Jeffers Susan - Nie Bój Się Bać

5/20/2018 Jeffers Susan - Nie Bj Si Ba

1/89

Susan Jeffers

Nie bj si ba

Tytu oryginau: Feel the Fear and Do It AnywayTumaczenie: Helena Grzegoowska-Klarkowska

Copyryght @ 1987 by Susan Jeffers

Wydawnictwo Akuracik Warszawa 1999

Wydanie I

Mojej piknej matce jeanne i wspomnieniu mojegokochanego ojca ksik t dedykuj w podzice za wspaniae dary ycia i mioci

Spis treci

Wprowadzenie: Otwrz drzwi1. Czego si boisz... i dlaczego?2. Nie moesz si go pozby?3. Przejd z pozycji cierpienia do pozycji siy4. Wszystko jest w Twoich rkach... czy tego chcesz czy nie5. Pollyanna znw na fali6. Kiedy Oni nie chc, eby si rozwija7. Jak podejmowa decyzje nie ponoszc strat8. Cae ycie - czyli ile?9. Kiwnij gow i powiedz tak10. Wybierz mio i zaufanie11. Zapenij wewntrzn pustk12. Masz mnstwo czasuLiteratura

PodzikowaniaKady potrzebuje w yciu kibicw, a ja mam kibicw rewela-cyjnych! Oto oni: Martha

Lawrence, mj kochajcy i niezwykle utalentowany wydawca, wietlana istota, ktrej wiara w toco robi i zdolno doceniania mojej pracy dodaje mi skrzyde i po-woduje, e serce mi ronie;Dominick Abel, mj troskliwy, opty-mistyczny, dodajcy otuchy i zawsze dostpny agent; EllenCarr, moja dynamiczna i szczodra partnerka, wspautorka pierw-szej mojej prby chwytaniaza piro -prekursorka mojej pracy w dziedzinie lku; Ruth Van Doren oraz studenci New Schoolfor Social Research w Nowym Jorku, uczelni, ktra stworzya mi sprzyjajce warunki doprzekazywania innym swoich przemy-le na temat lku; KathrynWelds z UCLA Extension,ktra prze-szczepia moje idee na grunt Kalifornii i nadal szerzy moje so-wa; Nancy Evans i


2/89

Sandra Carter, przyjaciki i mentorki, ktre wierz w mj talent pisarski i chwal kady mjkrok;

Diana i Paul von Welanetz oraz czonkowie The Inside Edge, ktrzy wchodz na krzesa, byoklaskiwa kady mj sukces;

Roslyn Hayes, nauczycielka, ktra wiele lat temu zachcaa mnie do mierzenia si na zamiary;Sally Lefkowitz, rdo inspiracji, ktra nieustannie pokazuje mi, na czym polega nieugitaodwa-ga; Marcia Golov, wspaniaa siostra i jedna z moich najlepszych przyjaciek; orazniezliczona rzesza nauczycieli i uczniw, z kt-rymi miaam do czynienia przez te wszystkie latai ktrzy za-szczepili we mnie radosne poczucie celu. Los mnie obdarzy dwjk wspaniaychdzieci, Leslie i Gerry, ktrzy stale mi m-wi, ile dla nich znacz, dwjk pasierbw, Guy iAlice, ktrzy z mioci otworzyli przede mn swoje serca, oraz ukochanym mem, MarkShelmerdine, prawdziwym skarbem, ktry przy-klaskuje moim poczynaniom i bezustannienapenia mnie mio-ci. Majc oparcie w tak wielkiej mioci, mogam spokojnie pi-sa ksik,czerpic z tego ogromn rado.

Wprowadzenie

Otwrz drzwi

Czego si boisz?zabiera gos publicznie?okazywa stanowczo?podejmowa decyzje?bliskoci?zmiany pracy?samotnoci?staroci?prowadzenia samochodu?

utraty kogo bliskiego?rozstania?Jednej z tych rzeczy? A moe wszystkich? A moe mgby jesz-cze co doda do tej listy.Niewane... przycz si do nas! Wy-glda na to, e lk osign w naszym spoeczestwierozmiary epidemii. Boimy si pocztkw; boimy si zakocze. Boimy si zmiany; boimy sitkwi w miejscu. Boimy si sukcesw; bo-imy si poraek. Boimy si ycia; boimy si mierci.Bez wzgldu na to, czego si boisz, ksika ta dostarczy wie-dzy i narzdzi, ktre pomog cipoprawi zdolno radzenia so-bie z kad sytuacj. Z pozycji cierpienia, bezwadu iprzygn-bienia (uczu czsto towarzyszcych lkowi) przejdziesz do po-zycji siy, wigoru iradosnego podniecenia.

Moe zdziwi Ci i napeni otuch informacja, e wbrew pozo-rom, nieumiejtno radzenia sobie

z lkiem rzadko jest proble-mem natury psychologicznej. Moim zdaniem, jest przede wszyst-kimproblemem pedagogicznym, z czego wynika, e zmieniajcsposb mylenia, mona si nauczyinaczej patrze na lk - wi-dzie w nim nie tyle przeszkod na drodze do sukcesu, co fakt ycia.(Wszyscy, ktrzy zastanawiali si do tej pory Co jest ze mn nie tak, powinni odetchn zulg).

O tym, e z lkiem monasobie poradzi, przekonaam si na wasnej skrze. Kiedy byammodsza, lk kierowa mn bezustan-nie, wic nic dziwnego, e caymi latami trzymaam si


3/89

kurczowo rzeczy, ktre nie byy dla mnie dobre.

Dokucza mi midzy innymi wewntrzny gos, trajkoczcybez wytchnienia - NICZEGO NIEZMIENIAJ. NIE MASZ WYJCIA. NIGDY SOBIE SAMA NIE PORADZISZ. Wiesz o comi chodzi - o ten gos, ktry stale przypomina - NIE RYZYKUJ. MOESZ SI POMYLI.POAUJESZ TEGO!

Mj lk nie ustawa, nie dawa mi chwili spokoju.Nawet zrobie-nie doktoratu z psychologiiniewiele pomogo. A tu, ktrego dnia, kiedy ubieraam si do pracy, nadszed punkt zwrotny.Zerknam mimochodem w lustro i ujrzaam nazbyt znany widok - oczy spuch-nite od paczu iroztkliwiania si nad sob. Nagle wezbra we mnie gniew i zaczam krzycze do odbicia wlustrze - DOSY TEGO... DOSY... DOSY! Krzyczaam a do utraty tchu (i gosu).Kiedy przestaam, ogarno mnie dziwne i wspaniae uczucie ulgi i spokoju, ktrego nigdywczeniej nie zaznaam. Nie zdajc sobie z tego sprawy, nawizaam kontakt z potn czstksiebie, o istnie-niu ktrej nie miaam dotd pojcia. Spojrzaam w lustro, po czym umiechnamsi i kiwnam gow: TAK. Stary, znajomy gos roz-paczy przycich, przynajmniej na troch,iodezwa si gos nowy - gos siy, mioci, radoci i nadziei. W tym momencie zrozumiaam, enie dam si ju pokona lkowi. Znajd sposb na uwolnienie si od negatywnego nastawienia,ktrym przesiknite byo cae moje dotychczasowe ycie. I tak zacza si moja Odyseja.Jeden ze staroytnych mdrcw powiedzia: Kiedy ucze b-dzie gotw, znajdzie si inauczyciel. Ucze by gotw, a nauczy-ciele nadcigali ze wszystkich stron. Zaczam czyta,uczszcza na warsztaty i rozmawia z kadym, kto tylko mg mi powi-ci troch uwagi.Pilnie wsuchujc si w kad sugesti i wska-zwk, oduczyam si tego sposobu mylenia,ktry uczyni mnie winiem wasnej niepewnoci. Zaczam spostrzega wiat jako miejscemniej grone, bardziej radosne; zaczam spostrzega sie-bie jako kogo, kto zmierza do celu, ipo raz pierwszy w yciu dowiadczyam, czym jest mio.

Zauwayam wtedy, e wielu ludzi zmaga si z tymi samymi przeszkodami, ktre ja nareszcienauczyam si forsowa - a naj-wiksz z nich by lk. Jak im pomc? Zrozumiaam, e procesy,

dziki ktrym odmienio si moje ycie, s przede wszystkim na-tury pedagogicznej, wic tychtechnik, ktre stosuj ja, moe na-uczy si kady, bez wzgldu na wiek, pe i pochodzeniespoecz-ne. Postanowiam sprawdzi swoj teori w praktyce prowadzc w New School forSocial Research w Nowym Jorku kurs pod tytu-em Nie bj si ba. Oto jego opis.

Ilekro podejmujemy ryzyko i wkraczamy na nieznany te-ren lub podchodzimy do wiata inaczejni zwykle, ogarnia nas lk.Jake czsto ten lk ogranicza nasze ycie. Jest na to prosty sposb -NIE BJ SI BA I PO PROSTU DZIAAJ. Zbadamy wsplnie przeszkody, ktre nie dajnam y tak, jak bymy tego chcieli. Wielu z nas idzie przez ycie na skr-ty, wybierajc drognajmniej ryzykown. Na podstawie lek-tur, dyskusji na zajciach i ciekawych wicze nauczymysi rozpoznawa wymwki, ktrymi usprawiedliwiamy swoje stanie w miejscu i opanujemytechniki pozwalajce prze-j kontrol nad swoim yciem.

Mj pomys, by wyj pojcie lku ze sfery terapii i umieci je w sferze edukacji, by niezwykletrafny. Studenci ze zdumieniem odkrywaj, e wystarczy zmieni sposb mylenia, a wcudow-ny sposb zmieni si ich ycie. Moje teorie sprawdziy si rwnie dobrze w ichprzypadku, jak i w moim i, czemu nie naley si dziwi, moi studenci z czasem sami stali sinauczycielami. Uwa-nie wsuchujc si w ich mdro, weryfikowaam i uzupenia-am wasnwiedz.

Skoro signe po t ksik, widocznie doszede do wnio-sku, e miejsce, w ktrym teraz w


4/89

yciu jeste niezupenie jest tym, w ktrym chciaby by. Co trzeba zmieni, ale do tej pory nieudao ci si podj w tym kierunku odpowiednich krokw. Bez wzgldu na okolicznoci jestegotw przystpi do przej-cia kontroli nad swoim yciem.

Nie obiecuj, e zmiana przyjdzie atwo. Kierowanie swoim yciem tak, aby przebiegao poTwojej myli, wymaga odwagi. Po drodze napotkasz najrozmaitsze przeszkody, prawdziwe i

urojone. Niech Ci to nie zniechca. Podrujc przez t ksi-k, zaznajomisz si z wielomapojciami, wiczeniami i techni-kami, ktre pomog rozwika zoon natur lku... i lepiejsobie z nim radzi.

Dowiesz si:

e nie ma pomyek czy nietrafnych decyzjie nie mona Siebie oszukajak si przeprogramowajak wszystkiemu, co Ci w yciu spotyka, mwi takjak poprawi swoj samoocenjak by bardziej asertywnym

jak nawiza kontakt ze swoim wewntrznym rdem energiijak pomnaa mio, zaufanie i satysfakcjjak radzi sobie z oporem, ktrym inni reaguj na Twoje deniedo przejcia kontroli nad wasnym yciemjak czerpa z ycia wicej radocijak zrealizowa swoje marzeniajak dostrzec, e Twoje ycie ma cel i sens.Podczas lektury tej ksiki podkrelaj fragmenty, ktre szcze-glnie do Ciebie przemawiaj,bypniej bez trudu mg je odnale w tekcie. Zastosowanie nowych idei w praktycewy-maga wielu wzmocnie, wic przykadaj si do wicze. Od stop-nia Twojej gotowoci doaktywnego udziau w tym programie zaley stopie poprawy Poza tym - im bardziej si

zaangau-jesz, tym lepiej bdziesz si bawi. Zdziwisz si, widzc ile zado-wolenia bdzieszczerpa z kadego drobnego kroczku. Choby czu si bardzo niepewnie, jest w Tobie takaczstka, ktra wie, e masz wiele zalet, czekajcych tylko, by je wypuci z ukrycia, wic zrbto TERAZ. Pora otworzy drzwi i udowodni tkwic w Tobie si i mio.

Rozdzia 1.Czego si boisz i dlaczego?

Dam sobie radZa chwil rozpoczn z now grup zajcia powicone prze-zwycianiu lku. W sali jeszcze jest

pusto. Czekam na moich nowych kursantw. Ju przestaam mie trem przed tego typuzajciami. Prowadziam je przecie wiele razy. Wiem jacy bd kursanci, jeszcze zanim ichzobacz. S tacy jak my wszyscy: kady stara si jak najlepiej i zarazem boi si, e nie s tanie nawysokoci zadania. Zawsze to samo.

Kursanci zapeniaj sal, a ja wyczuwam w nich ogromnenapicie. Siadaj jak najdalej od siebie, dopki brak miejsc niezmusi ich do zajmowania ssiednich krzese. Nie rozmawiajze sob. Patrz nerwowo, wyczekujco. Mieli odwag przy-


5/89

zna si, e ycie nie ukada im si tak, jak by sobie tego y-czyli i kocham ich za to. A skoro przyszli, to znaczy, e chc co z tym zrobi.

Najpierw kr po sali, proszc, by opowiedzieli, z czym sobie w yciu nie radz. Powoliwyania si historia kadego z nich:

Don chce rzuci prac, w ktrej tkwi od czternastu lat i pj za gosem serca: chce zostaartyst.

Mary Alice jest aktork i chce si dowiedzie, dlaczego stale wykrca si od przesucha.

Sarah chce si rozwie popitnastu latach maestwa. Teddy chce si pozby lku przedstarzeniem si. Ma raptem trzy-dzieci dwa lata.

Jean, emerytka, chce si rozmwi ze swoim lekarzem; traktuje j jak dziecko i nigdy nieodpowiada wprost na pytania. Patti chce rozwin swoj firm, ale nie ma odwagi zrobina-stpnego, powanego kroku.

Rebecca chce przedstawi mowi swoje pretensje do niego. Kevin chce si pozby lku przed

odrzuceniem, ktry utrud-nia mu spotykanie si z kobietami.

Laurie ma wszystko, czego tylko dusza zapragnie i chce si dowiedzie, dlaczego w takim raziejest nieszczliwa. Richard jest na emeryturze i czuje si niepotrzebny. Boi si, e ycie ju sidla niego skoczyo.

