Jan Skaradziński (ur. 1963) – dziennikarz muzyczny. Publikował m.in. w „Non Stopie”, „Rock’N’Rollu”, „Życiu Warszawy”, „Machinie”, prasie telewizyjnej. Autor biografii Dżemu („Bal-lada o dziwnym zespole”) i Ryszarda Riedla („Ry-siek”). Współautor „Encyklopedii polskiego rocka”, biografii ABBY („Zwycięzca bierze wszystko”) i Nocnej Zmiany Bluesa („Chory na bluesa”) oraz książki o Przystanku Woodstock („Historia naj-piękniejszego festiwalu świata”). Napisał uzupeł-nienia polskich wydań książek o m.in. Dire Straits, Yes, Black Sabbath. Redaktor książek o Pearl Jam, Acid Drinkers, O.N.A., Kulcie, Perfekcie i pol-skiego wydania „Młota bogów” o Led Zeppelin. Opracował płytowe boxy Lady Pank i Sztywnego Pala Azji. Napisał wprowadzenia na DVD Dżemu, do serii płytowej „Gwiazdy polskiej muzyki lat 80.” i kilku dysków ze Złotej Kolekcji. Obecnie publi-kuje w portalu poświęconym polskiej muzyce „Tak Grają Polacy”.

Konrad Wojciechowski (ur. 1982) – socjolog, dziennikarz i  autor książek. Pisze o  sporcie, kul-turze, medycynie, lifestyle’u, rynku pracy oraz no-wych technologiach. Publikował m.in. w „Polityce”, „Trybunie”, „Newsweeku”, „Gazecie Wyborczej”, „Logo”, „Wirtualnej Polsce”, „Medical Tribune” oraz na portalu „NGO.pl”. Napisał kilka książek o tematyce piłkarskiej: „Kronikę mistrzostw Euro-py 1960-2004”, „Messi. Król bez korony”, „Super Mario Balotelli”, a także muzycznej: biografię grupy Perfect „Wszystkie pilne sprawy” oraz – jako współ-autor – album „Pokolenie J8. Jarocin 80-89”. Brał współudział w  tworzeniu raportu o  „Aktywizacji zawodowej osób 50 plus i zarządzania wiekiem” na zlecenie Akademii Rozwoju Filantropii oraz w po-wstawaniu wystawy stałej Muzeum Polskiej Piosen-ki w Opolu. W latach 2011-2016 w ogólnopolskim dzienniku „Metro” ukazywały się jego wywiady z gwiazdami polskiego show-biznesu muzycznego. Obecnie publikuje w  „Dzienniku Gazecie Praw-nej” oraz w  stołecznym dodatku do „Gazety Wy-borczej”. Jest pomysłodawcą i  redaktorem portalu poświęconego polskiej muzyce „Tak Grają Polacy”.

PIOSENKA MUSI POSIADAĆ TEKST. I MUZYKĘ. 200 NAJWAŻNIEJSZYCH UTWORÓW POLSKIEGO ROCKA

Copyright © Jan Skaradziński, Konrad Wojciechowski 2017All rights reservedCopyright © In Rock, Czerwonak 2017

Skład i łamanie: Radek ŚlusarczykProjekt okładki: Juliusz Zujewski

Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część książki nie może być reprodukowana bez zgody wydawcy, z wyjątkiem zacytowania krótkich fragmentów przez recenzenta.

Zdjęcia w tekście:

Do autorów niektórych zdjęć zamieszczonych w tej książce nie udało nam się dotrzeć. Osoby zainteresowane proszone są o kontakt z wydawnictwem.

ul. Gdyńska 30 A 62 -004 Czerwonaktel./fax: 61 8686795e -mail: handlowy@inrock.plwww.inrock.pl

Wydanie I Czerwonak, październik 2017ISBN 978-83-64373-54-1

Druk i oprawa: Białostockie Zakłady Graficzne SA

Jacek Awakumowski: str. 140; Krzysztof Banasik: str. 489; Hubert Dobaczewski: str. 698; East News: str. 102, 123, 217, 237, 245, 263, 285, 358, 446, 509, 563, 611 (górne), 646, 657; Ryszard Gajewski: str. 302; Lech Janerka: str. 675; Maciej Kabata: str. 67; Paweł Karpiński: str. 248; Agnieszka Kawalec: str. 661, 662; Dariusz Kawka: str. 96; Kayax: str. 695; Wojciech Konikiewicz: str. 384; Henryk Kotowski: str. 246; Zuza Krajewska: str. 702; Jerzy Linder: str. 362; Mirosław Makowski: str. 167, 260, 281, 317, 373, 536; Tomasz Organek: str. 692; Jacek Pałucha: str. 442; PAP: str. 17, 26, 83, 93, 98, 105, 120, 211, 212, 214, 224, 269, 287, 315, 330, 348, 396, 401, 458, 476, 480, 498, 546, 597, 611 (środkowe i dolne), 617-618, 620; W. Piechura: str. 203; Wojciech Powaga: str. 627-628; Tadeusz Późniak: str. 201; Tadeusz Pruszek: str. 38; Józef Robakowski: str. 342; Andrzej Rogiński: str. 273; Tomasz Sikora: str. 117; Robert Sobociński: str. 187 (dolne); Tomasz Szwajkowski: str. 445; Krzysztof Toczko: str. 538; W. Wieczorek: str. 687; Wikimedia Commons: str. 113; Agata Wojciechowska: str. 249; Konrad Wojciechowski: str. 241, 504; z arch. Michała Rollingera: str. 518, 520-521, 531, 533; z arch. Piotra Banacha: str. 579; z arch. GAD Records: str. 119; z arch. Myslovitz: str. 603, 650; z arch. rodziny Nowickich: str. 604, 606; z arch. Bogdana Olewicza: str. 607; z arch. Martyny i Andrzeja Jakubowiczów: str. 231, 232; z arch. Grzegorza Kupczyka: str. 266-267; z arch. Wojciecha Woźniaka: str. 379, 382; z arch. Emigrantów: str. 481; z arch. Grzegorza Stróżniaka: str. 290; z arch. Piotra Zandera: str. 294; z arch. Andrzeja Nowaka: str. 308, 310; z arch. Bogdana Loebla: str. 13, 80; z arch. Leszka Windera: str. 467; z arch. Leszka Moczulskiego: str. 63; z arch. Anny Pawluśkiewicz: 66; z arch. Skaldów: str. 68; z arch. Sławomira Łosowskiego: str. 144, 276-277; z arch. Andrzeja Dziubka: str. 177; z arch. Adama Otręby: str. 182; z arch. Ewy Kondratowicz: str. 199; z arch. Jurka Owsiaka: str. 421-422; z arch. Leszka Nowaka: str. 430; z arch. rodziny Riedlów: str. 494; z arch. klubu Mila: str. 130; z arch. Muzeum Miejskiego w Tychach: str. 386

