Jorge Luis BorgesW kręgach awangardy i Franza Kafki.

Czym jest awangarda?

• Awangarda to termin stosowany w sztuce, literaturze i muzyce na określenie przemian stylistycznych i estetycznych, zaznaczających się oderwaniem od klasycznych norm w granicach dzieła. Tak naprawdę, to ów nurt nie ma stałej definicji, bowiem w zależności od okresu w dziejach, standardy zmieniają się i literatura podąża innymi ścieżkami. Awangardziści luźno traktowali granice dzieła artystycznego. Nie uznawali zakończeń, cenili sobie elipsy oraz zakończenia otwarte. Do ruchu awangardy należeli m.in.: dadaiści oraz surrealiści (aczkolwiek to awangarda bardziej czerpała od surrealistów niż odwrotnie).

Futuryzm jako nurt awangardowy

• Jednym z odłamów nurtu awangardowego jest futuryzm – powstały we Włoszech na początku XX wieku. Awangarda futurystyczna patrzyła w przyszłość, co różni ją od podstawowej awangardy tym, iż ta stara awangarda nie interesowała się czasem. Czerpiąc z innowacyjności swoich czasów, futuryści wykorzystywali ówczesne wynalazki, technologie, by przestawiać granicę między sztuką a prozaiczną codziennością. Wkład awangardy włoskiej w sztukę polegał też na unicestwianiu akademii, bibliotek i muzeów – degrengolada dotychczasowej kultury opierała się bowiem na przekonaniu, iż trwanie tego, co stare i niemodne, zabija rozwój.

Przykład sztuki futurystycznej: Achille Funi, Motociclista

Jorge Louis Borges – omówienie twórczości

Nie skupiając się na życiorysie Borgesa, warto przytoczyć kilka faktów z życia, odnoszących się ściśle do tego, o czym pisał. Przyjrzeć się wypada zwłaszcza książce pt. „Autobiografia” – magnus opum autora. Bez znajomości ogólnej bibliografii, można i tak przystąpić do lektury – to kompendium wiedzy o życiu Borgesa, napisane metaforycznym, lekkim językiem, z mnogością aluzji do sztuki, poezji, literatury. Argentyński pisarz o wielkiej erudycji, oczytany, reprezentował to samo, co inni jemu współcześni: awangardę w podejściu do tematów. W swych pismach balansował między błahostkami a powagą, między codziennością a intymnością.

Na czym polega awangarda twórczości Borgesa?

• Borges tworzył w czasach awangardy. To podstawowy fakt, o którym nie wolno zapominać. Zacytujmy tu jedno z jego opowiadań ze zbioru pt. Fikcje: Jedyną tajemnicą jest czas, ten nie kończący się wątek z wczoraj, dziś, przyszłości, zawsze i nigdy. Nawiązując do poprzednich slajdów, awangarda to nurt oparty na filozofii czasu, historiozofii – tymczasem, jak czytamy powyżej, nieskończoność Borges stawiał w centrum swoich rozważań. W jego utworach nie pojawiają się miejsca, konkretne postaci, nazwy, czas jako taki. Nieskończoność zresztą, to pojęcie abstrakcyjne. I znów, inny cytat: Czas nie odtwarza tego, co tracimy.

Awangarda Alefa – świętego dzieła Borgesa

• Czytając pierwsze zdania Alefa, napisanego w 1949 roku zbioru opowiadań, nie można oprzeć się wrażeniu, że fikcja ta dzieje się naprawdę – granica między rzeczywistością widzialną (Carlos Argentino skosztował go, uznał za dość interesujący w smaku i po paru kieliszkach przystąpił do obrony nowoczesnego człowieka. — WIDZĘ GO — mówił z niezrozumiałym ożywieniem — w jego gabinecie, przypominającym coś jakby wieże strażnicze, uzbrojonym w rozliczne telefony, telegrafy, fonografy, aparaty radiotelefoniczne, kinematograficzne, w latarnie magiczne, w słowniki specjalistyczne, w rozkłady jazdy, w terminarze, w biuletyny...) a niewidzialną (wizje przezroczystych aniołów, unoszących się nad Algierem w ostatnim epizodzie tytułowego opowiadania). Borges miesza surrealizm z awangardą, ponieważ jest reprezentantem myśli synkretycznej: ceni sobie przenikanie się nurtów, jako, że zgodnie z jego teoriami, narodzi się wówczas dzieło idealne. Reasumując, dzieło Borgesa można nazwać świętym, ponieważ gloryfikuje wartości często abstrakcyjne.

Franz Kafka i Jorge Louis Borges – podobieństwa i różnice

Franza Kafkę nazywa się ojcem europejskiego absurdu. Odpowiedź na zadaną tezę jest absolutnie prosta: Kafka stawiał wobec siebie przeciwne wartości, takie jak: ateizm i dewotyzm, altruizm i hedonizm, miłość oraz gwałt. W opowiadaniu Metamorfoza ukazał przeciętnego szarego człowieka jako poczwarkę, w Głodomorze prowokował czytelnika głodzącym się na śmierć klaunem, a w Procesie przedstawił Józefa K. – Żyda, oskarżonego bezpodstawnie i skazanego na więzienie. Paleta postaci, przewijających się przez bibliografię Kafki może posłużyć jako alegorie poszczególnych chorób moralnych dzisiejszego świata. Kafka zmarł w okresie, kiedy Borges publikował swoje pierwsze dzieła – argentyński pisarz wielokrotnie przyznawał się do czytania kafkowskich Dzienników. Autor Alefa zmieszał nihilizm Friedricha Nietzschego (kolejnej jego wielkiej inspiracji), absurdalizm Kafki ze współczesną mu awangardą – powstał tym samym unikatowy w literaturze prąd, określający niekończący się labirynt egzystencji, zagubienie się w samym sobie.