Jerzy Głuch - Strona Główna - Politechnika Gdańskadamjakow/wyklad_01.pdf · – Wronka J.:...

1

Jerzy GJerzy Głłuch uch

SYSTEMY TRANSPORTOWE SYSTEMY TRANSPORTOWE

Rok akademicki 2010/2011Rok akademicki 2010/2011

2

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: W01: WstWstęępp

WykWykłład ad –– 2 godziny tygodniowo2 godziny tygodniowo

Wyrywkowo sprawdzana obecność na wykładach

ĆĆwiczeniawiczenia – 1 godzina tygodniowo dla każdej grupy

ZaliczenieZaliczenie:

2 sprawdziany: w środku semestru i na ostatnim wykładzie

Starosta rokuStarosta roku: Aleksandra Nowińska

ZZ--ca starosty rokuca starosty roku:

J. Głuch: p. 133 niska czp. 133 niska częśćęść budynkubudynku ; e-mail: [email protected]

Konsultacje: czwartek: 17czwartek: 17--18, pi18, piąątek 10tek 10--1111

www.pg.gda.pl/~damjakow

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: WstW01: Wstęęp p –– PROGRAMPROGRAM

―― WstWstęęp p ―― System System ―― Transport Transport ―― Potrzeby transportowePotrzeby transportowe―― LogistykaLogistyka―― SpedycjaSpedycja―― Podsystem organizacyjny transportu Podsystem organizacyjny transportu ―― Podsystem ekonomicznoPodsystem ekonomiczno--prawny transportu prawny transportu ―― Podsystem techniczny transportu Podsystem techniczny transportu

―― Transport bliski Transport bliski ―― Transport daleki Transport daleki

―― Infrastruktura transportu Infrastruktura transportu ―― Drogowego Drogowego ―― Kolejowego Kolejowego ―― Lotniczego Lotniczego ―― Morskiego Morskiego ―― Kosmicznego Kosmicznego ―― ZakZakłładowego, Przemysadowego, Przemysłłowego owego ―― PrzesyPrzesyłłu gazuu gazu―― PrzesyPrzesyłłu cieczy u cieczy ―― PrzesyPrzesyłłu pru prąądu elektrycznegodu elektrycznego―― PrzesyPrzesyłłu informacjiu informacji

3

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: WstW01: Wstęęp p –– LITERATURALITERATURA

– Wyszukiwarka internetowa Google w połowie 2008 r. znajdowała ponad 800 tys. plików z angielskim pojęciem „transport policy”i ponad 180 tys. plików z francuskim pojęciem „politique des transports”.

– Na początku 2007 r. w księgarniach internetowych oferowano dziesiątki podręczników oferowanych pod hasłem Economics andTransport Policy. Lista takich nowych publikacji tylko na stronie

– FetchBook.Info(http://www.fetchbook.info/Economics_And_Transport_Policy.html ) obejmowała 67 pozycji a na stronie brytyjskiego Amazon było ich 240. Podręczników ściśle na połączone tematy ekonomiki i polityki transportowej w księgarniach internetowych oferowano jednak niewiele.

– A. Piskozub: Ekonomika transportu. Część I. Uniwersytet Gdański. Skrypty uczelniane. Gdańsk 1971. – E. Quinet and R. W. Vickerman: Principles of Transport Economics. Publisher: Edward Elgar Pub; New Ed edition, (2005).– Bertalanffy, L. von, Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. PWN, Warszawa 1984. – Mazur M., Pojęcie systemu i rygory jego stosowania. Postępy Cybernetyki, z. 2, 1987. – Sadowski W., Podstawy ogólnej teorii systemów. Analiza logiczno-metodologiczna. PWN, Warszawa 1978. – Rydzkowski W. (red.), Wojewódzka-Król K. (red.): Transport. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.– "Glen Campbell. Panorama of Transport, 1990-2005. „Statistical books”, s. 3, 2007-08-28. Eurostat." – Kisperska-Moroń D., Krzyżaniak S. (red.): Logistyka. Poznań: ILiM, 2009, seria: Biblioteka Logistyka.– Europejska Agencja ds. Środowiska Naturalnego: Energy and environment report 2008. – Wronka J.: Transport kombinowany/intermodalny (Teoria i Praktyka). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński., 2008. – Starkowski D., Bieńczak K., Zwierzycki W.: Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy: kompendium wiedzy

praktycznej. T. III: Środowisko pracy kierowcy. Logistyka. Poznań 2007.– Tae Hoon Oum: Transport Economics. Publisher: Taylor & Francis; 1 edition, (1997).– D. Banister: Unsustainable Transport. Publisher: Spon Press; 1 edition, 292 pages; (2005); D. Banister: Transport Planning.