I tak dalej, dopki kady nie opowie swojej historii. To co dzieje si podczas tej rundy zawszemnie fascynuje. W miar jak kady opowiada, co ley mu na sercu, zmienia si atmosfera.Napicie opada i na twarzach uczestnikw maluje si ulga. Po pierwsze, moi kursanci zaczynajrozumie, e nie tylko oni si boj. Po drugie, zaczynaj dostrzega, e czowiek, ktry siotwiera i mwi co czuje jest bardzo pocigajcy. Jeszcze nie wszyscy zabrali gos, a ju w salipowstaa atmosfera yczliwoci i koleestwa. Zniko poczucie obcoci.

Cho dotychczasowe losy i sytuacje uczestnikw rni si znacz-nie, wsplnym mianownikiemwszystkich jest lk: lk, ktry nie po-zwala y tak, jak by si chciao.

W kadej grupie uczestniczcej w moich zajciach na temat lku powtarza si ten sam schemat.Moe zastanawiasz si w tym momencie, czy uda sipodczas jednego kursu uwzgldniwszystkie, tak odmienne rodzaje obaw o jakich opowiadali uczest-nicy - czy kady z nich niepotrzebuje czego innego? To praw-da. Kady wydaje si inny, dopki nie pogrzebiemy niecogbiej i nie przyjrzymy si przyczynom wszystkich tych lkw - i l-kw kadego z nas.

Kady lk ma trzy poziomy. Poziom pierwszy, to konkretna

sytuacja, taka jak przedstawione wyej. Na tym poziomie da si wyrni lki dwojakiego

rodzaju: lk przed tym, co si moe zdarzy i lk wymagajcy aktywnoci ze strony podmiotu.Oto przykadowa lista lkw z poziomu pierwszego, z podziaem na te dwa rodzaje:

PIERWSZY POZIOM LKWZdarzy si moe Wymaga aktywnoci

Starzenie si Podjcie na nowo naukiInwalidztwo Podejmowanie decyzji


6/89

Przejcie na emerytur Zmiana zawoduSamotno Zawieranie przyjaniOdejcie dzieci z domu Zerwanie z blisk osob lubKlski ywioowe rozpoczcie nowego zwizkuUtrata bezpieczestwa Korzystanie z telefonufinansowego Okazywanie stanowczociZmiana Schudnicie

mier Pjcie na rozmow kwalifikacyjnWojna Prowadzenie samochodu

Choroba Zabieranie gosu publicznieUtrata kogo bliskiego Popenienie bduWypadki Blisko

Gwat

Zapewne mgby jeszcze t list uzupeni. Nie bdziesz osamotnio-ny, jeli na pytanie czegosi boisz odpowiesz Tego i owego z tej listy, a moe nawet: Wszystkich tych rzeczy. I niebez powodu. Lk ma to do siebie, e przenika wszystkie dziedziny ycia. Jeeli boisz si, dajmyna to, zawiera nowe przyjanie, to boisz si rwnie cho-dzi na spotkania towarzyskie,zakocha, szuka pracy i tak dalej. Dlaczego tak si dzieje? atwiej bdzie to zrozumie, gdy

przyj-rzymy si nastpnemu poziomowi lku, jake subiektywnie od-miennemu od poziomupierwszego. Poziom drugi nie ma bowiem charakteru sytuacyjnego. Dotyczy wasnego Ja.

DRUGI POZIOM LKWLk przed odrzuceniem Lk przed byciem oszukanym

i wykorzystanym

Lk przed sukcesem Lk przed bezradnociLk przed porak Lk przed dezaprobatLk przed skrzywdzeniem Lk przed utrat twarzy

Lki z poziomu drugiego nie s lkami przed sytuacj zewntrz-n. Dotycz stanu umysu. Odbija si w nich Twj stosunek dosiebie i Twoja zdolno radzenia sobie ze wiatem. To wyjaniamechanizm generalizacji lku. Jeli boisz si odrzucenia, lk tenbdzie promieniowa na niemal wszystkie dziedziny Twojegoycia - na kontakty z przyjacimi, kontakty z ukochanym czyukochan, Twoje zachowanie podczas rozmowy kwalifikacyjnej i tak dalej. Odrzucenie toodrzucenie -bez wzgldu na to, gdzie ma miejsce. Zaczynasz siebie chroni, przez co bardzosiebie ogra-niczasz. Zamykasz si w sobie i zatrzaskujesz drzwi przed ota-czajcym wiatem.Przeczytaj jeszcze raz uwanie list lkw z poziomu drugiego, a zobaczysz, e kady z nichmoe powanie zaway na wielu dziedzinach ycia.

Poziom trzeci dociera do sedna sprawy: do najwikszego ze wszystkich lkw: tego, ktrynaprawd Ciebie obezwadnia.

Jeste gotw?


7/89

TRZECI POZIOM LKU

Nie mog sobie z tym poradzi!To o to chodzi? Do tego si sprowadza? - zapytasz. Wiem, e Ci rozczarowaam i e czekaena co o wiele bardziej spektaku-larnego. Ale prawda jest taka:

WSZYSTKIE TWOJE LKI BIOR SI Z OBAWY, E NIE PORADZISZ SOBIE Z TYM,CO CI ZGOTUJE YCIE.

Sprawdmy to. Lki z poziomu pierwszego daj si sprowa-dzi do poniszych stwierdze:

Nie poradz sobie z chorob.Nie poradz sobie z pomyk.Nie poradz sobie z utrat pracy.Nie poradz sobie ze staroci.Nie poradz sobie z samotnoci.Nie poradz sobie z tym, e zrobiem z siebie idiot.

Nie poradz sobie z tym, e nie mog znale pracy.Nie poradz sobie z tym, e go/jstrac.Nie poradz sobie z utrat pienidzy... itd.

Lki z poziomu drugiego daj si sprowadzi do poniszych stwierdze:

Nie poradz sobie z odpowiedzialnoci, jaka wie si z odnie-sieniem sukcesu.

Nie poradz sobie z porak.Nie poradz sobie z odrzuceniem... itd.I std przechodzimy do poziomu trzeciego - Nie poradz so-bie! - i ju.A prawda jest taka:

GDYBY WIEDZIA, E PORADZISZ SOBIEZE WSZYSTKIM, CO CI SI PRZYTRAFI,TO CZEGO MIABY SI BA?Odpowied brzmi: NICZEGO!Domylam si, e nie skaczesz na razie z radoci, ale wierz mi, e to co Ci przed chwilpowiedziaam, to wspaniaa wiadomo. Z tego bowiem wynika, e nie musisz niczegokontrolowa w wiecie zewntrznym, by poradzi sobie ze wszystkimi swoimi lkami.Powiniene odczu wielk ulg. Nie musisz ju kontro-lowa tego, co robi Twj m (Twojaona), co robi Twoi przyja-ciele, dzieci czy szef. Nie musisz kontrolowa tego, co si dziejepodczas rozmowy kwalifikacyjnej, w pracy; ani tego, co si dzie-je z Twoimi pienidzmi czy nagiedzie.

ABY ZMNIEJSZY LK MUSISZ TYLKO UWIERZY, E POTRA-FISZ SOBIEPORADZI ZE WSZYSTKIM CO CI SI PRZYDARZY! Powtarzam to w kko dlatego, ejest to niesychanie wana sprawa. Od tej chwili poczwszy, ilekro poczujesz lk, przypo-mnijsobie, e boisz si, bo nie masz do siebie zaufania. Po czym wykorzystaj ktr z opisanych w tejksice technik, by si pod-budowa. Masz prost recept. Wiesz, co masz robi. Ludzie czstomnie pytaj, dlaczego mamy tak mao zaufania do siebie. Nie wiem, jak na topytanieodpowiedzie. Ale wiem, e do pewnego stopnia boimy si instynktownie i jest to zdrowy lk,


8/89

ktry uczula nas na kopoty. Ale caa reszta - ta cz, ktra nie pozwala nam si rozwija - jestniewaciwa i szkodliwa i najprawdopodobniej zostaa nam wpojona.

Jak yj, nie syszaam, by matka woaa do dziecka, ktre wy-biera si do szkoy: Ryzykujdzisiaj, kochanie, ile wlezie!. Powie raczej: Uwaaj na siebie, kochanie. W tym uwaaj nasiebie kryje si podwjny komunikat: wiat jest naprawd niebezpiecz-ny oraz Nie poradzisz

sobie z nim. Oczywicie, tak naprawd, mama mwi dziecku: Gdyby co Ci si stao, nieporadziabym sobie z tym. Jak widzisz, ona po prostu przekazuje swemu dziec-ku niewiar w to,e sama poradzi sobie z tym, co jej zgotuje los. Pamitam, e strasznie chciaam miedwukoowy rower, ale mama nie chciaa mi go kupi. Na moje uporczywe proby za-wszeodpowiadaa tak samo: Za bardzo Ci kocham. Nie chc, eby co Ci si stao. A ja to sobietumaczyam po swojemu:

Jeste zbyt niezdarna, by poradzi sobie z dwukoowym rowe-rem. Kiedy ju dorosam izmdrzaam, zrozumiaam, e tak naprawd mwia: Zaamaabym si, gdyby co Ci si stao.Ta moja nadopiekucza mama leaa niedawno po cikiej operacji na oddziale intensywnejopieki medycznej z rurkami wetknitymi do garda i nosa. Kiedy kazano mi ju wyj, szepnamjej do ucha - nie wiedzc, czy mnie syszy - e bardzo j kocham i niebawem wrc.Zmierzaam ju w kierunku drzwi, kiedy usyszaam za sob cichy, saby gosik, mwicy (tak,zgade) - Uwaaj na siebie. Nawet w stanie ppiczki po narkozie saa za mn zowieszczeostrzeenie. Wiem, e takie s prawie wszystkie matki. Zwaywszy, ile razy ro-dzicebombardowali nas tym swoim uwaaj na siebie, a dziw bie-rze, e udaje nam si w oglewyj za prg!

Niewykluczone, e niezalenie od tych banalnych prawd, przy-czyna lku tkwi gdzie indziej. Aleczy ma znaczenie, skd si bierze nasza niewiara w siebie? Chyba nie. Nie prbuj analizo -wawszystkich skd i dlaczego ludzkich niepokojw psychicz-nych. Czsto nie sposb rozwika,co doprowadzio do powsta-nia negatywnych wzorcw mylenia, a nawet gdyby nam si toudao, niekoniecznie musiaoby to co zmieni. Moim zdaniem, jeli co Ci niepokoi, rusz si i

zmie to.W tym przypadku wiesz, co Ci si nie podoba: nie moesz w~ yciu osign tego, co chcesz, boprzeszkadza Ci brak wiary w siebie. Skond to wiesz, wiadomo dokadnie, co trzeba zmieni.Nie musisz trwo-ni energii na roztrzsanie dlaczego tak sidzieje. Nie o to chodzi.

Chodzi o zaufanie do siebie, by w stosownym momencie powiedzie:

COKOLWIEK SI~ STANIE, BEZ WZGLDU NA OKOLICZ-NOCI, DAM SOBIE RAD!

Ju sysz, jak odzywaj si wszyscy niewierni Tomasze: Daj spokj, jak mona sobie poradzizparaliem, mierci dziecka czy rakiem?. Rozumiem Wasz sceptycyzm. Ja sama byam kiedynie-dowiarkiem. Ale czytajcie dalej i pozwlcie, by ta ksika odkrya przed Wami swe karty.Dajcie sobie szans, wykorzystajcie dostar-czone w tej ksice narzdzia. W miar czytaniazauwaycie, e zbliacie si coraz bardziej do takiego poziomu wiary w siebie, przy ktrymporadzicie sobie ze wszystkim, co Wam zgotuje los. Ani na chwil nie tracie z pola widzeniatych trzech sw - zapewne naj-waniejszych, jakie kiedykolwiek dotary do Waszych uszu:

DAM SOBIE RAD!Rozdzia 2.Nie moesz si go pozby


9/89

Nie bj si baJanet wci czeka, a strach j opuci. Planowaa wrci na stu-dia, gdy dzieci pjd do szkoy,ale zorientowaa si, e najmod-sze dziecko poszo do pierwszej klasy ju cztery lata temu.

Wci pojawiay si nowe usprawiedliwienia: Chc by w domu, kie-dy dzieci wrc zeszkoy; Naprawd nas na to nie sta; M poczuje si porzucony.

To prawda, e troch trzeba by si pogimnastykowa, eby wszystko grao, ale nie to jpowstrzymuje. Przeciwnie, m cht-nie pomoe, jak tylko bdzie mg. Martwi go, e ona jestnie-spokojna i czsto j namawia, by spenia wreszcie yciowe ma-rzenie i zostaa projektantkmody.

Ilekro Janet zastanawia si, czy nie zadzwoni do miejscowej uczelni i nie umwi si narozmow, co j powstrzymuje. Za-dzwoni, kiedy tylko przestan si tak ba; Zadzwoni,kiedy nabior lepszego mniemania o sobie. Zapewne jeszcze duo wody upynie, zanim si nato zdecyduje.

Kopot w tym, e w jej sposobie mylenia panuje pomieszanie z popltaniem. Jej pokrtna logikaautomatycznie skazuje j na porak. Nigdy nie przeamie bariery strachu, dopki nieuwia-domi sobie, e bdnie rozumuje; nie widzi tego, co jest oczy-wiste dla wszystkich,ktrzy po prostu to robi. Ja te nic nie dostrzegaam, dopki mnie ycie do tego nie zmu-sio.Dopki si nie rozwiodam, zachowywaam si troch jak dziecko. Pozwalaam, by wszystkimipraktycznymi stronami y-cia zajmowa si m. Po rozwodzie nie miaam wyboru. Musia-amsama si wszystkim zaj. Taki drobiazg, jak samodzielna na-prawa odkurzacza, sprawia miogromn satysfakcj. Milowym krokiem bya pierwsza kolacja, ktr wydaam ju jako osobasa-motna. Rezerwacja biletu na pierwsz samodzieln podr bez mczyzny, bya prawdziwymwitem.

Kiedy zaczam rne rzeczy robi sama, poczuam, e nabieram wiary w siebie i smakowao towybornie. Nie zawsze byo mi z tym wygodnie -bardzo czsto byo mi zdecydowanieniewygodnie. Czu-am si jakdziecko, ktre uczy si chodzi i raz po raz si przewraca. Ale zkadym krokiem rosa we mnie pewno, e umiem radzi so-bie w yciu. Czuam si corazsilniejsza i zastanawiaam si, kiedy wreszcie zamilknie lk. Ilekro wkraczaam na nowy teren,baamsi i czuam niepewnie. No c - mwiam sobie po prostu si zmu, a strach zczasem ustpi. Ale nigdy nie ustpi! Ktrego dnia zawi-taa mi w gowie nastpujca prawda:

PRAWDA 1

DOPKI SI ROZWIJAM, STRACH ZAWSZE BDZIE MI TO-WARZYSZY.