5

Spis treści„Anna” BLACKOUT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11„Historia jednej znajomości” CZERWONE GITARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15„Niedziela będzie dla nas” NIEBIESKO-CZARNI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19„Sen o Warszawie” CZESŁAW NIEMEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22„Matura” CZERWONE GITARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25„Dziwny jest ten świat” CZESŁAW NIEMEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28„Wszystko mi mówi, że mnie ktoś pokochał” SKALDOWIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33„Anna Maria” CZERWONE GITARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37„Biały krzyż” CZERWONE GITARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40„Kwiaty we włosach” CZERWONE GITARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44„Płonąca stodoła” CZESŁAW NIEMEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47„Pod Papugami” CZESŁAW NIEMEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50„Na drugim brzegu tęczy” BREAKOUT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 „Cała jesteś w skowronkach” SKALDOWIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58„Medytacje wiejskiego listonosza” SKALDOWIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 „Prześliczna wiolonczelistka” SKALDOWIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65„Automaty” KLAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71„Z brzytwą na poziomki” KLAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73„Bema pamięci żałobny – rapsod” CZESŁAW NIEMEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76„Co stało się kwiatom” BREAKOUT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79„Kiedy byłem małym chłopcem” BREAKOUT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82„Oni zaraz przyjdą tu” BREAKOUT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86„Wymyśliłem ciebie” DŻAMBLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89„Dni, których nie znamy” MAREK GRECHUTA i ANAWA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92„Korowód” MAREK GRECHUTA i ANAWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97„10 w skali Beauforta” KRYSZTOF KLENCZON i TRZY KORONY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100„Zegarmistrz światła” TADEUSZ WOŹNIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104„Modlitwa” BREAKOUT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108„Memu miastu na do widzenia” BUDKA SUFLERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112„Figo-fago” SBB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116„Przygoda bez miłości” TEST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119„Cień wielkiej góry” BUDKA SUFLERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122„Jest taki samotny dom” BUDKA SUFLERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125„Ciągle pada” CZERWONE GITARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128„Co się stało z Magdą K.” ZBIGNIEW HOŁDYS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132„Follow My Dream” SBB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137„Hotel twoich snów” KOMBI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139„Wspomnienia z pleneru” KOMBI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143„Przewrotna samba” KRZAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146„Walkin’ Around Stormy Bay” SBB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150„Nie wierz nigdy kobiecie” BUDKA SUFLERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153„Ten najpiękniejszy dzień” EXODUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156„Blues chorego” KASA CHORYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159„Boskie Buenos (Buenos Aires)” MAANAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161„I’m Just A Singer” PORTER BAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166„Wszystko czego dziś chcę” IZABELA TROJANOWSKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169„To co czujesz, to co wiesz” BRYGADA KRYZYS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

6

„Bo jo cię kochom” DE PRESS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176„Fabryka keksów” DZIKIE DZIECKO, TURBO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178„Whisky” DŻEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181„Telewizja” KRYZYS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186„Oddech szczura” MAANAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189„Szał niebieskich ciał” MAANAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192„Nie płacz Ewka” PERFECT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196„Niewiele ci mogę dać” PERFECT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201„Memento z banalnym tryptykiem” SBB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206„Pieśń o cegle” IZABELA TROJANOWSKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209„Mass media” TSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213„Józek, nie daruję ci tej nocy” BAJM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216„Nie ma wody na pustyni” BAJM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219„Centrala” BRYGADA KRYZYS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223„Jolka, Jolka pamiętasz” BUDKA SUFLERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 „W domach z betonu nie ma wolnej miłości” MARTYNA JAKUBOWICZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231„Tańcz głupia, tańcz” LADY PANK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236„Piłem z diabłem bruderschaft” MECH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239„Ten wasz świat” ODDZIAŁ ZAMKNIĘTY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242„Autobiografia” PERFECT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246„Biała flaga” REPUBLIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251„Kombinat” REPUBLIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255„Telefony” REPUBLIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258„51” TSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261„Dorosłe dzieci” TURBO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265„Spytaj milicjanta” DEZERTER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269„Jezu, jak się cieszę” KLAUS MITFFOCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271„Linia życia” KOMBI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275„Tajemniczy świat Mariana” KRZAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279„Kryzysowa narzeczona” LADY PANK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282„Mniej niż zero” LADY PANK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286„Przeżyj to sam” LOMBARD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290„Szklana pogoda” LOMBARD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293„Obudź się” ODDZIAŁ ZAMKNIĘTY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298„Wyspa, drzewo, zamek” PERFECT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301„A na plaży… (Anna)” RENDEZ-VOUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304„Trzy zapałki” TSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307„Dmuchawce, latawce, wiatr” URSZULA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311„Skóra” AYA RL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315„Ja płonę” I CHING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318„Kołysanka dla Misiaków” MARTYNA JAKUBOWICZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322„Strzeż się tych miejsc” KLAUS MITFFOCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326„Słodkiego, miłego życia” KOMBI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330„Krakowski spleen” MAANAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334„To tylko tango” MAANAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338„Powietrza” MOSKWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341„Party” ODDZIAŁ ZAMKNIĘTY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344„Kocica” TSA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347„Malinowy król” URSZULA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350„Ogrodu serce” DAAB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353„Czerwony jak cegła” DŻEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356

7

„Naiwne pytania” DŻEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360„Ostatni tabor” KAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363„Piosenka młodych wioślarzy” KULT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367„Och, Ziuta” SHAKIN’ DUDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370„Misiowie puszyści” SIEKIERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372„Runął już ostatni mur” TILT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376„I znowu ktoś przestawił kamienie” VARIÉTÉ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379„Jeżeli…” ARMIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383„Niewinni i ja – część I i II” DŻEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386„Konstytucje” LECH JANERKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389„Ta zabawa nie jest dla dziewczynek” LECH JANERKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393„Ela, czemu się nie wcielasz?” KOBRANOCKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397„Do Ani” KULT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399„Polska” KULT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402„Moja krew” REPUBLIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406„Zaopiekuj się mną” REZERWAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409„Mówię ci, że…” TILT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413„To wychowanie” T. LOVE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416„Flota zjednoczonych sił” VOO VOO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420„Paryż – Moskwa 17.15” OBYWATEL G.C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425„Kurort” SZTYWNY PAL AZJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428„Spotkanie z…” SZTYWNY PAL AZJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431„Wieża radości, wieża samotności” SZTYWNY PAL AZJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435„O! Ela” CHŁOPCY Z PLACU BRONI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437„Klub wesołego szampana” FORMACYA NIEŻYWYCH SCHABUFF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440„Arahja” KULT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444„Zostawcie Titanica” LADY PANK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447„Nie pytaj o Polskę” OBYWATEL G.C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451„Tak… tak… to ja” OBYWATEL G.C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454„Nim stanie się tak, jak gdyby nigdy nic” VOO VOO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458„Kochać inaczej” DE MONO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461„Wehikuł czasu” DŻEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464„I Fuck The Violence” ACID DRINKERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469„Berlin Zachodni” BIG CYC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471„Kocham wolność” CHŁOPCY Z PLACU BRONI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475„Na falochronie” EMIGRANCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478„Kocham cię jak Irlandię” KOBRANOCKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482„Zawsze tam gdzie ty” LADY PANK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485„Niezwyciężony” ARMIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488„List do M.” DŻEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492„Mój dom” IRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496„Nadzieja” IRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499„Warszawa” T. LOVE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503„Łza dla cieniów minionych” KAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507„Jedwab” RÓŻE EUROPY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510„King” T. LOVE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513„Eli lama sabachtani” WILKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516„Son Of The Blue Sky” WILKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520„Pizza Driver” ACID DRINKERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524„W świetle i we mgle” BIG DAY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527„Agnieszka” CLOSTERKELLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530

