Kielce,dn. 28 maja 2006r.

Politechnika Świętokrzyska w KielcachPODSTAWY ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA

Temat:

Kierownik i cechy kierownika.

Piotr WydraWMiBM IV rok, grupa ZIA

Terminem „kierownik” posługujemy się do oznaczenia każdego, kto jest odpowiedzialny za sprawowanie czterech głównych funkcji zarządzania w odniesieniu do stosunków między ludźmi występujących w czasie. Jednym ze sposobów dostrzeżenia złożoności kierownictwa jest zrozumienie, że kierownicy mogą wykonywać swoje zadania na rozmaitych szczeblach organizacji i w różnych obszarach jej działalności.

Wyróżniamy trzy rodzaje kierownictwa. Pierwszym z nich są kierownicy najniższego szczebla. Najniższy szczebel w

organizacji, na którym ponosi się odpowiedzialność za pracę innych, nosi nazwę najniższego lub pierwszego szczebla. Kierownicy najniższego szczebla nadzorują jedynie wykonawców, nie są przełożonymi innych kierowników. Przykładami kierowników pierwszego szczebla są: brygadzista lub mistrz w zakładzie produkcyjnym, kierownik pracowni w placówce badawczej albo kierownik działu w dużym biurze. Często określa się ich jako „pracowników dozoru". Dyrektor szkoły jest także kierownikiem pierwszego szczebla, podobnie jak menedżer pierwszoligowej drużyny piłkarskiej.

Kolejnym są kierownicy średniego szczebla. Określenie „średnie kierownictwo" może obejmować więcej niż jeden szczebel zarządzania w organizacji. Kierownicy średniego szczebla nadzorują pracę innych kierowników, a niekiedy także wykonawców. Głównym zadaniem kierowników średniego szczebla jest sterowanie działaniami, prowadzącymi do realizacji polityki przedsiębiorstwa, i równoważenie wymagań stawianych im przez przełożonych z możliwościami podwładnych.

Ostatnim najwyższym szczeblem jest naczelne kierownictwo. Składające się ono ze stosunkowo niewielkiej grupy ludzi, ponosi odpowiedzialność za całokształt zarządzania organizacją. Ludzi tych nazywa się menedżerami. Ustalają oni politykę operacyjną i sterują wzajemnymi oddziaływaniami organizacji i jej otoczenia. Typowymi tytułami członków naczelnego kierownictwa są: „dyrektor naczelny", „prezes" i „wiceprezes".

Drugi podstawowy sposób klasyfikacji kierowników jest oparty na rodzajach działalności, którą nadzorują. Organizacje często określa się jako układ funkcji. W tym znaczeniu funkcja to zbiór podobnych działań. Na przykład funkcja marketingowa zazwyczaj obejmuje działania sprzedaży, promocji, dystrybucji i badania rynku. W koncernie Coca-Cola pion marketingowy ponosi odpowiedzialność za reklamy telewizyjne, a pion badawczo-rozwojowy za specjalną recepturę Coca-Coli. W uczelniach wydział sportu stanowi układ funkcji, ponieważ działalność jego członków różni się od tej, jaką zajmują się na przykład członkowie wydziału filozofii.

Kierownik funkcjonalny ponosi odpowiedzialność za jeden tylko rodzaj działalności, na przykład za produkcję, marketing albo finanse. Kierownik liniowy (ogólny) nadzoruje całą jednostkę, na przykład przedsiębiorstwo, filię albo samodzielny zakład produkcyjny. Ponosi odpowiedzialność za wszystkie działania tej jednostki, takie jak jej produkcja, marketing i finanse. Mała firma może mieć tylko jednego kierownika liniowego — prezesa albo pierwszego wiceprezesa, zaś w dużej organizacji może ich być kilku, przy czym każdy stoi na czele względnie samodzielnego pionu. Na przykład w dużej firmie produkującej wyroby spożywcze może istnieć pion artykułów ogólnospożywczych, pion wyrobów nietrwałych i pion mrożonek, każdy z nich z innym menedżerem na czele. Podobnie jak naczelny dyrektor małej firmy, każdy z tych szefów pionów ponosi odpowiedzialność za wszystkie działania jego jednostki.