Dopki bd zdobywa wiat, przyswaja nowe umiejtnoci, ryzykowa, by zrealizowa swoje

marzenia -bd odczuwaa strach. C za objawienie! Tak jak Janet, i Wy wszyscy, ktrzyczytacie t ksik, przez cae ycie odkadaam podejmowanie ryzyka do momentu, kiedy miniestrach. Kiedy ju przestan si ba... wtedy! Przez wikszo ycia graam w gr zwanKIEDY / WTEDY i nigdy nie udawao mi si jej wygra. Domylam si, e nie skaczesz zradoci. Zdaj sobie spraw, e nie o tak rewelacj Ci chodzio. Jeli cho troch jestepodob-ny do moich kursantw, miae nadziej, e swoimi mdrocia-mi spowoduj, e zdarzysi cud i Twj lk zniknie. Przykro mi, ale to nie tak. Lecz z drugiej strony, zamiast czurozczarowanie, sprbuj poczu ulg, bo nie musisz ju z takim mozoem wal-czy z lkiem. Lk


10/89

nie zniknie! Ale nie martw si. W miar, jak zaczniesz nabiera pewnoci siebie, dzikiproponowanym w tej ksice wiczeniom, Twj stosunek do wasnego lku radykalnie sizmieni.

Wkrtce po odkryciu Prawdy 1 dokonaamnastpnego wa-nego odkrycia, ktre ogromnie mipomogo w rozwoju:

PRAWDA 2

JEST TYLKO JEDEN SPOSB NA POZBYCIE SI LKUPRZED ZROBIENIEM CZEGO - ID I TO ZRB.Na pierwszy rzut oka ta Prawda jest sprzeczna z Prawd 1, ale tylko z pozoru. Mj lk przedkonkretnymi sytuacjami znika, kiedy wreszcie si z nimi zmierzyam. Najpierw trzeba dziaa,a dopiero potem znika lk.

Zilustruj to wspomnieniem moich pierwszych dowiadcze dydaktycznych podczas studiwdoktoranckich. Byam niewiele starsza od swoich studentw, a w nauczanym przedmiocie(psy-chologii starzenia si) nie byam zbyt biega. Przed pierwszymi zajciami potwornie si

baam. Przez trzy dni, poprzedzajce pierwsze zajcia, mj odek wyczynia istne harce.Zajcia miay trwa godzin, a ja si do nich przygotowywaam przez osiem godzin. Zrobiamtyle notatek, e starczyoby na trzy za-jcia. A mimo to dalej si baam. Kiedy nadszed wreszciepierw-szy dzie zaj, czuam si, jakby mnie wysano na szafot. Sta-amprzed moimistudentami i czuam, e serce mi wali i trzs si kolana. Jako dotrwaam do koca zaj - i bezzachwytu oczekiwaam nastpnych.

Na szczcie za kadym razem byo mi coraz atwiej (gdyby byo inaczej, prawdopodobniezrezygnowaabym z dydaktyki raz na zawsze). Zaczam rozpoznawa poszczeglne twarze inie-ktre z nich udawao mi si nawet skojarzy z nazwiskami. Za trzecim razem byo lepiej niza drugim. Zaczam si rozlunia i zdawa na inicjatyw studentw. Szstego tygodnia wrcznie mogam si doczeka zaj. Kontakt ze studentami stymulowa do mylenia i przeradza si wwyzwanie. Pewnego dnia, wcho-dzc do sali, ktra wzbudzaa we mnie kiedy takie przeraenie,spostrzegam, e ju si nie boj. Lk ustpi miejsca bogiemu oczekiwaniu.

Zanim udao mi si bez niepokoju przystpowa do zaj bez sterty notatek, mino jeszcze wieleczasu. Ale nadszed wreszcie taki dzie, e przyszam z jedn kartk papieru, na ktrej wypi -sanyby oglny zarys zaj. Zrozumiaam, e przebyam dalek drog. Baam si, ale mimo torobiam to. Dziki temu, pozby-am si strachu przed nauczaniem. Ale kiedy zaczamwykada w telewizji, znw ogarnia mnie strach, dopki robic to wy-starczajco czsto, niepozbyam si lku przed wystpami na an-tenie. I tak to ju jest.

Prowadziam te gr zwan KIEDY/ WTEDY ze swoj samo-ocen. Kiedy bardziej polubisiebie... wtedy to zrobi. To ko-lejny przykad odwrcenia kolejnoci. Wci mylaam, egdy-bym tylko poprawia swj stosunek do siebie, przestaabym si ba i zaczabym mie jakieosignicia. Nie bardzo wiedziaam, jak miaabym to zrobi. Moe kiedy bd starsza imdrzejsza, a moe dokonaj tego informacje zwrotne od innych ludzi, a moe zdarzy si cud ipolubi siebie? Kupiam sobie nawet klamr dopaska z napisem JESTEM WSPANIAA,mylc, e wchon ten komunikat drog osmozy.

Moe rzeczywicie kady z tych zabiegw troch pomg. Ale prawdziw zmian odczuamdopiero wtedy, kiedy udao mi si przedrze przez barier strachu i zrobi co po swojemu. A


11/89

wreszcie zrozumiaam, e:

PRAWDA 3

TYLKO WTEDY POLUBI SIEBIE, KIEDY RUSZ SI... I TO ZROBI.

Najpierw trzeba zrobi, a dopiero potem nastpi poprawa samopoczucia. Kiedy czego

dokonasz, nie tylko przestaniesz si tego ba, ale otrzymasz jeszcze wielk premi: poprawi siznacznie Twoja wiara w siebie. Nietrudno przewidzie, e kie-dy wreszcie co Ci si uda ipozbdziesz si strachu, poczujesz si tak dobrze, e bdziesz chcia dokona czego jeszcze i -zgad-nij, co si wtedy stanie!? Szykujc sido podjcia nowego wy-zwania, znowu poczujeszstrach.

Na pocztku swoich zmaga ze strachem chodziam na liczne warsztaty i seminaria.Dowiedziaam si tam czego, co mi nie-zmiernie pomogo.

PRAWDA 4

NIE TYLKO JA ODCZUWAM STRACH, KIEDY WKRACZAM

NA NOWY TEREN. KADY GO ODCZUWA.

Pomylaam wtedy tak: Chcecie mi powiedzie, e ci wszy-scy ludzie, ktrym tak zazdrociam,e nie boj si kroczy w yciu do przodu te si bali? Dlaczego nikt mi tego wczeniej niepowiedzia!?. Pewnie dlatego, e nigdy o to nie pytaam. Byam pewna, e tylko ja czuj sitak niedorajd. Z jak ulg dowiedziaam si, e nie tylko ja. Cay wiat mi dotrzymywatowarzystwa.

Pamitam, e kiedy przeczytaam w gazecie artyku o Edzie Kochu, nieustraszonym rzekomoburmistrzu Nowego Jorku. Artyku opowiada o tym, jak Koch musia si nauczy stepowa zzespoem Broadwayowskim, z ktrym mia wystpowa pu-blicznie podczas jakiej uroczystoci.Jak donosi jego nauczyciel taca -ba si miertelnie. A trudno w to uwierzy! Ten czo-wiek,ktry tylekro przemawia do rozwcieczonego tumu, ktry podj tyle trudnych decyzji, odktrych zalea los milionw ludzi i ktry publicznie ubiega si o fotel burmistrza... ten czowiekba si opanowa prosty taniec!

Kto przyswoi sobie powysze Prawdy o Lku, ten si nie zdzi -wi. Uczc si stepowa Kochstawa przed zupenie nowym wy-zwaniem i nic dziwnego, e si ba. Kiedy po wieluwiczeniach nabra wprawy, lk z pewnoci znikn i wzrosa jego wiara w siebie. Przyby munowy tytu do chway, mona by rzec. Ale tak jest u wszystkich. Wszyscy jestemy ludmi, wicwszyscy czu-jemy to samo. Lk nie jest adnym wyjtkiem.

Media donosz o wielu podobnych przypadkach, jak przypa-dek burmistrza Kocha. Ale dopkinie zrozumiesz Prawd o Lku, bdziesz sucha i czyta o takich historiach, nie dostrzegajc, e w

kadej z nich dziaa ten sam ukryty mechanizm. Moesz ni-gdy nie skojarzy cudzychdowiadcze, zwaszcza osb saw-nych, z Twoim wasnym yciem. Moe mylisz, e tacyludzie to szczciarze, bo nie boj si wystpowa publicznie. Nieprawda! Zanim doszli dodzisiejszej pozycji, musieli si przebi przez grube warstwy strachu... i nadal to robi.

Kady, kto przez cae ycie skutecznie radzi sobie z lkiem, chyba poj, wiadomie lubniewiadomie, lekcj, ktr chc Ci w tej ksice przekaza: Nie bj si ba... i zrb to. Mjznajomy, ktry wasnymi siami osign w yciu bardzo wiele, ktrego dnia zastanowi si nad


12/89

tytuem moich zaj, kiwn gow i po-wiedzia: Tak, chyba tak wanieprzez cae yciepostpowa-em. Odkd pamitam, zawsze si baem, ale do gowy mi nie przyszo, bym z tegopowodu mia nie podejmowa ryzyka, bez ktrego nie dopibym swego. Po prostu mimo lkuprzy-stpowaem do dziea i robiem to co trzeba, by wcieliw y-cie swoje idee.

Jeeli nie udao Ci si nigdy przezwyciy lku, zapewne nie przyswoie sobie Prawd o Lku i

zamiast interpretowa lk jako zielone wiato na drodze, traktowae go jako sygna doodwro-tu. Grae w opisan przeze mnie gr KIEDY /WTEDY. Ale jeli chcesz opuciwizienie, w ktre sam siebie wpdzie, wystar-czy zmieni sposb mylenia.

Pierwszy krok polega na powtarzaniu dziesi razy dziennie przez nastpny miesicprzedstawionych wczeniej Prawd o Lku. Wkrtce spostrzeesz, ezmiana mylenia wymaganie-ustannych wicze. Nie wystarczy te prawdy zna. Musisz je stale powtarza, dopki niestan si integraln czci Ciebie - dopki nie zrobisz w swoim zachowaniu w ty zwrot i niezaczniesz si zblia do wymarzonych celw, zamiast si od nich oddala. Pniej powiemwicej o tym, dlaczego powtarzanie jest takie wane. Na razie zaufaj mi i powtarzaj prawdy olku wiele, wiele razy.

Zanim zaczniesz, chciaabym doda jeszcze jedn prawd do tej listy. By moe ju zadaesobie to pytanie: Po co miabym si naraa na te wszystkie niewygody, ktre wi si zpodejmowa-niem ryzyka? Dlaczego nie mog po prostu y tak jak dotych-czas? Moe Ci tozdziwi, ale odpowiem na to pytanie tak:

PRAWDA 5

PRZEDZIERANIE SI PRZEZ BARIERSTRACHU JEST MNIEJ PRZERAAJCE NIYCIE W CIGYM LKU, PY-NCYM Z POCZUCIA BEZRADNOCI.

Przeczytaj to zdanie jeszcze raz. Wiem, e z pocztku trudno Ci bdzie z t myl si oswoi. Aleprawda ta powiada, e cho-by nie wiem jak bezpiecznie si czu w zbudowanym przez sie-biekokonie, zawsze bdziesz si ba, wiadomie lub niewiado-mie, e nadejdzie kiedy dzie

zapaty.

Im bardziej czujemy si bezradni, tym silniejszy jest podskr-ny strach pyncy ze wiadomoci,e s w yciu sytuacje, nad ktryminie mamy adnej kontroli - takie jak mier kogo bli-skiegoczy utrata pracy. Obsesyjnie roztrzsamy te potencjalne katastrofy. Co bdzie jeeli... ? Strachprzenika nasze ycie. Na tym polega ironia Prawdy 5: kto si boi ryzyka, ten yje w ci-gymstrachu silniejszym ni lk towarzyszcy ryzyku, bez kt-rego nie moemy przezwyciypoczucia bezradnoci - tyle, e nie zdajemy sobie z tego sprawy!

Jamce, gospodyni domowa w rednim wieku, tak uoya sobie ycie, by jak najmniejryzykowa. Wysza za m za sku-tecznego biznesmena, ktry dba o nich oboje. Jamce chtniena to przystaa, bo wygodnie byo samej nigdy si nie wychyla. Ale, jak mwi przysowie:

ycie, to to co si dzieje, gdy zaplanowa-e wszystko inaczej! Kiedy Dick, m Jamce, miapidziesit trzy lata, przey udar i zosta czciowo sparaliowany. Jednego dnia Dick owszystko dba, nastpnego o wszystko musiaa za-dba Janice.

Nieatwo byo jej si przestawi. Na pocztku buntowaa si:

Dlaczego mnie to musiao spotka? Ale po jakim czasie pogo-dzia si z myl, e teraz onamusi zadba o przetrwanie swoje i ma. Odrtwiaa ze strachu mechanicznie uczya siprowa-dzi firm, podejmowa decyzje zwizane ze zdrowiem ma, i budzia si kadego dnia


13/89

ze wiadomoci, e teraz wszystko spoczywa na jej barkach. Po jakim czasie odrtwieniemino, mga si podniosa i ogarn j wielki spokj, ktrego nigdy wcze-niej nie zaznaa.Zrozumiaa, jak wielk cen pacia za opiek ze strony ma.

Zanim m zachorowa, Janice stale si zastanawiaa co b-dzie jeli. Stale si martwia oprzyszo, nigdy nie cieszya si dniem biecym. Stale towarzyszy jej strach: Boe, co to

bdzie, jeli co mu si stanie?. Czsto mwia znajomym: Mam na-dziej, e umr pierwsza.Nie umiaabym bez niego y. I ya w takim przekonaniu - niewiele czerpic z tego satysfakcji.Wszystko si zmienio, kiedy odkrya w sobie si, o ktr si nawet nie podejrzewaa. Teraz juwie, e odpowied na pytanie co bdzie jeli brzmi: Dam sobie rad!