Publisher: Routledge; 2 edition, (2002).– A. Piskozub: Ekonomika transportu. WSE w Sopocie. Sopot 1967; A. Piskozub: Ekonomika transportu Część I. Uniwersytet

Gdański. Skrypty uczelniane. Gdańsk 1971; A. Piskozub: Funkcjonowanie systemów transportowych. WKiŁ, Warszawa 1973; A. Piskozub: Ekonomika transportu. Podstawy metodologiczne. WKiŁ, Warszawa 1975; A. Piskozub (red.): Ekonomika transportu. WKiŁ, Warszawa 1979; A. Piskozub: Gospodarowanie w transporcie. Podstawy teoretyczne. WKiŁ, Warszawa 1982 .

– W. Grzywacz: Infrastruktura transportu. WKiŁ, Warszawa 1972 i 1982; W. Grzywacz: Taryfy transportowe. WKiŁ, Warszawa 1973 i 1985; W. Grzywacz: Ekonomika pracy w transporcie. IW CRZZ, Warszawa 1979; W. Grzywacz, J. Burnewicz: Ekonomika transportu. WKiŁ, Warszawa 1989; W. Grzywacz, K. Wojewódzka-Król, W. Rydzkowski: Polityka transportowa. WUG, Gdańsk 2003

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: WstW01: Wstęęp p –– LITERATURA LITERATURA

– Banister D., 2005. Unsustainable Transport. Publisher Spon Press; 1 edition. London . – Bauchet P., 1996. Les transports de l'Europe. Editeur Economica, Paris. – Brewer A., Button K. J. and Hensher D. A, 2001. Handbook of Logistics and Supply-Chain Management. Publisher Pergamon.

London. – Burnewicz J. (red.), 1993. Ekonomika transportu. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk. – Button K. J. and Hensher D. A., 2001. Handbook of Transport Systems and Traffic Control. Publisher Pergamon. London. – Button K. J., 1985. Applied Transport Economics. Publisher Routledge; 1 edition. New York. – Button K. J., 1993. Transport Economics. Publisher Edward Elgar; 2nd edition. Cheltenham Glos. – Button K. J., 2003. Recent Developments in Transport Economics. Publisher Edward Elgar Publishing. Cheltenham Glos. – Button K. J.nad Hensher D. A., 2005. Handbook of Transport Strategy, Policy & Institutions. Publisher Elsevier Science.

Amsterdam. – Dorsch M., 2005. Verkehrswirtschaft. Aktuelle Entwicklungen und Probleme. Verlag M & S Verlags OHG. Plauen. – Fair M. L., 1959. Economics of transportation. Publisher Harper; Rev. ed edition. London. – Farris M. T., 1997. Evolution of academic concerns with transportation and logistics. „Transportation Journal” vol. 37, no 1. – Grupp G. W., 1923. Economics of motor transportation. Publisher Appleton. – Grzywacz W., 1972 & 1982. Infrastruktura transportu. WKiŁ, Warszawa. – Grzywacz W., 1973 & 1985. Taryfy transportowe. WKiŁ, Warszawa. – Grzywacz W., 1979. Ekonomika pracy w transporcie. IW CRZZ, Warszawa. – Grzywacz W., Burnewicz J., 1989. Ekonomika transportu. WKiŁ, Warszawa. – Grzywacz W., Wojewódzka-Król K., Rydzkowski W., 2003. Polityka transportowa. WUG, Gdańsk. – Hartwig K.-H., 2005. Subsidiarität, Wettbewerb und Subventionen im Verkehr. Verlag Vandenhoeck & Ruprecht. Göttingen. – Hazard J. L., 1977. Transportation: Management, Economics, Policy. Publisher: Cornell Maritime Pr/Tidewater Pub. Maryland. – Hensher D. A. and Button K. J., 2002. Handbook of Transport Modelling. Publisher Pergamon; 1st reprint. London. – Hensher D. A. and Button K. J., 2003. Handbook of Transport and the Environment. Publisher Elsevier Science. Amsterdam. – Hensher D. A., Button K. J., Haynes K. E. and Stopher P., 2004. Handbook of Transport Geography and Spatial Systems.

Publisher Elsevier Science. Amsterdam. – Hoon Oum T., 1997. Transport Economics. Publisher Taylor & Francis; 1 edition. London. – Jackman W. T., 1935. Economic principles of transportation. Publisher University of Toronto Press. Toronto. – Jain J. K., 1973. Transport economics. Publisher Chaitanya, India. – Johnson E. R., Huebner G. G. and Wilson G. L., 1949. Transportation: Economic Principles and Practices. Publisher Appleton-– Century-Crofts. New York. – Kneafsey J. T., 1973. Transportation economic analysis. Publisher Butterworths. Lexington. – Koźlak A., 2007. Ekonomika transportu. Teoria i praktyka gospodarcza. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk. – Kummer S., 2006. Einführung in die Verkehrswirtschaft. Verlag WUV, Wien.

4


– Lansing J. B., 1966. Transportation and Economic Policy. Publisher Free Press; Collier-Macmillan. London. – Lardner D., 1850. Railway Economy. A Treatise on the New Art of Transport, Its Management, Prospects, and Relations,

Commercial, Financial, and Social, with an Exposition of the Practical Results of the Railways in Operation in the UnitedKingdom, on the Continent, and in America. Publisher: Harper & Bros. New York. Reprint z Adamant Media Corporation (May17, 2001) dostępny na stronie internetowej: http://www.hti.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=moa;cc=moa;rgn=main;view=text;idno=AES9701.0001.001.

