanych piosenkach i

śpiewa zakazane piosenki... w tramwajach, na ulicach i w kawiarniach rozbrzmiewają zakazane piosenki”

„Domagam się pociągnięcia do surowej odpowiedzialności winnych przestępstwa oznaczonego w aktach karnych sygnaturą Zakazane piosenki.” Film wycofano i zmieniono

Skarb 1948 - polska wersja kina klasycznego filmu hollywoodzkiego

7

Zakazane Piosenki

8

O upowszechnianiu kultury

Bolesław Bierut w przemówieniu O upowszechnianiu kultury, wygłoszonym podczas otwarcia Radiostacji Wrocławskiej sformułował wytyczne partii dla twórców i artystów. Trzeba, aby nasi twórcy, nasza literatura, nasza muzyka, nasz film związane były jak najściślej ze społeczeństwem. (...) Konieczna jest przede wszystkim planowa praca w tej dziedzinie. Musimy, tak jak we wszystkich innych dziedzinach naszego życia, przejść do planowania także w dziedzinach kultury i sztuki. (...) Twórczość artystyczna winna być odzwierciedleniem wielkiego przełomu, jaki naród przezywa. Winna być, choć jeszcze nie jest, ponieważ wyraźnie nie nadąża za szybkim i potężnym nurtem dzisiejszego życia

9

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa

Założona w 1948 roku w Łodzi dwa wydziały: reżyserski i operatorski wśród wykładowców: Jerzy Toeplitz, Antoni

Bohdziewicz, Jerzy Bossak, Stanisław Wohl i Wanda Jakubowska.

W wyniku zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z 31 grudnia 1969 r. dodano do nazwy Szkoły człon „Telewizyjna” i Uczelnia przyjęła ostatecznie obecną nazwę Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi.

10

Realizm socjalistyczny (1949-1955)

„Chcemy zawojować, zdobyć dla siebie świat wielkiej sztuki dla realizmu socjalistycznego i nie pozwolimy, żeby był zaśmiecony, zaciemniony, (...) przez rozmaitych, pomylonych eksperymentalistów. (...) Trzeba sobie w pełni uświadomić, że (...) abstrakcjonizm w plastyce, asymetryczność w muzyce, to w gruncie rzeczy nic innego, jak likwidatorstwo, zubożenie, poniżenie sztuki. I tutaj nie może być żadnej tolerancji.”

[Jakub Berman 1949]

11

Zjazdy

styczeń literaci w Szczecinie kwiecień Obory teatr czerwiec Katowice plastycy sierpień Łagów muzycy 19-22 listopada w Wiśle filmowcy

12

Cenzura po zjeździe w Wiśle

Prymat scenariusza „Reżyser jest tylko twórcą ekranowej interpretacji dzieła literackiego; dziełem literackim stanowiącego podstawę filmu jest scenariusz” J. Toeplitz Walka o film realizmu socjalistycznego

Centralna Międzyorganizacyjna Komisja Repertuarowa Wynik obostrzeń: w 1950 nie wyprodukowano żadnego filmu 1 stycznia 1951 Centrala Wynajmu Filmów – kontrola filmów

obcych (Komisja Oceny Filmów) plany całkowitej likwidacji importu z krajów anglosaskich

Przeróbki dotyczą większości filmów tego okresu. Bywało, że film był wycofywany z kin celem wprowadzenia zmian (Ulica graniczna)

13

Pierwszy polski film w kolorze

14

Odwilż i Szkoła Polska

Likwidacja CUK(listopad 1956) Naczelny Zarząd Kinematografii Zjednoczone Zespoły Realizatorów Filmowych

(Zespoły Filmowe: Kadr, Kamera, Iluzjon, Start, Rytm, Syrena, Droga, Studio)

Szkoła Polska: terapia i historia, nurt plebejski, nurt egzystencjalny

Obok Szkoły: komedia groteskowa, film dla dzieci

15

„Było kiedy tylu fajnych chłopców?”

Wojciech Jerzy Has Jerzy Kawalerowicz Tadeusz Konwicki Kazimierz Kutz Stanisław Lenartowicz Janusz Morgenstern Andrzej Munk Stanisław Różewicz Andrzej Wajda Jerzy Zarzycki

16

Syndrom konformizmu lat 60.

Wzmożona kontrola scenariuszy Spadek ilościowy produkcji filmowej: 1963 – 26;

1968 – 15 Uchwała Sekretariatu KC ogłoszona na

konferencji w Spale „Kino ze względów politycznych nie dysponowało

środkami, aby uchwycić istotę rzeczywistości.”

17

Kino rozrywkowe

„Równolegle z filmem zaangażowanym ideowo należy rozwijać produkcję filmów rozrywkowych, komediowych i obyczajowych, obliczonych na zaspokojenie zainteresowań najbardziej masowego widza, lecz wolnych od prymitywizmu i złego gustu. Filmy tego rodzaju nie powinny być jednak w swej wymowie wyprane ze społecznego zaangażowania w duchu socjalistycznym.”

18

Inspiracje przedwojenne w komedii

Wczesny Bareja:

19

Sama swojskość

20

Trafić do kryminału

W Polsce nie było oficjalnie „uformowanego środowiska kryminalnego”.

Film milicyjny – Zbrodniarz i panna

21

Historyczne giganty

Światowa popularność gatunku (peplum) Obawa przed odpływem kadr Adaptacje klasyków literatury polskiej

22

Pozostałe

Film sportowy: Bokser, Jutro Meksyk Film „młodzieżowy”: Beata, Banda, Małgorzato,

nie skacz Polski western: Prawo i pięść, Wilcze echa Próby w innych gatunkach (horror, science-

fiction) ograniczyły się do telewizji

23

Kino rozrywkowe

„Te rozmaite żebra Adama, żony dla Australijczyków, zbrodniarze i panny, lekarstwa na miłość, małżeństwa zawierane z rozsądku są zlepkiem najrozmaitszych, podpatrzonych tu i tam, pomysłów, bez jakiegokolwiek własnego stylu. Ani w nich szukać fachowości, ani oryginalności.”

[Konrad Eberhardt 1967]

24

Finansowanie w latach 60.

25

Bibliografia

Edward Zajiček, Poza ekranem. Polska kinematografia w latach 1896-2005, Warszawa 2009.

Tadeusz Lubelski, Historia Kina Polskiego. Twórcy, filmy, konteksty, Katowice 2009.

Syndrom konformizmu? Kino polskie lat sześćdziesiątych, red. A. Madej, T. Miczka, Katowice 1996.