8

„Statki na niebie” DE MONO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534„Autsajder” DŻEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538„Dzieci wybiegły” ELEKTRYCZNE GITARY. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542„Moja i twoja nadzieja” HEY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545„Teksański” HEY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548„Cierń” ILLUSION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551„Sen” EDYTA BARTOSIEWICZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554„Misie” HEY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557„Nóż” ILLUSION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559„Chłopcy i dziewczyny” APTEKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562„Drzwi” O.N.A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565„Makumba” BIG CYC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569„Władza” CLOSTERKELLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572„Z twarzą Marilyn Monroe” MYSLOVITZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575„Jeśli wiesz, co chcę powiedzieć” NOSOWSKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 578„Kiedy powiem sobie dość” O.N.A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582„Na sen” URSZULA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585„Takie tango” BUDKA SUFLERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 588„Kiler” ELEKTRYCZNE GITARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 592„12 groszy” KAZIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596„Scenariusz dla moich sąsiadów” MYSLOVITZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600„Niepokonani” PERFECT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604„Ezoteryczny Poznań” PIDŻAMA PORNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609„Chłopaki nie płaczą” T. LOVE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612„Dziewczyna bez zęba na przedzie” KULT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615„Lewy czerwcowy” KULT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618„Mamona” REPUBLIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622„Dla ciebie” MYSLOVITZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626„Długość dźwięku samotności” MYSLOVITZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629„[sic!]” HEY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633„Nie, nie, nie” T. LOVE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636„Butelki z benzyną i kamienie” COOL KIDS OF DEATH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639„Baśka” WILKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 643„Kraków” MYSLOVITZ & MAREK GRECHUTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647„Mundialeiro” PÜDELSI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651„Leszek Żukowski” COMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655„Spadam” COMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 658„Zanim pójdę” HAPPYSAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 660„Stacja Warszawa” LADY PANK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 664„Proceder” TSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667„Bohema” WILKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669„Rower” LECH JANERKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672„Hydropiekłowstąpienie” LAO CHE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676„Wszyscy muzycy to wojownicy” VOO VOO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 678 „Los cebula i krokodyle łzy” COMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682„Autystyczny” LUXTORPEDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684„The Depth Of Self-Delusion” RIVERSIDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688„Nazywam się Organek” ØRGANEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691„Beksa” ARTUR ROJEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693„Wojenka” LAO CHE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 697„Prędko, prędzej” HEY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701

9

WSTępPółwieczną historię polskiego rocka przedstawiamy tak, jak jeszcze tego nikt nie zrobił – rozpisując ją na 200 piosenek. Piosenek nie zawsze najpopularniejszych, niekoniecznie naj-lepszych, nie tylko naszych ulubionych. Zresztą to w paru przypadkach nie są piosenki, bo uwzględniliśmy kilka utworów instrumentalnych, które także tworzyły naszego rocka. Ale interesuje nas nie tylko rock. Granice między gatunkami są przecież nieostre, a my parokrot-nie świadomie je przekraczaliśmy, włączając utwory artystów co prawda spoza rocka, lecz stanowiące inspirację dla rockowych muzyków i  źródło przeżyć dla rockowych słuchaczy. Niemniej oczywiście skupiamy się na rocku, przedstawiając okoliczności powstania, histo-rię oraz analizę i  interpretację utworów prawie zawsze popularnych i zwykle uznanych za świetne (często również przez nas). Wszystkie łączy to, że są ważne oraz charakterystyczne – dla ich wykonawców, dla swoich nurtów, dla swoich czasów (piosenki potrafią opisywać je w celnym skrócie). Dlatego zostały przez nas wybrane. Oczywiście część z nich w takiej książce być musi bezdyskusyjnie, jako że standardy mają swoje prawa. Części wprawdzie być nie musi, ale może – my zdecydowaliśmy się na drugą ewentualność i korzystając z przywi-leju gospodarzy wybraliśmy te, a nie inne tytuły z dorobku danego wykonawcy; przy czym mowa o kaście wykonawców najważniejszych. No i świadomie dodaliśmy garść tytułów nie-oczywistych, dyskusyjnych, ale pod jakimś względem niezwykłych. Polski rock to przecież zjawisko wielowymiarowe.

Czyli nasz wybór jest na ile to tylko możliwe obiektywny, z koniecznymi elementami subiektywnymi.

Zdajemy sobie sprawę, że może dziwić datowanie niektórych utworów. Powoduje to spe-cyfika polskiego show-biznesu w poprzedniej epoce, nie ułatwiająca zadania ani muzykom, ani kronikarzom (im dawniej, tym bardziej). Zdarzało się bowiem, że w innym roku piosen-ka powstała, w innym została nagrana (osobno dla radia i na płytę) oraz zdobyła popular-ność, a w jeszcze innym wydano ją na tej płycie. Dlatego datowanie przez nas utworów z lat dawniejszych jest niekiedy umowne i bywa, że podany przy tytule rocznik nie pokrywa się z rocznikiem wersji podstawowej, a nawet że inne lata towarzyszą utworom z tej samej płyty. Za podstawę przyjmowaliśmy rok zdobycia popularności przez piosenkę – najczęściej drogą radiową, czasami koncertową, a czasami płytową (czasami też kombinacją owych elemen-tów). Niekiedy przesądzało to, która wersja najlepiej przetrwała w pamięci słuchaczy. Choć jeśli utwór nie był eksponowany w radiu, przesądzał rok jego publikacji fonograficznej. Po prostu stosowaliśmy elastyczne kryteria uwzględniające różne okoliczności. Uprzedzaliśmy, że kwestia należy do skomplikowanych… Wersja podstawowa piosenki, na której się koncen-trujemy w opisie, jest łatwiejsza do ustalenia, choć też nie zawsze bywa oczywista. Wszelkie wątpliwości staramy się sygnalizować i rozwiewać w omówieniu danego utworu.

I jeszcze kilka wyjaśnień. Cytowane wypowiedzi osób związanych z utworami pochodzą bezpośrednio od nich (dotąd sądziliśmy, że wiemy dużo, ale wyprowadzili nas z  błędu – za co podziękowania!), chyba że jest zaznaczone inne źródło pochodzenia. Płyty zawiera-jące omówione utwory należą do najważniejszych i najpopularniejszych w polskim rocku,

w  związku z  czym były wznawiane wielokrotnie, ale my uwzględniamy jedynie pierwsze wydania, co dotyczy zarówno wersji podstawowych piosenek, jak i wersji pozostałych, a tak-że składanek. Podajemy wszystkie składanki płytowe zawierające omawianą piosenkę, które znajdują się w dyskografii wykonawcy, a jeśli wykonawca nie ma samodzielnych składanek, zamieszczamy tytuły kompilacji nagrań różnych wykonawców, na których można znaleźć dany utwór. W szczególnych przypadkach listę składanek jednego wykonawcy uzupełniamy wybranymi kompilacjami nagrań różnych wykonawców.