Dopki ya w wiecznym strachu, Janice nie zdawaa sobie sprawy, jak bardzo si boi. Nowe lkibyy niczym w porwna-niu z dawnym lkiem o przetrwanie. Jej m doszed do siebie na tyle,e mog wsplnie cieszy si yciem. On take upora si z jednym ze swoich najstraszniejszychlkw - lku przed inwa-lidztwem. Na pytanie co bdzie jeli uzyska odpowied: Dam sobierad. Obydwoje doskonale sobie poradzili. Dziki temu, e los ich tak srodze dowiadczy,dowiedzieli si, czym napraw-d jest mio.

Wiesz ju do czego zmierzam. Przed lkiem nie uciekniemy. Jedyne co moemy zrobi, toprzemieni go z kotwicy trzymaj-cej nas w miejscu w towarzysza ekscytujcych podryNiekt-rzy powiadaj, e nigdy si niczego nie boj, ale przyparci do muru przyznaj, e po prostu inaczej to sowo rozumiej. Tak, bywaj czasem zdenerwowani lub niespokojni - poprostu nie nazywaj tego nigdy lkiem.

Kady kroczc przez ycie odczuwa lk. Bardzo moliwe, echodz po wiecie takie wybryki natury, ktre nigdy si niczegonie boj, ale ja takich jeszcze nie spotkaam. Jeli ich spotkam,obiecuj, e pilnie si od nich bd uczya i zdradz Wam ich

sekrety. Bo gdzie tam gboko wiem, e nie ma czego si ba. Ale sprbujcie o tym

przekona poziom pierwszy. Tymczasem nauczyam si, nie ba si ba... i to robi!. Niewanewtedy, czy si boj czy nie. ycie i tak mi si uoy... i Tobie te.

Pi prawd na temat lkuDopki si rozwijam, lk zawsze bdzie mi towarzyszy. Jest tylko jeden sposb pozbycia silku przed zrobieniem cze-go - ruszy si i to zrobi.

Tylko wtedy polubi siebie, kiedy rusz si... i to zrobi. Nie tylko ja odczuwam lk, kiedywkraczam na nowy teren. Kady go odczuwa.

Przedzieranie si przez barier lku jest w sumie mniej przera-ajce ni ycie w cigym strachupyncym z poczucia bez-radnoci.

Rozdzia 3.Przejd z pozycji cierpienia do pozycji siy


14/89

Jestem silny i kocham!W poprzednim rozdziale dowiedzielimy si czego napraw-d wanego:

SKORO KADY, KTO ZMAGA SI W YCIU Z CZYMNO-WYM, ODCZUWA LK, AMIMO TO TAK WIELU LUDZI TO ROBI, WIDOCZNIE NIE LK JEST TU

PROBLEMEM NAJWA-NIEJSZYM.Najwidoczniej problemem nie jest lk jako taki, ale nasz stosu-nek do niego. Jedni lekcewa gozupenie, podczas gdy innych obezwadnia. Ci pierwsi podchodz do swego lku z pozycji siy(wyboru, napdu, dziaania), drudzy natomiast z pozycji cierpie-nia (bezradnoci, przygnbienia,bezwadu).

Caa tajemnica radzenia sobie z lkiem polega na przejciu z pozycji cierpienia do pozycji siy.Kiedy to zrobisz, fakt e odczu-wasz lk bdzie bez znaczenia.

Skupmy si teraz na pojciu siy. Niektrzy twierdz, e nie lubi tego pojcia i nie chc miez nim do czynienia. To prawda, e w wiecie, w ktrym yjemy, sowo sia czsto le sikoja-rzy. Sia implikuje czsto posiadanie wadzy nad innymi i nieste-ty bywa niekiedy

naduywana.Ale mnie chodzi o inny rodzaj siy. Ten, ktry powoduje, e czowiek ma mniejsz ochotsterowa innymi, za to na pew-no bardziej ich kocha. Mam tu na myli si wewntrzn. Jest toten rodzaj siy, ktry pozwala kontrolowa sposb, w jaki odbierasz wiat i reagujesz na rnesytuacje yciowe, waci-wie pokierowa swoim rozwojem, odczuwa rado i zadowo-lenie,dziaa i kocha.

Ten rodzaj siy jest cakowicie niezalenyod innych ludzi. Nie jest to forma egomanii, alezdrowej mioci do siebie. Egoma-niacy s cakowicie pozbawieni poczucia siy - i dlatego majprzemon potrzeb kontrolowania wszystkich wok. Brak siy powoduje, e stale odczuwajlk, poniewa ich los jest w rkach wiata zewntrznego. Nikt nie jest tak pozbawiony zdolnoci

kochania, jak ten, komu brakuje siy wewntrznej. Taki czowiek przez cae ycie stara siwydusi j innym. I dlatego wiecznie nimi manipuluje.

Sia, o ktrej mwi, czyni czowieka wolnym, poniewa sam ni dysponujc nie musi czeka, ainni go ni napeni. Nie ten jest silny, kto umie innych skoni do posuszestwa, ale ten, ktosam siebie potrafi skoni do podlegoci wasnej woli. Kto tej siy jest pozbawiony, ten tracipoczucie spokoju. Bardzo atwo go zrani. Zauwayam, e kobiety, ze zrozumiaychwzgldw, bardziej sceptycznie podchodz do koncepcji siy ni mczyni. Mczy-znomwpojono, e dobrze jest by silnym, kobietom za, e sia kobiecie nie przystoi i okazywanaprzez ni, wzbudza niech. Z moich dowiadcze wynika, e nic bdniejszego. Kobietapewna siebie, bdca pani swojego ycia, przyciga jak magnes. Kipi pozytywn energi takbardzo, e wszyscy pra-gn by blisko niej. Ale kobieta bdzie bezporedniaw swoich

kontaktach z innymi i bdzie ich darzya mioci, kiedy bdzie silna wewntrznie. Mio i siaid w parze, taka jest prawda. Kto jest silny, ten moe otworzy swoje serce na ocie. Miopozbawiona siy to mio kolawa.

Wszystkim moim czytelniczkom polecam nastpujc odtrut-k na wewntrzny konflikt midzysi a kobiecoci. Powtarzaj-cie co najmniej dwadziecia pi razy dziennie, rano, w poudnie iwieczorem, nastpujce zdanie:

JESTEM SILNA i KOCHANA.


15/89

Oraz:

JESTEM SILNA i KOCHAM.

Oraz wersj bardziej energetyzujc:

JESTEM SILNA I TO UWIELBIAM!Powtrz teraz te trzy zdania na gos. Poczuj, jaka pynie z nich energia. Stale je powtarzaj, azobaczysz, e pojcia siy i mioci doskonale do siebie pasuj i nic a nic nie uwieraj.

A teraz, kiedy ju wyjaniam, o jaki rodzaj siy mi chodzi, za-stanwmy si, jak wykorzystakoncepcj przejcia z pozycji cier-pienia do pozycji siy w yciu codziennym.

Krok pierwszy, to narysowanie nastpujcego wykresu:

WYKRES PRZEDSTAWIAJCY PRZEJCIE Z POZYCJI

CIERPIENIA DO POZYCJI SIY

CierpienieSiaWikszo z nas, patrzc na to kontinuum, sytuuje siebie gdzie porodku. Cho lk nas nieobezwadnia cakowicie, nie jest te tak, e rozpiera nas sia i energia i zmierzamy rano do celu.Wikszo z nas, miast szybowa jak orze, czapie pod gr, dwigajc w rkach dwie walizki iarbuz. Jak powiedzia staro-ytny mdrzec: Droga jest rwna, wic po co rzucasz sobie ko-dypod nogi?.

Uywajc wykresu od cierpienia ku sile jako punktu odnie-sienia, zacznij usuwa kody spodng. atwiej Ci bdzie, jeeli bdziesz przestrzega nastpujcych wskazwek.

1. Narysuj duy wykres przedstawiajcy przejcie z pozycji cier-pienia do pozycji siy i powiego na cianie. Ju samo to pozwoli Ci poczu si troch mocniejszym. Przystpie bowiem dodziaania! Pamitaj, e sekret przechodzenia z pozycji cierpienia do pozycji siy polega wduej mierze na dziaaniu. DZIAANIE TO BARDZO POTNY INSTRUMENT! KiedyTwj wykres zawinie na cianie, bdzie Ci stale przypomina o tym, dokd w yciuzmierzasz - od cierpienia ku sile. Uwiadomienie sobie tego faktu, to poowa suk-cesu. Samafizyczna obecno wykresu bdzie Ci motywowaa do przesuwania si we waciwymkierunku.

2. Nie traktuj siebie zbyt serio. Zanotuj na swoim wykresie na-stpujce zdanie: Anioy dlategolataj, e lekce siebie wa. Usyszaam to zdanie bardzo dawno temu, ale jeszcze dzisiajwzbu-dza we mnie umiech. Stale mi przypomina, e bawic si yciem zamiast z nim

walczy, mona zrzuci z siebie spory balast.3. Wepnij szpilk w wykres w tym punkcie, w ktrym teraz jeste. Czy znajdujesz si w rodku

drogi, gdzie czasem ogarnia Ci poczucie przygnbienia i bezwadu, a czasem czujesz sipanem swego ycia? Czy te lokujesz si zdecydowanie na lewo, gdzie niewiele moeszzrobi, by si podwign z dna? A moe jeste ju po prawej stronie i czujesz, e na ogkroczysz w yciu do przodu i bardzo niewiele zostao dziedzin, w ktrych musisz jeszcze nadsob popracowa? Wtpi, bycie osignli ju cel, czyli byli panami swego losu. NawetBuddha miewa dni lepsze i gorsze! Zawsze pojawiaj si na drodze nowe dowiadczenia,


16/89

podwaajce dotychczasowe poczucie siy wewntrznej.4. Przygldaj si codziennie wykresowi i odpowiadaj na pyta-nie gdzie jeste. Czy jestem w

tym samym miejscu co wczoraj, czy te przesunem si do przodu? Wetknij szpilk wodpo-wiedni punkt.

5. Jeli bdziesz pamita, w jakim kierunku zmierzasz, atwiej Ci bdzie podejmowa decyzje.

Zanim zaczniesz w yciuco robi, zadaj sobie pytanie: Czy podejmujc to dziaanie zblisi do pozycji siy? Jeli nie, zastanw si dwa razy, zanim to zrobisz. Jedno ostrzeenie: jelimimo wszystko zdecydujesz si na ten krok, wiedzc e utrudni Ci on opuszczenie pozycjicier-pienia, nie miej o to do siebie pretensji. Zwr tylko uwag, w ktrym momencie zrzekesi odpowiedzialnoci. Zawsze mo-esz nastpnym razem podj inn decyzj. Ucz si nabdach. Pamitaj, e ilekro zocisz si na siebie umacniasz si w pozycji cierpienia.

6. Potraktuj eksperymenty z wykresem jak zabaw. atwiej Ci bdzie zachowa dystans. Jelimasz dzieci, zach je, by i one prowadziy wasne wykresy. Moecie uczyni z rozwojuzabaw rodzinn.

7. Moesz przygotowa kilka wykresw, po jednym na kad dziedzin ycia. Jeli naprawdchcesz by silny, musisz przej kontrol nad wszystkimi sferami ycia -prac, zwizkami

intym-nymi, rodowiskiem, ciaem itp. Czsto ludzie s bardzo mocni w jednej dziedzinie iaonie sabi w innych. Ja, na przykad, jestem mocna w sferze zawodowej, ale w dziedzinieruchu i gim-nastyki mam jeszcze wiele do zrobienia.

Zauwa, e o Twojej pozycji na wykresie decyduje wycznie Twoje wasne, intuicyjneprzekonanie o tym, jakie poczynie postpy na drodze do zdobycia silniejszej pozycji w yciu.Nikt inny nie potrafi tego oceni, choby chcia. Nawet jeli osobom postronnym si wydaje, enic si w Twoim yciu nie zmienio, Ty sam wiesz najlepiej, w ktrym punkcie wykresu siznajdu-jesz, bo podpowiada Ci to Twj wewntrzny spokj i wiado-mo rozwoju. Jest towiedza cakowicie subiektywna. By moe zastanawiasz si, czy warto tak si sili na zmian.Uwierz mi - warto! Z pocztku potrzebne bd Ci najrozmaitsze sztuczki, przypominajce dokdzmierzasz. Nigdy nie bdziesz silny, jeli wystarczajco si na tym nie skupisz. Ju zapewne sidomylasz, e nie wystarczy wiedzie, co naley robi, by to ro-bi, czy choby nawet pamita,co masz zrobi. Jeli chcesz sobie pomc w przechodzeniu z pozycji cierpie-nia dopozycji siy,musisz sobie przyswoi odpowiedni sow-nik. Sposb, w jaki posugujesz si sowami makolosalny wpyw na jako ycia. Pewne sowa dziaaj destrukcyjnie, inne czyni czowiekamocniejszym. Zmie swj sownik tak, by przej z pozycji cierpienia do pozycji siy. Posu siw tym celu nastpujc cigawk:

Zamiana sownika cierpienia na sownik siy:

Cierpienie @ @ @ @ SiaNie mog Nie chcPowinienem MogTo nie moja wina Jestem w peni

odpowiedzialnyMam problem Mam szansJestem wiecznie Chc si uczyniezadowolony i rozwijaycie jest walk ycie jest przygodMam nadziej WiemGdyby tylko Nastpnym razemCo robi? Wiem, e sobie poradzTo straszne Trzeba z tego wycign

wnioski na przyszo


17/89

Kiedy mwisz nie mog, dajesz do zrozumienia, e nie masz kontroli nad swoim yciem,natomiast kiedy mwisz nie chc, lokujesz dan sytuacj w sferze wyboru. Wykrel na zawszeso-wa nie mog ze swojego sownika. Kiedy komunikujesz swojej podwiadomoci, e czegonie moesz, ona wierzy, e tak jest naprawd i zapisuje w swoim komputerze: SABY...

SABY... SABY. Twoja podwiadomo daje wiar tylko temu, cosyszy, a nie temu, jak jestnaprawd. Ty mwisz nie mog, eby si wykrci od zaproszenia na kolacj (Nie mogdzisiaj przyj do Ciebie na kolacj. Musz przygotowa si do jutrzejszego ze-brania),tymczasem Twoja podwiadomo rejestruje komuni-kat: on jest saby!. To nieprawda, e niemoesz pj na kola-cj. Moesz, ale wybierasz co innego, co w danym momencie jest dlaCiebie waniejsze. Ale twoja podwiadomo nie chwyta tej rnicy i rejestruje saby.