– Loclin D. Ph., 1972. Economics of Transportation. Wydawnictwo Richard D. Irwin Inc. Wydania z lat: 1935, 1938, 1947, 1949, 1954, 1956, 1960, 1962, 1964, 1972. Homewood, Illinois.

– Madeyski M., Lissowska E., Marzec J., 1971. Ekonomika transportu. Wstęp do nauki o transporcie. SGPiS, Warszawa. – Madeyski M., Lissowska E., Morawski W., 1975. Transport – rozwój i integracja. WKiŁ, Warszawa. – Małek P., 1971.: Ekonomika transportu. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa. – Małek P., Grzywacz W., Żymeła B., 1973. Ekonomika transportu samochodowego. WKiŁ, Warszawa. – McCarthy P. S., 2001. Transportation Economics. Publisher Blackwell Publishing Professional, Illustrated. London. – Meyer J. R., Peck M. J., Stenason J. and Zwick Ch., 1959. The Economics of Competition in the Transportation Industries.

Publisher Harvard University Press. – Norton H. S., 1971. Modern transportation economics. Publisher Merrill; 2d edition. Columbus. – Pegrum D. F., 1973. Transportation: economics and public policy. Publisher R. D. Irwin; 3d ed edition. Homewood Illinois. – Pirath C., 1934. Die Grundlagen der Verkehrswirtschaft. Verlag von Julius Springer Berlin. – Piskozub A. (red.), 1979. Ekonomika transportu. WKiŁ, Warszawa. – Piskozub A., 1967. Ekonomika transportu. WSE w Sopocie. Sopot. – Piskozub A., 1971. Ekonomika transportu Część I. Uniwersytet Gdański. Skrypty uczelniane. Gdańsk. – Piskozub A., 1971. Ekonomika transportu. Część I. Uniwersytet Gdański. Skrypty uczelniane. Gdańsk. – Piskozub A., 1973. Funkcjonowanie systemów transportowych. WKiŁ, Warszawa. – Piskozub A., 1975. Ekonomika transportu. Podstawy metodologiczne. WKiŁ, Warszawa. – Piskozub A., 1982. Gospodarowanie w transporcie. Podstawy teoretyczne. WKiŁ, Warszawa. – Polak J. B. and Heertje A. Edit. 2001 & 2002. Analytical Transport Economics: An International Perspective. Publisher Edward –

Elgar Pub; New Edition. Cheltenham Glos. – Quinet E. and Vickerman R. W., 2005. Principles of Transport Economics. Publisher Edward Elgar Pub; New Ed edition.

Cheltenham Glos. – Quinet E., 1982. Infrastructures des transports. Editeur Chotard. Paris. – Quinet E., 2003. Economie des transports. Editeur : Economica. Paris. – Rothengatter W. und Schade W., 2002. Strategien, Maßnahmen und ökonomische Bewertung einer dauerhaft umweltgerechten

Verkehrsentwicklung. Verlag Schmidt (Erich), Berlin. – Saß U., 2006. Die Privatisierung in der Flugsicherung. Verlag Vandenhoeck & Ruprecht. Göttingen.


– Savy M., 2006. Le transport de marchandises. Editeur Editions d'Organisation. Eyrolles. – Savy M., 2006. Logistique et territoire. Editeur La Documentation Française. Paris. – Sax E., 1870. Die Ökonomik der Eisenbahnen. Vienna. – Sax E., 1878 & 1918. Die Verkehrsmittel in Volks- und Staatswirtschaft. Springer. Berlin. – Smith A., (LL.D), 1776. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Printed for W. Strahan and T. Cadell in

the Strand. Reprint Oxford University Press 1976. London. Elektroniczna wersja oryginału tego dzieła jest obecnie dostępna np.:na stronie internetowej BIBLIOMANII http://www.bibliomania.com/2/1/65/112/frameset.html.

– Tarski I., 1967. Transport jako czynnik lokalizacji produkcji. PWE, Warszawa. – Tarski I., 1973. Ekonomika i organizacja transportu międzynarodowego. PWE, Warszawa. – Tarski I., 1973. Ekonomika i organizacja transportu międzynarodowego. PWE, Warszawa. – Tarski I., 1976. Czynnik czasu w procesie transportowym. WKiŁ, Warszawa. – Tarski I., 1981. System transportowy RWPG. WKiŁ, Warszawa. – Tarski I., Szczepaniak T., Krasucki Z., Januszkiewicz W., 1985. Transport i spedycja międzynarodowa. PWE, Warszawa. – Tarski I.: 1968. Koordynacja transportu. PWE, Warszawa. – Thomson J. M., 1974. Modern Transport Economics. Publisher Penguin Modern Economics Texts. Harmondsworth. – Transport pod red. Rydzkowskiego W. i Wojewódzkiej-Król K., 2000, 2002 i 2005. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. – Voigt F., 1976. Grenzen Der Staatlichen Wirtschaftspolitik Im Gesellschaftlichen Und Sozialen Wandel. Hans Jorg Budischin