I jeszcze specjalne podziękowania. Nie zdołalibyśmy dotrzeć do wszystkich informacji sami. Dlatego tym bardziej jesteśmy wdzięczni, że pomogło nam – dzieląc się wspomnienia-mi, uwagami, radami, fotografiami – kilka osób. W pierwszym rzędzie Tomasz Jopkiewicz, bez którego ta książka z pewnością byłaby uboższa. A także Janusz Cholewa, Maciej Kaba-ta, Wojciech Kalinowski, Tomasz Koperwas, Paweł Piotrowicz, Wojciech Radomski, Kuba Szczapiński. Wszystkim im serdecznie dziękujemy.

Mamy nadzieję, że teraz tych dwustu utworów będzie się słuchało jeszcze lepiej.

Jan SkaradzińskiKonrad Wojciechowski

11

BLACKOUT

„Anna”, 1966(muzyka Tadeusz Nalepa – słowa Bogdan Loebl)

Przed „Małgośką”, „Ewką”, „Jolką”, „Elą”, „Baśką” była „Anna”.

To pierwszy wielki przebój Tadeusza Nalepy. I największy przebój Blackoutu. Zresztą w ogóle największy polski przebój 1966 roku.

Choć tak naprawdę piosenka ma minimum rok więcej. Mówi Stan Borys, w tamtym okre-sie wokalista Blackoutu, wówczas jeszcze używający rodowego nazwiska Stanisław Guzek: Jest pewna sprawa, o której kompozytor wspominał niechętnie. Otóż rok wcześniej jego żona śpiewała tę piosenkę z innym tekstem innego autora, ale nic z tego nie wyszło. W środowisku mówiło się, że ów „inny autor” to Krzysztof Dzikowski, który zanim napisał o „Annie Marii”, muzykę znaną póź-niej jako „Anna” opatrzył słowami o grze w karty (sam Dzikowski takiego incydentu sobie nie przypomina, choć całkowicie wykluczyć go nie może). No dobrze. Ja jako młody recytator w Polskim Radiu w Rzeszowie – to ponownie Guzek/Borys, który przechodzi do właściwej „Anny” – dosta-łem dziesięciominutowy program z poezją, raz w tygodniu, gdzie czytałem też poezje Bogdana Lo-ebla, no i pojawił się ten fragment, który później wszedł do piosenki jako parlando. A potem to już po-szło z górki… Nawet spadało z prędkością lawiny. Koncerty Blackoutu, koncerty życzeń w radiu, listy przebojów, dancingi, pocztówki dźwiękowe, singel, no i grube tysiące wykonań amatorskich na ławkach parkowych, osiedlowych oraz szkolnych. Jak zagraliśmy „Annę” na Festiwalu Muzyki Nastolatków w Gdańsku przed trzydziestoma tysiącami, stadion Lechii zapłonął, i to dosłownie, bo ludzie zapalili gazety czy co tam kto miał pod ręką. Wzruszenie było takie, że pociekły mi łzy. To najsilniejsze przeżycie w całej mojej karierze muzycznej – wspominał Józef Hajdasz. Publiczność zawsze uwielbiała takie proste (canto to cztery akordy, refren sześć, parlando pięć), sentymen-talne (zwłaszcza w części z parlando) i naprawdę urokliwe piosenki o miłości – z imieniem żeń-skim w refrenie i tytule (czemu właściwie brak nam męskich odpowiedników?). Zwłaszcza, że za Annę można było podstawić właściwie każde imię wybranki serca (jeśli liczba sylab nie pozwalała na pełne brzmienie, to w zdrobnieniu).

Chociaż, trzeba przyznać, z Anną w tytule i tekście piosenka brzmi najlepiej. W końcu zosta-ła napisana dla Anny i z myślą o Annie. Autentycznej.

„Annę” napisałem rano, przygotowując sobie śniadanie – opowiada Bogdan Loebl, na pew-no nie obudowując tego tekstu sztucznym romantyzmem – a potem je jedząc. Robiłem przerwy, podchodząc do biureczka w celu zapisania kolejnych wersów. Można powiedzieć, że to tekst osobisty, bo Anna to moja przyszła żona. Oczywiście tekst poznała wcześniej, gdyż miałem zwyczaj jej czytać co napisałem. Chyba była zadowolona, ale… Chyba, ponieważ specjalnie o tym nie rozmawialiśmy. To kobieta, która nie lubi pokazywać się „przy mężu”, prywatność jest dla niej rzeczą podstawową. Ale wiem, że teraz „Anny” nie cierpi, zresztą podobnie jak ja. Ja w ogóle nie lubię słuchać piosenek ze swoimi tekstami. Zupełnie inaczej niż publiczność…

12

Wówczas nagrywało się, niekiedy do 4 rano, na czterośladzie, czyli praktycznie na żywo – to już ponownie Guzek/Borys. Nie istniały możliwości w kółko poprawiania i mechanicznego udo-skonalania, jak jest dzisiaj. Trzeba było zaśpiewać dobrze i koniec. Panowie w studiu mieli taką metodę, że otwierali drzwi na korytarz, puszczali głośno nagraną piosenkę i jeżeli panie sprząta-jące zaczęły ją nucić, to wiadomo było, że zostanie przebojem. Tę panie nuciły… Na koncertach najpierw dziewczyny dały piskiem sygnał, a później zachwycali się inni. Ta piosenka rosła ze mną. I przy mnie. Śpiewałem „Annę” z różnymi zespołami w Polsce, Ameryce i nie tylko – białymi, żół-tymi czy czarnymi, za każdym razem inaczej, ale nie zdarzyło się, by była witana przez publicz-ność bez euforii, bez wzruszenia. Zawsze wywołuje dreszcz. Dalej śpiewam „Annę” na koncertach w taki sposób, jak dzisiaj ją czuję, zachowując jednak tak ważną pierwotną strukturę utworu. Wokalista mówi, że nie potrafiłby policzyć, ile razy w życiu śpiewał tę „Annę”, ale zapewnia, że ani razu w duecie. Chociaż nie znoszę uczucia zazdrości, nie dałbym nikomu szansy na śpie-wanie ze mną. Jest piosenką dla mnie zbyt osobistą, więc rozkładanie jej na duet mogłoby rozbić tę intymność.

Dodajmy tu, że podczas koncertu Trzy Dekady Rocka w 1991 roku w Sopocie Stanowi Bo-rysowi towarzyszył w „Annie” na gitarze Nalepa, a rok później także w Sopocie na koncercie Bla-ckout – Breakout piosenkę tę zaśpiewał (nieudanie) sam kompozytor.

Niektórzy zarzucają „Annie” sentymentalizm nadmierny, inni idą nawet dalej utrzymując, iż to ówczesne disco polo. OK, estetycznie rzeczywiście bliżej tej piosence do „Nie płacz kiedy odjadę” Marino Mariniego niż „Gdybyś kochał, hej!” zespołu, w który przekształcił się Blackout. Ale nie wolno zapomnieć, w jak odległych czasach „Anna” wyrosła.słowa-klucze.

„Jakbyś szła kupić chleb do sklepiku” – po prostu metafora zwyczajności. Bohaterka piosenki nie miała żadnego upatrzonego sklepu przypiekarnianego. Sklepik po prostu autorowi pasował rytmicznie.

„Gdy obdarowałaś mnie… – …i wschodzi słońce bez promieni” – czyli cała część parlando zo-stała przeniesiona bez żadnej zmiany z dwóch wierszy Loebla – „Naszyjnika” (1955) i „Buntu”

(1963). Autor napisał je jeszcze przed poznaniem bohaterki piosenki.ona.