Nawet jeli chcesz by delikatny wobec zapraszajcego, staraj si unika mwienia nie mog.Powiedz: Bardzo chciabym przyj do Ciebie na kolacj, ale mam jutro wane zebranie. Le-piejbym si czu, gdybym si do niego solidnie przygotowa. Wic dzisiaj nie przyjd, ale mamnadziej, e jeszcze mnie kiedy za-prosisz. Jest to owiadczenie prawdziwe, uczciwe ikrzepice. Twoja podwiadomo rejestruje, e jasno okrelasz swoje prio-rytety i wybierasz to

rozwizanie, ktre suy Twojemu rozwojo-wi. Dokonujc takiego wyboru, nie jeste jubezbronn ofiar zebrania.

Powinienem to niefortunne sowo. Ono take daje do zrozu-mienia, e nie masz w yciuwyboru. O wiele lepiej uywa so-wa mog, bo mwisz wtedy z pozycji siy. Mogabymdzisiaj odwiedzi mam, ale postanowiam i do kina. Tak mwic, pozostajesz w strefiewyboru, a nie powinnoci. Mog albo od-wiedzi mam albo pj do kina. Chyba wybiordzisiaj mam. Powinnoci czowieka rozstrajaj i wpdzaj w poczucie winy, kompletnie gowyjaawiajc emocjonalnie. Ilekro mwisz po-winienem, zostajesz odarty z siy.

To nie moja wina to kolejna pereka. I tym razem ogarnia Ci bez-radno. Czy nie lepiejwzi odpowiedzialno za wszystko, co Ci si w yciu przydarza ni by zawsze ofiar? To nie

moja wina, e zachorowaem; To nie moja wina, e straciem prac. Gdyby tyl-ko wzi nasiebie odpowiedzialno, zobaczyby, co mona zmieni na przyszo. Na przykad wzgldemchoroby Jestem cakowicie odpowiedzialny za to, e zachorowaem. Zobaczmy, co monazro-bi, by zapobiec temu w przyszoci. Mgbym na przykad inaczej si odywia.Zredukowa stres. Przesta pali. Wysypia si. I tak dalej. Zobaczysz, jaki wtedy bdzieszsilny! Tak samo z utrat pracy Jeli to Ty jeste za to odpowiedzialny, lepiej si przygotujesz na przyszo. Dowiesz si, od czego to zaley Przejmiesz kontrol. Lepiej kontrolujc swoje ycie,zbliysz si do pozycji siy, dziki czemu ob-niy si Twj poziom lku.

Mam problem to nastpny zwrot, ktry wpdza czowieka w lepy zauek. Problem brzmi powanie i pesymistycznie. Mam szans otwiera drzwi rozwojowi. Ilekro w przeszkodachy-ciowych dostrzeesz dar losu, tylekro poradzisz sobie z trudno-ciami w sposb dla siebie

korzystny. Ilekro masz okazj udo-skonali zdolno radzenia sobie ze wiatem, stajesz sisilniejszy. Mam nadziej to kolejne zawoanie ofiary. O ile wicej mocy kryje si w sowiewiem.

Mam nadziej, e znajd prac.Wiem, e znajd prac.Co za rnica! Pierwszy zwrot wpdza Ci w niepokj i bez-senno. Drugi ma w sobie cisz ispokj.


18/89

Gdyby tylko -jakie to nudne. Sycha w tle pojkiwanie. Nastpnym razem sugeruje, eczego Ci ta sytuacja nauczy-a i e nastpnym razem zrobisz z tej wiedzy uytek. Zamiastmwi: Gdybym tylko nie powiedziaa tego Tomkowi, powiedz:

Dowiedziaam si, e Tomek jest wraliwy na tym punkcie.Nastpnym razem zdobd si na wiksz wraliwo.

Co robi? Sycha kryjcy si za tymi sowami jk i strach. Jak kady masz w sobie ogromnepokady siy, z ktrych dotych-czas nie czerpae. Dobrze by Ci zrobio, gdyby powiedzia:Wiem, e sobie z tym poradz. Nie ma co si martwi. Zamiast mwi: Straciem prac! Corobi?, sprbuj powiedzie: Stra-ciem prac. Wiem, e sobie z tym poradz.

To straszne. Ludzie szastaj tym zwrotem w najmniej stosow-nych momentach. Na przykad:Zgubiem portfel. Czy to nie straszne? A c w tym strasznego? Jest to niewtpliwieniedo-godno, ale daleko jej do strasznoci. Przytyam dwa kilo. To straszne! C w tymtakiego strasznego, e przybyo Ci dwa kilogramy? Ale tak wanie opowiadamy o bahostkachycia codziennego. I podwiadomo rejestruje: KATASTROFA... KA-TASTROFA...KATASTROFA. Zamiast mwi to straszne, po-wiedz: Trzeba z tego wycign wnioski naprzyszo. Zapewne czuby si uprawniony do powiedzenia: To strasz-ne, gdyby kto bliskizachorowa na raka. Ale pamitaj, e przy takiej postawie nie bdziesz mia siy poradzi sobie zt trudn sytuacj. Wielu ludzi wycigno wane lekcje z tego typu do-wiadczenia. Wiem co otym, bo i mnie to spotkao. Dowiadczenie z rakiem nauczyo mnie wielu wspaniaych rzeczyna wasny temat i na temat otoczenia. Przede wszystkim dowiedziaam si, jak bardzo mnie innikochaj. Mj wczesny narzeczony, a obecnie m, ujawni delikatne rysy, ktrych ni -gdywczeniej nie znaam, a nasza mio pogbia si. Przestali-my przesdza z gry o tym, jacyjestemy. Co wicej, wprowa-dziam w swoje ycie wiele pozytywnych zmian. Odywiam si wsposb o wiele bardziej wiadomy ni dawniej. Nauczyam si eliminowa zo, uraz i stres,ktre towarzyszyy mi na co dzie przed chorob. Dziki temu, e miaam raka, mj m i jamieli-my okazj zrobi co dobrego dla innych. Ja napisaam bardzo optymistyczny artyku natemat swojej mastektomii. Wiem, e wielu mczyznom i kobietom bardzo pomg. Mj m i jawy-stpilimy razem w telewizji, by opowiedzie o naszych przey-ciach i doda otuchy chorymi ich rodzinom. Jak widzisz, rak moe by wspaniaym, pouczajcym dowiadczeniem i okazj,by co z siebie da innym.

Rozumiesz teraz o co chodzi? Zacznij eliminowa ze swojego sownika te wszystkieokropiestwa, niemonoci, problemy i zmagania. Moe Ci si wydawa, e rnicesemantyczne nie maj wikszego znaczenia, ale zapewniam Ci, e tak nie jest. Kiedy zacznieszuywa sw penych mocy, mocniej staniesz na no-gach. Ludzie, z ktrych emanuje wewntrznasia, inaczej s trak-towani ni Ci, ktrzy sprawiaj wraenie sabych. Im pewniej mwisz, tymwikszy bdziesz mia wpyw na otaczajcy wiat. Kontrolujc sownictwo, moesz przy okazjiposzerzy swoj stref komfortu. Co to znaczy?

Wikszo z nas stara si nie wykracza poza stref komfortu. Poza t stref czujemy sinieswojo. Na przykad -bez mrugnicia oka damy za buty 75 dolarw, ale kupujc buty za 100dolarw czujemy si ju nieswojo. Nie mamy problemu z inicjowaniem znajomoci zewsppracownikami na tym samym szczeblu w hierarchii firmo-wej, ale czulibymy si leinicjujc znajomo z kim na wyszym stanowisku. Spokojnie wpadlibymy sami dopobliskiego baru szyb-kiej obsugi, eby co przeksi, ale nie czulibymy si dobrze, gdy-bymywybrali si samotnie do luksusowej restauracji. Proba o 5.000 dolarw podwyki przejdzie namprzez gardo, ale o 7.000 dolarw podwyki wahamy si prosi. Wyceniamy godzin swojej


19/89

pracy na 30 dolarw, ale ju 35 dolarw nie czujemy si warci. I tak dalej. Kady z nas ma innstref komfortu, ale czy zdajemy sobie z tego spraw czy nie, kady z nas - bogaty czy biedny, owysokiej czy niskiej pozycji w hierarchii, mczyzna czy kobieta - podej-muje decyzje w oparciuo granice tej strefy.

Proponuj, by codziennie zrobi co, co pomoe te granice roz -cign. Zadzwo do kogo, do

kogo dotychczas krpowae si zadzwoni, kup sobie buty za kwot, ktrej w przeszoci bynie zapaci, popro o co, o co nigdy nie odwaye si prosi. Codzien -nie podejmij jedenryzykowny krok - zrb to mae lub miae posu-nicie, po ktrym poczujesz si wspaniale.Nawet jeli nie wszystko uoy si po Twojej myli, przynajmniej bdziesz wiedzia, espr-bowae. Nie sied bezsilnie w kcie. Spjrz co si dzieje, kiedy roz-cigasz swoj strefkomfortu:

Na rysunku wida, e ilekro podejmujesz ryzyko, ilekro wykraczasz poza sfer, w ktrejczujesz si wygodnie, tylekro stajesz si mocniejszy. Cae Twoje ycie zaczyna si rozszerza,dostarczajc Ci nowych dowiadcze. Im si czujesz mocniejszy, tym jeste pewniejszy siebie icoraz atwiej Ci poszerza stref komfortu, nawet jeli czujesz przy tym lk. Podejmujesz teco-raz wiksze ryzyko. Powiedzmy, e na pocztku zapisae si na jeden kurs wieczorowy popitnastoletniej przerwie w nauce. Wreszcie postanawiasz zrobi magisterium. Poszerzasz si...otwierasz... roniesz... ale zawsze w swoim tempie. Dopki po-dejmujesz ryzyko, chobynajmniejsze, dopty posuwasz si w prawo na kontinuum cierpienia-siy.

Codziennie przed pjciem spa zaplanuj sobie, jakie ryzyko podejmiesz jutro. Zamknij oczy iprzewicz to sobie na niby. Po-staraj si jak najwyraniej to sobie wyobrazi. A za dnia zwruwag na to, w ktrych momentach si wahasz i zacznij w opar-ciu o te obserwacje planowaprzysze ryzyko. Jeli uda Ci si przezwyciy wahanie, kiedy tylko je zauwaysz, to wspaniale.Pamitaj, e im bardziej bdziesz poszerza stref komfortu, tym bdziesz silniejszy.

UWAGA: Kiedy mwi o ryzyku, nie mam na myli zachowa fizycznie niebezpiecznych,takich jak szybka jazda samochodem czy branie narkoty-kw. Ani o takim ryzyku, ktre narusza

prawa drugiego czowieka, na przykad poderwanie cudzego ma czy, dajmy na to, napad nabank. Nie tylko naraziby si na utrat popularnoci, mier lub wizienie, ale przesunoby sina lew stron kontinuum cierpienia-siy. Tego typu zachowania wcale nie uczyni Cisilniejszym, poniewa s niemoralne i wyprane z mioci - do siebie i innych. A bez tychskadnikw nie podwyszysz poczucia wasnej wartoci. I o wiele gorzej bdziesz radzi sobie zestrachem.

A zatem, ryzykuj kadego dnia, ale wybieraj tylko takie ryzyko, ktre pozwoli Ci rozwijapoczucie wasnej wartoci. Takie, ktre poprawia zdolno radzenia sobie z lkiem.POSZERZAJ SWOJ STREF KOMFORTU! POSZERZAJ! POSZERZAJ!

Czy czujesz to czy nie, ju jeste o wiele silniejszy. Wszyscy jeste-my. Kiedy mwio

przechodzeniu z pozycji cierpienia do pozy-cji siy, nie mam na myli czerpania siy z zewntrz.Masz w sobie ogromny generator energii, ktry tylko czeka, by zrobi z niego uytek. Cakiemwystarczajcy, by uoy sobie ycie tak, by czer-pa z niegorado i zadowolenie. Chodzi o to,by dotrze do ener-gii, ktra w Tobie jest, cho nie zdajesz sobie z tego sprawy Opisane wksice wiczenia maj Ci doprowadzi do tego wielkiego rda mocy. O tym, czy jestegotw zaakceptowa to wszystko, co kryjesz w sobie, zawiadczy Twoja ch do wicze. Jelinie jeste jeszcze gotw, nie miej do siebie o to pretensji. Po-dejmij po prostu solennepostanowienie, e bdziesz stale zmie-rza do celu. Czytaj t ksik oraz inne poradniki tego


20/89

typu, do-pki nie pozbdziesz si negatywnych przekona, pograjcych Ci w poczuciubezsilnoci. Wikszoci z nas stare nawyki nie pozwalaj przezwyciy saboci. Zastpieniestarych przekona nowymi i zdrowszymi wymaga cigych wicze.

Tak zostae zaprogramowany przez natur, by robi uytek z osobistej mocy. Kiedy tego nierobisz, ogarnia Ci bezradno, bezwad i przygnbienie - widomy znak, e co nie funkcjonuje

prawidowo. Jak kady czowiek, zasugujesz na wspaniae i eks-cytujce ycie. A tylko wtedypoczujesz si wspaniale, kiedy na-wiesz kontakt ze swoim silnym Ja.

Rozdzia 4.

Wszystko jest w Twoich rkach... czy tego chcesz czy nie

To Ty jeste Panem swego yciaKim jeste? Ofiar, czy kim, kto bierze za swoje ycie odpo-wiedzialno? Wielu z nas myli,e bierze odpowiedzialno za swoje ycie, cho tak naprawd tego nie robi. Mentalnoofia-ry jest sabo uchwytna i przybiera wiele form. Kiedy zrozumiesz przedstawione w tym

rozdziale tezy, lepiej pojmiesz mechanizmy radzenia sobie z lkiem.Idea, e naley bra odpowiedzialno za swoje ycie, nie jest Ci zapewne obca. Wpajano Ci odlat: BD ODPOWIEDZIAL-NY ZA SWOJE YCIE.

Jednak jestem przekonana, e wikszo z nas nie rozumie, co to naprawd znaczy.