Book, Duncker und Humblot. Berlin. – Voigt F., 1979. Theorie Der Wirtschaftspolitik. Duncker &. Humblot. Berlin. – Voigt F., 1985. Integrationswirkungen Von Verkehrssystemen Und Ihre Bedeutung Fur Die EG. Hermann Witte Book, Duncker

& Humblot. Berlin. – Voigt F., 1985. Perspektiven Verkehrswissenschaftlicher Forschung. Sigurd Klatt Book, Duncker & Humblot. Berlin. – Voigt F., 1999. Verkehr I/2. Die Theorie der Verkehrswirtschaft. 423 Seiten Verlag Duncker & Humblot GmbH. Berlin. – Voigt F., Neumann R., 1980. Verkehrssysteme Im Wandel: Methodenprobleme, Entwicklungsperspektiven, Gesamtwirtschaftl.

Aspekte Festschr. Manfred Zachcial Book, Duncker und Humblot. Berlin. – Voigt F., Witte H., 1980. Zur Bestimmung Der Qualitat Der Versorgungs- Und Erschliessungsleistungen Von Verkehrssystemen.

Wilhelm Laschet Book, Duncker & Humblot. Berlin. – Westmeyer R. E., 1953. Economics of transportation. Publisher Prentice-Hall. New Jersey. – Wielopolski A., 1975. Zarys gospodarczych dziejów transportu. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa. – Witte H., Voigt F., 1982. Die Preisbildung Im Luftverkehr: Theoretische Analyse Und Quantitative Uberprufung Fur Den

Internationalen Passagierlinienverkehr. Wilhelm Laschet Book, Duncker & Humblot. Berlin. – Witte H., Voigt F., 1985. Die Bewertung Von Infrastrukturinvestitionen: Dargestellt Am Beispiel Von Verkehrsinvestitionen.

Duncker & Humblot. Berlin.

5


– Rydzkowski W. (red.), Wojewódzka-Król K. (red.): Transport. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.– Wojewódzka-Król K. (red.), Rolbiecki R. (red.), : Infrastruktura transportu. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego,

2009.– Basiewicz T., Gołaszewski A., Rudziński L.: Infrastruktura transportu. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki

Warszawskiej, 2007.– Karbowniak H., : Podstawy infrastruktury transportu. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, 2009.– Krzystek R. (red), : Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu. Gdańsk: WKiŁ i PG, 2009.

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: WstW01: Wstęęp p

System Transport System (gr. σύστηµα systema – rzecz złożona) – jakikolwiek obiekt fizyczny lub abstrakcyjny, w którym można wyróżnić jakieś wzajemnie powiązane dla obserwatora elementy. W tym sensie podział czegoś na systemy jest względny i zależy od tego kto, przy pomocy czego i do czego poklasyfikował jakiś zbiór na systemy. Dlatego teżelementy jednego systemu mogą stanowić składniki innych systemów.

Transport (łac. transportare przenieść; przewieźć) – przemieszczanie ludzi, ładunków (przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich środków (środków transportu).

Potrzeby transportowe należą do grupy potrzeb wtórnych człowieka i są związane z faktem różnego rozmieszczenia przestrzennego zasobów, skupisk ludzkich i miejsc pracy. Transport towarzyszył ludzkości od samych początków rozwoju cywilizacji. Jest to, obok łączności, dział gospodarki, które zwiększają użyteczność dóbr poprzez ich przemieszczanie w przestrzeni. Transport jest ściśle powiązany z pozostałymi działami gospodarki. Jego rozwój warunkuje ich rozwój i odwrotnie – gorszy rozwój gospodarki lub transportu wiąże się z pogorszeniem sytuacji odpowiednio w transporcie i gospodarce. W połączeniu z logistyką oraz spedycją, transport wchodzi w skład branży TSL (transport-spedycja-logistyka).

6

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: WstW01: Wstęęp p

System transportowy - zbiór elementów, relacji i procesów, które przetwarzająstrumień ładunków i pasażerów określany popytem na usługi transportowe w strumieńwyjścia z tego systemu.

SYSTEM TRANSPORTOWY

Ładunki

Pasażerowie

Popyt na usługi transportowe

Usługi transportowe

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: WstW01: Wstęęp p –– Systemy Systemy

Znaczenie terminu system

W filozofii systemem nazywa się zbiór tez i twierdzeń stanowiących pewną spójnącałość. Także zasady organizacji czegoś – zbiór przepisów lub reguł obowiązujących w danej dziedzinie.

Np. w psychologii systemem jest też nazywany zbiór elementów, powiązanych ze sobąrelacjami w taki sposób, że stanowią one całość zdolną do funkcjonowania w określony sposób. Definicję tę wprowadził Tadeusz Tomaszewski.