Anna Loebl: Nie lubię tej pio-senki. Nie podoba mi się. Dlaczego? Bo… nie i już [śmiech]. Wolę „Stud-nię bez wody”.

O stosunku „Anny” – wówczas studentki ASP – do Anny może najlepiej świadczy to, że na jej wese-lu z Bogdanem, które odbywało się u niej w domu w Rzeszowie, goście Nalepa (z gitarą) i Guzek rozochoce-ni wódeczką wprawdzie pośpiewali piosenki Blackoutu, ale bez tej najsłyn-niejszej, bo nie chcieli pannie młodej psuć wieczoru – jak to ujmuje autor tekstu.

Pocztówka dźwiękowa

13

1 9 6 6 - 1 9 6 9

A autor nawet powiedział w siedzibie Związku Literatów w Warszawie na spotkaniu promo-cyjnym w 2015 roku książkowego wywiadu-rzeki z nim „Słucham głosu serca”, że o ile sam nie przepada za „Kiedy byłem małym chłopcem” Breakoutu, bo rzecz stała się zbytnio ograna, tak żona nie cierpi piosenki pod tytułem „Anna” i jeśli słyszy ją w radiu, natychmiast wyłącza. Na co obecny na sali Stan Borys wstał i demonstracyjnie wyszedł. A przy najbliższej okazji pierwszy raz nie złożył bohaterce piosenki życzeń imieninowych.

Anna i Bogdan to szczęśliwe małżeństwo do dziś.komentarz źródłowy.

Nalepa: Dla mnie to była zwykła piosenka. Nawet – zapchajdziura. Ale że nie miałem wtedy dużo numerów… [za książką Wiesława Królikowskiego „Breakout absolutnie”].

Krzysztof Dłutowski (organista Blackoutu grający w longplayowej wersji utworu): Tadeusz opo-wiadał mi, że „Annę” skomponował błyskawicznie, od razu, o ile dobrze zapamiętałem u siebie w domu.

Stan Borys: Siła tej piosenki to prostota, ale nie banalność. Osobiście kocham „Annę” miłością platoniczną, która trwa dłużej niż inne miłości mojego życia. A puentę dopisało życie, bo ostatnio po raz pierwszy pojawiła się w moim życiu prawdziwa Anna. Więc jak nie kochać „Anny”.

No tak – i Anny, i „Anny”.kower na ławę.

Stanisław Soyka: To jest ładna, zgrabnie napisana piosenka, ale wolę inne Tadeusza – jak „Kie-dy byłem małym chłopcem”, którą też kiedyś śpiewałem – bo sentymentalizm „Anny” pozostaje dla mnie obcy. Wtedy, w Rzeszowie [patrz: inne wykonania], „Anna” została mi po prostu przydzie-lona. Zaśpiewałem po swojemu, hasając po niej nieco manierycznie, gdyż wówczas byłem w fazie

Anna

14

polegającej na tym, że jeśli jest coś ładnego, trzeba to zepsuć. Ale dzisiaj już bym zaśpiewał „Annę” po bożemu, bez melizmatów, próbując zachować jej naturalny aromat.wersja podstawowa (3:07). Nagrana wiosną 1966 w Warszawie dla Młodzieżowego Studia „Rytm” przez Stanisława Guzka – śpiew, Tadeusza Nalepę – gitara, Krzysztofa Potockie-go – gitara basowa, Józefa Hajdasza – perkusja. W chórku śpiewali wszyscy członkowie zespo-łu. Realizacja dźwięku – Sławomir Pietrzykowski. Wydana latem 1966 na drugiej stronie singla z „Gdzie chcesz iść” (Polskie Nagrania), a w 1994 na albumie „(2)” (Digiton).pozostałe wersje płytowe. Z koncertu Popołudnie z Młodością na festiwalu w Opolu w 1966 „Blackout wraca do domu!” (2009, płyta dołączona do książki Tadeusza Niedzielskiego); longplayowa, z organami „Blackout” (Polskie Nagrania 1968); pt. „Anna 1991” nowa „1991” Stan Borys (Nike Rec. 1991).składanki. „Czy nas jeszcze pamiętacie? II – Rock and roll po polsku” różni wykonawcy (ka-seta, Wifon), „The Best Of ” Stan Borys (Polskie Nagrania 1991), „Piosenki Bogdana Loebla” różni wykonawcy (Polskie Nagrania 1998), „Portret” Stan Borys (Karolex 1999), „Platynowa Kolekcja – Złote Przeboje” Stan Borys (Point Music 1999), „Studnia bez wody” (‘Niepokonani’ Universal Music Poland 2003).DVD. „Wysłuchaj mojej pieśni Panie” (Metal Mind Productions 2009) – w wykonaniu Pawła Kukiza w czerwcu ’07 w Rzeszowie.teledysk. Brak.figo-fago. Loebl: To, jakim przebojem stała się „Anna”, uzmysłowiły mi dwie sytuacje. Otóż w kawiarni w Warszawie podszedłem do stolika, przy którym siedziało kilka osób – znajomi i nie-znajomi – przedstawiam się tym, których nie znałem, na co jedna dziewczyna: „Pan się tylko podaje za Bogdana Loebla”. Okazało się, że niedawno ktoś ją… podrywał „na Bogdana Loebla”! A w Rze-szowie na bazarku wypatrzyłem fajne spodnie sztruksowe, takie, jakie najbardziej lubię, ostatnią parę zresztą, sięgam po nie, ale trzyma je i ciągnie do siebie inny potencjalny nabywca. Na co właś-ciciele straganu, takich dwóch byczków, których oczywiście nie znałem: „Proszę kupować, panie Bog-danie, śmiało”. inne wykonania. Andrzej Piaseczny na koncertach; Agnieszka Zięba w programie telewi-zyjnym „Szansa na sukces” 1995; Soyka w Rzeszowie podczas koncertu z okazji urodzin Nalepy w listopadzie 2003; Kukiz w czerwcu 2007 podczas Breakout Festiwal w Rzeszowie „Wysłuchaj mojej pieśni Panie”.

JSK

Z tomiku Loebla

15

1 9 6 6 - 1 9 6 9

CZERWONE GITARY

„Historia jednej znajomości”, 1966(muzyka Krzysztof Klenczon – słowa Jerzy Kossela)

Wakacyjna miłość, czyli dawno temu nad morzem…To jedna z dwóch piosenek, obok „Matury”, napisanych przez Jerzego Kosselę w hotelu Dom Chło-pa (dzisiaj Gromada) w Warszawie w marcu 1966 do skomponowanej przed kilkoma miesiącami muzyki Krzysztofa Klenczona. Przyjechaliśmy na koncerty i mieliśmy zaklepane studio na Myśliwie-ckiej – wspominał Kossela. Krzysztof wszedł do pokoju i od razu pokazał mi te melodie, grając je i śpie-wając. Klenczon: Byliśmy w Warszawie, mieszkaliśmy w Domu Chłopa, pracowaliśmy nad nowymi piosenkami. Miałem gotową melodię bigbeatowej ballady, zagrałem Jurasowi, a on na to: „Wiesz co? Mam tekst, który będzie do tego pasował”. Pasował idealnie [za książką „Krzysztof Klenczon, który przeszedł do historii” Dariusza Michalskiego]. Miałem noc na pisanie. Udało się – to Kossela, który nie umiał sobie przypomnieć, czy najpierw powstała „Historia”, czy „Matura”, nie umiał też wska-zać, którą z nich ceni wyżej. Ale publiczność wskazała na „Historię”. Jednak.