Należy pamiętać, że kierownicy zarówno funkcjonalni, jak i liniowi planują, organizują, przewodzą i kontrolują stosunki międzyludzkie w czasie. Różnica wynika z obszaru działalności, jaki nadzorują.

Osoba kierownika to w głównej mierze umiejętności od których zależy poziom zarządzania. Robert L. Katz, nauczyciel i menedżer, spopularyzował koncepcję, opracowaną na początku XX w. przez Henriego Fayola, słynnego teoretyka zarządzania. Fayol wyróżnił trzy podstawowe rodzaje umiejętności: techniczne, społeczne i

koncepcyjne. Każdemu kierownikowi potrzebne są wszystkie trzy ich rodzaje.Umiejętność techniczna to zdolność posługiwania się metodami, technikami i wiedzą w wyspecjalizowanej dziedzinie. Chirurg, inżynier, muzyk i księgowy dysponują umiejętnościami technicznymi w swoich dziedzinach. Umiejętność społeczna to zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienia ich i motywowania zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Umiejętność koncepcyjna to zdolność koordynowania i integrowania wszystkich interesów i działań organizacji. Wiążą się one z postrzeganiem organizacji jako całości, rozumieniem współzależności zachodzących między poszczególnymi jej częściami i przewidywaniem, w jaki sposób zmiana w którejkolwiek jej części wpłynie na całość.

Tabela: Umiejętności potrzebne do skutecznego działania na różnych szczeblach zarządzania.

Fayol i Katz wskazują, że chociaż wszystkie te trzy rodzaje umiejętności są dla kierownika niezbędne, to ich względne znaczenie zależy od zajmowanego przez niego szczebla . Umiejętności techniczne są najważniejsze na niższych szczeblach zarządzania. Umiejętności społeczne, chociaż ważne na każdym szczeblu, mają podstawowe znaczenie dla kierowników średniego szczebla, zdolność wykorzystania przez nich technicznych umiejętności podwładnych jest ważniejsza niż ich własna sprawność techniczna. Wreszcie znaczenie umiejętności koncepcyjnych rośnie w miarę zajmowania coraz wyższego szczebla zarządzania. Na wyższych szczeblach hierarchii organizacyjnej ważne jest rozumienie pełnego zakresu wzajemnych stosunków międzyludzkich oraz miejsca organizacji w czasie. Tu menedżer musi dostrzegać całokształt zagadnień. W dzisiejszym szybko zmieniającym się, globalnym i przekształconym świecie można kwestionować.

Osoba stojąca na szczeblu zarządzającym powinna legitymować sie jak największą ilością cech ułatwiających właściwe kierowanie. Stosowanie stylu kierowania, w którym pracownik staje się bardziej partnerem niż podwładnym i w którym rozkazodawstwo zastępuje się przywództwem, rozumianym jako proces kierowania, w którym osobiste cechy kierownika (lidera) prowadzą do dobrowolnego uznania przez członków zespołu jego zwierzchności, wynikającej z kompetencji i odpowiedzialności. W takim stylu przełożony dzieli się władzą i deleguje uprawnienia, stwarza klimat do dyskusji, wysuwania i rozważania różnych pomysłów, pobudza inwencję oraz zachęca współpracowników do wprowadzania ulepszeń i poszukiwania optymalnych decyzji. Szczególną uwagę przypisuje on znaczeniu skutecznego motywowania, awansowania i harmonijnej współpracy. Stara się zbliżyć do siebie pracowników i związać ich osobiste interesy z interesami firmy, sprawiedliwie ich wynagradzać, uczciwie ich informować, a ich pracy i życiu w pracy nadawać wartość i godność. Stara się także doskonalić systemy komunikowania się i techniki oraz sprawnie rozwiązywać konflikty między grupami i między jednostkami, oczywiście na drodze integracji, a nie przez dominację lub kompromis.