Podobną do ujęcia funkcjonującego w psychologii definicję terminu system wprowadziłpionier cybernetyki w Polsce Marian Mazur. Według niego system jest to zbiór elementów i zachodzących między nimi relacji.

Cybernetyka (gr. kybernetes "sternik; zarządca" od kybernán "sterować; kontrolować") – nauka o systemach sterowania oraz związanym z tym przetwarzaniu i przekazywaniu informacji (komunikacja).

7


OgOgóólna teoria systemlna teoria systemóóww

Jest to hipotetyczna najbardziej ogólna "teoria wszystkiego", która zakłada, że własności struktur systemowych są uniwersalne. Została zapoczątkowana w biologii przez Ludwiga von Bertalanffyego, rozwijana i uzupełniana przez cybernetyków oraz cybernetyków społecznych, adoptowana w inżynierii jako inżynieria systemów, i obecnie poszerzana na nauki socjo-ekonomiczne i kognitywne, np. inżynieria socjo-kognitywna.

Kognitywistyka – dziedzina nauki zajmująca się zjawiskami dotyczącymi działania umysłu, w szczególności ich modelowaniem. Na jej określenie używane są też pojęcia nauki kognitywne (ang. Cognitive Science), bądź nauki o poznaniu. Kognitywistyka jest nauką multidyscyplinarną, znajduje się na pograniczu wielu dziedzin, takich jak: psychologii poznawczej, neurobiologii, filozofii umysłu, sztucznej inteligencji, lingwistyki (lingwistyka kognitywna), oraz logiki i fizyki. Główne obszary badawcze w obrębie tej dziedziny to reprezentacja wiedzy, język, uczenie się, myślenie, percepcja, świadomość, podejmowanie decyzji oraz inteligencja (inteligencja kognitywna).

Ogólna teoria systemów dotyczy wszystkich obiektów, które można uważać za inteligentne, np. ludzkie organizacje i systemy złożone, takie jak ludzie-technologia, człowiek-społeczeństwo-środowisko. W ostatnich latach jest też lansowana nowa nazwa nauki o uniwersalnych własnościach systemów – ang. systemics, co można tłumaczyć jako systemika – w Polsce do tej pory nie używana (pojawia się jednak termin "systemologia").


Organizacja systemuOrganizacja systemu

Organizacja systemu to jego struktura w formie sieci relacji między elementami oraz własności tych relacji. Niezmienność takich struktur jest warunkiem rozpoznania tożsamości systemów. W strukturze systemu mogą występowaćpodsystemy, czyli elementy systemu, które same są systemami. System którego elementami są inne systemy jest nadsystemem.

Rygory metody systemowej Rygory metody systemowej

Systemy powinny być tak określone, aby ich określenie było:– ścisłe - by było wiadomo, co do nich należy, a co nie należy. Określenie systemu

może być nawet bardzo ogólne, ale nie może być ogólnikowe, – niezmienne - w całym toku rozważań, tak by zachodzące w nich zmiany mieściły

się w ramach ich określenia. Jest niedopuszczalne, żeby jakieś elementy były czasem traktowane jako należące do systemu, czasem zaś jako do niego nie należące,

– zupełne - podział systemu na podsystemy powinien być zupełny, czyli system nie może zawierać elementów nie należących do żadnego z jego podsystemów,

– funkcjonalne - systemy powinny być wyodrębniane ze względu na spełniane funkcje, a nie ze względu na oddzielność przestrzenną.

8


Klasyfikacja systemówIstnieje wiele kryteriów hierarchicznej klasyfikacji/taksonomii systemów.

Najbardziej ogólne, interdyscyplinarne podziały podstawowe to:– systemy abstrakcyjne i fizyczne:

– abstrakcyjne: np. systemy pojęć, reguł, modeli, działań, – fizyczne: zbudowane z materii lub/i energii.

– systemy statyczne i dynamiczne: – system statyczny jest niezmienny w czasie, może być abstrakcyjny lub fizyczny, – system dynamiczny to taki, w którym zmiana w jednej części wpływa na pozostałe;

największy dynamiczny system fizyczny to Wszechświat.

– systemy otwarte, zamknięte i autonomiczne - ten podział w zastosowaniu do systemów fizycznych jest subiektywny i przybliżony, choć często używany: – systemy zamknięte są przeważnie abstrakcyjne, zaś– systemem otwartym i autonomicznym jest np. każdy organizm żywy.

Podstawową różnicą między systemami biologicznymi a psychicznymi i społecznymi, jest to, że biologiczne przetwarzają i reprodukują zdarzenia, zaś psychologiczne są określane przez komunikację, świadomość i sens (rzeczowy, czasowy i społeczny).

W ostatnich czasach koncepcja systemu została także rozszerzona na tzw. systemy inteligentne i dotyczy najczęściej oprogramowania zdolnego do realizowania zadańsztucznej inteligencji.