Brałem wszystko z wyobraźni, z głowy, z notesu-zeszytu, w którym zapisywałem różne zbitki słowne – ciągnął Kossela. Końcówki wersów wprawdzie powinny być dwusylabowe, ale Krzysiek mocno nalegał na jednosylabowe. Na przykład jest „przypomina ciebie mi”, a powinno być „mnie cie-bie przypomina”. Po prostu nie zgadzał się na wielolabowe i już. Nie chciał dzielić finałowych nutek, bo w sensie treści przecież nic by się nie zmieniło. Machał ręką i mówił swoje słynne „E tam”. Wtedy wiadomo było, że nie ma dyskusji. Krzysztof był stanowczy, a ja dla dobra zespołu nie chciałem się z nim kłócić. Kossela twierdził, że to Klenczon dodał zaśpiewik „Sza la la la la la la” na początku, w środku i na końcu. To jedyny fragment tekstu napisany przez Krzysztofa Klenczona – przy okazji pozwolił sobie na złośliwostkę. Po czym dorzucił: Tekst szlifowałem następnego dnia, kiedy już byłem sam. Ale nie pamiętam, które fragmenty wtedy wypadły, które doszły, a które uległy zmianie.

Potem szybka próba i już mogli nagrywać, a nagrywali dwa razy, bo po wersji płytowej już następnego dnia wersję radiową, przez pomyłkę trochę inaczej zatytułowaną [patrz: figo-fago]. Takie to były czasy…

Muzycznie „Historia…” – trzy akordy, tonacja mollowa – to wyraźne wpływy wczesnego The Beatles; wystarczy posłuchać „Baby It’s You” z albumu „Please Please Me”. Do tego utworu Czwórki ten utwór Piątki upodabnia typ instrumentacji, rozłożenie głosów, tempo, klimat, mi-łosna tematyka. Zgadza się nawet „Sza la la la la la la”. W „Baby It’s You” nie ma tylko parlanda, które w „Historii” – w wykonaniu oczywiście Klenczona – jeśli nawet nie wzrusza, to na pewno nie razi. Stanowi wręcz kulminację utworu. Solo gitarowe pod tym parlandem zagrał wedle włas-nego pomysłu Kossela. Gitarowy wstępik należy do Klenczona.

16

„Historia jednej znajomości” – czy raczej „Historia pewnej znajomości” [patrz: figo-fago] – z miejsca, jeszcze wiosną ’66, zdobyła ogromną popularność i wystrzeliła na wszystkich moż-liwych listach przebojów. Znajdowała się potem w repertuarze zarówno Trzech Koron, jak i sa-mego Klenczona koncertującego w Polsce pod koniec lat 70., natomiast prawie wypadła po odej-ściu kompozytora z koncertowej setlisty Czerwonych Gitar – prawie, bo jednak opowiedziano tę „Historię…” na festiwalu w Opolu w 1979 głosem Bernarda Dornowskiego, a ten sam Dor-nowski opowiadał ją w bloku Klenczonowskim po come backu grupy na początku lat 90. Potem przed mikrofonem stawał Mieczysław Wądołowski, nawet podczas występów Gitar z orkiestrą.

„Historia jednej znajomości” to otwarcie sławnego tryptyku z drugiej połowy lat 60. o sezo-nowej miłości nadmorskiej, tworzonego jeszcze przez „Wakacje z blondynką” Macieja Kossow-skiego i „Spacer dziką plażą” Stana Borysa z Bizonami.słowa-klucze.

„Szłaś przez skwer, z tyłu pies / «Głos Wybrzeża» w pysku niósł” – Kossela: „Głos Wybrzeża” umieściłem tylko dlatego, że pasował. Nie czytałem go, czytałem „Radar” i „Problemy”. No i nigdy nie widziałem psa z gazetą. A niektórzy nawet dziwili się, że gazetę partyjną, bo „Głos Wybrzeża” był gazetą partyjną, pies bierze do pyska… Ależ to odważne! – mówili. Jednak psiak z gazetą w py-sku – lepiej porzucić tu wątek antypeerelowski, bo za duży – to prawdziwa (i jakże sympatyczna) „wartość dodana” do letniego zestawu obowiązkowego w postaci „morza”, „plaży”, „słońca”, no i „mola” – jeśli rzecz rozgrywa się w Sopocie, a ta rozgrywa.

„Złota plaża pośród drzew”, „Molo gdy zapadał zmierzch” – tak, akcja dzieje się w „letniej sto-licy Polski”, gdzie Czerwone Gitary były główną atrakcją w tamtejszym letnim pawilonie tanecz-nym Non Stop. Kossela: Zarzucano mi później, że tam nie ma drzew przy plaży, ale przecież były – przy alejce prowadzącej do Non Stopu!

„Płynął czas, letni czas, aż wakacji nadszedł kres / Przyszedł dzień, w którym już rozstać musieli-śmy się” – opisywana znajomość jest tak bardzo wakacyjna, że koniec kanikuły automatycznie rów-na się końcowi romansu (ona musiała być spoza Wybrzeża). Na tyle to oczywiste, że aż nie smutne.ona.

Alicja „Bibi” Klenczon, żona Krzysztofa: Krzysztof komponował pod wpływem chwili. Pod wpływem jakiegoś nastroju, pod wpływem wzruszeń, złości może nawet? Piosenka „Sza-la-la” była skomponowana pod wpływem naszego pierwszego spaceru po molo, chyba dwa albo trzy dni po po-znaniu się [za „Krzysztof Klenczon, który przeszedł do historii”]. Dopowiedzmy, że poznali się jeszcze w 1965 roku.komentarz źródłowy.

Kossela: Chyba każdy miał wakacyjny romans. Ale ja byłem już zajęty przez dziewczynę, która potem została moją żoną. Może ten tekst napisałem z myślą o niej?

Seweryn Krajewski: Beatlesi mieli w jednej piosence „sza-la-la”. To było fajne i Krzysztof to za-pożyczył, ale nie zerżnął, jak to się mówi, nie ściągnął, nie zrobił plagiatu, tylko wykorzystał to „sza--la-la”. Wspaniale to zrobił [za „Krzysztof Klenczon, który przeszedł do historii”].kower na ławę.

Artur Rojek (Myslovitz): Miała [piosenka] w sobie coś takiego, co pasowało do mojej świado-mości pojmowania muzyki – sentymentalizm, melancholię, romantyzm, jakąś aurę, której nie miały inne piosenki. Zresztą Czerwone Gitary z Klenczonem to był bardzo fajny zespół [za książką „Życie to surfing” Leszka Gnoińskiego].