Wikszo z nas, ludzi niezalenych, interpretuje to tak: po-winnimy pracowa zawodowo,zarabia na swoje utrzymanie i nie by na niczyim garnuszku. Moe tak, a moe nie (znamwie-lu ludzi zalenych, ktrzy dobrze pojli sekret brania odpo-wiedzialnoci za swoje ycie),ale w gruncie rzeczy sedno spra-wy ley gdzie indziej. Jest to problem znacznie bardziej zoonyi mniej oczywisty, ni mylisz. Rozwamy kilka przykadw. Edward jest niezwykle bogaty.Zajmuje bardzo wysokie sta-nowisko subowe. A mimo to, stale si czego boi. Kiedy

na-pomknam delikatnie, e moe powinien si zgosi do spe-cjalisty, odpowiedzia, ewszystko byoby w porzdku, gdyby tylko inni zechcieli si zmieni. Gdyby tylko ona gobardziej kochaa, syn-jedynak przesta pa, nic by mu nie byo. Niby dlaczego miaby szukapomocy, przecie to wszystko przez nich. Czy Edward bierze odpowiedzialno za swoje ycie?Zdecydowanie nie!

Mara, obiektywnie rzecz biorc, osigna szczyt. Ma wspania- prac, liczne mieszkanie,wielu przyjaci i kochankw. Tym-czasem ona bez przerwy wywleka eks-mowi jego grzechy:za-truwa jej ycie, zawsze by dla niej niesprawiedliwy, nigdy nie paci alimentw. A jakby tegobyo mao, syn si od niej odwraca i mwi, e jest egoistk... i tak dalej... i dalej... i dalej. CzyMara bierze odpowiedzialno za swoje ycie? Zdecydowanie nie! Znam wielu ludzi samotnychlub rozwiedzionych, ktrzy wci narzekaj na eks-mw i eks-ony, szefw, swoj samotno,beznadziejne ycie w pojedynk i tak dalej. Znam wielu ludzi onatych i zamnych, ktrzy stalesi skar, a to na dzieci, a to na brak pienidzy, brak kontaktu z on czy mem i tympo-dobne. Czy ktokolwiek z nich bierze odpowiedzialno za swoje ycie? Nikt!

Kady odgrywa na swj sposb ofiar. Kady scedowa odpo-wiedzialno na co lub kogoinnego. Pamitaj, e kiedy zrze-kasz si odpowiedzialnoci, zbliasz si coraz bardziej dolewe-go kraca kontinuum cierpienia-siy i w konsekwencji przestajesz sobie radzi z lkiem.

Mwic janiej, jeeli nienawidzisz swojej pracy, jeste osob samotn, a chciaby by onaty


21/89

(zamna), jeste w zwizku, ktry Ci nie odpowiada, a chciaby (chciaaby) si od niegouwolni, Twoja crka przyprawia Ci o przedwczesn siwizn i nic Ci si nie ukada - teodgrywasz ofiar. Nic dziwnego, e si boisz - ofiary z natury rzeczy s bezsilne!

PRAWD MWIC, SPRAWUJESZ KONTROL - CAKOWI-

T KONTROL. Ale z takiego czy innego powodu, wiadomie lub niewiadomie, postanowienie rzuca znienawidzonej pracy, y w pojedynk, pozosta w destrukcyjnym zwizku,pozwoli,by crka Ci doprowadzaa do szau. Postanowie sabotowa wszystko, co w Twoimyciu dobre. Wiem, e trudno Ci si po-godzi z myl, e to Ty sam zatruwasz sobie ycie.Bardzo nie-przyjemnie jest uzmysowi sobie, e jest si swoim najwikszym wrogiem. Ale zdrugiej strony, ta wiadomo to dla Ciebie wielkie do-brodziejstwo. Skoro ju wiesz, e moeszsam siebie wpdzi w roz-pacz, to logiczne jest, e moesz sprawi, by ycie byo radosne.Pojcie brania odpowiedzialnoci za swoje ycie wymyka si definicji, pozwl zatem, ewytumacz, co trzeba zrobi, by y bardziej z pozycji siy ni cierpienia. Zauwa, e nieprosz, by uwierzy, e jeste odpowiedzialny za wszystkie dowiadczenia yciowe, czyli zawszystko, co Ci w yciu spotyka (nawet jeli stacy, ktrzy upieraliby si, e to prawda).

Prosz tylko, by uwie-rzy, e jeste sprawc wszystkich Twoich dowiadcze ycio-wych wsensie reakcji na to, co Ci spotyka. Opowiem o tym wi-cej w rozdziale nastpnym i w rozdziale9.

Czytajc siedem przytoczonych poniej definicji pojcia bra od-powiedzialno, miej nauwadze, e ilekro zrzekasz si odpowie-dzialnoci, stawiasz siebie w pozycji cierpienia i tymsamym pogar-szasz swoj zdolno radzenia sobie z lkiem.

1. Bra odpowiedzialno, to nikogonie obwinia za to, kim jeste, co robisz, co masz i co czujesz. Nigdy? -powiadasz. Ale tym razem to naprawd jego (jej, szefa, syna, gospodarki,mamy, taty, przyjaci-ki) wina! Jak Boga kocham! (Jeli kogo czy co pominam, dopiszdo listy.) Dopki w peni nie zrozumiesz, e tylko Ty i nikt inny, jeste autorem tego, co si

dzieje w Twojej gowie, nigdy nie bdziesz panem swego ycia. Oto kilka scenariuszy, ktreusyszaam na swo-ich zajciach, i pyta, ktre przedstawione tu osoby musiay sobie zada,zanim mogy si przesun w kierunku pozycji siy.

MadelineTo naprawd wina mojego ma, e od dwudziestu piciu lat moje ycie jest takie pode!

Dlaczego zdecydowaa si z nim zosta? Dlaczego nie pami-tasz o wszystkich miychrzeczach, ktre dla Ciebie zrobi? Dla-czego jeste tak przesiknita zoci, e on nie moe si zTob porozumie?

DawidTo naprawd wina mojego syna, e osiwiaem ze zmartwienia. Nie wierzysz, e samwybierze waciw drog? Dlaczego za-wsze go ratujesz? Dlaczego uczynie z niegokontynuacj swych de tak dalece, e stawiasz mu zbyt wysokie wymagania? Dla-czego niepozwalasz mu po prostu by sob?


22/89

TonyTo naprawd wina sytuacji na rynku pracy, e nie mog rzuci tej ohydnej roboty.

Nie widzisz, e innym udaje si znale prac mimo kiepskiej sytuacji w gospodarce? Dlaczegonie starasz si czerpa wicej zadowolenia z obecnej pracy? Dlaczego nawet nie prbujesz

szu-ka innego zajcia? Dlaczego w swojej obecnej pracy nie wyma-gasz wicej od innychzamiast cigle narzeka, e nic nie jest zro-bione tak jak by powinno? Dlaczego nie zaley Ci natym, by dawa z siebie wszystko?

AliceTo naprawd wina moich dzieci, e nie rozwijam si zawodowo. Dlaczego nie widzisz, einne kobiety rozwijaj si zawodowo, a ich dzieciom nie dzieje si z tego powodu krzywda?Dlaczego nie skorzystaa z propozycji ma, ktry obieca, e chtnie po -moe przy dzieciach,aby moga wrci do pracy? Dlaczego nic nie zrobia, by zdoby kwalifikacje potrzebne dowykonywania wymarzonej pracy?

LindyTo nie moja wina, e mam depresj. Dlaczego wanie ja mu-siaam zachorowa na raka?

Dlaczego zawsze tak niezdrowo si odywiaa? Dlaczego sta-le zera ci zo i_ uraza?Dlaczego jeste cigle taka napita? Dlaczego tyle palisz? Dlaczego nie widzisz, e s tacy,ktrzy swoj przygod z rakiem obrcili w pozytywne dowiadczenie? Jeli identyfikujesz si zktr z tych historii i jest Ci z tego powodu przykro, to bardzo dobrze. To znaczy po prostu, etra-fie na sfer swojego ycia, nad ktr musisz popracowa. Ile-kro przerzucasz win za to,co Ciebie w yciu spotyka na czyn-niki zewntrzne, wyrzekasz si mocy i wpdzasz wcierpienie, bezwad i przygnbienie.

2. Bra odpowiedzialno, to nie znaczy obwinia siebie. Wiem, ewydaje Ci si to sprzeczne zpunktem 1, ale tak nie jest. Wszyst-ko, co Ci pozbawia mocy lub przyjemnoci czyni zCiebie ofia-r. Nie rb z siebie ofiary!Niektrym sprawia to jeszcze wiksz trudno ni powstrzy-manie si od obwiniania innych.Kiedy ju do Ciebie dotaro, e Ty sam jeste sprawc swoich nieszcz, pojawia siskonno do karania i deprecjonowania siebie. I znw partacz swoje ycie. Jestem doniczego. Czy ja si nigdy niczego nie naucz? Obwinianie siebie to kolejny przejawzrzekania si odpowie-dzialnoci za swoje ycie. Zawsze robie co moge, na miar swychwczesnych moliwoci. Teraz uczysz si inaczej myle, wic moesz spojrze inaczej naycie i wiele w swoim zachowa-niu zmieni. Nie musisz si denerwowa z powoduminionego, obecnego ani przyszego zachowania. Wszystko skada si na pro-ces uczenia -

proces przechodzenia z pozycji cierpienia do pozy-cji siy. A to wymaga czasu. Musisz bycierpliwy i wyrozumiay dla siebie. Nigdy siebie nie deprecjonuj, bo nie ma takiej potrze-byNie jeste niczemu winien. Tak,~to Ty doprowadzasz siebie do rozpaczy, ale to nie powd,by si obwinia. Kroczysz drog wiodc ku samorealizacji, a jest to proces dugi i mudny,pro-ces prb i bdw.

3. Bra odpowiedzialno, to wiedzie gdzie i kiedy ZRZEKASZ SI odpowiedzialnoci, bystopniowo mg to zmieni. Dopiero po wie-lu latach zdaam sobie spraw, e najczciejodgrywam rol ofiary w kontaktach z mczyznami. Ile wieczorw przegada-am z


23/89

przyjacikami, skarc si, e moi mczyni doprowa-dzaj mnie do rozpaczy.Te palanty (bo tak ich pogardliwie nazywaam), zawsze co takiego zrobi, eby mnieunieszczliwi. Ten si zawsze sp-nia, ten ma wa w kieszeni, ten za mao zarabia, ten zaczsto grywa w golfa, ten nie chce si rozwie i tak dalej. Podsycaam w sobie zo i urazdo nich. Godzinami wisiaam przy telefo-nie, wykrzykujc do suchawki: Wyobra sobie, e

on mia czel-no.... Oczywicie moje wierne przyjaciki sekundoway mi w moichdramatach, a ja w ich. Tworzyymy Towarzystwo Wza-jemnego Biadolenia. Nigdy nam sinasze wzajemne opowieci nie przykrzyy. I nic dziwnego: pawiymy si w mczestwie ikarmiymy nim nawzajem. I zawsze miaymy racj! Nagrod byo to, e nie musiaymysame dba o swoje szczcie - mogy-my spokojnie oskara naszych mczyzn o to, e gonam nie zapewnili.

Wtedy byam przekonana, e bior odpowiedzialno za swoje ycie. Wspaniale mi sipowodzio, miaam wietne mieszkanie, byam cakowicie niezalena. Ale to nieprawda, ebraam od-powiedzialno za swoje ycie. Nadal oczekiwaam od swoich mczyzn, e mnieuszczliwi. A w kocu zrozumiaam, e tylko jedna osoba na wiecie moe mnieuszczliwi i t osob jestem JA! Paradoksalnie, dopiero kiedy sobie to uwiadomiam,

zaczam mie wspaniae, pene ciepa relacje z mczyznami. Teraz ju wiem, e kiedyczuj do swojego ma zo, powin-nam sobie po prostu zada pytanie: Co mogabym robisama, ale nie robi, oczekujc, e zrobi to za mnie mj m? (Przeczy-taj to jeszcze raz!)Dzisiaj bez trudu udaje mi si szybko zidenty-fikowa problem. Czuje si niepewnie, nudzsi, brakuje mi pie-nidzy, oczekuj, e skoro sobie z czym nie radz, on sprawi, ewszystko bdzie dobrze itp., itd. Kiedy ju wiem, co robi ze-go, mogto naprawi. Akiedy bior si za naprawianie tego, co w moim yciu szwankuje, caa zo do innych pryska.Moja cr-ka, Leslie, zauwaya ostatnio, e moje maestwo przeywa fantastyczny okres.Tak - odpowiedziaam - to wrcz niesa-mowite, jaki Mark robi si idealny, kiedy przestajod niego ocze-kiwa, e upora si z moim yciem!

Nie chc przez to powiedzie, e nie masz prawa, by Twj part-ner zaspokaja Twojepodstawowe potrzeby -potrzeb wsparcia w rozwoju, potrzeb opieki od czasu do czasu,potrzeb pewno-ci, e si o Ciebie troszczy. Ale jeeli sama sobie w yciu nie ra-dzisz, tochoby nie wiem jak Twj m si o Ciebie troszczy i si Tob opiekowa, zawsze Ci bdziemao. Bdziesz jak studnia bez dna. Choby Twj mczyzna stan na gowie , jak robili tonie-ktrzy moi mczyni, zawsze bdziesz czua niedosyt. Dodam tylko, e jeli Twjpartner nie zaspokaja Twoich pod-stawowych potrzeb opieki i mioci, dobrze zrobiszopuszcza-jc go. Ale najpierw zadaj sobie pytanie: Czy rzeczywicie on (ona) jest takiokropny (okropna), czy moe to ja nie bior od-powiedzialnoci za swoje ycie? Jelidojdziesz do wniosku, e nie masz zamiaru duej y u boku tego czowieka, tym sa-mymbierzesz na siebie odpowiedzialno za znalezienie odpo-wiedniego partnera.

Sygnaem, e naprawd bierzesz za siebie odpowiedzialno bdzie to, e wcale lub prawiewcale nie czujesz do tego czowie-ka zoci. Zdajesz sobie spraw, e kiedy postanowie(posta-nowia) z ni (nim) by, a teraz zdecydowae (zdecydowaa) si odej. Nikt nie jestwinny. Ona (on) robi co moe na swoim obecnym etapie rozwoju. Jeli si gniewasz, znaczyto, e nie przej-mujesz na siebie odpowiedzialnoci.