Specyficzne cechy systemów fizycznych

– granice, – entropia - miara nieuporządkowania, – eksport i import materii i energii (wymiana informacji z otoczeniem), – morfostaza - tendencja do zachowania struktury, – morfogeneza - tendencja do zmiany, – homeostaza - tendencja do utrzymania równowagi funkcjonalnej, – ekwifinalność, – ekwipotencjalność, – procesy regulacyjne (sprzężenie zwrotne dodatnie i ujemne).

9


Przykłady systemówPojęcie system występuje w języku naturalnym i we wszystkich naukach i technologiach. Jego konkretne znaczenie tzw. "specjalizacja" zależy od tego gdzie jest użyte.

system społeczny, system państwowy, system prawny, system gospodarczy –nauki społecznesystem informatyczny, system operacyjny – informatykasystem autonomiczny - Internet, cybernetyka, terapia w psychologii systemowejsystem dedukcyjny – logikasystem liczbowy, dziesiętny, dwójkowy itp. – matematykasystem metryczny – jednostki miarsystem reguł grysystem nerwowy – anatomiasystem geologiczny - jednostka stratygraficzna (geologia)system słoneczny, system planetarny, system heliocentryczny - astronomiasystem filozoficzny- filozofia system politycznysystem bankowysystem radionawigacyjnysystem w grach fabularnych


Dodatkowe ważne pojęcia

Analiza systemowa - koncepcja z zakresu nauk społecznych wykorzystująca dorobek teorii systemów. Układ – bliskoznaczny termin polskojęzyczny, np. układ równań znaczy to samo co system równań. System złożony, czyli poprawnie układ złożony (w fizyce, chemii, biologii i innych naukach).

Analiza systemowa, to podejście badawcze w naukach społecznych, uznające pojęcie systemu i jego analizę za kluczowe dla zrozumienia zjawisk społecznych.Analiza systemowa jest szczególnie przydatna do złożonych zadań w szybko zmiennym otoczeniu, typowym dla naszych czasów. Jest ona formalnym i jawnym badaniem wspomagającym działanie osób odpowiedzialnych za decyzje lub linię postępowania w określonej (złożonej) sytuacji charakteryzującej się niepewnością. Ma na celu określenie pożądanego działania lub linii postępowania przez rozpoznanie i rozważenie dostępnych wariantów oraz porównanie ich przewidywanych następstw.

Wymaga jasnego określenia granic badanego systemu i jego części składowych. W związku z tym spotyka się z krytyką, że doprowadza do ograniczonego myślenia (przykładowo, myśląc o organizacji jako o systemie, sztucznie tworzymy sobie stereotyp jej otoczenia, co później negatywnie wpływa na naszą zdolność percepcji).

10

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: WstW01: Wstęęp p –– TransportTransport

Rozwój transportu zbliża do siebie rynki, umożliwia zwiększenie produkcji, a więc poprzedza wzrost gospodarczy. Rozwój transportu aktywizuje obszary wokół jego infrastruktury.

Wzdłuż dróg i węzłów powstają nowe zakłady przemysłowe oraz gospodarcze. Rozwinięty i sprawny transport jest więc warunkiem i czynnikiem dynamizującym wzrost gospodarczy.

Rozwój zaś transportu jest możliwy dzięki inwestycjom, a więc zarówno dzięki modernizacji istniejącej już infrastruktury, jak i budowie nowych obiektów infrastrukturalnych. Rozwój infrastruktury powinien wyprzedzać rozwój transportu w stosunku do potrzeb. Wynika to m.in. z długiego okresu powstawania obiektów infrastrukturalnych.

J. GJ. Głłuch SYSTEMY TRANSPORTOWE uch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: WstW01: Wstęęp p –– Transport Transport

Gospodarka narodowa Gospodarka narodowa – Przemysł

– Budownictwo

– Rolnictwo

– Transport

– Sektor bytowo-komunalny

Uwaga: Niektórzy zaliczają do transportu łączność i telekomunikację.

11


TransportTransport - jest to wyodrębniony zespół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych przy użyciu odpowiednich środków (np. samochodu, samolotu, kolei, statku itp.).

Transport w powiTransport w powiąązaniu z produkcjzaniu z produkcjąą i obrotem towarowym stanowi czi obrotem towarowym stanowi częśćęśćkoncepcji koncepcji logistycznejlogistycznej. Jego rola sprowadza się do bezpośredniego udziału w realizacji podstawowego celu, czyli optymalizacji wykorzystania zasobów czynników wytwórczych, optymalizacji miejsca i czasu ich występowania w gospodarce.

Transport umoTransport umożżliwia przepliwia przepłływyw towarów miedzy miejscami do których docierajątransponowane towary i tworzy pomost między nabywcą a sprzedawcą. Usługodawca transportowy, który na rzecz firmy świadczy tą usługę, ma wpływ na sprawność funkcjonowania należących do niej obiektów w łańcuchu dostaw. Od usługodawcy zależy konkurencyjność firmy oraz popyt na produkty tej firmy.