17

1 9 6 6 - 1 9 6 9

wersja podstawowa (3:05). Nagrana w dniach 15-16 marca 1966 w radiowej Trójce w Warszawie przez Krzysztofa Klenczona – śpiew i gitara, Jerzego Kosselę – gitara i śpiew, Ber-narda Dornowskiego – gitara rytmiczna i śpiew, Seweryna Krajewskiego – gitara basowa i śpiew, Jerzego Skrzypczyka – perkusja i śpiew. Realizacja dźwięku – Sławomir Pietrzykowski. „Historia jednej znajomości” ukazała się jesienią 1966 na EP-ce (Pronit) z „Lubisz gdy się gniewam”, „Dla-czego nie kochasz mnie tak jak dawniej” i „Kto lepszy”; a potem została dołączona do piosenek nagranych na longplay „To właśnie my” (Pronit 1967).pozostałe wersje płytowe. Z festiwalu w Opolu 1967 „Nagrania koncertowe z lat 1967-1980” (‘Z archiwum Polskiego Radia’ Polskie Radio 2008); z festiwalu w Opolu 1979 „Nagrania koncertowe z lat 1967-1980”; koncertowa z Warszawy 1991 „6” (kaseta, Agencja Impresaryjna Jerzy Krawczyk 1992); koncertowa z 1992 „7” (kaseta, Agencja Impresaryjna Jerzy Krawczyk 1992); koncertowa z „gdzieś w Polsce” 1993 „Koncert ‘93” (kaseta, Agencja Impresaryjna Jerzy Krawczyk 1993); koncertowa z Krakowa 1995 „Gold” (Agencja Impresa-ryjna Jerzy Krawczyk 1996); koncertowa z Giżycka 1998 „Dla naszych fanów” (Fraza Recor-ds 1998); koncertowa z Kalisza 2004 „OK” (Pomaton EMI 2005); koncertowa z Sopotu 2005

Czerwone Gitary i ich panie na sopockim molo. Pierwsi z lewej Krzysztof i Bibi Klenczonowie

18

„Koncert jubileuszowy” (Czerwone Gitary Group 2006); śpiewana przez Wądołowskiego druga studyjna z 2009 „Czerwone Gitary” (‘Gwiazdy polskiej piosenki’ sprzedawane z „Dziennikiem” 2009); niemieckojęzyczna pt. „Kurze Bekanntschaft” 2009 „Herz verschenkt” (Sony Music 2009); koncertowa z orkiestrą Symfoników Gdańskich z Warszawy (Sala Kongresowa) 2013 „Symfonicznie” (Universal Music Polska 2015).składanki. „The Best Of ” (Polskie Nagrania 1980); „The Best Of ” (Polskie Nagrania 1991); „Muzyka z tamtej strony dnia” Krzysztof Klenczon (Polskie Nagrania 1991); „Hi-storia jednej znajomości” Krzysztof Klenczon (Akar 1995); „Największe przeboje” (Polskie Nagrania 1997); „Kołysanki” Krzysztof Klenczon & Żuki (Akar 1997); „Kwiaty we wło-sach” (Yesterday 1998); „Platynowa kolekcja – złote przeboje” Krzysztof Klenczon (Point Music 1999); „Gold Collection” (Polonia Records 2000); „Nie spoczniemy” (‘Złota Ko-lekcja’ Pomaton EMI 2002); „Wędrowne gitary” (Polskie Nagrania 2002); „Debiut” (dysk z boxu „To właśnie my” MTJ 2003); „45rpm: kolekcja singli i czwórek (1) i (2)” (Polskie Nagrania/Yesterday 2003); „Nie zadzieraj nosa” (’The Best’ MTJ 2004); „1963-1969” (‘Od piosenki do piosenki’ Polskie Radio 2006); „To właśnie my” (‘Tylko polskie piosenki’ Pol-skie Nagrania 2011).DVD. „Gold – koncert 95/96” (Agencja Impresaryjna Jerzy Krawczyk) – z Krakowa ’95, „Kon-cert jubileuszowy” (Czerwone Gitary Group 2006) – z Sopotu ’05.teledysk. Telewizja zrobiła jeden bez udziału zespołu; do tego dochodzi filmik Myslovitz (w reżyserii Jarosława Żamojdy).figo-fago. Tytuł płytowej wersji „Historii…” różni się od radiowej. W radiu, na skutek zwykłej pomyłki, piosenka została podpisana jako „Historia pewnej znajomości”. Dla radia zespół nagry-wał „Historię…”… dzień później niż na płytę, 17 marca ’66 (dlatego obie wersje różnią się tylko miniszczegółami). Ale to przecież i tak nic w porównaniu z niemal równoległą, choć w innej ob-sadzie, ekranizacją na mały oraz duży ekran ostatniej części „Trylogii” Sienkiewicza. Dziwne to były czasy… inne wykonania [pomijając Klenczona z Trzema Koronami i bez]. Danuta Mizgalska „Okruchy wspomnień” (Pronit 1985); Tadeusz Drozda „Prywatka u Tadka” (PolyGram Polska 1992); Skawalker „Bez prądu” (Radio Łódź 1994) – zdaniem Kosseli najlepsza wersja; Jerzy Kos-sela solo z gitarą akustyczną na płycie dołączonej do książki „Motława beat” (1994); odbiegająca od oryginału, oniryczna, psychodelizująca wersja Myslovitz na „Sun Machine” (MJM Music PL 1996), którą wykorzystano w filmie „Matka swojej matki” Roberta Glińskiego; Tytus Wojno-wicz „Ocalić od zapomnienia” (Sony Music Polska 1998); różni wykonawcy w musicalu An-drzeja Strzeleckiego „Kwiaty we włosach” – „Kwiaty we włosach – musical” (EMI Music Polska 2002); Krzysztof Krawczyk „Polski Songbook vol. 2” (EMI Music Polska 2012); Stanisław Soy-ka „Klenczon – legenda” (Universal Music 2012). Do tego Żuki oraz Dwie Korony i Trzy Koro-ny Jerzego Aniszewskiego na wielu koncertach, Maryla Rodowicz w bloku Kwiaty We Włosach na festiwalu w Opolu 1996, Andrzej Piaseczny na poświęconym Klenczonowi koncercie Pejzaż Bez Ciebie w Bydgoszczy 2005 oraz Andrej Moskowoj.

A Myslovitz superprzebój Czerwonych Gitar wykonał nawet podczas swego 10-lecia w 2005 w Mysłowicach, śpiewany wtedy wyjątkowo przez Wojciecha Kuderskiego.

Wersja kaowca z jednym z pasażerów „Rejsu” jest bardzo ważna, ale jej nie liczymy.JSK

19

1 9 6 6 - 1 9 6 9

NIEBIESKO-CZARNI

„Niedziela będzie dla nas”, 1966(muzyka Zbigniew Podgajny – słowa Jacek Grań*)

Bigbeatowy evergreen.W pierwszej połowie lat 60. Niebiesko-Czarni byli polskim zespołem numer jeden (Czer-wone Gitary dopiero zaczynały), więc ciągle znajdowali się w trasie, no i w trasie musieli komponować nowe piosenki. W przypadku klawiszowca Zbigniewa Podgajnego oznaczało to komponowanie na próbach dźwięku, bo inni tworzący muzykę Niebiesko-Czarni – gita-rzysta Janusza Popławski czy wokalista i gitarzysta Wojciech Korda, o Czesławie Niemenie nie wspominając – mogli, w przeciwieństwie do Podgajnego, pracować ze swymi instrumen-tami w hotelu i autokarze. I właśnie na próbie – w Gdyni, Tczewie albo Krakowie, jak mówił menedżer i dobry duch grupy Franciszek Walicki – Podgajny ułożył tego rock’n’rolla o blu-esowej harmonii, a przy refrenie trochę pomógł mu – anonimowo, ale skutecznie – Korda (który zresztą teren powstania utworu zawęża do Trójmiasta).