Koncepcyjne

Społeczne

Techniczne

Naczelne kierownictwo

Kierownictwo średniego szczebla

Kierownictwo najniższego

szczebla

Koncentracja na cechach kierownika jako elemencie determinującym przywódcę wiąże w szerszym kontekście wiązanie efektywności kierowania z osobowością osoby kierującej. Koncepcję cech kierowniczych spopularyzował R. Stogdill publikując wyniki swych analiz, prowadzących do uzyskania listy cech różnicujących kierowników od przeciętnych członków zespołów. Do najczęstszych zarzutów stawianych teoriom wyrosłym z koncepcji cech kierowniczych należą: nie uwzględnianie szerszego kontekstu funkcjonowania kierownika (zwłaszcza zadania i organizacji), założenie że stabilne i izolowane cechy są głównym wyznacznikiem funkcjonowania kierownika. Pierwszy z zarzutów nie wyklucza stosowania metod badających osobowościowe predyktory sukcesu na stanowisku kierowniczym w procedurze A–C (assessment – center). Obecnie nie poszukuje się wszak „urodzonego przywódcy” o stałych cechach, a raczej bada się raczej stan obecny zakładając możliwość modyfikacji poprzez trening, tak aby wybrana osoba mogła sprostać zadaniom do jakich jest dobierana. Starając się o połączenie cech przywódcy z działaniami koniecznymi dla danego zadania lub organizacji poszukuje się osób prezentujących zarówno odpowiednią wiedzę, umiejętności, osobowość; jak również zdolność uczenia się, elastycznego modyfikowania zachowań i podatność na oddziaływania treningowe. Jednocześnie nie że każda osoba poprzez trening może uzyskać stosowne kwalifikacje menedżerskie, zatem wspomniana metoda ma swoje ograniczenia.

Pożądane cechy kierownika to: • Zdolność do przewidywania - umiejętność dostrzegania drobnych spraw, które mogą być zalążkiem poważniejszych problemów, przewidywania skutków, podejmowanie zawczasu akcji naprawczych• Umiejętność motywowania - zdolność do pobudzania poczucia przynależności do grupy, zainteresowania wykonywaną pracą utożsamiania się z projektem, atmosfery współpracy w zespole (przywództwo i budowanie zespołu)• Zdolność do przystosowania się do zmieniającej się sytuacji• Umiejętność podjęcia niezbędnych działań mających na celu przystosowanie zespołu i jego metod pracy do zmienionych warunków• Zdolność do przekonania otoczenia do własnych możliwości i wartości -kierownik powinien wzbudzać zaufanie; sukces zespołu zależy w dużej mierze od cech przywódczych szefa i poważania i zaufania jakim się cieszy wśród członków grupy• Rozpoznawanie i rozwijanie potencjału swoich współpracowników • naturalnym zjawiskiem jest wymiana personelu (np. dobrze wyszkoleni i kompetentni pracownicy awansują lub zmieniają pracę); powstaje potrzeba wprowadzania do zespołu nowych ludzi, właściwego ich szkolenia, pomocy w rozwijaniu ich potencjału• Komunikatywność - łatwość komunikowania się z szerokim wachlarzem ludzi -podwładni, kierownictwo, klienci, dostawcy,...• Terminowe podejmowanie decyzji dostosowanych do bieżącej sytuacji i potrzeb - kierownik powinien precyzyjnie określić co ma być zrobione i w jakim terminie; wiąże się to często z podejmowaniem decyzji w sytuacji niepełnej wiedzy.

Bibliografia:1. J.A.F. Stoner, R.E.Freeman, D.R.Gilbert, jr. - Kierowanie, Polskie Wydawnictwo

Ekonomiczne, Warszawa 2001.2. Józef Penc - Kreatywne Kierowanie, Agencja Wydawnicza "Placet",

Warszawa 2000.3. Jerzy Rosiński - Istota przywództwa – cechy przywódcze, działania, znaczące

rezultaty, strona internetowa: www.wiedza.izinfo.pl/biblioteka/4. Marek Krętowski – Politechnika Białostocka, Materiały dla studentów.