WybWybóórr środka transportu ma duży wpływ na cencenęę produktów, terminowterminowąą dostawdostawęędo odbiorcy, oraz na stan towarstan towaróóww po przetransponowaniu. Wpływa to na zadowoleniezadowolenie klienta. Dostawy towarów odbywają się za pomocą rróóżżnych nych śśrodkrodkóów w transportutransportu.

Możemy wyróżnić 5 5 śśrodkrodkóów transportuw transportu: transport za pomocą kolei, samolotkolei, samolotóów, w, ciciężężararóówek, statkwek, statkóów i rurociw i rurociąąggóów (taw (taśśmocimociąąggóów)w). Przy ich wyborzewyborze bierze się pod uwagę szybkoszybkośćść, cz, częęstotliwostotliwośćść, wydolno, wydolnośćść, , niezawodnoniezawodnośćść, dost, dostęęp oraz p oraz kosztkoszt. Jeżeli w transporcie jest najważniejsza szybkośćto najlepszym rozwiązaniem będzie transport lotniczy lub drogowy. Jeśli głównym kryterium jest niski koszt to najlepiej wybrać drogę morską lub rurociąg. Transport drogowy spełnia większość wymienionych kryteriów.

Spedytorzy (czyli osoby lub przedsiębiorstwa zajmujące się odpłatnym przewozem rzeczy) łączą dwa lub więcej sposobów transportu (np. poprzez konteneryzację).

12


Rodzaje transportu

Ze względu na śśrodowisko, w ktrodowisko, w któórym dokonywane jest przemieszczanierym dokonywane jest przemieszczanie osób lub ładunku, wyróżniamy transporty: – lląądowydowy, który dzieli się na: – naziemnynaziemny, – podziemnypodziemny (np. metro) i – nadziemnynadziemny (np. napowietrzna kolej linowa), oraz – transport szynowyszynowy (kol.) i – bezszynowybezszynowy (samochodowy) – wodnywodny (mor., śródlądowy) – powietrznypowietrzny (lotniczy ). – przesyprzesyłłowyowy (rurociągowy, przewodowy lub przenośnikowy)

Zależnie od sposobu przemieszczaniasposobu przemieszczania ładunku rozróżnia się transport: – ciciąąggłłyy (np. rurociągiem) – niecinieciąąggłłyy (samochodowy, kol., lotniczy.).

Pod względem dostdostęępnopnośści dla uci dla użżytkownikytkownikóóww transport możemy podzielić się na: – transport publicznypubliczny, – gospodarczygospodarczy – jest to transport własny przedsiębiorstw gospodarczych mających własny tabor – transport indywidualnyindywidualny – realizuje on potrzeby transportowe danej osoby, rodziny.


Rodzaje transportuZależnie od rodzaju naprodzaju napęędudu rozróżnia się transport –– silnikowysilnikowy i i –– bezsilnikowybezsilnikowy.

Transport silnikowysilnikowy polega na przemieszczaniu się dzięki pracy mechanicznej. Dzieli sięna transport –– parowyparowy, –– elektronicznyelektroniczny, –– spalinowyspalinowy, –– jjąądrowydrowy.

Transport bezsilnikowybezsilnikowy - transport ten korzysta z –– sisiłły miy mięśęśni czni człłowiekaowieka (np. riksza), –– prprąądu wody lub wiatrudu wody lub wiatru (np. żaglowiec), –– zwierzzwierzęęcia pocicia pociąągowego lub jucznegogowego lub jucznego, –– grawitacjigrawitacji

Pod względem typu typu łładunkuadunku transport możemy podzielić na : –– towarowytowarowy–– pasapasażżerskierski

Transport pasażerski może mieć charakter uniwersalny (przewóz różnych ładunków lub dowolnych osób) lub wyspecjalizowany (przewóz jednego lub kilku typów ładunku).

13


.


.

14


.


Transport w gospodarce narodowejTransport w gospodarce narodowej można rozpatrywać jako dawcę i biorcę. Szczegółowo opracowane bilanse przepływów międzygałęziowych ukazują wzajemne przenikanie poszczególnych procesów produkcji oraz proporcje, w jakich każda gałąźprodukcji uczestniczy w końcowym produkcie innej gałęzi. – Transport z jednej strony korzysta z produkcji poszczególnych gałęzi gospodarki

narodowej (np. przemysł metalowy, hutniczy, drzewny, włókienniczy), – z drugiej zaś świadczy usługi przewozowe, bierze udział w procesie tworzenia

wartości we wszystkich dziedzinach. Jako dawca transportJako dawca transport umożliwia wymianę dóbr i usług. Przewozi surowce, materiały i półfabrykaty przeznaczone do zużycia produkcyjnego (w przemyśle, budownictwie itd.) oraz gotowe produkty przeznaczone do konsumpcji osobistej. Oba rodzaje przemieszczeń obsługują sferę wymiany towarowej, zarówno krajowej, jak i zagranicznej. Transport jest wiec kontynuacją produkcji w sferze obrotu jako ostatnia faza szeroko rozumianego cyklu produkcyjnego.Poza obsługą działów produkcji materialnej transport obsługuje też– działy nieprodukcyjne (np. ochrona zdrowia, oświata, wymiar sprawiedliwości,

administracja państwowa), – a także świadczy usługi dla ludności, zaspokaja indywidualne potrzeby

komunikacyjne ludności, aktywizuje życie społeczno-gospodarcze i kulturalne,sprzyja rozwojowi turystyki.