Bliskie kontakty z innymi to tylko jedna z dziedzin, w ktrej mona si zrzecodpowiedzialnoci. Przyjrzyj si take i innym sferom Twojego ycia i sprawd, czy i tam niepostpujesz po-dobnie. Zwr uwag na nastpujce sygnay:


24/89

zo zniecierpliwienieirytacja brak radoci

obwinianie innych zmczeniecierpienie oniemieleniezemsta denie do kontroli

rozkojarzenie nad innymi

ualanie si nad sob obsesjezawi uzalenieniabezradno krytykanctwo

wieczny stan zawieszenia rozczarowanie

zazdroNie jest to lista kompletna, ale wiadomo o co chodzi. Ilekro poczujesz ktr z tych emocji,sprawd, czego sam w yciu nie robisz, skoro masz takie ostrzegawcze objawy. Zdziwisz si, jakatwo Ci bdzie zlokalizowa obszar, w ktrym zrzekasz si od-powiedzialnoci.4. Bra odpowiedzialno, to okiezna wewntrzn Trajkotk. Czyli ten may wewntrzny

gosik, ktry stara si doprowadzi Ci do obdu - czasami skutecznie! Gow dam, eniektrzy z Was nawet nie wiedz o jej istnieniu (ja sama przeyam szok, kiedy si o niejdowiedziaam), ale wierz mi, e to ona dziery klucze do wszystkich Twoich lkw. To onazwiastuje zgub, niedosta-tek i klsk. Tak bardzo si-przyzwyczaie do jej obecnoci, enawet nie zwracasz na ni uwagi. Jeli nie uwiadomie sobie jeszcze obecnoci TwojejTrajkotki, posuchaj, co ona do Ciebie mwi, a mwi mniej wicej tak:Jeli do niego zadzwoni, moe pomyle, e si narzucam, ale jeli nie zadzwoni, to moepomyle, e si nim nie interesu-j. Ale jeli zadzwoni, a wczy si automatycznasekretarka, bd zachodzi w gow, gdzie te on si podziewa i zepsuj sobie cay wieczr,bo bd myle, e spotyka si z inn kobie-t, no ale jeli nie zadzwoni, to i tak bd si tymzadrcza. Moe nie powinnam dzisiaj wieczorem wychodzi z domu. Co bdzie, jeeli onzadzwoni i mnie nie zastanie? Pomyli, e umwiam si z kim innym i e mi na nim niezaley. Gdy-bym natomiast ja do niego zadzwonia, dowie si, e napraw-d jestem nimzainteresowana, a wtedy pewnie zacznie si na mnie boczy. Zastanawiam si, dlaczego niedzwoni? Moe po-traktowaam go zbyt ozible, kiedy dzisiaj wpadam na niego w stowce?Moe powinnam mu bya okaza wicej ciepa? Szkoda, e nie miaam na sobie czegobardziej wystrzaowe-go. To co mam na sobie za bardzo mnie pogrubia. I makija sirozmaza. Potraktowa mnie do ozible. Moe dlatego, e si dowiedzia, e przedwczorajspotkaam si z Allenem? Ale niech sobie nie myli, e bd siedziaa codziennie i czekaa najego telefon. Co to, to nie! jak go spotkam, zapytam si, dlaczego nie dzwoni. Mielimy pjw tym tygodniu do kina, a on nie raczy o tym nawet pamita. Wygarn mu bez ogrdek, enie ma za grosz przyzwoitoci. Nie bd go ocenia, ale na pewno dam mu do zrozumienia, coo nim myl...

Albo tak:

Jestem wcieka na szefa, e nie zaprosi mnie na dzisiejsze zebranie. Tak si dla niego staram,a on tego nie docenia. Inni leni si caymi dniami, po czym dostaj zaproszenie na zebra-nie.Moe i ja zaczn si obija. Zobaczymy, czy to mu si bar-dziej spodoba. Wcale si nie opacawypruwa sobie yy. Tyl-ko si czowiek naharuje, a nikt mu nawet dzikuj nie powie.Opaca si krci innymi, wszyscy tak robi. Nikt ju nie doce-nia cikiej i uczciwej pracy.Ja mu jeszcze poka. Rozejrz si za jak inn robot. Ale taka teraz posucha na rynkupracy, e na pewno niczego nie znajd. ebym chocia miaa wysze studia, miaabym lepszszans. A tak, musz siedzie w tej zapchajdziu-rze - nikt przecie nie zatrudni kobiety po


25/89

czterdziestce. Wszystko opiera si na znajomociach. Gdyby moi rodzice byli bogaci,po-znaabym ludzi, ktrzy maj dojcia. Czuj si wykorzystana. Nie mieci mi si w gowie,e nie zaprosi mnie na zebranie. Co on sobie myli? Dlaczego mnie to zawsze musi spotka...Nic dziwnego, e wielu z nas nie cierpi samotnoci i nie moe wysiedzie w pokoju bezwczenia radia albo telewizora. Wszyst-ko, byle tylko nie dosta bzika! Ale uwierz mi, e ten

bzik, to konieczny etap rozwoju. Wszyscy w ktrym momencie padamy ofiarwewntrznej Trajkotki.

Skoro ju wiesz o jej istnieniu, zwr uwag, e nie potrafisz jej wyczy - przynajmniejjeszcze nie teraz. Ale mam dla Ciebie dobr wiadomo. Istniej skuteczne sposobyuwolnienia si od tego typu negatywnych myli. Omwi je w dalszych rozdzia-ach. Na raziezwr tylko uwag, e Twoja Trajkotka wpdza Ci w rol ofiary i obiecaj sobie solennie, ezastpisz j gosem mioci. Nie musisz dotrzymywa towarzystwa swoim wrogom, nawetjeli siedz w Tobie. A przy okazji - kiedy ju pozbdziesz si negatywnych myli, ktreprzynosi Ci Twoja Trajkotka, zar-czam, e bardzo polubisz chwile samotnoci.

5. Bra odpowiedzialno, to uwiadomi sobie, jakie odnosisz korzy-ci tkwic w miejscuzamiast si posuwa do przodu. Fakt, e takie korzyci istniej, wyjania dlaczego decydujeszsi przeciga nieznon sytuacj w nieskoczono. Kiedy to zrozumiesz, a-twiej pojmiesz,dlaczego zachowujesz si tak, a nie inaczej. Oto kilka przykadw.

JeanJean nienawidzia swojej pracy i bardzo chciaa j zmieni. Czua si ofiar. Biedna Jean! Jejwewntrzna Trajkotka stale z ni prowadzi-a gr pod tytuem Gdyby tylko. Gdyby tylkoatwiej byo o pra-c, nie byoby problemu. Gdyby tylko miaa lepsze kwalifikacje, miaabywiksz szans. Co tak naprawd trzymao Jean w dotych-czasowej pracy? Jakie czerpaa z tegokorzyci? Jean wyranie od-czuwaa pewien komfort z odgrywania roli ofiary. Nie musiaa si

naraa na ewentualn odmow, gdyby szukaa nowej pracy. Nie-nawidzia swojej obecnejpracy, ale przynajmniej nie bya trudna. Wiedziaa, e sobie z niporadzi; nie musiaa podawaw wtpli-wo swoich kompetencji. Odbbniaa swoje i niczego wicej od niej nie oczekiwano.Poza tym, bya raczej pewna, e jej nie wyrzuc. Kiedy Jean uwiadomia sobie, jakie czerpiekorzyci z obecnej sytuacji, moga ju dokona wyboru: pozosta w obecnym miej-scu pracy icierpie, pracowa dalej i polubi swoj prac lub znale bardziej satysfakcjonujce zajcie.

Jak w kocu podja decyzj? Uwiadomiwszy sobie, jakie czer-pie korzyci z aktualnej sytuacjii z ich prawdziwego charakteru, bez trudu z nich zrezygnowaa i poszukaa innej pracy. Dopkiod-grywaa rol ofiary, nic nie moga zrobi. Ale kiedy uwiadomia sobie, e trzyma sikurczowo dotychczasowej pracy ze wzgldu na korzyci z niej pynce, a nie ze wzgldu n arne gdyby tylko, atwiej jej byo ruszy z miejsca.

KevinKevin od piciu lat y z on w separacji. Pozna inn kobiet i chcia si z ni oeni, ale niemg si zdoby, by powiedzie onie i dzieciom, e chce rozwodu. Kiedy nowa towarzyszkay-cia zagrozia, e od niego odejdzie, zgosi si do psychologa. Jego Trajkotka wbijaa mu dogowy nastpujcy tekst ofiary: ona si zabije, dzieci do koca ycia si do mnie nie odezw,a rodzice si mnie wyrzekn. Biedny Kevin! Na=poziomie wiadomoci by o tym szczerze


26/89

przekonany i paraliowao go poczucie winy. Przy pomocy terapeuty szybko zrozumia, eprawdziwym problemem jest lk przed odciciem ppowiny. Nie kocha ju ony, niemniejjednak podwiadomie stanowia dla niego psy-chologiczn ostoj- miejsce, do ktrego zawszemona wrci - i ba si definitywnie przerwa lin, ktra go z tym miejscem czya. Taka byajego nagroda za tkwienie w miejscu. Kiedy Kevin zrozumia, e to co go powstrzymuje, to jego

wa-sny, irracjonalny lk, natychmiast wszcz postpowanie rozwo-dowe. Oczywicie ona sinie zabia, dzieci nadal si do niego odzyway, a rodzice si go nie wyrzekli. Dziwili si tylko, etak dugo z tym zwleka! Gdy Kevin zrozumia, e tkwi w nieuda-nym maestwie z powodukorzyci z tego pyncych, zniko poczucie winy i wreszcie mg przej do dziaania.

TanyaTanya bya wiecznie chora, co bardzo jej w yciu przeszkadza-o. Bya wicie przekonana, ejest biedactwem obdarzonym przez natur chorowitym ciaem. Wikszej ofiary wiat niewi-dzia! Podczas jednego z moich warsztatw, poprosiam grup o sporzdzenie listywszystkich korzyci pyncych z tkwienia w nieznonej sytuacji. Tanya adnych korzyci zchoroby nie bya w stanie dostrzec... dopki grupa jej w tym nie wyrczya. Dziki chorobie -wyjania grupa - skupia na sobie uwag i nie musi wystawia si na adne ryzyko. Pocztkowotemu zaprze-czya, ale w kocu przyznaa, e w tym co mwi jest ziarnko prawdy.

Tanya nigdy nie rozpatrywaa swojej chorowitoci w kategoriach manipulacji, mimo e jejniewiadomo dokadnie wiedziaa, co robi. Kiedy Tanya bya dzieckiem, zwracano na niuwag, tylko kiedy bya chora. Gdy uwiadomia sobie korzyci z choroby ob -rcia swoje ycieo sto osiemdziesit stopni. Zrozumiawszy, praw-dopodobnie e to ona sama wpdza si wchorob, wprowa-dzia w swoje ycie wiele zmian. Najpierw opracowaa nowy sposbodywiania i zapisaa si do klubu promocji zdrowia. Ko-lejny wany - moe nawet waniejszy -krok, jaki podja, to zwr-cenie si do najbliszych z prob, by j nagradzali tylko wtedy,kiedy jest zdrowa i ignorowali, kiedy jest chora. Po kilku prbach rodzina przystaa na to. Tanya

zacza wyznacza sobie zadania i zmusza si do ich wykonania nawet w czasie chorobyWykonaa wiele zawartych w tej ksice wicze - korzystaa z afirmacji i tammagnetofonowych.

Zrozumiawszy w peni, jakie korzyci odnosi z choroby, Tanya uzyskaa swobod wyborumidzy nastpujcymi alternatywa-mi: Chorowa do koca ycia i w ten sposb skupia na sobieuwag, czy poszuka bardziej satysfakcjonujcych sposobw kontaktowania si z ludmi irealizowania swoich celw ycio-wych? Pozosta wiecznym obserwatorem czy zaangaowa siw ycie bardziej czynnie? Tanya wybraa to drugie... i przestaa chorowa.

Z tychprzykadw dobrze wida, jak silny wpyw na Twoje ycie mog mie ukryte korzyci.Nietrudno je rozszyfrowa, kiedy zdasz sobie spraw z ich istnienia. Wystarczy usi i z

owkiem w rku je spisa. Czasami tylko Ty ich nie dostrzegasz, innym natomiast rzucaj si woczy od razu. Jeli sam ich nie dostrzegasz, popro koleg czy koleank o pomoc. Zdziwisz si,e Twoi koledzy lepiej znaj Twoje motywy ni Ty sam.

6. Bra odpowiedzialno, to zastanowi si czego chcesz od ycia i konsekwentnie torealizowa. Wytycz sobie cele - a nastpnie id i staraj si do nich zblia.Zastanw si, w jakim chciaby y otoczeniu... i go sobie wykreuj. Czy tak wiele kosztujestworzenie spokojnego, penego mioci domu?

Rozejrzyj si dokoa i sprawd, kogo chciaby wczy do gro-na swoich przyjaci... po


27/89

czym chwy za telefon i umw si na spotkanie. Nie sied i nie czekaj, a oni do Ciebiezadzwoni. Przyjrzyj si sobie. Ustal, co musisz zrobi, by zdrowiej wygl-da i zdrowiej siczu... i zrb to.

Wikszo z nasnie jest kowalem swego losu. Przyjmujemy, co nam los przyniesie... ijestemy wiecznie niezadowoleni. Wielu z nas przez cae ycie na co czeka - na idealnego

ma (on), idealn prac, idealnych przyjaci. Nie czekaj, a kto Ci co podaruje. Sammoesz stworzy wszystko, czego zapragniesz. Wystarczy si do tego przyoy, sprecyzowacele i dziaa - reszta to kwestia czasu.

7. Bra odpowiedzialno, to uwiadomi sobie, e w kadej sytuacji masz wiele moliwociwyboru.

Jedna z moich kursantek uja to tak: Od momentu, kiedy za-dzwoni budzik do momentuwyjcia z domu mam dla siebie p-torej godziny i tylko ode mnie zaley, jak rozpoczndzie. Ode mnie zaley, czy podnios rolety i wpuszcz do pokoju wiato, czy bd sikrzta po ciemku. Czy bd leaa w ku mylc:

Nie chce mi si wstawa i i do pracy. Nie przygotowaam na dzisiaj raportu, czy te

pole sobie jeszcze troch, mylc pozy-tywnie i oczekujc radonie nadchodzcego dnia.Ode mnie zale-y, czy wcz jak muzyk i zaczn taczy czy bd sucha wiadomoci,ktre le mnie nastrajaj i wsuchiwa si w szkodli-w paplanin mojej wewntrznejTrajkotki... Ode mnie zaley, czy bd si martwi swoim brakiem kondycji czy te powiemsobie, e jestem wanie w trakcie doprowadzania swojego ciaa do sta-nu sprawnoci. Tylkoode mnie zaley, jak minie dzie! Najwaniejsze, by codziennie pamitaa, e o tym, jak siczu-jesz w danym momencie, decydujesz Ty. Ilekro napotkasz w yciu jak trudno,wsuchaj si w siebie i powiedz sobie:Do-bra, wybieraj. Co wolisz, zadrcza si czy byzadowolona? Kreowa wizje niedostatku czy obfitoci? Mie al do siebie, e zocisz si nama, czy zwrci uwag na to, co Ci wtedy do-skwiera i porozmawia z nim o tym? Wybr zca pewnoci naley do Ciebie. Wybierz to, co najbardziej stymuluje i rozwija.