Wówczas świat muzyczny był podzielony na zwolenników The Beatles i The Rolling Sto-nes, a Niebiesko-Czarni znajdowali się w tym drugim obozie, co „Niedziela” potwierdza, jako że jej bezpośrednią inspiracją jest „It’s All Over Now”. To piosenka wprawdzie nie Jag-gera i Richardsa (lecz Bobby’ego i Shirley Womacków), ale z podstawowymi cechami cha-rakterystycznymi Stonesów. Podobieństwa „It’s All Over Now” z „Niedzielą” – jeśli chodzi o tempo, akordy i strukturę – są konkretne, różnica zaś sprowadza się głównie do „wyrazu”; zwłaszcza partie gitarowe sprawiają, iż o ile oryginał pachnie szorstkim rhythm’n’bluesem, to kopia już naszym swojskim big beatem. Jest ugrzeczniona i naiwna – choć ma wdzięk. Ale prekursorom wybacza się więcej, a właśnie Niebiesko-Czarni byli na naszym gruncie rockowymi prekursorami. To, podkreślmy, połowa lat 60.!

Piosenkę w tamtej dawnej epoce przytrzymuje również, a może przede wszystkim tekst – wyliczanka szkolnych i domowych zajęć chłopaka (pierwsza zwrotka) i dziew-czyny (druga) z podziałem na poszczególne dni tygodnia. Tak się przedziwnie składa, że jeśli jedno z nich ma czas (w domyśle), to akurat tego dnia drugie jest zajęte (expres-sis verbis), a w następnym tygodniu dzieje się dokładnie na odwrót – oboje mają wolną tylko niedzielę i tylko ją mogą spędzić razem. Trochę wychowawcze, trochę czytankowe i ani trochę kontrkulturowe. Ale taki był cały ten big beat – kontrkulturowy muzycz-nie, ale mało kontrkulturowy, wręcz konformistyczny tekstowo. Poza tym „Niedziela” upamiętnia, że wtedy weekend składał się tylko z jednego dnia, właśnie siódmego. Wa-licki – bo to on ukrywał się za ksywką Jacek Grań – napisał słowa (do muzyki przedsta-wionej mu również na próbie) na podstawie kalendarza pokoleniowego, a nie własnego

20

– sam był wówczas dobrze po czterdziestce – dzięki czemu tekst jest pozbawiony cech indywidualnych. Ale Walicki miał dryg do pisania słów niosących ducha epoki – po-trafił, mimo że nie wywodził się z ludu, nawiązać do ludowości („Poszłabym za tobą” Breakoutu); potrafił, bez „stosownego” wspomagania, napisać przekonujące teksty psy-chodeliczne („Na drugim brzegu tęczy” Breakoutu, „Odlecieć z wami” SBB); potrafił, nie będąc hipisem, napisać przekonujący tekst hipisowski („Mamy dla was kwiaty” tych samych, choć starszych Niebiesko-Czarnych). To i dał sobie radę z młodzieżowością, nie będąc młodzieńcem.

Dodajmy, iż tekst „Niedzieli” powstał od razu w wersji gotowej, nie wymagającej później korekt.

Ale może ze względu na ową pokoleniowość „Niedziela będzie dla nas” od razu porwała – zwłaszcza – młodą publikę. Niebiesko-Czarni pierwszy raz nagrali piosenkę już w połowie 1965 roku, wtedy na małą płytę, i spodobała się ona tak, że równo rok potem zespół po-wtórzył ją na płycie dużej – pierwszej dużej w historii polskiego rock’n’rolla! I w tej drugiej wersji utwór przetrwał lata, odtwarzany zarówno w audycjach o prehistorii polskiego rocka, jak i tych ze złotymi przebojami. Rejestracji koncertowych „Niedzieli” było więcej (choć już w późniejszych latach), ale wykonań policzyć się nie da. Jej znaczenie podkreśla fakt, że stanowiła finał koncertów Niebiesko-Czarnych nawet wtedy, gdy pod koniec dekady zespół uprawiał już bardziej skomplikowaną muzykę. Na trasy węgierskie ‘65 i ‘66 piosenka nawet doczekała się wersji… węgierskiej „Vasarnap omijeng” (no, częściowo węgierskiej, bo chodzi tylko o refren), zaś na występy klubowe w Europie Zachodniej i trasę po Ameryce ‘71 wersji anglojęzycznej pt. „Sunday Will Be Together”.

„Niedziela będzie dla nas” trafiła, oczywiście już w naszych czasach, do reklamy Banku Pekao SA.słowa-klucze.

„Pomagam / pomagasz mamie”, „mam / masz w domu pranie”, „na lekcje ganiam”, „w pią-tek dwa zebrania” – widać wyraźnie, że podmiotem lirycznym nie jest tak zwany (wówczas) niebieski ptak. Niepokoi trochę to ostatnie – czyżby był aktywistą? Tak czy siak – cenzor nie miał przy tym tekście nic do roboty.

„Ale za to niedziela będzie dla nas” – refren można odebrać dosłownie, ale też znacznie szerzej jako obietnicę odwrócenia złej passy; ot, jako płytszą poetycko wersję „A po nocy przy-chodzi dzień, a po burzy spokój” z „Jest taki samotny dom” Budki Suflera [patrz: figo-fago].komentarz źródłowy.

Walicki: Tekst mówi o życiu, ale życiu w tamtych realiach, bo nie pasuje do dzisiejszej rze-czywistości, w tym kontekście jest wręcz anachroniczny. Jednak coś w nim jest, skoro do dzisiaj jestem o niego pytany.

Korda: To typowa piosenka dla szerokiej publiczności. Nie jest to „poezja życia”, nie jest utwór z pewnym przekazem, jak późniejsze „Na betonie kwiaty nie rosną” i „Adagio cantabile”, ale przetrwał czas, co stanowi najlepszą weryfikację jego klasy. Śpiewałem „Niedzielę” nie wia-domo ile razy, ale mi się nie znudziła, ponieważ nie znudziła się publiczności.kower na ławę.

Krzysztof Skiba (Big Cyc): Piosenki z „Niedzielą” w tytule, jak „Ta ostatnia niedzie-la” czy właśnie ta, kojarzyły się nam z pamiętną nocą z soboty na niedzielę w grudniu 1981,

21

1 9 6 6 - 1 9 6 9

kiedy generał Jaruzelski i WRON wprowadzili wiadomo co. Nagraliśmy „Niedzielę” Niebiesko--Czarnych, a także „Kulig” Skaldów jako punkowy kabaret. Z tym że nie chodziło nam o wy-śmiewanie się z zespołów kolorowych. Pewnie, częściej słuchaliśmy Breakoutu i SBB, lecz do takich standardów polskiego rocka jak ten mamy sympatię i czujemy sentyment, bo o ile jednym mamy nuciły do snu piosenki Jerzego Połomskiego, tak my mieliśmy szczęście słyszeć tuż przed zaśnięciem Niebiesko-Czarnych i Cze