15


Transport spełnia trzy funkcje w gospodarowaniu:– funkcję konsumpcyjną oznaczającą zaspokajanie potrzeb przewozowych przez świadczone usługi transportowe,

– funkcję produkcyjną oznaczającą zaspokajanie potrzeb produkcyjnych przez świadczenie usług transportowych, tzn. przez stworzenie warunków działalności gospodarczej, jej stymulację oraz wpływ na funkcjonowanie rynku i wymianę,

– funkcję integracyjną, która pozwala zintegrować państwo i społeczeństwo po-przez usługi transportowe.

Funkcje te wskazują na komplementarny charakter działalności transportowej w stosunku do reszty gospodarki. Komplementarność oznacza brak możliwości zastąpienia działalności transportowej jakąkolwiek inną działalnością. Jedynie transport pełni funkcję pokonywania przestrzeni, niezwykle istotnej ze względu na zróżnicowanie płodów rolnych, kosztów produkcji i majątku materialnego, co do ilości i jakości oraz konieczności wymiany dóbr.


Odzwierciedleniem komplementarności transportu w stosunku do gospodarki jest proporcja między wykonywanymi przewozami a wielkością produkcji.

Z reguły, gdy rośnie liczba produkowanych dóbr w kraju, wzrasta liczba przewozów, i na odwrót. Nie można zwiększyć dochodu narodowego bez jednoczesnego zwiększenia rozmiarów działalności transportowej.

Jednak zmniejszenia wielkości przewozów nie należy kojarzyć ze spadkiem znaczenia transportu dla gospodarki. Wraz z postępem technicznym i związanym z nim unowocześnieniem produkcji, zanika produkcja surowcowa, materiało- i energochłonna.

Stąd też zaznaczył się spadek produkcji transportowej w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Transport oraz inne działy gospodarki musząrozwijać się i unowocześniać w sensie jakościowym, aby można było mówić o rozwoju gospodarczym. Dąży się zatem do oferowania wyższej jakości usług transportowych, usług terminowych, lepiej dostosowanych do popytu na przewozy. Transport powinien oferować właściwą strukturę gałęziową usług oraz kompleksowe usługi logistyczne, aby nie hamować rozwoju gospodarki.

16


Transport jako biorcaTransport jako biorca jest obsługiwany przez pozostałe działy gospodarki. Realizacja inwestycji transportowych bez produkcji takich działów, jak przemysł, leśnictwo, budownictwo itd., byłaby niemożliwa.

Transport nie może istnieć bez paliwa i energii elektrycznej, i w ten sposób jest uzależniony od przemysłu wydobywczego i chemicznego oraz od produkcji energii elektrycznej.

Jak widać, zależności między transportem a innymi działami produkcji są wzajemne.


Miejsce i rolę transportu w procesie gospodarowania wyznaczają czynniki, od których uzależniona jest wielkość i tempo przyrostu zapotrzebowania na usługi przewozowe:

– rozmiar i struktura potencjału produkcyjnego,– stopień zaktywizowania życia społecznego,– stopień specjalizacji i kooperacji czynności wynikających ze społecznego podziału

pracy,– preferencje przyznawane poszczególnym dziedzinom gospodarki.

17


Podsumowując, można stwierdzić, że rozwijająca się pod wpływem transportu gospodarka narodowa stawia przed nim coraz to większe zadania, wynikające z rosnącego wolumenu produkcji oraz z rosnącego poziomu specjalizacji i kooperacji produkcji. Z drugiej strony, bez rozwoju transportu nie mógłby występować dalszy wzrost produkcji i wzrost społecznego podziału pracy.

Fakty te wskazują na zwrotny charakter stosunków między transportem a jego otoczeniem.

Zależność ta jest bardzo istotna, umiejscowienie bowiem rozwoju transportu na niższym szczeblu w hierarchii realizowanych celów gospodarczych, nieuznawanie zasady głoszącej, iż transport powinien wyprzedzać swoim tempem rozwój innych działów gospodarki, a co za tym idzie, przyznawanie transportowi cech wtórnych w stosunku do potrzeb innych działów gospodarki, i wreszcie nieuwzględnianie kreatywnej roli transportu w procesie wzrostu gospodarczego, mogą spowodowaćgłębokie niedoinwestowanie transportu.

W konsekwencji opóźnień transport może się stać barierą ograniczającą wzrost gospodarczy.

Jerzy Głuch - Strona Główna - Politechnika Gdańskadamjakow/wyklad_01.pdf · – Wronka J.:...

Documents

Transcript of Jerzy Głuch - Strona Główna - Politechnika Gdańskadamjakow/wyklad_01.pdf · – Wronka J.:...