A oto jeszcze kilka innych alternatyw do wyboru:

Twoja przyjacika postanowia nie jecha na wsplnie zapla-nowan wycieczk. Jeste na niwcieka... ALBO... Rozumiesz, e ma swoje powody i szukasz innej towarzyszki podrybd jedziesz sama i doskonale si bawisz!

Masz ma alkoholika. Do koca ycia prbujesz go zmieni lub stale masz do niegopretensj... ALBO.., uczszczasz na spo-tkania Al-Anon i dowiadujesz si, jak zmieni siebie.Zachorowae na gryp i nie moge przyj na zaplanowane spo-tkanie. Jeste pewien, e todla Ciebie oznacza koniec kariery .. ALBO... wiesz, e masz wiele innych sposobwzrobienia kariery. Jedziesz na urlop do sonecznej Kalifornii, a ta wita Ci struga-mi deszczu.Do koca wakacji si dsasz... ALBO... wspaniale spdzasz wakacje, wynajdujc sobie inne

ciekawe zajcia. Nie masz ju chyba wtpliwoci, e wybr naley do Ciebie. Czy-taj dalej,a dowiesz si, jak w kadej sytuacji mona si ustawi po zwyciskiej stronie. Ale pamitaj,e celem nie jest usprawiedliwie-nie czyjego zego zachowania tylko pomoc w czerpaniuwikszego zadowolenia z ycia. Nauka brania odpowiedzialnoci za to, jak przeyjesz swojeycie, to dugi proces, wymagajcy cigych wi-cze. Ja mam wieloletni praktyk, ale nadalnad tym pracuj. Cho-dzi tylko o to, by zacz. Od razu poczujesz si lepiej. Oto szewicze, ktre pomog Ci poczu si silniej w kon-frontacji ze swoimi lkami:

1. Zrb list korzyci, jakie czerpiesz z faktu, i w ktrym ob-szarze ycia tkwisz w miejscu. Z


28/89

czym nie musisz si konfronto-wa? Czego nie musisz robi? Jakie masz z tego pocieszenie?Ja-kiego obrazu siebie nie musisz si pozbywa? Kiedy uwiadomisz sobie, co robisz,automatycznie zrezygnujesz z wielu odruchw w swoim zachowaniu. Zamiast bysterowanym z zewntrz, sam zaczniesz sob sterowa.

2. Bd otwarty na wszystkie opcje rysujce si przed Tob w cigu dnia. Kiedy napotkasz jak

trudno, usid i zrb list moliwych sposobw odbioru tej sytuacji i reakcji na ni. Zamknijoczy i wyobra sobie, e si z niej cieszysz..., e smucisz si z jej powodu..., e jesteoburzony..., e Ci ona rozbawia..., e jest Ci ciko..., e jest Ci lekko... i tak dalej.Zauwaysz, e jak za do-tkniciem czarodziejskiej rdki moesz zmienia punkt widze-nia,i co za tym idzie, swoje odczucia.Ilekro co Ci zdenerwuje, uwiadom sobie, jakie masz alter-natywy. Zrb z tego zabaw.Nie miej do siebie pretensji o to, e si zdenerwowae. Zdenerwowanie to sygna, e musiszzacz bra odpowiedzialno.

3. Zacznij zwraca uwag na to co mwisz, kiedy rozmawiasz z przyjacimi. Czy duo w tymnarzekania na innych, typu: Wy-obra sobie, e Jill znowu spnia si na kolacj! Straszniesi pokcilimy - na rodku restauracji. Brzmi swojsko? No to sprawd, czy nie mgby tej

sytuacji odwrci i czego si z niej dowiedzie o sobie. Zauwayem, e kiedy Jill sispnia, za-czynam traci cierpliwo. Ciekawe dlaczego? Chyba dlatego, e ona w ogle nieszanuje mojego czasu. Ale z drugiej strony tro-ch mi si to podoba. Kiedy mam powd donarzeka, czuj swoj przewag....

4. Zrb list dostpnych Ci sposobw zamiany dotychczaso-wych negatywnych dowiadcze wdowiadczenia pozytywne. Jakie masz alternatywne sposobyreagowania na spnialstwoJill? Mgby przesta si z ni spotyka; przychodzi pniej wiedzc, e ona i tak sispni; przynosi ze sob co cieka-wego do czytania. Jeli bezwzgldnie musisz si z nispoty-ka punktualnie, powiedz jej po prostu, ejeli jej o umwio-nej godzinie nie bdzie,nie bdziesz na ni czeka. Nie ma powodu si gniewa.Kluczem do sukcesu jest nie obwinia innych za wasne zde-nerwowanie. Nie chodzi o to, by

im przebacza, tylko o to, by nie dopuci do tego, by ich postpowanie wyprowadzaoCie-bie z rwnowagi.

W kadej sytuacji moesz zmieni swj punkt widzenia na co najmniej trzydzieci rnychsposobw. Uczy z tego zabaw - zabaw w zmian punktu widzenia. Dobierz sobietowarzysza zabawy: obecno partnera sparingowego bardzo pomaga.

5. Zacznij si zastanawia nad pozytywami sytuacji, ktre do-tychczas oceniae negatywnie.Powiedzmy, e nie pozbieraa si jeszcze po rozwodzie. Od tej chwili koncentruj si tylko napozy-tywach swojego maestwa i na korzyciach pyncych z rozwo-du - masz okazjpozna nowych ludzi, dysponowa swoimi pie-nidzmi inaczej ni dotychczas, jeste wolny,bardziej niezaleny.

6. A teraz zadanie najtrudniejsze! Sprawd, czy potrafisz przez jeden tydzie nikogo i niczegonie krytykowa. Nie masz poj-cia, jakie to trudne. Zdziwisz si te, widzc, jak bardzonawy-ke do narzekania i krytykowania.Nawiasem mwic, kiedy ju przestaniesz innych ponia, moe si okaza, e nie masz oczym z nimi rozmawia. Gdera-nie to nawyk. Musisz go zastpi czym pozytywnym. A towy-maga czasu i pomysowoci, ale kiedy Ci si to uda, na pewno bdziesz szczliwszy ibardziej radosny.


29/89

Siedem sposobw odzyskania siy1. Unikaj zrzucania winy za swj negatywny stosunek do ycia na czynniki zewntrzne. Nikt

poza Tob nie jest odpowiedzialny za to co mylisz i jak si zachowujesz.2. Unikaj obwiniania siebie za brak kontroli. Robisz co moesz i jeste na dobrej drodze do

odzyskania siy.3. Uwiadom sobie, gdzie i kiedy odgrywasz rol ofiary. Bd uwany na sygnay informujce,

e zrzekasz si odpowiedzial-noci za to, kim jeste, co posiadasz, robisz i czujesz. 4. Zapoznaj si ze swoim najwikszym wrogiem - wewntrzn Trajkotk. Wykorzystaj podane w

tej ksice wiczenia, by zast-pi j yczliwym, wewntrznymprzyjacielem.5. Zastanw si, jakie czerpiesz korzyci ze stania w miejscu.

Paradoksalnie, kiedy tylko zdasz sobie z nich spraw, szybko si odblokujesz.

6. Ustal, czego chcesz od ycia i podejmij odpowiednie kroki, eby to osign. Nie czekaj, akto inny to za Ciebie zrobi. Mo-esz si nie doczeka.

7. Uwiadom sobie, ile w kadej sytuacji masz do wyboru spo-sobw dziaania i odczuwania.Wybierz drog, ktra wiedzie do rozwoju i pozwala zawrze pokj ze sob i innymi.

Rozdzia 5.Pollyanna znw na fali

Jestem silny i godny szacunkuNie bd tak Pollyann! (Pollyanna to cudowna opowie o dziewczynce, ktra bawia si wwyszukiwanie w przeciwno-ciach losu czego, z czego mona byoby si cieszy.Pollyanna, Pollyanna dorasta - cyklpowieci autors-twa Eleanor H. Porter, NaszaKsigarnia, Warszawa)) Zapewne wiele razy kto Ci tymi sowami sprowadza na ziemi, kiedyprbowaa na co spojrze z pozytywnej strony Ja sama przez wiele lat nie miaam wtpliwoci,

e to le by Pollyann.Podwiadomie wbijano mi to do gowy. Ktrego wieczoru przykolacji, z uporem maniaka prbowa-am zmusi przyjacik, by dostrzega dobre strony czego,co ona szczerze odegnywaa od czci i wiary. W kocu rzucia po-gardliwie: Zaczynasz mwijak Pollyanna. A c w tym ze-go? -palnam ku jej, i wasnemu, zdumieniu. C zegowi-dzisz w tym, aby mie pozytywny stosunek do ycia, nawet jeli rzuca Ci kody pod nogi?C zego w tym, e zwracasz wzrok w kierunku soca, zamiast dostrzega tylko ndz irozpacz? C zego w tym, e starasz si odnale dobre strony kadej sytu -acji? Nic! -powiedziaam stanowczo. Nie rozumiem - doda-am, nie dowierzajc sama sobie - skd takieopory przed tego typu myleniem. A przecie opr mamy! Jake trudno p rzeko-na ludzi do ideipozytywnego mylenia. Ilekro podczas warszta-tw i zaj przedstawiam swoje pogldy na tentemat, suchacze natychmiast ripostuj: Przecie to takie nierealistyczne!. A kie-dy ich pytam

dlaczego mylenie negatywne miaoby by bardziej realistyczne, nie potrafi odpowiedzie.Ludzie automatycznie za-kadaj, e to co ze jest realistyczne, a to co dobre - nie. Przy bliszymzastanowieniu si wida, e to kompletny absurd. Podobno ponad 90% naszych obaw nigdy sinie spenia. Czylinasze negatywne troski maj okoo 10% szansy, e si sprawdz. Jeli tak jestrzeczywicie, to czy mylenie pozytywne nie jest bardziej realistyczne od mylenianegatywnego? Pomyl, jak to jest w Twoim przypadku. Dam gow, e wikszo Twoich obawnigdy si nie sprawdza. Wic czy naprawd jeste takim realist, martwic si bez przerwy? Nie!

Zastanw si, a dojdziesz do wniosku, e nie chodzi o to, ktra z tych postaw jest bardziej


30/89

realistyczna, tylko o to po co si zadr-cza, kiedy mona by szczliwym? Jeeli zachowujcsi jak Polly-anna sprawisz, e wiat wok Ciebie i Ty sam bdziecie szcz-liwsi, to dlaczegojeszcze si wahasz?

Rozwamy kilka przykadw obydwu postaw. Joan i Mary, dwie gospodynie domowe, miay poczterdzieci par lat, kiedy nagle zostay wdowami. Joan natychmiast zacza rozdziera szaty.

Caymi latami wymuszaa na wszystkich wspczucie, a doszo do tego, e kady jej unika, cotylko utwierdzio j w prze-konaniu, e kobieta samotna nie jest nigdzie zapraszana. Wbia sobiedo gowy, e ju nikt jej nigdy nie pokocha i oczywicie wszystko robia, eby to potwierdzi.Renta po mu ledwo star-czaa na ycie, wic postanowia przykroi potrzeby do posiada-nychrodkw, no bo przecie nikt nie zatrudni kobiety w jej wie-ku. Par razy zgosia si nawet narozmow kwalifikacyjn, ale zwaywszy jej brak zapau, adnej pracy oczywicie nie otrzy-maa.Swoim negatywnym nastawieniem skazaa si na reali-styczne ycie w udrce.

Mary natomiast po mierci ma przybraa postaw Pollyanny.

Po krtkiej aobie, wzia si w gar i rozpocza nowe ycie. Bya jedn z tych osb, ktreszczerze wierz, e nie ma tego zego, co by na dobre nie wyszo. Jej m take nie zostawi zbyt

wiele pienidzy, wic postanowia sama na siebie zarobi. Chocia nigdy wczeniej niepracowaa, wierzya, e co si dla niej znajdzie. Od dawna zajmowaa si nieodpatnieszukaniem sponsorw i bardzo lubia to robi. Korzystajc ze swoich dotych -czasowychdowiadcze, zgosia si na asystentk do wydziau zbierania funduszy przy niewielkiejorganizacji charytatywnej. Po dwch latach bya ju szefem wydziau. Przez cay ten czas czua,e si rozwija jak nigdy przedtem. I cho za nic w wiecie nie yczyaby mowi mierci i nadalza nim nieraz zatskni, ogromnierozkwita.

W przeciwiestwie do przyjaci Joan, przyjaciele Mary nigdy jej nie pomijali w swoich planach.Bo niby dlaczego? Tryskaa energi i zaraaa ich swym entuzjazmem. Sposb, w jaki wysza zeswojej tragedii wszystkim dodawa skrzyde. Swoim pozytyw-nym nastawieniem wymociasobie bardzo realistycznie y-cie, pene radoci i zadowolenia.

Nic nie jest z natury realistyczne ani nierealistyczne. Wszystko zaley od podejcia do sytuacji.Swoj rzeczywisto kreujemy sami. Co to ma wsplnego z lkiem? Wszystko! Przypomnijsobie, e upora si z lkiem, to przej z pozycji cierpienia do pozycji siy. Cho obie kobietymiay wiele obaw, Joan podchodzia do swo-ich lkw z pozycji cierpienia, a Mary z pozycjisiy. Lk Joan do-prowadzi j do stagnacji; lk Mary doprowadzi j do rozwoju. Joan nadalmartwi si, e ma za mao przyjaci, e umrze w sa-motnoci, e zabraknie jej pienidzy. Troskiwisz nad ni jak chmura gradowa. Doprawdy yje po lewej stronie wykresu cier-pienia-siy -jest bezradna, przygnbiona, bezwadna. Obawy Mary, natomiast, doprowadziy do tego, ezbiera dla swojej organizacji duo pienidzy, wietnie si spisaa podczas wywiadutelewizyjnego, biuletyny informacyjne wycho

Jeffers Susan - Nie Bój Się Bać

Documents

Transcript of Jeffers Susan - Nie Bój Się Bać